De vergeten lichtstoet

1. DocC-artikel 16 -
Even terugblikken - De Sprinkhaan - de geboorte van een wijk tijdens de golden sixties..pdf
De vergeten lichtstoet
1954 - 1966
In 1953 rijpte bij de Borsbeekse Herbergiersbond het idee een feestelijke optocht te organiseren die,
samengesteld uit verklede leden van de plaatselijke verenigingen, verlicht door kleurrijke lampions en begeleid
door de plaatselijke fanfare, door de straten zou trekken. De uitvoering van dit plan mislukte echter. In de plaats
daarvan organiseerden de herbergiers in dat zelfde jaar een wedstrijd, waarbij de herberg met de mooist versierde
én best verlichte cafégevel werd bekroond. 1953 was ook het jaar dat België de televisie leerde kennen: de
‘magische lichtbak’, die het verenigingsleven grondig zou veranderen en o.a. ook mee aan de basis zal liggen van
de korte levensduur van onze Borsbeekse lichtstoet.
Hoe dan ook zou het hierboven beschreven initiatief van de cafébazen de aanzet vormen tot de start van de eerste
Borsbeekse lichtstoet op zaterdag, 16 oktober 1954 : een organisatie van een kersvers lichtstoetcomité,
bestaande uit de al vermelde Herbergiersbond en de Borsbeekse Middenstandsbond, en dit onder het
voorzitterschap van Leopold Govaerts en met de enthousiaste steun van de toenmalige burgemeester Edmond
Snacken. De eerste stoet telde 14 lichtwagens. Het werd in ons dorp een jaarlijks weerkerende gebeurtenis tot
1966, toen de dertiende én de laatste Borsbeekse lichtstoet zijn ommegang maakte.
Goed om weten is dat daarvoor, in 1911, Borsbeek ook al een lichtstoet had georganiseerd t.g.v. de invoering van
het elektriciteitsnet in de gemeente.
Vandaag, 50 jaar later, is deze jaarlijkse lichtstoet enkel een herinnering bij de oudste inwoners en de oudere
babyboomers van onze gemeente. We proberen – geïllustreerd met enkele foto’s – dit ‘lichtstoetenverhaal’ kort
even toe te lichten.
Een lichtwagen bestond uit een onderstel van een oude vrachtwagen of bestelwagen, of een
metalen of houten frame met vier (vrachtwagen-)wielen er onder. Sommige lichtwagens
beschikten zelfs over een stuurinrichting. Op dit kader werden houten, metalen, plaasteren of
plastiek constructies gebouwd. De contouren van deze opgebouwde decors werden afgeboord
met 800 tot zelfs 3000 gloeilampjes. Onder deze decors waren meerdere autobatterijen
geplaatst om deze lampjes te doen branden. Op de lichtwagens stonden vaak enkele
figuranten, kinderen en volwassenen, die voor een talrijk opgekomen publiek, toen de dag van
hun leven beleefden. De lichtwagen werd voortbewogen, getrokken of geduwd door een
tractor of door personen, die zich onder de opgebouwde constructie bevonden. Enkele bakken
bier zorgen voor de nodige energie voor deze moderne “galeislaven”.
De bouwers van deze lichtwagens waren Borsbeekse verenigingen of
wijkcomités-avant-la-lettre.
Ook het Borsbeekse brandweerkorps was meermaals deelnemer!
Allerlei onderwerpen zetten onze lichtwagenbouwers in het licht:
geschiedkundige of Bijbelse taferelen, de Antwerpse haven, heemkundige
onderwerpen zoals de klokkenroof en de vernieling van de Sint-
Jacobuskerk, sprookjes, enz.
Hoe verliep een lichtstoet?

2. De lichtstoet vond telkens plaats op een zaterdagavond, tijdens de
maand september of oktober. De stoet werd telkens gevormd op de
Lucien Hendrickxlei en de Boechoutse steenweg. De volgorde van de
lichtwagens werd bepaald door lottrekking. Naast de lichtwagens bestond
deze stoet ook uit meerdere “muziekmaatschappijen”, harmonies of
fanfares uit Borsbeek en uit de buurgemeenten. De muzikanten hadden
vaak hun eigen verlichting op hun partiturendrager aangebracht of
werden begeleid door enkele personen, die gaslantaarns droegen. Ook
reden er af en toe enkele lichtwagens mee, die afkomstig waren uit
andere gemeenten.
De stoet vertrok om 19u.30 aan de L. Hendrickxlei, hield in de J.
Reusenslei halt aan het voormalige gemeentehuis, nu politiekantoor. Aan
de overkant was voor de kerk een tribune geplaatst voor de genodigden
en voor de jury. Iedere lichtwagen hield een halve minuut halt voor deze
tribune zodat de juryleden de wagen nog eens rustig konden bekijken. In
de jury van de eerste lichtstoet zetelden naast een kunstschilder en een
lithograficus ook de burgemeesters van Vremde, Boechout en
Wommelgem. Tijdens latere edities werd de jury aangevuld met enkele
‘specialisten-ter-zake’. De stoet verplaatste zich vervolgens door de
volgende straten, waarvan de straatverlichting was gedoofd: J.
Reusenslei, Herentalsebaan, F. Beirenslaan, de Robianostraat,
Akkerdonckstraat, J. Goovaersstaat, L. Janssensstraat, J. Reusenslei,
Smisbergstraat, J.F. Stynenlei.
Diezelfde avond kon men tot middernacht de wagens nog bekijken in de
J. F. Stynenlei en de Smisbergstraat of in de Jan Goovaersstraat of in de
de Robianostraat: de tentoonstellingsplaats was ieder jaar niet dezelfde.
De volgende dag, zondags, kon men op dezelfde locatie de lichtwagens
met/zonder verlichting en met/zonder figuranten tot 22u. bezoeken. De
proclamatie en de uitreiking van de prijzen vond zaterdagavond na de
stoet plaats in het gemeentehuis. Het verduisterde dorp - tijdens de
lichtstoet - was voor de kinderen een aparte en nooit te vergeten
ervaring, voor sommige volwassenen een herinnering aan de voorbije
oorlogsjaren.
Grasduinend in de programmaboekjes van de 13 georganiseerde
lichtstoeten stelden we vast dat het Borsbeekse lichtstoetcomité was
bemand met een groep trouwe, enthousiaste, onbaatzuchtige mede-
werkers.
Daarnaast konden zij elk jaar rekenen op de medewerking en de
deelname van meerdere verenigingen of wijkcomités.
Het jaarlijkse, stijgend aantal bezoekers én de toenemende -
internationale - belangstelling waren uiteraard ook een stimulans voor
dit comité.
Borsbeek, het lichtstoetendorp-naast-de-stad: vandaag een
weggedeemsterde herinnering mét een tikkeltje weemoed. Of neemt
een groep enthousiastelingen de – elektrische - draad weer op?
Meer info over én bewegende beelden van deze Borsbeekse lichtstoeten vind je in de onvolprezen dvd-reeks
“Borsbeek in de prehistorie”, een uitgave van het Davidsfonds Borsbeek en het gemeentebestuur Borsbeek,
samengesteld door Jos Hoeyberghs. Zie deel 2: lichtstoet 1958 en deel 6: lichtstoet 1959.
Tekst: Johan Mortelmans.