More Related Content More from VijayGorde2 (14) Distribution of air pressure1. Gondwana University, Gadchiroli
Mahatma Gandhi Arts, Science And Late N.P.
Commerce College, Armori Dist. Gadchiroli
department of geography
b.a.i sem – ii
SUBJECT- climatology
UNIT –II
Topic -Distribution of Air Pressure
ok;wnkckps @ ok;wHkkjkps forj.k
Presented By
Dr. Vijay P. Gorde
Assistant Professor of Geography
M.A. B.Ed., NET, Ph.D.
2. • ok;qHkkjkps tkxfrd forj.k Li’V djk-
ok;wnkckps @ ok;wHkkjkps forj.k (Air Presure)%&
ok;wHkkjkps forj.k [kkyhy izek.ks nksu izdkjs dsys vkgs-
1- ok;wnkckps mHks forj.k &Vertical Distribution of Atmospheric Presure
2- vkMO;k fn”ksrhy ok;wHkkjkps forj.k &HorizontalDistribution of Atmospheric Presure
1- ok;wnkckps mH;k fn”ksrhy forj.k &Vertical Distribution of Atmospheric Presure
leqnzlikVhiklwu tl tls map tkos rl rlk ok;wHkkj deh gksrks- leqnzlikVhoj
ok;qHkkj 1013 fefyckj vlrks- leqnzlikVhoj okrkoj.kkrhy gosps Fkjkoj Fkj vlY;keqGs rsFks
gosph ?kurk tkLr vlrs- Eg.kwu ok;wHkkj tkLr vlrks- vf/kd maphoj gosps Fkj deh o gok
fojG gksr vlY;keqGs rsFkhy ok;wHkkj deh vk<Grks- leqnzlikVhiklwu lqekjs 5490 ehVj i;Zr
gospk nkc deh gks.;kps izek.k dk;e vlrs-
izrh 275 eh- yk ok;wHkkj 33-6 feyhckj ;k izek.kkr ok;wHkkj deh gksrks- leqnz
likVhiklwu 5454 eh- i;Zarpk ok;wHkkj 506-6 fefyckj ,o<k vk<Grks- tl tls map tkos rl
rlh gok fojG vk<Grs- R;keqGs vf/kd mapkoj p<rkauk fxjh;kjksgdkauk izk.kok;wpk iqjoBk
dwf=efjrhus djkok ykxrks vrh mapko:u izokl dj.kk&;k foekukr izk.kok;wpk iqjoBk dsysyk
vlrks-
3. v-dz maph ¼ehVlZ½ ok;wHkkj ¼fefyckj½
1 leqnzlikVh 1013-6
2 1000 898-76
3 2000 795-61
4 5000 540-48
5 10]000 265-00
6 60]000 00-26
2- ok;qHkkjkps vkMO;k fn”ksrhy forj.k& Horizontal Distribution of Atmospheric Presure
ok;wHkkjkps vkMO;k fn”ksrhy forj.k Hkwi`’BkP;k udk”kkoj leHkkj js’kkuh n”kZfoysys
vlrs- leHkkj js’kkP;k lkgk¸;kus Hkwi`’Bkojhy vkMO;k fn”ksrhy forj.k Li’V gksow “kdsy-
4. • leHkkj js’kk (Isobars)%&
Hkwi`’Bkojhy gosP;k nkckph fLFkrh udk”kkoj n”kZfo.;klkBh leHkkj js’kkpk okij dsyk tkrks-
Hkwi`’Bkojhy fujfujkG;k fBdk.kkojhy ok;wHkkj gk ok;wHkkj ekidkus ekstrkr- udk”kkoj T;k&T;k fBdk.kh
izekf.kr ok;wHkkjkps vkdMs fyfgys tkrkr- R;k fBdk.kh leku ok;wHkkjkph fBdk.ks lyx js’kkuh tksMyh tkrkr-
v”kk izdkjs leku ok;wHkkjkP;k LFkGakuk tksM.kk&;k js’kkuk leHkkj js’kk ( Isobars) vls Eg.krkr-
gosph nSfud fLFkrh n”kZfo.kk&;k udk”kkr ok;wHkkj rlsp deh tkLr ok;wHkkjkph {ks=s
n”kZfo.;klkBh leHkkj js’kkpk mi;ksx djrkr- leHkkj js’kkP;k lkgk¸;kus udk”kkoj ok;wHkkjkps forj.k
(Isobaric map) txkrhy mUgkG;krhy o fgokG;krhy ok;wHkkjkps forj.k nk[kfo.;klkBh osxosxGs
udk”ks r;kj dsys tkrkr-
• leHkkj js’kkph oSf”k’Vs %&
leHkkj js’kkaph [kkyhy oSf”k’V;s egRokph ekuyh tkrkr-
1- leHkkj js’kko:u ok;wHkkjkps forj.k Li’V gksrs-
2- leHkkj js’kk dks.kR;kgh fBdk.kkapk izR;{k ok;wHkkj n”kZfor ukgh rj rh fBdk.ks leqnz likVhoj vlrh
rj rsFkhy gospk Hkkj fdrh vlrk gs n”kZforkr-
3- leHkkj js’kk r;kj djrkauk izR;sd fBdk.kP;k jkeqnzlikVhiklwuP;k maphpk fopkj djrkr-
4-leHkkj js’kke/khy varj loZ= leku ulrs- ok;wHkkjkrhy mrkj rhoz vlY;kl ;k js’kk toG &
toG vlrkr- ok;wHkkjkrhy mrkj lkSE; vlsy rj R;k nwj&nwj vlrkr-
5. • ok;wHkkjkP;k f{krht lekarj vFkok
vkMO;k fn”ksrhy ok;wHkkjkP;k
forj.kkph oSf”k’V;s %&
• i`Fohojhy ok;wHkkjkps f{krht
lekarj forj.k n”kZfo.;klkBh leHkkj js’kk
udk”ks r;kj dsys tkrkr- gs udk”ks tqyS o
tkusokjh efgU;krhy ok;wHkkjkph fLFkrh
n”kZforkr- dkj.k ok;wHkkj rkiekukoj voyacwu
vlrks- rkieku _rw uqlkj cnyrs- o R;keqGs
ok;wHkkjkr Qjd iMrks- rkiekukrhy Qjd tqyS
o tkusokjh ;k nksu efgU;kr vk<Grks- mRrj
xksyk/kkZr tkusokjh e/;s rkieku lokZr deh o
tqySe/;s lokZr tkLr vlrs- R;keqGs mRrj
xksyk/kkZr tkusokjhr ok;wHkkj tkLr o tqySe/;s
rks deh vlrks- ;k myV fLFkrh nf{k.k xksyk/kkZr
vlrs-
6. • loZlk/kkj.ki.ks fgokG;kr ok;wHkkj tkLr o ok;wHkkjkpk p< fdaok mrkj rhoz
vlrks- fgokG;kr mRrj xksyk/kkZr 300 mRrj v{ko`RrktoG vf/kd nkckps
lyx o v[kaM {ks= iÍ;kP;k Lo:ikr vlrs- mUgkG;kr Hkw[kaM rkiY;kus
rlsp brj ?kVdkaP;k izHkkokus gk tkLr nkckpk lyx iÍk fo[kaMhr gksrks-
• rj nf{k.k xksyk/kkZr nksUgh _rwr 600 nf{k.k v{ko`Rrkoj vl.kkjk deh
ok;wHkkjkpk iÍk v[kaM o lyx vlrks- dkj.k nf{k.k xksyk/kkZr ;k v{ko`Rrh;
foHkkxkr HkwHkkx vrh”k; deh vlwu lkxjh Hkkx foLr`r vkgs
• rFkkih mRrj xksyk/kkZrhy 600 mRrj v{ko`Rrh; foHkkxkrhy deh Hkkjkpk HkwHkkx
tkLr vlY;kus fo[kaMhr gksowu foLdGhr gksrkr- mnk-%& tkusokjh efgU;kr
deh ok;wHkkjkph {ks=s ;qjs”kh;kpk e/;Hkkx] dWfyQkfsuZ;k o dksyach;kps iBkj o
lgkjk okGoaVkoj vlrkr- v”kk izdkjs ok;wHkkjkP;k f{krht lekarj forj.kkph
oSf”k’V;s fnlwu ;srkr-
8. • gospk nkc vkf.k okjs ;kpk ijLij laca/k Li’V djk-
Hkwi`’Bkoj osxosxG;k fBdk.kh rkiekukr fHkUurk fuekZ.k gksowu gosP;k nkckr
fHkUurk fuekZ.k gksrs- o R;kyk vuql:u okrkoj.kkr gosps lapyu lq: gksrs- gosP;k nkckr
fHkUurk fuekZ.k gksÅu Hkwi`’Bkyk lekarj fn”ksus gks.kk&;k gosP;k gkypkyhyk okjk vls Eg.krkr-
Hkwi`’Bkoj gosP;k rkiekukrhy fHkUurseqGs gosP;k deh o tkLr nkckps izns”k
fuekZ.k gksowu tkLr HkkjkP;k izns”kkdMwu deh HkkjkP;k izns”kkdMs gosps lapyu lq: gksrs - ;k
gosyk xrh feGrs- ;k xrh”khy gosykp okjk Eg.krkr-
;kmyV Hkwi`’Bkiklwu fof”k’V maphojhy okrkoj.kkP;k Hkkxkr ojP;k fn”ksus o [kkyP;k
fn”ksus gosps laogu pkyw vlrs- ;k izdkjP;k gkypkyhyk izokg vls Eg.krkr- Hkwi`’BkP;k
lkfu/;kr vlysyh gok rkiY;koj izlj.k ikors- o gydh gksowu oj tkÅ ykxrs- ;kizekus
gosps izokg fuekZ.k gksrkr-
• gosP;k gkypkyhoj fdaok ok&;kP;k fn”ksoj fu;a=.k dj.kk&;k “kDrh
• ok&;kph fn”kk vkf.k osx ;koj fu;a=.k dj.kk&;k pkj izeq[k “kDrh vkgsr-
1- ok;wHkkj mrkj 2- dksjksvkWyhl “kDrh 3- ?k’kZ.k 4- dsanzksRlkjh “kDrh
9. 1- ok;wHkkj mrkj %&
i`Fohoj deh o tkLr nkckps iÍs fuekZ.k gksrkr- i`Foh HkwHkkxkoj tls
mapl[ky Hkkx vk<Grkr- rlkp ok;wHkkjkrgh p< mrkj vk<Grks- ;ko:u i`Fohoj
deh vkf.k tkLr nkckps izns”k vk<Grkr- gk ok;wHkkj leHkkj js’kkauhnk[kforkr-
;ko:u i`Fohoj deh vkf.k tkLr nkckps izns”k vk<Grkr- gk ok;wHkkj leHkkj
js’kkauh n”kZfoyk tkrks- tkLr ok;wHkkjkdMwu deh ok;w HkkjkdMs vlysY;k ok;wHkkjkP;k
mrkjkr ok;wHkkj mrkj ( Pressure Gradient) vls Eg.krkr- leHkkj js’kk toG &
toG vlrhy rj rsFkhy ok;wHkkj mrkj rhoz vlrks o leHkkj js’kkrhy varj tkLr
vlsy rj ok;wHkkj mrkj ean vlrks- ok;wHkkj mrkjkuqlkj okjk okgrks- ok&;kpk osx o
ok&;kpk feG.kkjh xrh ok;wHkkj mrkjkP;k rhozrsoj voyacwu vlrs- tj ok;wHkkj rhoz
vlsy rj ok&;kpk osx tkLr vlrks- ;kmyV ok;wHkkj mrkj ean vlsy rj ok&;kl
deh xrh izkIr gksowu okjk deh osxkus okgw ykxrks-
10. 2- dksjksvkWyhl “kDrh %&
i`FohP;k Lokax ifjHkze.kkeqGs gh
“kDrh vLrhRokr vkyh vkgs- tkLr
HkkjkdMwu deh HkkjkdMs leHkkj js’kkauk
dkVdksukr okg.kk&;k ok&;kP;k fn”ksoj ;k
“kDrhpk ifj.kke gksrks o rs vkiY;k eqG
fn”ksiklwu fopyhr gksrkr- ;k Hkkleku
“kDrheqGs fo’kqoo`Rrkf”kok; Hkwi`’Bkojhy
ok&;klghr loZ xrheku oLrw mRrj
xksyk/kkZr vkiY;k fn”ksP;k mtO;k o nf{k.k
xksyk/kkZr vkiY;k fn”ksrhy MkO;k cktwl
oGrkr- i`FohP;k xrhpk vlk ifj.kke
ok&;kP;k fn”ksoj gksrks- gs izFke vesjhdu
“kkL=K Qsjsy ;kuh fl/n dsys- Eg.kwu ;k
fu;ekyk Qsjsypk fu;e vls Eg.krkr
11. • 3- ?k’kZ.k (Friction)%&
i`Fohoj Hkweh[kaM o tyk”k;kpk Hkkx vkgs- rlsp i`’BHkkx loZ= lkj[kk ukgh-
Hkwi`’Bko:u okg.kk&;k ok&;kP;k xrhoj Hkwi`’Bkps ?k’kZ.k vf/kd vlsy rj ok&;kP;k xrh ean
gksrs o fn”kk lw/nk cnyrs- leHkkj gosyk okjs vf/kd dksu d:u okgrkr- ?k’kZ.k tkLr
vlY;kus leHkkj js’ksyk okjs lekarj u okgrk frjis okgrkr- [kMcMhr Hkweho:u okg.kkjs okjs
leHkkj js’kkuk 200rs 400 pk dksu d:u okgrkr- vkf.k lkxjko:u okg.kkjs ok&;kaps ?k’kZ.k
deh gksr vlY;kus 100 is{kk deh dksu d:u okgrkr- ijarq ?k’kZ.kkeqGs fn”kk cny.;kpk o
osx deh gks.;kph fdz;k QDr Hkwi`’Bko:u 500 rs 1000 eh- maphi;Zar e;kZfnr vkgs- vf/kd
maphoj okgR;k ok&;koj ?k’kZ.kfdz;spk ifj.kke gksr ukgh-
4- dsanzksRlkjh “kDrh %&
dsanzksRlkjh “kDrhpk ok&;koj ifj.kke gksrks- tsOgk okjs viogu “kDrheqGs odzkdkj okgrkr o
odz leHkkj js’kkuk leHkkj okgw ykxrkr- rsOgk dsanzksRlkjh “kDrh dk;Z djhr vlrs- mnk%&>a>kokr] oknGs
gfjdsUl] VksjuWMks b- oj ;k “kDrhpk ifj.kke gksr vlrks- vkoZrkP;k dsanzkdMs okjs g;k “kDrheqGsp
odzkdkj fQjrkr-
v”kk izdkjs ojhy pkj ?kVdkpk ifj.kke ok&;kP;k xrhoj vkf.k fn”ksoj gksr vlrks- ;k pkj
?kVdkukp ok&;kP;k fu;a=.k “kDrh vls Eg.krkr-