SlideShare a Scribd company logo
1 of 10
Download to read offline
Gondwana University, Gadchiroli
Mahatma Gandhi Arts, Science And Late N.P. Commerce College,
Armori Dist. Gadchiroli
department of geography
b.a.i sem – ii
SUBJECT- climatology
• UNIT –II
• Topic -
Temperature ( rkieku )
Presented By
Dr. Vijay P. Gorde
Assistant Professor of Geography
M.A. B.Ed., NET, Ph.D.
rkieku Eg.kts dk;  rkiekukP;k forj.kkoj ifj.kke dj.kkjs ?kVd- o
rkiekukps forj.k Li’V djk-
rkieku Temperature :-
gokekukP;k vH;klkr gosps rkieku gk vR;ar egRokpk ?kVd vkgs- gosP;k rkiekukoj
ok;wHkkj okjs vkf.k vknZzrk b- okrkoj.kkrhy vfo’dkj voyacwu vlrkr- gosps rkieku gs
loZ= lkj[ks jkgr ukgh- LFkGkuqlkj vkf.k dkGkuqlkj gs cnyr tkrs- okrkoj.kkyk
Hkwi`’Bkiklwu HkkSfrd ÅtkZ feGrs vkf.k okrkoj.k rkirs-
i`Fohoj o frP;kojhy okrkoj.kkyk m’.krk feG.;kps lq;Z gs izeq[k mRiRrh
LFkku vkgs- ;k lq;kZP;k i`’BHkkxkiklwu eksB;k izek.kkoj m’.krsps mRltZu gksrs-
• O;k[;k %&
** lq;kZiklqu fu?k.kk&;k lq;Zfdj.kkeqGs i`FohP;k i`’BHkkxkyk m’.krk feGrs- R;k
m’.krsus Hkwi`’B rkiwu R;kyk ykxwu vlysys gosps Fkj mRltZukus rkirkr- okrkoj.kkrhy
gosr vl.kk&;k m’.krsph ekst.kh dsY;kl R;kyk *rkieku* vls Eg.krkr-**
• gosP;k rkiekukps egRo %&
• 1- gosP;k rkiekukoj gospk nkc voyacwu vlrks tsFks rkieku tkLr rsFks nkc
deh o tsFks rkieku deh rsFks gospk nkc vf/kd vlrks-
• 2- gosP;k rkiekukpk ifj.kke vknZzrsoj gksrks- rkiekukoj gosph ck’i /kkj.k
“kDrh voyacwu vlrs- gosps rkieku ok<Y;kl ck’i/kkj.k “kDrh ok<rs o
rkieku deh >kY;kl ck’i/kkj.k “kDrh deh gksrs-
• 3- lkaanzhHkoukph fdz;k gh gosP;k rkiekukoj voyacwu vlrs- ck’i;qDr gosps
rkieku deh gksr xsY;kl ,dk fof”k’V rkiekukoj rh ck’i;qDr gosps rkieku
vk.k[kh deh >kY;kl lkanzhHkoukph fdz;k gksrs-
• 4- gosyk osxosxG;k izdkjs m’.krk feGr vlyh rjh eq[;r% lw;kZiklqu gosyk
m’.krk feGrs iajrq izR;{k lw;Zfdj.kkus izFke Hkwi`’B rkirs o uarj laidkZus gok
rkirs- lq:okrhyk Hkwi`’Bkyk Hkwi`’BkP;k ykxwu vlysys gosps Fkj rkirkr o uarj
ogu o vfHklj.k fdz;sus gok rkir tkrs-
• gosP;k rkiekukoj ifj.kke dj.kkjs ?kVd %&
1- v{kka”k
• 2- leqnz likVhiklwuph maph
• 3- leqnzkiklwups varj ¼ leqnz lkfu/; ½
• 4- izpfyr okjs
• 5- leqnz izokg
• 6- ouLirh] vkHkzkPNknhr vkdk”k o itZU;
• 7- tfefupk mrkj o izdkj
1- v{kka”k Latitudes %&
• fo’kqoo`Rrkiklwu tltls mRrjsdMs fdaok
nf{k.ksdMs xsY;kl rkieku dehdeh gksrkuk
vk<Gwu ;srs- dkj.k lw;kZiklwu fu?kkysyh
lw;Zfdj.ks ijLijkauk lekarj vlyh rjh
i`FohP;k odzkdkji.kkeqGs fo’kqoo`Rrkoj
yac:ikus iMrkr- rj brj= frjih iMrkr
• ojhy vkd`fre/;s x o y ;k lkj[;kp :anhP;k fdj.k “kykdk vlwu m’.krk ns.;kph R;kph “kDrh lkj[khp
vkgs- ijarw ;kiSdh x gh fdj.k “kykdk fo’kqooqRrkoj yac:ikus iMrs- rg Y gh fdj.k “kykdk map v{kka”kkoj
frjih iMrs- ;k fdj.k “kykdk tfefu”kh tks dksu (<) djrs R;koj R;kaph O;kIrh voyacwu vlrs- Eg.kwup nksUgh
fdj.k “kykdkph :anh lkj[kh vlwugh x fdj.k “kykdk tfefuoj ftrdh tkxk O;kirs R;kis{kk vf/kd tkxk Y
fdj.k “kykdk O;kirs
A.B. tkxsis{kk C, D. tkxspk foLrkj tkLr vkgs- R;keqGs lkj[;kp m’.krsP;k fdj.k “kykdk vlwugh
A.B. gh tfeu C, D. tfefuis{kk vf/kd rkiwu rsFks rkieku tkLr vlrs mPp v{kka”kkoj Y fdj.k “kykdk
frjih iMr vlY;kus fryk okrkoj.kkP;k tkLr Hkkxkrwu tkos ykxrs- vf/kd Hkkxkrwu tkr vlrkauk okrkoj.kkrhy
ck’i /kqyhd.k b- ?kVd frP;krhy m’.krk “kks’kqu ?ksrs- ifj.kkeh frP;k fdj.kkeqGs rkieku deh feGrs ;keqGs
fo’kqoo`Rrkoj rkieku tkLr vlwu mPp v{kka”kkdMs deh&deh gksr tkrs-
• 2- leqnz likVhiklwuph maph Altitude%&
okrkoj.kkr gosps Fkj [kkywu oj rkir tkr vlY;kus [kkyP;k Fkjkps rkieku gs
R;kojhy FkjkP;k rkiekukis{kk okgr vlrs- R;keqGs leqnzlikVhiklwu tkLr maphP;k
izns”kkdMs tkr vlrkuk nj 160 eh- maphyk 10cg fdaok 300 QwVkyk 10 ¼QWjugkbZV½ ;k
izek.ks gosps rkieku deh&deh gksr tkrs-
• 3- leqnzkiklwups varj %&
tfeu o ik.kh ;kaps m’.krk xzg.k dj.;kps xq.k/keZ fHkUu vlY;kus R;kpk
ifj.kke gosP;k rkiekukoj gksrks- tfeu yodj rkirs o yodj FkaM gksrs- ik.kh m”khjk
rkirs o m”khjk FkaM gksrs- ;keqGs mUgkGîkr deh rkieku vlysY;k leqnzkr R;ktoGhy
tfeuhps rkieku deh gksrs- ;kmyV fgokGîkr mcnkj leqnzkeqGs R;ktoGhy tfefups
rkieku ok<w “kdr ukgh vFkok fgokG;kr rkieku Qkj deh gksÅ “kdr ukgh- mnk%&
eqacbZ gs “kgj leqnz lkfu/;kr vlY;kus fgokG;krhy o mUgkG;krhy rkiekukr Qkjlk
Qjd iMr ukgh- ;kmyV leqnzkiklwu nwj vlysY;k [kaMkrZxr Hkkxkr leqnzkpk izHkko iksgpw
“kdr ukgh- v”kk Hkkxkr mUgkG;kr tfeu [kwi rkirs o rkieku ok<rs ;kmyV
fgokG;kr tfeu frrdhp yodj FkaM gksrs- R;keqGs rkieku deh gksrs- mnk- tcyiwj gs
“kgj leqnzkiklwu nwj vkgs- rsFks mUgkG;krhy o fgokG;krhy rkiekukr cjkp Qjd
iMrks- mUgkG;krhy rkieku 350 ls-xzs- rj fgokG;krhy rkieku 180 ls-xzs- brds vlrs-
• 4- izpfyr okjs Prevailing Winds%&
okjs T;k izns”kkdMwu okgr ;srkr- R;kizek.ks R;kapk ifj.kke rkiekukoj gksr
vlrks- dkj.k okjss vkiY;k xq.k/kekZuqlkj fdaok oSf”k’Vîkuqlkj R;k izns”kkr okgrkr- R;k
izns”kkps xq.k/keZ vkRelkr djrkr- mnk %& m’.k izns”kko:u okg.kkjs okjs m’.k vlrkr- dkj.k
R;k izns”kkrhy rkieku fdaok m’.krk rs xzg.k djrkr vls m’.k okjs FkaM izns”kkdMs okgr
xsY;kl rsFkhy rkieku ok<rs- ;kmyV FkaM izns”kko:u okg.kkjs okjs FkaM vlrkr vls FkaM okjs
m’.k izns”kkdMs okgr vlsy rj rsFkhy rkieku deh gksrs-
• 5- leqnzizokg Ocean Currents%&
leqnzkr m’.k o FkaM izokg okgr vlrkr- R;kpkgh ifj.kke tfeuhojhy
rkiekukoj gksrks- m’.k izokg mPp va{kk”kkdMs Eg.kts FkaM izns”kkdMs okgr vlsy rj
lk/kkj.kr% rsFkhy rkieku ok<rs- ;kmyV mPp v{kka”kkdMwu Eg.ktsp “khr izns”kkdMwu FkaM
izokg fo’kqoo`RrkdMs okgr vlsy rj rsFkhy rkieku deh gksr vlrs- ek= dks.kR;kgh fBdk.kh
leqnz izokgkpk tfefuojhy rkiekukoj ifj.kke gks.;klkBh R;k leqnz izokgko:u tfeuhdMs
okjs okgr ;s.ks vko”;d vkgs dkj.k okjs R;k leqnz izokgkps m’.k o FkaM xq.k/keZ vkRelkr
d:u tfefuoj R;kizek.ks ifj.kke djrkr-
• 6- ouLirh @ vkHkzkPNkfnr vkdk”k o itZU; %&
• ouLirh toG lrr ck’ihHkoukph fdz;k pkyw vlY;kus ouLirhus
vkPNknysY;k izns”kkr ck’ikps izek.k tkLr vlrs- rlsp tfefupk Hkkx m?kMk
ulY;kus tkLrhr tkLr m’.krk xzg.k d: “kdr ukgh- R;keqGs ouLirhps nkV
vkPNknu vlysY;k izns”kkr gosps rkieku ok<w “kdr ukgh-
• vkHkzkPNkfnr vkdk”kkeqGs lw;Z fdj.kkP;k ekxkZr vMFkGk ;srks- R;keqGs
lw;Zfdj.ks izR;{k i`FohP;k i`’BHkkxki;Zar iksgpw “kdr ukgh- R;keqGs gosps rkieku
ok<r ukgh- ;kmyV fujHkzvkdk”k vlY;kl rkieku yodj ok<ysys vlrs-
itZU;keqGs gok neV vlrs gosrhy ck’Ik lw;Zfdj.kkiklwu feG.kkjh m’.krk xzg.k
djrs- R;keqGs rkieku ok<w “kdr ukgh- rlsp itZU;keqGs tfeu vksyh gksrs v”kh
vksyh tfeu tkLr m’.krk xzg.k d: “kdr ukgh-
• 7- tfeuhpk mrkj o izdkj %&
mapoVîkP;k fBdk.kh nf{k.k
mrkjkoj mRrjsdMhy mrkjkis{kk tkLr rkieku
vlrs- T;k mrkjkoj lw;Zfdj.ks yac :ikus iMr
vlsy rsFks feG.kk&;k rkiekukps izek.k tkLr
vlrs ;k myV map oVîkP;k T;k Hkkxkoj lw;Z
fdj.ks frjih iMr vlsy R;k Hkkxkoj
feG.kk&;k lkSj”kDrhps izek.k deh vlrs-
R;keqGs R;k fBdk.kh gosps rkieku deh
vlysys vk<Gwu ;srs-
• i`Fohojhy tfeuhpk vH;kl dsY;kl rh
osxosxG;k izdkjph vlY;kps y{kkr ;srs-
mnk%& dkgh fBdk.kh tfeu dkGîk jaxkph
rj dkgh fBdk.kh yky jaxkph rj d/kh
fpdu ekrh rj dkgh fBdk.kh okywdke;
e`nk vlysyh fnlwu ;srs- dkgh fBdk.kh
dksjMh rj dkgh fBdk.kh vksyh e`nk vlrs-
tfeuhps gs fofo/k izdkj deh vf/kd
izek.kkr m’.krk xzg.k djr vlY;kus rsFkhy
rkiekukrgh Qjd iMrks-
 Temperature - Factor affecting on temperature

More Related Content

What's hot

Testing of seeds quality
Testing of seeds qualityTesting of seeds quality
Testing of seeds qualitySunil Jain
 
Ashtapradhan mandal
Ashtapradhan mandalAshtapradhan mandal
Ashtapradhan mandalVishal Aher
 
Social economical condition of Rural Women in Maharashtra, India
Social economical condition of Rural Women in Maharashtra, IndiaSocial economical condition of Rural Women in Maharashtra, India
Social economical condition of Rural Women in Maharashtra, Indiamadhavi kamble
 
Teacher handbook hindi 7 july 2017
Teacher handbook hindi 7 july 2017Teacher handbook hindi 7 july 2017
Teacher handbook hindi 7 july 2017kusumafoundation
 
Janta ka aaina 5 august5
Janta ka aaina 5 august5Janta ka aaina 5 august5
Janta ka aaina 5 august5Janta Ka Aaina
 
ENC Times-March 04,2017
ENC Times-March 04,2017ENC Times-March 04,2017
ENC Times-March 04,2017ENC
 
11. training handbook for master trainers
11. training handbook for master trainers11. training handbook for master trainers
11. training handbook for master trainerskusumafoundation
 
दैनिक सोशल डायरी 12-03-16
दैनिक सोशल डायरी 12-03-16दैनिक सोशल डायरी 12-03-16
दैनिक सोशल डायरी 12-03-16Ahemad Qureshi
 
Reiki (kruti dev)
Reiki (kruti dev)Reiki (kruti dev)
Reiki (kruti dev)Om Verma
 
Aura Healing
Aura  HealingAura  Healing
Aura HealingOm Verma
 
Student handbook science 7 july 2017
Student handbook science 7 july 2017Student handbook science 7 july 2017
Student handbook science 7 july 2017kusumafoundation
 
दैनिक सोशल डायरी दि. 06-03-16
दैनिक सोशल डायरी दि. 06-03-16दैनिक सोशल डायरी दि. 06-03-16
दैनिक सोशल डायरी दि. 06-03-16socialdiary
 
ENC Times-February 13,2017
ENC Times-February 13,2017ENC Times-February 13,2017
ENC Times-February 13,2017ENC
 
विस्तृत जाहिरात - कनिष्ठ श्रेणी लिपिक टंकलेखक
विस्तृत जाहिरात - कनिष्ठ श्रेणी लिपिक टंकलेखकविस्तृत जाहिरात - कनिष्ठ श्रेणी लिपिक टंकलेखक
विस्तृत जाहिरात - कनिष्ठ श्रेणी लिपिक टंकलेखकVijay Diwakar
 
45 hindi theme 1 & 2 (class ix) (1)
45 hindi theme 1 & 2 (class ix) (1)45 hindi theme 1 & 2 (class ix) (1)
45 hindi theme 1 & 2 (class ix) (1)Vinod Goyal
 

What's hot (20)

Testing of seeds quality
Testing of seeds qualityTesting of seeds quality
Testing of seeds quality
 
Ashtapradhan mandal
Ashtapradhan mandalAshtapradhan mandal
Ashtapradhan mandal
 
Social economical condition of Rural Women in Maharashtra, India
Social economical condition of Rural Women in Maharashtra, IndiaSocial economical condition of Rural Women in Maharashtra, India
Social economical condition of Rural Women in Maharashtra, India
 
Teacher handbook hindi 7 july 2017
Teacher handbook hindi 7 july 2017Teacher handbook hindi 7 july 2017
Teacher handbook hindi 7 july 2017
 
Janta ka aaina 5 august5
Janta ka aaina 5 august5Janta ka aaina 5 august5
Janta ka aaina 5 august5
 
Hindi NCERT Class 2
Hindi NCERT Class 2Hindi NCERT Class 2
Hindi NCERT Class 2
 
ENC Times-March 04,2017
ENC Times-March 04,2017ENC Times-March 04,2017
ENC Times-March 04,2017
 
11. training handbook for master trainers
11. training handbook for master trainers11. training handbook for master trainers
11. training handbook for master trainers
 
दैनिक सोशल डायरी 12-03-16
दैनिक सोशल डायरी 12-03-16दैनिक सोशल डायरी 12-03-16
दैनिक सोशल डायरी 12-03-16
 
Reiki (kruti dev)
Reiki (kruti dev)Reiki (kruti dev)
Reiki (kruti dev)
 
Aura Healing
Aura  HealingAura  Healing
Aura Healing
 
Student handbook science 7 july 2017
Student handbook science 7 july 2017Student handbook science 7 july 2017
Student handbook science 7 july 2017
 
4. metabolic diseases
4. metabolic diseases4. metabolic diseases
4. metabolic diseases
 
Vangmaya octber 2014
Vangmaya octber 2014Vangmaya octber 2014
Vangmaya octber 2014
 
135 136
135 136135 136
135 136
 
23rd Scientific Advisory Committee Meeting at KVK Una
23rd Scientific Advisory Committee Meeting at KVK Una23rd Scientific Advisory Committee Meeting at KVK Una
23rd Scientific Advisory Committee Meeting at KVK Una
 
दैनिक सोशल डायरी दि. 06-03-16
दैनिक सोशल डायरी दि. 06-03-16दैनिक सोशल डायरी दि. 06-03-16
दैनिक सोशल डायरी दि. 06-03-16
 
ENC Times-February 13,2017
ENC Times-February 13,2017ENC Times-February 13,2017
ENC Times-February 13,2017
 
विस्तृत जाहिरात - कनिष्ठ श्रेणी लिपिक टंकलेखक
विस्तृत जाहिरात - कनिष्ठ श्रेणी लिपिक टंकलेखकविस्तृत जाहिरात - कनिष्ठ श्रेणी लिपिक टंकलेखक
विस्तृत जाहिरात - कनिष्ठ श्रेणी लिपिक टंकलेखक
 
45 hindi theme 1 & 2 (class ix) (1)
45 hindi theme 1 & 2 (class ix) (1)45 hindi theme 1 & 2 (class ix) (1)
45 hindi theme 1 & 2 (class ix) (1)
 

More from VijayGorde2

Branches of geography
Branches of geography   Branches of geography
Branches of geography VijayGorde2
 
Physiographic Division of India
Physiographic Division of India  Physiographic Division of India
Physiographic Division of India VijayGorde2
 
River system in India
 River system in India River system in India
River system in IndiaVijayGorde2
 
Population problem in India
Population problem in IndiaPopulation problem in India
Population problem in IndiaVijayGorde2
 
Location & extent of India
Location & extent of India  Location & extent of India
Location & extent of India VijayGorde2
 
Rainfall types of rainfall
Rainfall   types of rainfallRainfall   types of rainfall
Rainfall types of rainfallVijayGorde2
 
Wind - Types of Wind
Wind - Types of WindWind - Types of Wind
Wind - Types of WindVijayGorde2
 
Distribution of temperature
Distribution of temperatureDistribution of temperature
Distribution of temperatureVijayGorde2
 
Structure and component of atmosphere
Structure and component of atmosphereStructure and component of atmosphere
Structure and component of atmosphereVijayGorde2
 
Elements of weather & climate
 Elements of weather & climate Elements of weather & climate
Elements of weather & climateVijayGorde2
 
1. climatology syllabus, marking system & introduction
1. climatology syllabus, marking system & introduction1. climatology syllabus, marking system & introduction
1. climatology syllabus, marking system & introductionVijayGorde2
 

More from VijayGorde2 (14)

Branches of geography
Branches of geography   Branches of geography
Branches of geography
 
Physiographic Division of India
Physiographic Division of India  Physiographic Division of India
Physiographic Division of India
 
River system in India
 River system in India River system in India
River system in India
 
Population problem in India
Population problem in IndiaPopulation problem in India
Population problem in India
 
Location & extent of India
Location & extent of India  Location & extent of India
Location & extent of India
 
Rainfall types of rainfall
Rainfall   types of rainfallRainfall   types of rainfall
Rainfall types of rainfall
 
Wind - Types of Wind
Wind - Types of WindWind - Types of Wind
Wind - Types of Wind
 
Air- Pressure
Air- PressureAir- Pressure
Air- Pressure
 
Distribution of temperature
Distribution of temperatureDistribution of temperature
Distribution of temperature
 
4. solar energy
4. solar energy4. solar energy
4. solar energy
 
Solar energy
 Solar energy Solar energy
Solar energy
 
Structure and component of atmosphere
Structure and component of atmosphereStructure and component of atmosphere
Structure and component of atmosphere
 
Elements of weather & climate
 Elements of weather & climate Elements of weather & climate
Elements of weather & climate
 
1. climatology syllabus, marking system & introduction
1. climatology syllabus, marking system & introduction1. climatology syllabus, marking system & introduction
1. climatology syllabus, marking system & introduction
 

Temperature - Factor affecting on temperature

  • 1. Gondwana University, Gadchiroli Mahatma Gandhi Arts, Science And Late N.P. Commerce College, Armori Dist. Gadchiroli department of geography b.a.i sem – ii SUBJECT- climatology • UNIT –II • Topic - Temperature ( rkieku ) Presented By Dr. Vijay P. Gorde Assistant Professor of Geography M.A. B.Ed., NET, Ph.D.
  • 2. rkieku Eg.kts dk; rkiekukP;k forj.kkoj ifj.kke dj.kkjs ?kVd- o rkiekukps forj.k Li’V djk- rkieku Temperature :- gokekukP;k vH;klkr gosps rkieku gk vR;ar egRokpk ?kVd vkgs- gosP;k rkiekukoj ok;wHkkj okjs vkf.k vknZzrk b- okrkoj.kkrhy vfo’dkj voyacwu vlrkr- gosps rkieku gs loZ= lkj[ks jkgr ukgh- LFkGkuqlkj vkf.k dkGkuqlkj gs cnyr tkrs- okrkoj.kkyk Hkwi`’Bkiklwu HkkSfrd ÅtkZ feGrs vkf.k okrkoj.k rkirs- i`Fohoj o frP;kojhy okrkoj.kkyk m’.krk feG.;kps lq;Z gs izeq[k mRiRrh LFkku vkgs- ;k lq;kZP;k i`’BHkkxkiklwu eksB;k izek.kkoj m’.krsps mRltZu gksrs- • O;k[;k %& ** lq;kZiklqu fu?k.kk&;k lq;Zfdj.kkeqGs i`FohP;k i`’BHkkxkyk m’.krk feGrs- R;k m’.krsus Hkwi`’B rkiwu R;kyk ykxwu vlysys gosps Fkj mRltZukus rkirkr- okrkoj.kkrhy gosr vl.kk&;k m’.krsph ekst.kh dsY;kl R;kyk *rkieku* vls Eg.krkr-**
  • 3. • gosP;k rkiekukps egRo %& • 1- gosP;k rkiekukoj gospk nkc voyacwu vlrks tsFks rkieku tkLr rsFks nkc deh o tsFks rkieku deh rsFks gospk nkc vf/kd vlrks- • 2- gosP;k rkiekukpk ifj.kke vknZzrsoj gksrks- rkiekukoj gosph ck’i /kkj.k “kDrh voyacwu vlrs- gosps rkieku ok<Y;kl ck’i/kkj.k “kDrh ok<rs o rkieku deh >kY;kl ck’i/kkj.k “kDrh deh gksrs- • 3- lkaanzhHkoukph fdz;k gh gosP;k rkiekukoj voyacwu vlrs- ck’i;qDr gosps rkieku deh gksr xsY;kl ,dk fof”k’V rkiekukoj rh ck’i;qDr gosps rkieku vk.k[kh deh >kY;kl lkanzhHkoukph fdz;k gksrs- • 4- gosyk osxosxG;k izdkjs m’.krk feGr vlyh rjh eq[;r% lw;kZiklqu gosyk m’.krk feGrs iajrq izR;{k lw;Zfdj.kkus izFke Hkwi`’B rkirs o uarj laidkZus gok rkirs- lq:okrhyk Hkwi`’Bkyk Hkwi`’BkP;k ykxwu vlysys gosps Fkj rkirkr o uarj ogu o vfHklj.k fdz;sus gok rkir tkrs-
  • 4. • gosP;k rkiekukoj ifj.kke dj.kkjs ?kVd %& 1- v{kka”k • 2- leqnz likVhiklwuph maph • 3- leqnzkiklwups varj ¼ leqnz lkfu/; ½ • 4- izpfyr okjs • 5- leqnz izokg • 6- ouLirh] vkHkzkPNknhr vkdk”k o itZU; • 7- tfefupk mrkj o izdkj 1- v{kka”k Latitudes %& • fo’kqoo`Rrkiklwu tltls mRrjsdMs fdaok nf{k.ksdMs xsY;kl rkieku dehdeh gksrkuk vk<Gwu ;srs- dkj.k lw;kZiklwu fu?kkysyh lw;Zfdj.ks ijLijkauk lekarj vlyh rjh i`FohP;k odzkdkji.kkeqGs fo’kqoo`Rrkoj yac:ikus iMrkr- rj brj= frjih iMrkr
  • 5. • ojhy vkd`fre/;s x o y ;k lkj[;kp :anhP;k fdj.k “kykdk vlwu m’.krk ns.;kph R;kph “kDrh lkj[khp vkgs- ijarw ;kiSdh x gh fdj.k “kykdk fo’kqooqRrkoj yac:ikus iMrs- rg Y gh fdj.k “kykdk map v{kka”kkoj frjih iMrs- ;k fdj.k “kykdk tfefu”kh tks dksu (<) djrs R;koj R;kaph O;kIrh voyacwu vlrs- Eg.kwup nksUgh fdj.k “kykdkph :anh lkj[kh vlwugh x fdj.k “kykdk tfefuoj ftrdh tkxk O;kirs R;kis{kk vf/kd tkxk Y fdj.k “kykdk O;kirs A.B. tkxsis{kk C, D. tkxspk foLrkj tkLr vkgs- R;keqGs lkj[;kp m’.krsP;k fdj.k “kykdk vlwugh A.B. gh tfeu C, D. tfefuis{kk vf/kd rkiwu rsFks rkieku tkLr vlrs mPp v{kka”kkoj Y fdj.k “kykdk frjih iMr vlY;kus fryk okrkoj.kkP;k tkLr Hkkxkrwu tkos ykxrs- vf/kd Hkkxkrwu tkr vlrkauk okrkoj.kkrhy ck’i /kqyhd.k b- ?kVd frP;krhy m’.krk “kks’kqu ?ksrs- ifj.kkeh frP;k fdj.kkeqGs rkieku deh feGrs ;keqGs fo’kqoo`Rrkoj rkieku tkLr vlwu mPp v{kka”kkdMs deh&deh gksr tkrs-
  • 6. • 2- leqnz likVhiklwuph maph Altitude%& okrkoj.kkr gosps Fkj [kkywu oj rkir tkr vlY;kus [kkyP;k Fkjkps rkieku gs R;kojhy FkjkP;k rkiekukis{kk okgr vlrs- R;keqGs leqnzlikVhiklwu tkLr maphP;k izns”kkdMs tkr vlrkuk nj 160 eh- maphyk 10cg fdaok 300 QwVkyk 10 ¼QWjugkbZV½ ;k izek.ks gosps rkieku deh&deh gksr tkrs- • 3- leqnzkiklwups varj %& tfeu o ik.kh ;kaps m’.krk xzg.k dj.;kps xq.k/keZ fHkUu vlY;kus R;kpk ifj.kke gosP;k rkiekukoj gksrks- tfeu yodj rkirs o yodj FkaM gksrs- ik.kh m”khjk rkirs o m”khjk FkaM gksrs- ;keqGs mUgkGîkr deh rkieku vlysY;k leqnzkr R;ktoGhy tfeuhps rkieku deh gksrs- ;kmyV fgokGîkr mcnkj leqnzkeqGs R;ktoGhy tfefups rkieku ok<w “kdr ukgh vFkok fgokG;kr rkieku Qkj deh gksÅ “kdr ukgh- mnk%& eqacbZ gs “kgj leqnz lkfu/;kr vlY;kus fgokG;krhy o mUgkG;krhy rkiekukr Qkjlk Qjd iMr ukgh- ;kmyV leqnzkiklwu nwj vlysY;k [kaMkrZxr Hkkxkr leqnzkpk izHkko iksgpw “kdr ukgh- v”kk Hkkxkr mUgkG;kr tfeu [kwi rkirs o rkieku ok<rs ;kmyV fgokG;kr tfeu frrdhp yodj FkaM gksrs- R;keqGs rkieku deh gksrs- mnk- tcyiwj gs “kgj leqnzkiklwu nwj vkgs- rsFks mUgkG;krhy o fgokG;krhy rkiekukr cjkp Qjd iMrks- mUgkG;krhy rkieku 350 ls-xzs- rj fgokG;krhy rkieku 180 ls-xzs- brds vlrs-
  • 7. • 4- izpfyr okjs Prevailing Winds%& okjs T;k izns”kkdMwu okgr ;srkr- R;kizek.ks R;kapk ifj.kke rkiekukoj gksr vlrks- dkj.k okjss vkiY;k xq.k/kekZuqlkj fdaok oSf”k’Vîkuqlkj R;k izns”kkr okgrkr- R;k izns”kkps xq.k/keZ vkRelkr djrkr- mnk %& m’.k izns”kko:u okg.kkjs okjs m’.k vlrkr- dkj.k R;k izns”kkrhy rkieku fdaok m’.krk rs xzg.k djrkr vls m’.k okjs FkaM izns”kkdMs okgr xsY;kl rsFkhy rkieku ok<rs- ;kmyV FkaM izns”kko:u okg.kkjs okjs FkaM vlrkr vls FkaM okjs m’.k izns”kkdMs okgr vlsy rj rsFkhy rkieku deh gksrs- • 5- leqnzizokg Ocean Currents%& leqnzkr m’.k o FkaM izokg okgr vlrkr- R;kpkgh ifj.kke tfeuhojhy rkiekukoj gksrks- m’.k izokg mPp va{kk”kkdMs Eg.kts FkaM izns”kkdMs okgr vlsy rj lk/kkj.kr% rsFkhy rkieku ok<rs- ;kmyV mPp v{kka”kkdMwu Eg.ktsp “khr izns”kkdMwu FkaM izokg fo’kqoo`RrkdMs okgr vlsy rj rsFkhy rkieku deh gksr vlrs- ek= dks.kR;kgh fBdk.kh leqnz izokgkpk tfefuojhy rkiekukoj ifj.kke gks.;klkBh R;k leqnz izokgko:u tfeuhdMs okjs okgr ;s.ks vko”;d vkgs dkj.k okjs R;k leqnz izokgkps m’.k o FkaM xq.k/keZ vkRelkr d:u tfefuoj R;kizek.ks ifj.kke djrkr-
  • 8. • 6- ouLirh @ vkHkzkPNkfnr vkdk”k o itZU; %& • ouLirh toG lrr ck’ihHkoukph fdz;k pkyw vlY;kus ouLirhus vkPNknysY;k izns”kkr ck’ikps izek.k tkLr vlrs- rlsp tfefupk Hkkx m?kMk ulY;kus tkLrhr tkLr m’.krk xzg.k d: “kdr ukgh- R;keqGs ouLirhps nkV vkPNknu vlysY;k izns”kkr gosps rkieku ok<w “kdr ukgh- • vkHkzkPNkfnr vkdk”kkeqGs lw;Z fdj.kkP;k ekxkZr vMFkGk ;srks- R;keqGs lw;Zfdj.ks izR;{k i`FohP;k i`’BHkkxki;Zar iksgpw “kdr ukgh- R;keqGs gosps rkieku ok<r ukgh- ;kmyV fujHkzvkdk”k vlY;kl rkieku yodj ok<ysys vlrs- itZU;keqGs gok neV vlrs gosrhy ck’Ik lw;Zfdj.kkiklwu feG.kkjh m’.krk xzg.k djrs- R;keqGs rkieku ok<w “kdr ukgh- rlsp itZU;keqGs tfeu vksyh gksrs v”kh vksyh tfeu tkLr m’.krk xzg.k d: “kdr ukgh-
  • 9. • 7- tfeuhpk mrkj o izdkj %& mapoVîkP;k fBdk.kh nf{k.k mrkjkoj mRrjsdMhy mrkjkis{kk tkLr rkieku vlrs- T;k mrkjkoj lw;Zfdj.ks yac :ikus iMr vlsy rsFks feG.kk&;k rkiekukps izek.k tkLr vlrs ;k myV map oVîkP;k T;k Hkkxkoj lw;Z fdj.ks frjih iMr vlsy R;k Hkkxkoj feG.kk&;k lkSj”kDrhps izek.k deh vlrs- R;keqGs R;k fBdk.kh gosps rkieku deh vlysys vk<Gwu ;srs- • i`Fohojhy tfeuhpk vH;kl dsY;kl rh osxosxG;k izdkjph vlY;kps y{kkr ;srs- mnk%& dkgh fBdk.kh tfeu dkGîk jaxkph rj dkgh fBdk.kh yky jaxkph rj d/kh fpdu ekrh rj dkgh fBdk.kh okywdke; e`nk vlysyh fnlwu ;srs- dkgh fBdk.kh dksjMh rj dkgh fBdk.kh vksyh e`nk vlrs- tfeuhps gs fofo/k izdkj deh vf/kd izek.kkr m’.krk xzg.k djr vlY;kus rsFkhy rkiekukrgh Qjd iMrks-