SlideShare a Scribd company logo
1 of 23
Download to read offline
xzkeh.k egkjk”Vªkrhy
Ekfgykaph
lkekftd o vkfFkZd fLFkrh
ek/koh dkacGs
 egkjk”Vª gk 36 ftYg;s 358 rkywD;kapk vkf.k 43665 xkokapk cuysyk vkgs-
egkjk”Vªkph ,dw.k yksdla[;s iSdh 55-8 % yksdla[;k fg [ksMsxkokr jkgkrs-
¼tux.kuk 2011½
xzkeh.k egkjk”Vª
xzkeh.k leqnk;kph oSf’k”V;s
 ‘ksrh gk izeq[k O;olk; o R;koj vk/kkfjr dkekps foHkktu vkf.k R;ko:u
funsZf’kr tkfr O;oLFkk- mnk- yksgkj tkrhps yksgkj dke] Ugkoh tkrhps
Ugkohdke b-
 la;qDr dqVawci/nrh] vkIrLodh; ,d= jkgrkr ¼Hkkodh½
 :<hfiz;rk vlrs uohu xks”Vh Lohdkj.;kph r;kjh ulrs- Js”B dfu”Brsph
tkfrO;oLFkse/;s Hkkouk vlrs- fodklkpk osx ean vlrks
 nkfjnz] vKku] va/kJ/nk gh cgqla[; dqVwackaph voLFkk vlrs- rFkkfi vk/kqfud
dkGkr f’k{k.k izlkj ek/;e ra=Kku lkj[;k lqfo/kk >kY;keqGs vKku nqj
gksr vkgs-
 xzkeh.k dqVqacakr fof’k”V dkS’kY;kpk dykra=kpk fodkl iajijsus >kysyk
vlrks- mnk- lqrkjdke] VksiY;k oG.ks b-
 LFkkfud LojkT; LkaLFkk gs xzkeh.k leqnk;kps egRokps oSf’k”V; vlwu
xzkeiapk;r tkrh tekrh iapk;rekQZr iwohZ U;k;nku pkyr vls vktgh
dkgh izek.kkr pkyrs-
 ;k oSf’k”Vkuka /;kukr ?ksÅu vki.k xzkeh.k egkjk”Vªkrhy Ekfgykaph
lkekftd o vkfFkZd fLFkrh tk.kwu ?ks.;kpk iz;Ru d:-
 xzkeh.k egkjk”Vªkrhy EkfgykaP;k izxrhP;k ekuadko:u vki.k rhP;k
lkekftd o vkfFkZd fLFkrh tk.kwu ?ksÅ
 f’k{k.k
 fyax xq.kksRrj izek.k
 fgalk
 vkjksX;
 vkfFkZd fLFkrh
 jktdh; fLFkrh
L=h;kaph izxrh T;kizek.kkr >kyh vlsy R;ko:u ,[kk+|k lektkph izxrh eh eksthr
vlrks MkW- ckcklkgsc vkacsMdj - ¼vf[ky Hkkjrh; nfyr eghyk ifj”kn ukxiwj 20 tqYkS
1942½
“f’k{k.k gs ok?kh.khps nq/k vkgs tks fi.kkj tks xqjxqjY;k f’kok; jkg.kkj ukgh”
MkW- ckcklkgsc vkacsMdj
 Hkkjrh; L=h;kalkBh egkRek T;ksrhck Qqys ;kauh 1848 lkyh ‘kkGk dk<yh
o lkfo=hekbZ o Qkfrek ‘ks[k ;k vk++|f’kf{kdk gksr-
 2016 Eg.kts ;k pkyw o”khZ efgykalkBh ‘kS{kf.kd thou lq: gksÅu 167 o”ksZ
>kys vkgsr vkf.k Lokr+a«;kurj ikfgys rj 69 o”ksZ >kys vkgsr-
f’k{k.k
 2011 e/;s >kysY;k Hkkjrh; tux.kus uqlkj xzkeh.k egkjk”Vªke/khy
loZ e;ksxVkrhy efgyk 30,017040 vlwu 1,80,91286
efgyk f'k{khr vkgsr- R;kiSdh 5,67,411 ;k efgyk inoh/kj o
inO;qRrj f’k{k.k ?ksrys vkgs- ,dw.k f’kf{kr xzkeh.k efgykiSdh 3-13%
gs izek.k inoh/kj vkf.k inO;qRrj f’k{k.k ?ksrys vkgs-
 rj Kku fufeZrh e/;s xzkeh.k efgykapk lgHkkx gk ,d vH;klkpk
fo”k; vkgs-
 ewyr% fulZx fu;ek izek.ks mRiRrh dj.ks gk uj vkf.k eknhpk uSlZfxd
fu;e vkgs- vkf.k l`”Vh fufeZrh iklwu i`Fohrykojhy izR;sd tho gs vkt
i;ZUr djr vkgs-
 i.k ekuo tkrh e/;s /keZ] tkr] fyax] oxZ ;k lokZe/;s vl.kkjh
iq:”klRrkd i/nrhus iq:”kkyk Js”B vkf.k fL-=yk dfu”B Eg.kwu fgu ntkZ
fnyk vkgs-
xzkeh.k egkjk”Vªkrhy fyax xq.kksRrj izek.k
Hkkjrh; lektO;oLFkse/;s %&
 L=h;akuk xqyke] nklh cufo.;kr vkys-
 fryk Lora+= O;Drh Eg.kwu vl.kkjh vfLerk ukdkj.;kr vkyh vkgs-
 rhyk eqy tUekyk ?kky.kkjh e’khu cufo.;kr vkyh vkgs-
 dqekjh] lkSHkkX;orh ]fo/kok] ifjrDrk v’kh lacks/kus nsÅu rhP;k
ySafxdrsoj fu;a=.k dj.;kr vkys vkgs-
 2011 e/;s >kysyh tux.kuk 15 oh o Lokra«;kuarjph 7oh gks;-
 xzkeh.k egkjk”Vªkrhy yhax xq.kksRrjkaps izek.k nj 1000 iq:”kkekxs 952
efgyk brds vkgs- ts dh 2001 P;k tux.kus e/;s R;kps izek.k 960 gksrs-
Eg.ktsp 2011 e/;s 8 us ?kVys vkgs-
 tUep u gksÅ fnY;keqGs fdaok tUer%p ek:u VkdY;keqGs, UNICEF
P;k ekfgrh izek.ks 1991 lkykiklwu Hkkjrke/;s 40 rs 50 dksVh fL=;k ;k
“ gjoysY;k ” vkgsr
 2001 rs 2011 ;k n’kdkr ckfydkaP;k yksdla[;sr 2 yk[k 73 gtkjkaph
?kV >kysyh vkgs-
vkjksX; Eg.kts dsoG vktkj vkf.k fodykaxrspk vHkko ukgh rj
vkjksX; Eg.kts laiw.kZ “kkfjjhd] ekufld] lkekftd LokLFkkph
fLFkrh ¼Tkkxfrd vkjksX; la?kVuk 1948½
 dqBY;kgh jk”Vª-jkT;kph fodkl lk/k.;kph {kerk ekst.;kph ,d izeq[k
ekinaM rs jk”Vª-jkT; loZ ukxjhdkauk vkjksX;nk;h thou nsÅ ‘kdrs dk gk
cuyk vkgs- Eg.kwup vkjksX;kyk fodklkP;k ladYiusr [kwi egRRo vkgs-
 vkjksX;kph ,dkaxh dsoG vktkjk’kh fuxMhr O;k[;k u djrk R;kr vkgkj]
fi.;klkBh LoPN ik.;kph miyC/krk] lkaMik.;kpk fupjk b- iSywpk fopkj
gks.ks xjtsps vlrs
vkjksX;
1978 lkyh Hkjysyh vkYek&vkVk vkarjjk”Vhª; vkjksX; ifj”kn gh
vkjksX; lanHkkZrhy ?kMkeksMhae/;s vrh’k; egRokph vkgs- ftFks 2000
lkyki;Zr “lokZlkBh vkjksX;” gs LoIu izR;{kkr mrjo.;klkBh &
jk”Vªakuh ijoMrhy v’kk i/nrhus] izkFkfed vkjksX; lsokaoj y{k dsafnzr
djr mPpizrhP;k izkFkfed vkjksX; ¼jksxizfrca/kd] jksxfuokjd o
vkjksX;o/kZd½ lsok miyC/k d:u fnY;k ikfgtsr vls uewn dj.;kr
vkys-
 Hkkjrh; iq:”klRRkkd lektO;oLFkk] dqVwac vkf.k Lor% fL=;kalq/nk vkiY;k vkjksX;
xjtk dsoG iqu:Riknd pkSdVhrp c?krkr-
 xzkeh.k egkjk”Vªkr 60% eqyhaph yXus 16 rs 18 o”kkZe/;s gksrkr- ;k dqekjo;krp
yaSfxdjhR;k lfdz; gksrkr- cgwrsd fL=;k ygku o;krp xjksnj gksrkr
 fL=;k vkiY;k vk;q”;krhy y{k.kh; dkG gk xjksnji.kkr vkf.k eqykaP;k laxksiukr
?kkyorkr-
 ;k o;ksxVkrhy e`R;qIkSdh 15% e`R;q gs xjksnji.kk’kh lac/khr xqarkxqarheqGs fdaok
ckGari.kkr gksrkr- L=h;kaP;k e`R;qph izeq[k dkj.ks gh xHkZikr] xHkkZph fLFkrh
O;oLFkhr ul.ks] jDrikr] jDrika<jh b- vlrs-
 National Health Mission Ministry of Health and Welfare
P;k ekfgrh uqlkj egkjk”Vªkr
 nj 30]000 xzkeh.k yksdla[;s ekxs ,d izkFkfed vkjksX; dsanzkph lqfo/kk vlrs rj
MksaxjkG vkf.k vkfnoklh lkBh 20]000 yksdla[;sps izek.k vlrs-
xzkeh.k egkjk”Vªkrhy efgykaps vkjksX;
izkFkfed vkjksX; dsanz l|fLFkrh
izkFkfed
vkjksX; dsanz
Yksdla[;sP;k
izek.kkr xjt
izR;{k dk;Zjr dedjrk
2,189 1,811 378
 rlsp xzkeh.k egkjk”Vªkrhy ekrk e`R;wnj gk 1000 ekrkekxs 87 brdk vkgs-
rj ckye`R;wnj gk 1000 ckydka ekxs 24 brdk vkgs- rlsp ekrk Eg.kwu T;k
vkjksX; xjtk vkgsr- R;kP;kifydMs tkÅu Jfed Eg.kwu vkf.k lkekftd]
vkfFkZd ifjfLFkrheqGs dqBY;k vkjksX; leL;kauk lkeksjs tkos ykxrs rs c?k.ks
xjtsps Bjrs-
 fuEu ntkZps lkekftd] vkfFkZd ifjfLFkrh] ik;kHkwr lks;hlwfo/kkapk vHkko]
iks”kd vkgkjkph dedjrk] vLoPNrk] LoPN ik.;kpk] lkaMik.;kpk fupjk
iz’u] LoPNrkx`gkph xSjlks; b- eqGs gks.kkjs vktkj
 rj Jfed Eg.kwu ^vfrdke* gk xzkeh.k L=h;kaP;k vkjksX;klkBh lokZr
eksBk /kksdk vkgs- ?kjdkekP;k cjkscjhus fL=;k eksB;k izek.kkr ?kjP;k
‘ksrhr] dkSVqfcd /ka|ke/;s fcukekscnyk dke djrkr- R;krwu
mn~Hko.kkÚ;k dacjnq[kh] xqMxsnq[kh] ikBnq[kh] gkrkP;k euxVkaph vkf.k
euD;kaph >ht b- lkj[;k rdzkjh usgehP;kp o nqyZf{kr curkr
,danjhr izfrdqy lkekftd] vkfFkZd ifjfLFkrh] dqiks”k.k o vkjksX;
lsokaph dedjrk gs loZ xzkeh.k efgykaP;k vkjksX;koj ifj.kke djrs-
 xzkeh.k egkjk”Vªkrhy efgykaph vkfFkZd fLFkrh
 xzkeh.k L=h;kaps ?kjknkjk/kkjhr dke
 ?kjke/;s & vUu f’kto.ks] HkkaMh] /kq.ks] Qj’kh lkQ dj.ks ok tfeu lkjo.ks]
eqykaps laxksi.k dj.ks] vkY;kxsY;k ikgq.;kph lks; ikg.ks] ?kjkrhy
iajijkxr /kkfeZd] lkaLd`frd lksiLdkj ikG.ks o eqykauk rks f’kdo.ks]
?kjkrhy vktkjh] fodykax] o`/n O;Drhaph lq’kzwlk@ns[kHkky dj.ks-
vkfFkZd
 Rklsp fodkl izfdz;seqGs uSlZfxd lk/kulaiRrhph th gkuh >kyh vkgs]
R;keqGs xzkeh.k fL=;kaP;k Jekph rhozrk ok<yh vkgs- xqjkalkBh pkjk]
tG.k xksGk dj.ks] eSyksueSy HkaVdarh d:u ih.;kps ik.kh MksD;ko:u
okgwu vk.kus b- lekos’k vlrks-
 ,dk ikg.khr vls vk<Gys vkgs dh] cgqrka’kh xzkeh.k L=h;ka izfrfnu
4 rs 5 rkl ¼ljkljh½ gs pkjk] tG.k] ik.kh b xksGk dj.;kr
?kkyorkr-
 vkf.k fo’ks”k Eg.kts ;k iq:”klRrkd lektO;oLFkse/;s L=h;kaps
?kjknkjk/kkjhr dke gs foukosrukps vlrs rs mRiknd ekuys tkr ukgh-
eksB;k izek.kkr fL=;k ?kjkr] ?kjP;k ‘ksrhr] dkSVwafcd mn;ksxke/;s
fcukekscnyk Jfed Eg.kwu dke djrkr-
 vkf.k tsOgk ?kjdkeklkscr Jfed Eg.kwu vla?kVhr {ks=kr etwjh
djrkr ok NksVs[kkuh Lo;ajkstxkje/;s skilled worker Eg.kwu
vFkkZtu djrkr rsOgk R;kaps Je nqIiV gksrs-
 <ksy] xWaokj] ‘kqnz] Ik’kw] ukjh ;s lc rkMu ds vf/kdkjh- fL=;kapk frjLdkj
dj.kkjh ,d twuh Eg.k th fL=;kaojhy fglsadMs lkekU;ckc Eg.kwu c?krs-
 ySfxd vR;kpkj gh izkphu dkGkiklwu pkyr vkysyh iajijk vkgs o frps
mxeLFkku ^fir`LkRRkkd dqaVwci/nrh^ e/;s vkgs
 ekuoh mRdzkaRkhrwu ekyeRrsph dYiuk mn;kyk vkY;kiklwu L=h gh ,d
^HkksX;* ekyeRrk letwu frP;koj fu;a=.k izLFkkfir dj.;kpk iz;Ru izR;sd
iq:”k djhr vlrks-
fgalk
L=hfo:/n fgalk Eg.kts ?kjkrhy pkj fHkarhP;k vkr fdaok ckgsj
L=h&iq:”k ySafxdrsrwu izR;{k fdaok vizR;{ki.ks mn~Hk.kkjh fgalk]
vR;kpkj] ‘kks”k.k fdaok brj ?kVuk T;k ;ksxs fL=;kauk ‘kkfjjhd]
ySfxd] ekufld] lkekftd] vkfFkZd n`”V;k =kl gksr vlrks-
ekuoh mRdzkaRkhrwu ekyeRrsph dYiuk mn;kyk vkY;kiklwu L=h
gh ,d ^HkksX;* ekyeRrk letwu frP;koj fu;a=.k izLFkkfir
dj.;kpk iz;Ru izR;sd iq:”k djhr vlrsk
 L=hfo:/n fgalk Eg.kts ?kjkrhy pkj fHkarhP;k vkr fdaok ckgsj
L=h&iq:”k ySafxdrsrwu izR;{k fdaok vizR;{ki.ks mn~Hk.kkjh fgalk] vR;kpkj]
‘kks”k.k fdaok brj ?kVuk T;k ;ksxs fL=;kauk ‘kkfjjhd] ySfxd] ekufld]
lkekftd] vkfFkZd n`”V;k =kl gksr vlrks-
 uW’kuy dzkbZe jsdkWMZ C;wjks 2014 vUo;s egkjk”Vªkr ,dw.k 26]693 fgalsP;k
?kVuk efgykaoj >kysY;k vkgsr R;kr 3]438 brdh efgykaoj >kysY;k
cykRdkjkph ?kVukaph uksan vkgs- R;krhy 127 gs lkewfgd cykRdkj vkgsr
 vksyhl Bo.ks o iGow.k us.;kP;k 2]583 xqUg;kaph uskan vkgs- rj
tcjnLrhus yXulkBh iGowu us.;kP;k 1072 xqUg;kaph uksan vkgs
Social economical condition of Rural Women in Maharashtra, India

More Related Content

What's hot

Ashtapradhan mandal
Ashtapradhan mandalAshtapradhan mandal
Ashtapradhan mandalVishal Aher
 
Aura Healing
Aura  HealingAura  Healing
Aura HealingOm Verma
 
Vestige Ganodarma Ke Fayede
Vestige Ganodarma Ke FayedeVestige Ganodarma Ke Fayede
Vestige Ganodarma Ke FayedeMuveen Ahmed
 
45 hindi theme 1 & 2 (class ix) (1)
45 hindi theme 1 & 2 (class ix) (1)45 hindi theme 1 & 2 (class ix) (1)
45 hindi theme 1 & 2 (class ix) (1)Vinod Goyal
 
11. training handbook for master trainers
11. training handbook for master trainers11. training handbook for master trainers
11. training handbook for master trainerskusumafoundation
 
Reiki (kruti dev)
Reiki (kruti dev)Reiki (kruti dev)
Reiki (kruti dev)Om Verma
 
Hindi NCERT Class 6 (Bal Ram Katha)
Hindi NCERT Class 6 (Bal Ram Katha) Hindi NCERT Class 6 (Bal Ram Katha)
Hindi NCERT Class 6 (Bal Ram Katha) HimanshuSharma1135
 
दैनिक सोशल डायरी दि. 19-01-16
दैनिक सोशल डायरी दि. 19-01-16दैनिक सोशल डायरी दि. 19-01-16
दैनिक सोशल डायरी दि. 19-01-16socialdiary
 
18 june-2014 to-24-june-2014-hindu_sabhavarta_year38_issue12
18 june-2014 to-24-june-2014-hindu_sabhavarta_year38_issue1218 june-2014 to-24-june-2014-hindu_sabhavarta_year38_issue12
18 june-2014 to-24-june-2014-hindu_sabhavarta_year38_issue12Akhil Bharat Mahasabha
 
28 may-2014 to-03-jun-2014-hindu_sabhavarta_year38_issue9
28 may-2014 to-03-jun-2014-hindu_sabhavarta_year38_issue928 may-2014 to-03-jun-2014-hindu_sabhavarta_year38_issue9
28 may-2014 to-03-jun-2014-hindu_sabhavarta_year38_issue9Akhil Bharat Mahasabha
 
Enc times 28 june 2016
Enc times  28 june 2016Enc times  28 june 2016
Enc times 28 june 2016ENC
 
Student handbook science 7 july 2017
Student handbook science 7 july 2017Student handbook science 7 july 2017
Student handbook science 7 july 2017kusumafoundation
 
Soriyaan Kai Kaam Karein?: A study on adolescent girl workers in the construc...
Soriyaan Kai Kaam Karein?: A study on adolescent girl workers in the construc...Soriyaan Kai Kaam Karein?: A study on adolescent girl workers in the construc...
Soriyaan Kai Kaam Karein?: A study on adolescent girl workers in the construc...Priyanka Jain
 
Alsi mahima
Alsi mahima Alsi mahima
Alsi mahima Om Verma
 

What's hot (19)

Ashtapradhan mandal
Ashtapradhan mandalAshtapradhan mandal
Ashtapradhan mandal
 
4. metabolic diseases
4. metabolic diseases4. metabolic diseases
4. metabolic diseases
 
Aura Healing
Aura  HealingAura  Healing
Aura Healing
 
Vestige Ganodarma Ke Fayede
Vestige Ganodarma Ke FayedeVestige Ganodarma Ke Fayede
Vestige Ganodarma Ke Fayede
 
23rd Scientific Advisory Committee Meeting at KVK Una
23rd Scientific Advisory Committee Meeting at KVK Una23rd Scientific Advisory Committee Meeting at KVK Una
23rd Scientific Advisory Committee Meeting at KVK Una
 
45 hindi theme 1 & 2 (class ix) (1)
45 hindi theme 1 & 2 (class ix) (1)45 hindi theme 1 & 2 (class ix) (1)
45 hindi theme 1 & 2 (class ix) (1)
 
11. training handbook for master trainers
11. training handbook for master trainers11. training handbook for master trainers
11. training handbook for master trainers
 
Padampuran
PadampuranPadampuran
Padampuran
 
Shiksha yojna
Shiksha yojnaShiksha yojna
Shiksha yojna
 
Reiki (kruti dev)
Reiki (kruti dev)Reiki (kruti dev)
Reiki (kruti dev)
 
Hindi NCERT Class 6 (Bal Ram Katha)
Hindi NCERT Class 6 (Bal Ram Katha) Hindi NCERT Class 6 (Bal Ram Katha)
Hindi NCERT Class 6 (Bal Ram Katha)
 
Hindi NCERT Class 2
Hindi NCERT Class 2Hindi NCERT Class 2
Hindi NCERT Class 2
 
दैनिक सोशल डायरी दि. 19-01-16
दैनिक सोशल डायरी दि. 19-01-16दैनिक सोशल डायरी दि. 19-01-16
दैनिक सोशल डायरी दि. 19-01-16
 
18 june-2014 to-24-june-2014-hindu_sabhavarta_year38_issue12
18 june-2014 to-24-june-2014-hindu_sabhavarta_year38_issue1218 june-2014 to-24-june-2014-hindu_sabhavarta_year38_issue12
18 june-2014 to-24-june-2014-hindu_sabhavarta_year38_issue12
 
28 may-2014 to-03-jun-2014-hindu_sabhavarta_year38_issue9
28 may-2014 to-03-jun-2014-hindu_sabhavarta_year38_issue928 may-2014 to-03-jun-2014-hindu_sabhavarta_year38_issue9
28 may-2014 to-03-jun-2014-hindu_sabhavarta_year38_issue9
 
Enc times 28 june 2016
Enc times  28 june 2016Enc times  28 june 2016
Enc times 28 june 2016
 
Student handbook science 7 july 2017
Student handbook science 7 july 2017Student handbook science 7 july 2017
Student handbook science 7 july 2017
 
Soriyaan Kai Kaam Karein?: A study on adolescent girl workers in the construc...
Soriyaan Kai Kaam Karein?: A study on adolescent girl workers in the construc...Soriyaan Kai Kaam Karein?: A study on adolescent girl workers in the construc...
Soriyaan Kai Kaam Karein?: A study on adolescent girl workers in the construc...
 
Alsi mahima
Alsi mahima Alsi mahima
Alsi mahima
 

Viewers also liked

Lokmat and Sakaal (Marathi newspaper)
Lokmat and Sakaal (Marathi newspaper)Lokmat and Sakaal (Marathi newspaper)
Lokmat and Sakaal (Marathi newspaper)sonakshi saxena
 
सहकारी संस्थांचे अवसायन -महाराष्ट्र सहकारी संस्था कायद्यातील तरतुदी व प्रक्रीया
सहकारी संस्थांचे अवसायन -महाराष्ट्र सहकारी संस्था कायद्यातील तरतुदी व प्रक्रीयासहकारी संस्थांचे अवसायन -महाराष्ट्र सहकारी संस्था कायद्यातील तरतुदी व प्रक्रीया
सहकारी संस्थांचे अवसायन -महाराष्ट्र सहकारी संस्था कायद्यातील तरतुदी व प्रक्रीयाsopan shinde
 
Marathi Journalism in the 19th century
Marathi Journalism in the 19th century Marathi Journalism in the 19th century
Marathi Journalism in the 19th century Saurabh Deshpande
 
Lokmat Grameen Khel
Lokmat Grameen KhelLokmat Grameen Khel
Lokmat Grameen Khelgoyogigo
 
101_Uses_for_the_doTERRA_Intro_Kit
101_Uses_for_the_doTERRA_Intro_Kit101_Uses_for_the_doTERRA_Intro_Kit
101_Uses_for_the_doTERRA_Intro_KitTiffany Weigand
 
Comfy cotton clothes and their genetics khanal 2013
Comfy cotton clothes and their genetics khanal 2013Comfy cotton clothes and their genetics khanal 2013
Comfy cotton clothes and their genetics khanal 2013Sameer Khanal
 
Cotton Economy
Cotton EconomyCotton Economy
Cotton Economykbeacom
 
Performance Materials Module - Textiles
Performance Materials Module - TextilesPerformance Materials Module - Textiles
Performance Materials Module - TextilesAccessNano
 
Art Sampler
Art SamplerArt Sampler
Art SamplerJamieLiz
 
Davra IoT Solution Smart Connected School Bus
Davra IoT Solution Smart Connected School BusDavra IoT Solution Smart Connected School Bus
Davra IoT Solution Smart Connected School Busdavranetworks
 
Indian Federation Of Working Journalists
Indian Federation Of Working JournalistsIndian Federation Of Working Journalists
Indian Federation Of Working JournalistsDEEPAKDEEPAK
 
My research for rural education
My research for rural educationMy research for rural education
My research for rural educationJingwei Liu
 
Electricity crisis and load management in bangladesh
Electricity crisis and load management in bangladeshElectricity crisis and load management in bangladesh
Electricity crisis and load management in bangladeshAlexander Decker
 
Introduction of IoT Smart District Demonstration Plan
Introduction of IoT Smart District Demonstration PlanIntroduction of IoT Smart District Demonstration Plan
Introduction of IoT Smart District Demonstration PlanVincent Chiu
 

Viewers also liked (20)

Lokmat and Sakaal (Marathi newspaper)
Lokmat and Sakaal (Marathi newspaper)Lokmat and Sakaal (Marathi newspaper)
Lokmat and Sakaal (Marathi newspaper)
 
सहकारी संस्थांचे अवसायन -महाराष्ट्र सहकारी संस्था कायद्यातील तरतुदी व प्रक्रीया
सहकारी संस्थांचे अवसायन -महाराष्ट्र सहकारी संस्था कायद्यातील तरतुदी व प्रक्रीयासहकारी संस्थांचे अवसायन -महाराष्ट्र सहकारी संस्था कायद्यातील तरतुदी व प्रक्रीया
सहकारी संस्थांचे अवसायन -महाराष्ट्र सहकारी संस्था कायद्यातील तरतुदी व प्रक्रीया
 
Marathi Journalism in the 19th century
Marathi Journalism in the 19th century Marathi Journalism in the 19th century
Marathi Journalism in the 19th century
 
Lokmat Grameen Khel
Lokmat Grameen KhelLokmat Grameen Khel
Lokmat Grameen Khel
 
101_Uses_for_the_doTERRA_Intro_Kit
101_Uses_for_the_doTERRA_Intro_Kit101_Uses_for_the_doTERRA_Intro_Kit
101_Uses_for_the_doTERRA_Intro_Kit
 
Comfy cotton clothes and their genetics khanal 2013
Comfy cotton clothes and their genetics khanal 2013Comfy cotton clothes and their genetics khanal 2013
Comfy cotton clothes and their genetics khanal 2013
 
Cotton Economy
Cotton EconomyCotton Economy
Cotton Economy
 
Marathi press release
Marathi press releaseMarathi press release
Marathi press release
 
Performance Materials Module - Textiles
Performance Materials Module - TextilesPerformance Materials Module - Textiles
Performance Materials Module - Textiles
 
Cotton textile 2016
Cotton textile 2016Cotton textile 2016
Cotton textile 2016
 
History 101
History 101History 101
History 101
 
Art Sampler
Art SamplerArt Sampler
Art Sampler
 
Educationliteracy Anna
Educationliteracy AnnaEducationliteracy Anna
Educationliteracy Anna
 
Davra IoT Solution Smart Connected School Bus
Davra IoT Solution Smart Connected School BusDavra IoT Solution Smart Connected School Bus
Davra IoT Solution Smart Connected School Bus
 
Indian Federation Of Working Journalists
Indian Federation Of Working JournalistsIndian Federation Of Working Journalists
Indian Federation Of Working Journalists
 
Internet of things
Internet of thingsInternet of things
Internet of things
 
My research for rural education
My research for rural educationMy research for rural education
My research for rural education
 
Electricity crisis and load management in bangladesh
Electricity crisis and load management in bangladeshElectricity crisis and load management in bangladesh
Electricity crisis and load management in bangladesh
 
Introduction of IoT Smart District Demonstration Plan
Introduction of IoT Smart District Demonstration PlanIntroduction of IoT Smart District Demonstration Plan
Introduction of IoT Smart District Demonstration Plan
 
DB9646
DB9646DB9646
DB9646
 

Social economical condition of Rural Women in Maharashtra, India

  • 1. xzkeh.k egkjk”Vªkrhy Ekfgykaph lkekftd o vkfFkZd fLFkrh ek/koh dkacGs
  • 2.  egkjk”Vª gk 36 ftYg;s 358 rkywD;kapk vkf.k 43665 xkokapk cuysyk vkgs- egkjk”Vªkph ,dw.k yksdla[;s iSdh 55-8 % yksdla[;k fg [ksMsxkokr jkgkrs- ¼tux.kuk 2011½ xzkeh.k egkjk”Vª
  • 3. xzkeh.k leqnk;kph oSf’k”V;s  ‘ksrh gk izeq[k O;olk; o R;koj vk/kkfjr dkekps foHkktu vkf.k R;ko:u funsZf’kr tkfr O;oLFkk- mnk- yksgkj tkrhps yksgkj dke] Ugkoh tkrhps Ugkohdke b-  la;qDr dqVawci/nrh] vkIrLodh; ,d= jkgrkr ¼Hkkodh½  :<hfiz;rk vlrs uohu xks”Vh Lohdkj.;kph r;kjh ulrs- Js”B dfu”Brsph tkfrO;oLFkse/;s Hkkouk vlrs- fodklkpk osx ean vlrks  nkfjnz] vKku] va/kJ/nk gh cgqla[; dqVwackaph voLFkk vlrs- rFkkfi vk/kqfud dkGkr f’k{k.k izlkj ek/;e ra=Kku lkj[;k lqfo/kk >kY;keqGs vKku nqj gksr vkgs-
  • 4.  xzkeh.k dqVqacakr fof’k”V dkS’kY;kpk dykra=kpk fodkl iajijsus >kysyk vlrks- mnk- lqrkjdke] VksiY;k oG.ks b-  LFkkfud LojkT; LkaLFkk gs xzkeh.k leqnk;kps egRokps oSf’k”V; vlwu xzkeiapk;r tkrh tekrh iapk;rekQZr iwohZ U;k;nku pkyr vls vktgh dkgh izek.kkr pkyrs-  ;k oSf’k”Vkuka /;kukr ?ksÅu vki.k xzkeh.k egkjk”Vªkrhy Ekfgykaph lkekftd o vkfFkZd fLFkrh tk.kwu ?ks.;kpk iz;Ru d:-
  • 5.  xzkeh.k egkjk”Vªkrhy EkfgykaP;k izxrhP;k ekuadko:u vki.k rhP;k lkekftd o vkfFkZd fLFkrh tk.kwu ?ksÅ  f’k{k.k  fyax xq.kksRrj izek.k  fgalk  vkjksX;  vkfFkZd fLFkrh  jktdh; fLFkrh L=h;kaph izxrh T;kizek.kkr >kyh vlsy R;ko:u ,[kk+|k lektkph izxrh eh eksthr vlrks MkW- ckcklkgsc vkacsMdj - ¼vf[ky Hkkjrh; nfyr eghyk ifj”kn ukxiwj 20 tqYkS 1942½
  • 6. “f’k{k.k gs ok?kh.khps nq/k vkgs tks fi.kkj tks xqjxqjY;k f’kok; jkg.kkj ukgh” MkW- ckcklkgsc vkacsMdj  Hkkjrh; L=h;kalkBh egkRek T;ksrhck Qqys ;kauh 1848 lkyh ‘kkGk dk<yh o lkfo=hekbZ o Qkfrek ‘ks[k ;k vk++|f’kf{kdk gksr-  2016 Eg.kts ;k pkyw o”khZ efgykalkBh ‘kS{kf.kd thou lq: gksÅu 167 o”ksZ >kys vkgsr vkf.k Lokr+a«;kurj ikfgys rj 69 o”ksZ >kys vkgsr- f’k{k.k
  • 7.  2011 e/;s >kysY;k Hkkjrh; tux.kus uqlkj xzkeh.k egkjk”Vªke/khy loZ e;ksxVkrhy efgyk 30,017040 vlwu 1,80,91286 efgyk f'k{khr vkgsr- R;kiSdh 5,67,411 ;k efgyk inoh/kj o inO;qRrj f’k{k.k ?ksrys vkgs- ,dw.k f’kf{kr xzkeh.k efgykiSdh 3-13% gs izek.k inoh/kj vkf.k inO;qRrj f’k{k.k ?ksrys vkgs-  rj Kku fufeZrh e/;s xzkeh.k efgykapk lgHkkx gk ,d vH;klkpk fo”k; vkgs-
  • 8.  ewyr% fulZx fu;ek izek.ks mRiRrh dj.ks gk uj vkf.k eknhpk uSlZfxd fu;e vkgs- vkf.k l`”Vh fufeZrh iklwu i`Fohrykojhy izR;sd tho gs vkt i;ZUr djr vkgs-  i.k ekuo tkrh e/;s /keZ] tkr] fyax] oxZ ;k lokZe/;s vl.kkjh iq:”klRrkd i/nrhus iq:”kkyk Js”B vkf.k fL-=yk dfu”B Eg.kwu fgu ntkZ fnyk vkgs- xzkeh.k egkjk”Vªkrhy fyax xq.kksRrj izek.k
  • 9. Hkkjrh; lektO;oLFkse/;s %&  L=h;akuk xqyke] nklh cufo.;kr vkys-  fryk Lora+= O;Drh Eg.kwu vl.kkjh vfLerk ukdkj.;kr vkyh vkgs-  rhyk eqy tUekyk ?kky.kkjh e’khu cufo.;kr vkyh vkgs-  dqekjh] lkSHkkX;orh ]fo/kok] ifjrDrk v’kh lacks/kus nsÅu rhP;k ySafxdrsoj fu;a=.k dj.;kr vkys vkgs-
  • 10.  2011 e/;s >kysyh tux.kuk 15 oh o Lokra«;kuarjph 7oh gks;-  xzkeh.k egkjk”Vªkrhy yhax xq.kksRrjkaps izek.k nj 1000 iq:”kkekxs 952 efgyk brds vkgs- ts dh 2001 P;k tux.kus e/;s R;kps izek.k 960 gksrs- Eg.ktsp 2011 e/;s 8 us ?kVys vkgs-  tUep u gksÅ fnY;keqGs fdaok tUer%p ek:u VkdY;keqGs, UNICEF P;k ekfgrh izek.ks 1991 lkykiklwu Hkkjrke/;s 40 rs 50 dksVh fL=;k ;k “ gjoysY;k ” vkgsr  2001 rs 2011 ;k n’kdkr ckfydkaP;k yksdla[;sr 2 yk[k 73 gtkjkaph ?kV >kysyh vkgs-
  • 11. vkjksX; Eg.kts dsoG vktkj vkf.k fodykaxrspk vHkko ukgh rj vkjksX; Eg.kts laiw.kZ “kkfjjhd] ekufld] lkekftd LokLFkkph fLFkrh ¼Tkkxfrd vkjksX; la?kVuk 1948½  dqBY;kgh jk”Vª-jkT;kph fodkl lk/k.;kph {kerk ekst.;kph ,d izeq[k ekinaM rs jk”Vª-jkT; loZ ukxjhdkauk vkjksX;nk;h thou nsÅ ‘kdrs dk gk cuyk vkgs- Eg.kwup vkjksX;kyk fodklkP;k ladYiusr [kwi egRRo vkgs-  vkjksX;kph ,dkaxh dsoG vktkjk’kh fuxMhr O;k[;k u djrk R;kr vkgkj] fi.;klkBh LoPN ik.;kph miyC/krk] lkaMik.;kpk fupjk b- iSywpk fopkj gks.ks xjtsps vlrs vkjksX;
  • 12. 1978 lkyh Hkjysyh vkYek&vkVk vkarjjk”Vhª; vkjksX; ifj”kn gh vkjksX; lanHkkZrhy ?kMkeksMhae/;s vrh’k; egRokph vkgs- ftFks 2000 lkyki;Zr “lokZlkBh vkjksX;” gs LoIu izR;{kkr mrjo.;klkBh & jk”Vªakuh ijoMrhy v’kk i/nrhus] izkFkfed vkjksX; lsokaoj y{k dsafnzr djr mPpizrhP;k izkFkfed vkjksX; ¼jksxizfrca/kd] jksxfuokjd o vkjksX;o/kZd½ lsok miyC/k d:u fnY;k ikfgtsr vls uewn dj.;kr vkys-
  • 13.  Hkkjrh; iq:”klRRkkd lektO;oLFkk] dqVwac vkf.k Lor% fL=;kalq/nk vkiY;k vkjksX; xjtk dsoG iqu:Riknd pkSdVhrp c?krkr-  xzkeh.k egkjk”Vªkr 60% eqyhaph yXus 16 rs 18 o”kkZe/;s gksrkr- ;k dqekjo;krp yaSfxdjhR;k lfdz; gksrkr- cgwrsd fL=;k ygku o;krp xjksnj gksrkr  fL=;k vkiY;k vk;q”;krhy y{k.kh; dkG gk xjksnji.kkr vkf.k eqykaP;k laxksiukr ?kkyorkr-  ;k o;ksxVkrhy e`R;qIkSdh 15% e`R;q gs xjksnji.kk’kh lac/khr xqarkxqarheqGs fdaok ckGari.kkr gksrkr- L=h;kaP;k e`R;qph izeq[k dkj.ks gh xHkZikr] xHkkZph fLFkrh O;oLFkhr ul.ks] jDrikr] jDrika<jh b- vlrs-  National Health Mission Ministry of Health and Welfare P;k ekfgrh uqlkj egkjk”Vªkr  nj 30]000 xzkeh.k yksdla[;s ekxs ,d izkFkfed vkjksX; dsanzkph lqfo/kk vlrs rj MksaxjkG vkf.k vkfnoklh lkBh 20]000 yksdla[;sps izek.k vlrs- xzkeh.k egkjk”Vªkrhy efgykaps vkjksX;
  • 14. izkFkfed vkjksX; dsanz l|fLFkrh izkFkfed vkjksX; dsanz Yksdla[;sP;k izek.kkr xjt izR;{k dk;Zjr dedjrk 2,189 1,811 378
  • 15.  rlsp xzkeh.k egkjk”Vªkrhy ekrk e`R;wnj gk 1000 ekrkekxs 87 brdk vkgs- rj ckye`R;wnj gk 1000 ckydka ekxs 24 brdk vkgs- rlsp ekrk Eg.kwu T;k vkjksX; xjtk vkgsr- R;kP;kifydMs tkÅu Jfed Eg.kwu vkf.k lkekftd] vkfFkZd ifjfLFkrheqGs dqBY;k vkjksX; leL;kauk lkeksjs tkos ykxrs rs c?k.ks xjtsps Bjrs-  fuEu ntkZps lkekftd] vkfFkZd ifjfLFkrh] ik;kHkwr lks;hlwfo/kkapk vHkko] iks”kd vkgkjkph dedjrk] vLoPNrk] LoPN ik.;kpk] lkaMik.;kpk fupjk iz’u] LoPNrkx`gkph xSjlks; b- eqGs gks.kkjs vktkj
  • 16.  rj Jfed Eg.kwu ^vfrdke* gk xzkeh.k L=h;kaP;k vkjksX;klkBh lokZr eksBk /kksdk vkgs- ?kjdkekP;k cjkscjhus fL=;k eksB;k izek.kkr ?kjP;k ‘ksrhr] dkSVqfcd /ka|ke/;s fcukekscnyk dke djrkr- R;krwu mn~Hko.kkÚ;k dacjnq[kh] xqMxsnq[kh] ikBnq[kh] gkrkP;k euxVkaph vkf.k euD;kaph >ht b- lkj[;k rdzkjh usgehP;kp o nqyZf{kr curkr ,danjhr izfrdqy lkekftd] vkfFkZd ifjfLFkrh] dqiks”k.k o vkjksX; lsokaph dedjrk gs loZ xzkeh.k efgykaP;k vkjksX;koj ifj.kke djrs-
  • 17.  xzkeh.k egkjk”Vªkrhy efgykaph vkfFkZd fLFkrh  xzkeh.k L=h;kaps ?kjknkjk/kkjhr dke  ?kjke/;s & vUu f’kto.ks] HkkaMh] /kq.ks] Qj’kh lkQ dj.ks ok tfeu lkjo.ks] eqykaps laxksi.k dj.ks] vkY;kxsY;k ikgq.;kph lks; ikg.ks] ?kjkrhy iajijkxr /kkfeZd] lkaLd`frd lksiLdkj ikG.ks o eqykauk rks f’kdo.ks] ?kjkrhy vktkjh] fodykax] o`/n O;Drhaph lq’kzwlk@ns[kHkky dj.ks- vkfFkZd
  • 18.  Rklsp fodkl izfdz;seqGs uSlZfxd lk/kulaiRrhph th gkuh >kyh vkgs] R;keqGs xzkeh.k fL=;kaP;k Jekph rhozrk ok<yh vkgs- xqjkalkBh pkjk] tG.k xksGk dj.ks] eSyksueSy HkaVdarh d:u ih.;kps ik.kh MksD;ko:u okgwu vk.kus b- lekos’k vlrks-  ,dk ikg.khr vls vk<Gys vkgs dh] cgqrka’kh xzkeh.k L=h;ka izfrfnu 4 rs 5 rkl ¼ljkljh½ gs pkjk] tG.k] ik.kh b xksGk dj.;kr ?kkyorkr-
  • 19.  vkf.k fo’ks”k Eg.kts ;k iq:”klRrkd lektO;oLFkse/;s L=h;kaps ?kjknkjk/kkjhr dke gs foukosrukps vlrs rs mRiknd ekuys tkr ukgh- eksB;k izek.kkr fL=;k ?kjkr] ?kjP;k ‘ksrhr] dkSVwafcd mn;ksxke/;s fcukekscnyk Jfed Eg.kwu dke djrkr-  vkf.k tsOgk ?kjdkeklkscr Jfed Eg.kwu vla?kVhr {ks=kr etwjh djrkr ok NksVs[kkuh Lo;ajkstxkje/;s skilled worker Eg.kwu vFkkZtu djrkr rsOgk R;kaps Je nqIiV gksrs-
  • 20.  <ksy] xWaokj] ‘kqnz] Ik’kw] ukjh ;s lc rkMu ds vf/kdkjh- fL=;kapk frjLdkj dj.kkjh ,d twuh Eg.k th fL=;kaojhy fglsadMs lkekU;ckc Eg.kwu c?krs-  ySfxd vR;kpkj gh izkphu dkGkiklwu pkyr vkysyh iajijk vkgs o frps mxeLFkku ^fir`LkRRkkd dqaVwci/nrh^ e/;s vkgs  ekuoh mRdzkaRkhrwu ekyeRrsph dYiuk mn;kyk vkY;kiklwu L=h gh ,d ^HkksX;* ekyeRrk letwu frP;koj fu;a=.k izLFkkfir dj.;kpk iz;Ru izR;sd iq:”k djhr vlrks- fgalk
  • 21. L=hfo:/n fgalk Eg.kts ?kjkrhy pkj fHkarhP;k vkr fdaok ckgsj L=h&iq:”k ySafxdrsrwu izR;{k fdaok vizR;{ki.ks mn~Hk.kkjh fgalk] vR;kpkj] ‘kks”k.k fdaok brj ?kVuk T;k ;ksxs fL=;kauk ‘kkfjjhd] ySfxd] ekufld] lkekftd] vkfFkZd n`”V;k =kl gksr vlrks- ekuoh mRdzkaRkhrwu ekyeRrsph dYiuk mn;kyk vkY;kiklwu L=h gh ,d ^HkksX;* ekyeRrk letwu frP;koj fu;a=.k izLFkkfir dj.;kpk iz;Ru izR;sd iq:”k djhr vlrsk
  • 22.  L=hfo:/n fgalk Eg.kts ?kjkrhy pkj fHkarhP;k vkr fdaok ckgsj L=h&iq:”k ySafxdrsrwu izR;{k fdaok vizR;{ki.ks mn~Hk.kkjh fgalk] vR;kpkj] ‘kks”k.k fdaok brj ?kVuk T;k ;ksxs fL=;kauk ‘kkfjjhd] ySfxd] ekufld] lkekftd] vkfFkZd n`”V;k =kl gksr vlrks-  uW’kuy dzkbZe jsdkWMZ C;wjks 2014 vUo;s egkjk”Vªkr ,dw.k 26]693 fgalsP;k ?kVuk efgykaoj >kysY;k vkgsr R;kr 3]438 brdh efgykaoj >kysY;k cykRdkjkph ?kVukaph uksan vkgs- R;krhy 127 gs lkewfgd cykRdkj vkgsr  vksyhl Bo.ks o iGow.k us.;kP;k 2]583 xqUg;kaph uskan vkgs- rj tcjnLrhus yXulkBh iGowu us.;kP;k 1072 xqUg;kaph uksan vkgs