2. تهران در بحران سقط جنین
ِ ِ
نیمه دهه ۰۷ پررونقترین سالهای فعالیت عامالن سقطهای غیرقانونی بود. اخبار گفته و ناگفته حکایت از آن داشت که در اغلب شهرها مکانهایی
ِ ٔ ٔ
مخفی، چهرههای مخفیتری را در خود پنهان کرده که با احتساب تمام احتیاطهای الزم از بروزِ علنی شدن فعالیتها، حداقل روزانه سه زن را در تهران
ِ
کورتاژ میکردند. این چهرههای مخفی الزاماً پزشک و متخصص و جراح زنان نبودند. در موارد بسیاری شنیده شد که دانشجویان سالهای سوم و چهارمِ
ِ
ِ
پزشکی، پرستارها، ماماها، تزریقاتیها و حتی افرادی که به دلیل تخلف از قوانین پزشکی در استفادهٔ جعلی از عنوان پزشک تحت پیگرد قانونی بودند
مبادرت به سقط جنین میکردند. هر چقدر فعالیت این افراد زیرزمینی و مخفی بود، مراجعان، ناشناختهتر بودند و البته تنوع چهرهٔ مراجعان هم محدودتر.
ِ
درصدِ عمدهٔ زنانی که به سقط جنین غیرقانونی متوسل میشدند، دختران و زنانی بودند که به دلیل روابط نامشروع پیش و پس از ازدواج نمیتوانستند
برای حضور سوال برانگیزِ یک موجودِ ناخواسته، پاسخی به جامعه پیرامون خود بدهند، بنابراین به محض بروز نخستین نشانههای بارداری اقدام به کورتاژ
ِ ٔ
ِ ِ
میکردند. اما درصد بسیار محدود و قلیلی هم زنان شوهرداری بودند که به سبب بارداری ناخواسته از یک سو و منع قانونی سقط جنین در بیمارستانها
ِ ِ
ِ
و مطبها که پیگیری مجوزِ قانونی آن بسیار نفس گیر بود، دست به دامان عامالن کورتاژِ غیرقانونی میشدند. البته در همان سالها و هنوز هم، بعضی از
ِ
متخصصان بیماریهای زنان، با عناوین متفاوتی غیر از کورتاژ در مطب یا بیمارستان محل کارِ خود، سقط جنین را انجام میدهند که فقط برای مشتریان
ِ ِ ِ
ِ ِ ِ
آشنا و مطمئن صورت میگیرد. اما در آن سالها، از آنجا که حتی این متخصصان هم از عواقب برمال شدن عمل غیرقانونی خود وحشت داشتند، یا از
پذیرفتن بیمار سرباز میزدند یا رقمهای هنگفتی برای عمل مُطالبه میکردند که در هر دو صورت و به خصوص به دلیل دوم، از آنجا که دستمزدِ عامالن
ِ
ِ
غیرمتخصص هم به مراتب کمتر از پزشکان بود، مراجعان، ناگزیر عامل غیرمتخصص را به پزشک ترجیح میدادند. هرچندکه انجام سقط جنین توسط
ِ
ِ
پزشک متخصص زنان خطرات به مراتب کمتری داشت و این متخصصان صرف نظر از آنکه یک عمل غیرقانونی انجام میدادند، از احتیاطها و ضرورتهای
ِ ِ
ِ
الزمه هر عمل جراحی کوتاهی نمیکردند. اما دلیل دیگری هم میتوانست زنان را ترغیب کند که خطرات سقط جنین غیرقانونی را به عواقب اجتماعی آن ٔ
Print search Prev 2 Next Home Full Exit
3. ِ ِ
ترجیح بدهند و آن سرعت بسیار باالی عمل سقط جنین بود که به گفته یکی از همین افراد به سرعت یک چشم بر هم زدن بود. ماهیت و عمل غیرقانونی
ٔ ِ
هم ایجاب میکند که بی سروصدا، مخفیانه و با کمترین نمودهای علنی صورت پذیرد. به جز درصدِ کمی از مراجعان که زنان شوهرداری بودند که به
ِ
دلیل بارداری ناخواسته، فرصت ناکافی برای کسب اجازهٔ قانونی، و ناتوانی از پرداخت دستمزدِ هنگفت پزشک و هزینه بیمارستان به این افراد غیرمتخصص
ٔ ِ ِ ِ ِ
ِ ِ
مراجعه میکردند، درصد عمده شامل زنانی بود که علنی شدن روابط نامشروع، به خودی خود میتوانست عواقب زیانباری را متوجه آنان کند چه رسد
به آنکه این روابط منجر به بارداری و تولد یک موجودِ فاقدِ هویت هم بشود. مخفیگاههای سقط جنین سرعت و سکوت را پیشه میکردند. نسخهای که
برای مراجعان هم پیچیده میشد و به همین دلیل تعداد پروندههای قضایی برای متخلفان این عمل ـ عامالن و مراجعان ـ چندان زیاد نیست زیرا معدود
ِ
اتفاق میافتاد که ماموران بتوانند موفق به کشف این مخفیگاه یا دستگیری عوامل سقط جنین بشوند. با وجود تراکم چشمگیرِ تقاضا، هر لحظه و هر
ِ
ِ
زمان ممکن نبود که بشود اثری از فعالیتهای چنین افرادی به دست آورد. بیماران باوقت قبلی و معموالً در ساعتهای پُر رفت و آمد به دلیل جلب توجه
ِ
کمتر، مراجعه میکردند. زمان عمل بیش از یک ربع و زمان استراحت بیمار تا رفع عالئم بیهوشی بیش از یک ساعت طول نمیکشید و هیچ بیماری اجازه
ِ
نداشت که بیش از این در محل بماند. بیماران هیچکدام با یکدیگر مواجهه حضوری نداشتند و اگر هم داشتند، هیچکدام نمیدانستند که دیگری برای چه
ٔ
کاری مراجعه کرده است. زیرا به افراد گفته شده بودکه مشکل خود را حتی از منشی و مستخدم آن محل هم مخفی کنند. دستمزدها معموالً به حساب
ِ ِ
بانکی یک اسم ناشناس واریز میشد و بنابراین تالش برای زدودن و کم رنگ کردن هر نشانهای از فعالیتهای غیرقانونی صورت میگرفت. بنابراین در دهه
ٔ ِ ِ ِ
۰۷، از نمای بیرونی هیچ خانهای نمیشد حدس زد که در پشت درهای بستهاش چه میگذرد. پدیدهٔ دختران فراری تازه چهره نشان داده بود و اخبار، از
رشدِ روابط نامشروع در میان دختران مجرد یا حتی زنان شوهردار خبر میداد. میتوان این گُمان را به یقین نزدیک کرد که حداقل در هر منطقه تعدادِ
ِ ِ ِ
چشمگیری از غیرمتخصصان سقط جنین غیرقانونی فعال بودند. شاید مناطقی از مرکز تا جنوب شهر هم میتوانست تعداد بیشتری از این مکانها را در
ِ ِ
خود جای داده باشد چنان که تراکم فشردهٔ جمعیتی در مرکز و جنوب شهر همواره پوشش مناسبی برای انواع بزهکاریها و ناهنجاریهای اجتماعی
ِ
ِ ِ ِ
بوده است. اما از سالهای پایانی دهه ۰۷، از رونق فعالیت گستردهٔ این شبکه در تهران تا حد چشمگیری کاسته شد و این کاهش نه به سبب نزول آمارِ
ِ ٔ
Print search Prev 3 Next Home Full Exit
4. بارداریهای ناخواسته و نامشروع بود چنان که از همان سالها اتفاقاً رشد القیدیهای اخالقی چندان طعم گزندهای داشت که مسئوالن امور اجتماعی را
ِ
وادار به پذیرفتن آمار تصاعدی مفاسد اجتماعی نسبت به سالهای گذشته کرد. بلکه کاهش فعالیت به سبب حضورِ پدیدهٔ جدیدی بود که توجه مأموران
ِ
را از مبارزه با عامالن سقط جنین جنایی منحرف کرد.
ِ
ورودِ داروهای سقط جنین به بازارِ مصرف داخلی، اتفاق تازهای نبود. این داروها بعضاً توسط دست اندرکاران سقط جنین هم مصرف میشد به خصوص
ِ ِ ِ
به صورت آمپول که به آمپول فشار معروف بود و گفته میشد که به دلیل تأثیرِ ناگهانی که بر سیستم داخلی بدن دارد، میتواند حتی به ایست قلبی بیمار
ِ ِ ِ
منجر شود. اما حجم داروهای وارداتی در حدی بود که جز تعداد افراد شبکه، فرد دیگری به آنها دسترسی نداشت. اما با هجوم محموله متنوع داروهای
ٔ
ِ
سقط جنین از مرزِ پاکستان و ورود به داخل ایران، از سالهای پایانی دهه ۰۷، اعضای این شبکه، مسئوالن و مأموران هم یکباره غافلگیر شدند. قیمت
ٔ
ِ ِ
ارزان این داروها، حجم وسیع واردات و به خصوص توزیع در بازارِ سیاه ناصرخسرو، گسترهٔ فعالیت عامالن سقط جنین را محدودتر کرد. این داروها که ِ
اتفاقاً توسط خود بیمار هم میتوانست مصرف و استعمال شود قیمتی الاقل یک دهم دستمزد سقط جنایی داشت. عوارض و خطرات آن اندکی کمتر بود
ِ
و سریعتر هم عمل میکرد. فراوانتر هم بود و جستجوی زیادی الزم نداشت. بنابراین از آغاز دهه ۰۸، میتوان حدس زد که درآمدِ شبکه کورتاژ الاقل به
ٔ ٔ
نصف کاهش پیدا کرده باشد.
بازار سیاهِ دارو در خیابان ناصرخسروِ امروز، آنی نیست که ۰۱، ۵۱ سال پیش بود. دههای پیش از این، زمانی که ایران با بحران دارو مواجه بود، تقریباً
ِ ِ
داروی هر بیماری ـ چه تاریخ مصرف گذشته و چه به تاریخ روز ـ در بازار ناصرخسرو موجود بود. شبکه دارویی ناصرخسرو ۰۱ سالی پیش از این چنان
ٔ
ِ ِ
گسترده و وسیع بود که حتی توافق وزیر بهداشت و نیروی انتظامی برای جمعآوری این بازار راه به جایی نبرد. اما از نیمه دهه ۰۷ که مشکالت نقدینگی
ٔ ٔ ِ
ِ
ارزی و گشایش اعتبار برای خرید دارو رو به حل شدن گذاشت و داروی وارداتی، قطره چکانی به شبکه مصرف داخل تزریق شد و به خصوص با راه اندازی
ٔ ِ
مراکزِ تک نسخهای دارویی، بازارِ ناصرخسرو هم رونق خود را از دست داد. قفسههای انبار ناصرخسرو امروز، داروهای سقط جنین، ترک اعتیاد، نیروزا،
Print search Prev 4 Next Home Full Exit
5. رفع ناتوانی جنسی و در موارد بسیار معدود داروهای خاص چون داروی بیماران قلبی، کلیوی، هموفیلی را در خود جای داده است.
آنها هم میدانند
وقتی به ناصرخسرو میروی، هزاران چشم پیدا و پنهان تو را میبرند برای تجزیه. چشمهایی که تو نمیبینی. کفاش است و کفش واکس میزند اما
ِ
تردید قدمهای تو را هم در ذهنش نگاه میدارد. پادوی ساندویچ فروشی است و مغازه را جارو میزند، اما غبارِ افکارِ پنهان تو را هم میگیرد. در نگاهِ این
هزاران چشم تو همه جور آدمی هستی. مأمور، واسطه، مشتری، فروشنده، خبرچین، پیک و … اطمینان سخت جلب میشود اما اگر جلب شد، دایرهات پُر
ِ ِ
می شود از اطالعات. شاید هم اطالعات چندان دست اولی نباشد. شاید تو ذوق کنی از این همه دانسته و بروی ادارهٔ دارو و بگویی که من اینها را میدانم.
آنها هم پوزخندی میزنند و میگویند ما هم میدانیم.
اطالعاتی که آنها هم میدانند…
ِ
دارو به صورت آمپول و قرص شیاف از مرز پاکستان وارد میشود. به نامهای پروستادین و پروستوگلندین. ساخت یک شرکت آمریکایی در هندوستان
ِ
است. دارو از پاکستان به مرزِ زاهدان میرسد. آمپولها ارزانترند. آمپول را در هند یا پاکستان جفتی ۵ هزار تومان میخرند. تا به تهران و به دست فروشنده
ِ ِ
برسد قیمتش میشود حدود ۸ هزار تومان. این قیمت عمده فروشی است. اما برای مشتری از ۰۲ تا ۰۷ هزار تومان تمام میشود. بسته به شناخت مشتری.
اگر آشنا باشد و آمپول را بشناسد و اسمش را درست بگوید فروشنده میفهمد که نمیتواند سرش را کاله بگذارد. این طوری میشود تا ۵۱ هزار تومان
هم چانه زد.
آمپولها باید جفتی مصرف شود. میگویند بهترین راه تزریق از راهِ سرم است. روی آمپولها هم نوشته که باید در وَرید یا عضله تزریق شود. کافی
ُ
است یک تزریقاتی آشنا داشته باشند. مقدارِ هر آمپول یک میل است. آمپولها همه وکیوم است و تاریخ مصرفش هم تا ۴۰۰۲ است. قرصها هم هستند.
Print search Prev 5 Next Home Full Exit
6. آنها گرانترند. هر دانه ۰۳ هزار تومان. اما تأثیرش بهتر است. چون انقباض بیشتری ایجاد میکند. اما آمپول ارزانتر است و مشتریها بیشتر سراغ آمپول
ِ
میروند. تأثیر آمپول هم بسته به فیزیک بدن فرق میکند. از ۳ ساعت تا ۲۱ ساعت طول میکشد تا اثرِ آمپول کامل شود و جنین سقط شود. میانگین
فروش آمپول، ماهی ۰۰۱ تا ۰۰۲ تا است. البته این تعدادِ میانگین مراجعات حضوری که میدانیم وگرنه بسیاری از خریدها به صورت تلفنی است. خریدهای
ِ ِ ِ ِ
تلفنی تا ۰۰۵ آمپول در ماه هم میرسد. همه مشتریها با یک تکه کاغذ میآیند. هیچ کس نسخه ندارد. حتی اگر به پزشک هم مراجعه کرده باشند،
ٔ
پزشک برایشان روی کاغذ اسم آمپول را مینویسد. نسخه جرم دارد. البته با تأییدِ پزشکی قانونی میتوانند بروند هالل احمر و آمپول را دانهای ۰۰۰۱ یا
ِ ِ
۰۰۵۱ تومان بخرند. آمپولهای بلژیکی هم هستند. آنها خیلی گران است. از اول هم همین آمپولهای بلژیکی بود. بعد آمپولهای هندی آمد. بلژیکیها
هر دانهای ۰۳ تا ۵۴ هزار تومان است. ولی کیفیت و تأثیرش فوق العاده است. مردم هندی را ترجیح میدهند که ارزانتر است.
بیشتر مشتریها تهرانی هستند. شاید هم از اطراف تهران. اما از شهرستان هم میآیند. اصفهان، مشهد، قم، رشت در این شهرها بازار سیاهِ دارو مثل
ِ ِ
تهران نیست. داروهای سقط جنین هم یک راست واردِ بازار ناصرخسرو میشود. به صرفهتر است که از تهران بخرند. هم ارزانتر تمام میشود و همین جا
هم اگر آشنا داشته باشند میتوانند تزریق کنند و بروند یک مسافرخانه یک شب بمانند و فردا راهی شهرستان بشوند. مشتریهایمان از ۵۱ ـ ۴۱ ساله
هستند تا خانمهای ۰۳ و ۵۳ ساله. جوانترها بیشترند. حدود ۵۲ ـ ۰۲ ساله. از قیافهِ شان میفهمیم که مجردند یا شوهر دارند. مجردها بیشتر میپرسند،
بیشتر میترسند، سریع میخرند و میروند. شوهردارها تردید میکنند، با شوهرشان میآیند، اطمینان ندارند.بعضی وقتها خانمهای مُحجبه هم میآیند
َّ
که ناخواسته حامله شدهاند. با شرمندگی و خجالت سراغ آمپول و قرص را میگیرند. سریع میخرند و میروند. االن کم شده چون میگویند گران شده و
ٔ ِ ِ
منتظرند که قیمت اصلی را پیدا کنند. در پاکستان هم گران شده. مثل اینکه کارخانه سازنده گرانتر میفروشد. ولی در روزهای خاص هم نایاب میشود
مثل هفته نیروی انتظامی یا روزهای مبارزه با مواد مخدر که اینجا پُر میشود از مأمور. گذشتن از مرز سخت نیست اما تا به تهران برسد سخت است.
ِ ٔ
اگر محموله را بگیرند بسته به حکم قاضی از ۰۰۲ تا ۰۰۵ هزار تومان جریمه نقدی دارد. گاهی اوقات داللهای داروخانهها میآیند و چند بسته را یکجا
ِ
Print search Prev 6 Next Home Full Exit
7. میخرند. اگر طرف داروخانهای آشنا داشته باشد میرود سراغ داروخانه. چرا بیاید اینجا ؟ البته داروخانهها داخل مغازهِ شان ندارند. ولی اگر مشتری داشته
ِ ِ
باشند یک دالل میفرستند اینجا و کار تمام است.
بعد از ناصرخسرو
سقط جنین همواره یکی از آن بحثهای مگویی بوده که مسئوالن یا در پاسخ سکوت کردهاند، چون نمیخواستند تاروپودِ موضوع از هم شکافته شود،
یا واقعاً پاسخی نداشتند. تزریق مرتب این باور در اذهان عمومی که : "جامعه ما یک جامعه اسالمی و دینی است و ارزشهای اسالمی در این جامعه مانع
ٔ ٔ ِ ِ
ِ
از ارتکاب فساد میشود." نظری بسیار ساده است که یا قرار است جامعه را نادان فرض کنیم یا چشمهایمان را بستهایم و با لبخند، از پشت چشمهای ِ
بسته سعی داریم پیرامون را بنگریم. آمار مراجعات به بازار ناصرخسرو برای داروهای سقط چنین بسیار باالست و بر این آمار روزانه افزوده میشود بدون
ِ
ِ
آنکه عواقب مصرف داروهای سقط جنین در جامعه هشدار داده شود. نه میتوانیم مصرف کنندگان این داروها را نادیده بگیریم یا به دلیل آنکه مرتکب
ِ ِ
ِ ِ ِ ِ ِ ِ
عمل خالف شرع شدهاند از جامعه طردشان کنیم و نه میتوانیم نَص قانون مبنی بر غیرقانونی بودن سقط جز در مواردی که به تأیید پزشکی قانونی برسد
و موجب عوارض جانی برای مادر یا نوزاد بشود را زیر پا بگذاریم. یک راه میماند و آن گسترش دامنه آموزش است. آموزش پیشگیری از بارداری برای
ِ ِ ٔ ِ ِ
هر قشرِ سنی. این بار به جای آنکه چشمهایمان و گوشهایمان را ببندیم که نبینیم و نشنویم دختران 51 ـ 61 ساله به دلیل روابط نامشروع و بارداری
ِ
ناخواسته، راهی بازار ناصرخسرو شدهاند، چشمهایمان را باز کنیم و هر دخترِ 51 ـ 61 ساله را مجاب کنیم که آموزشهای پیشگیری از بارداری را فرا بگیرد.
ِ ِ
وحشت هم نداشته باشیم که با این کار ممکن است اَنگ فساد را بر جامعه جوانِ مان زده باشیم و… آمار مراجعات بازارِ ناصرخسرو برای داروهای سقط
ٔ
جنین، به اندازهٔ کافی هشدار دهنده است…
Print search Prev 7 Next Home Full Exit