Presentación empregada na palestra "Outras historias do cinema. Cinemas dos pobos orixinarios", impartida no local da Agrupación Cultural Alexandre Bóveda o 2 de xuño de 2022.

2. Pobos indí­
xenas, pobos orixinarios,
primeiras nacións, aborixes... Sexa cal
for a denominación que usemos, é
importante recordarmos que as
comunidades descendentes dos
primeiros poboadores antes das
colonizacións europeas alá e acolá
foron, son e serán creadoras de
cultura, arte e coñecemento, e iso
inclúe, tamén, o cinema.
Cartaz de “Atanarjuat” do director inuit Zacharias Kunuk. O filme
competiu na sección Un Certain Regard do Festival de Cannes 2001 e
gañou a Cámara de Ouro.

3. Estados
Unidos
Imaxe: Addicted04,, CC BY-SA 3.0 [Wikipedia]

4. Imaxe: Sturtevant, William C, and U.S Geological Survey, “National atlas. Indian tribes, cultures & languages: United States”. Reston, Va.: Interior,
Geological Survey, 1967. Map. https://www.loc.gov/item/95682185/.

5. O Bureau of Indian Affairs (Oficina de
Asuntos Indíxenas) é unha axencia
federal do goberno dos Estados Unidos
que se integra no Departamento do
Interior. É a oficina máis antiga deste
Departamento, pois foi creada o 11 de
marzo de 1824.
Até xaneiro de 2022, o Bureau identifica
574 tribos con recoñecemento federal.

6. A presenza de personaxes indíxenas nos
filmes feitos nos Estados Unidos foi moi
común ao longo de historia, en particular en
xéneros como o “western”. Mais a súa
representación veu marcada case sempre
por unha visión colonialista, como herdeiros
dun modo de vida ás veces idílico, ás veces
violento, condenado a desaparecer en favor
do progreso (branco).
Hollywood non tivo moito pudor, ademais,
en pintarlle a cara aos seus actores e actrices
para faceren de “indios”, con escaso ou nulo
respecto, ademais, pola inmensa variedade
cultural das nacións orixinarias.

7. Con contadas excepcións, por
exemplo Chief Dan George, da nación
Tsleil-Waututh, que participou e
mesmo obtivo unha candidatura ao
Oscar como secundario por Little Big
Man (Arthur Penn, 1970), non foi até
finais do século XX que os actores de
etnias americanas empezaron a ter
maior presenza no cinema, como o
Oneida Graham Greene (visto, entre
outras, en Dancing with Wolves de
Kevin Costner, 1990) ou o cherokee
Wes Studi (Oscar honorífico en 2019).
Esquerda: Graham Green (1952). Imaxe: Jared Purdy, CC BY-SA 3.0,, Wikipedia.
Dereita: Wes Studi (1947). imaxe: By Office of the California Governor, Dominio
público, Wikipedia.

8. Tamén a partir da década dos 90
empezamos a ter noticia de cineastas dos
pobos orixinarios dos EEUU, como Chris Eyre
(1968), das tribos Cheyenne e Arapaho, que
estreou en Sundance Smoke Signals (1998) e
Sterlin Harjo (1979), da nación Seminola, que
pasou polo mesmo festival con Four Sheets
to the Wind en 2007.
Four Sheets to the Wind (Sterlin Harjo, 2007)

9. Smoke Signals (Chris Eyre, 1998) Skins (Chris Eyre, 2002)

10. Australia
Imaxe: File:Australia (orthographic projection).svg: Ssolbergj / derivative work
Roke - File:Australia (orthographic projection).svg, CC BY-SA 3.0, Wikipedia

11. Hai polo menos 40000 anos que chegaron a
Australia as primeiras mulleres e os primeiros
homes e durante ese tempo, e até a
colonización británica hai pouco máis de
dous séculos, diversificáronse para formar
trescentos grupos lingüísticos. Eran centos
de maneiras diferentes de entender o
mundo e de interpretar a paisaxe. A invasión
europea do século XIX arrasou con moitas
desas culturas ancestrais.
Segundo o último informe oficial do goberno
australiano, de 2020, o 90% da poboación
aborixe e das illas do estreito de Torres non
fala a súa lingua tradicional. Hai aínda 123
linguas que conservan falantes, arredor de
30000 persoas en total, mais delas só 12
consérvanse relativamente ben (máis dous
crioulos de nova formación con certa forza). A
inmensa maioría das linguas tradicionais
australianas está en serio perigo de
desaparición.

12. Jedda (Charles Chauvel, 1955) é o primeiro filme protagonizado por aborixes que
acadou grande eco, incluída a súa participación na competencia oficial do
Festival de Cannes. Encabezaban o elenco Ngarla Kunoth (1937-2022) e Robert
Tudawali (1929-1967).

13. O kaytetye Warwick Thornton (1970), director e director de fotografía, estreou
no Un Certain Regard de Cannes en 2009 a súa primeira longametraxe de
ficción, Samson & Delilah (2009), coa que gañou a Cámara de Ouro. Con Sweet
Country (2017) concursou na competencia oficial de Venecia e obtivo o Premio
do Xurado. É autor tamén de documentais, entre eles We Don’t Need a Map
(2017) e The Beach (2020).
Imaxe: sitio web do filme “We Don’t Need a Map”.

15. América
do Sur
Imaxe: Luan, CC BY SA 3.0., Wikipedia

16. A poboación descendente dos
pobos orixinarios en América do
Sur é aínda hoxe moi significativa
e mesmo maioritaria en Perú e
Bolivia.

17. Os filmes do cineasta boliviano de etnia
aymará Miguel Hilari (1985) exhibíronse en
prestixiosos festivais internacionais como
Visions du Réel (Suíza), Cinéma du Réel
(Francia) ou Oberhausen (Alemaña).
2014 El corral y el viento
2018 Bocamina
2019 Compañía
2022 Cerro Saturno
Imaxe: web Retina Latina,
https://www.retinalatina.org/

18. A cineasta chilena de orixe mapuche
Claudia Huaiquimilla (1987) estreou o ano
pasado en Locarno a súa segunda
longametraxe, Mis hermanos sueñan
despiertos, que gañou logo o concurso
internacional do FIC Valdivia.
2012 San Juan, la noche más larga
2016 Mala Junta
2021 Mis hermanos sueñan
despiertos
Imaxe: web FIC Valdivia, https://ficvaldivia.cl/

19. Canadá
Imaxe: Alvaro1984 18, dominio público, [Wikipedia]

20. Segundo o censo elaborado pola
Axencia Nacional de Estatística de
Canadá, en 2016 case 1,7 millóns de
persoas, un 5% da poboación total,
recoñecíanse como indíxenas.
Os pobos orixinarios de Canadá
agrúpanse en tres grandes
categorías: os Inuit (que habitan as
rexións do norte), os Métis (mais
dispersos, en particular nas
Pradarías canadenses, Ontario,
Columbia Británica e Territorios do
Noroeste) e as Primeiras Nacións (ao
sur da “liña de árbores”). O censo de
2016 dá unha poboación de 977230
persoas para as Primeiras Nacións,
587545 para os Métis e 65020 para
os Inuit.
Imaxe: parella abenaki, acuarela do século XVIII de autoría descoñecida. City of
Montreal Records Management & Archives, Montreal, Canada

22. O inuk Zacharias Kunuk (1957) competiu no
Un Certain Regard de Cannes en 2001 con
Atanarjuat, que gañou a Cámara de Ouro e
foi o maior éxito comercial en Canadá o ano
seguinte. Gañou seis Premios Genie, incluído
mellor filme e mellor director.
2001 Atanarjuat
2016 Searchers
2019 One Day in the Life of Noah Piugattuk
Imaxe: web Toronto Film Critics,
https://torontofilmcritics.com/

23. A abenaki Alanis Obomsawin (1932) é unha
figura de referencia no documental. Iniciou
a súa carreira como cineasta a inicios dos
70 e segue en activo. Ademais, gravou un
disco con cancións tradicionais do seu
pobo, Bush Lady (1988) e é artista plástica.
1971 Christmas at Moose Factory
1977 Amisk
1993 Kanehsatake: 270 Years of Resistance
2014 Trick or Treaty?
Imaxe: The Canadian Press / Frank Gunn

24. Unha das mellores longametraxes de 2021
estreouse no Fórum da Berlinale: Ste. Anne
da directora métis Rhayne Vermette (1982).
Varias das súas curtas anteriores poden
verse a través do seu sitio web:
http://rhaynevermette.com/
Imaxe: Rhayne Vermette no TIFF, Youtube.