Choice of Development Path and Development Strategy of Cambodia by Dr. Neak Chandarith

1. Forum organized by Klaeng Panya Institute for National Strategies, College of
Government of Rangsit University, NIIS, CASS and IDIS. Bangkok, 04 July, 2018.
Neak Chandarith
Department of International Studies
Cambodia 21st Century Maritime Silk Road Research Center
Royal University of Phnom Penh

2. 1. From where?
2. Where we are up to?
3. To where next?
4. Conclusion

3. 1. From where?

4. 1. Before Angkor
2. During Angkor
3. After Angkor
4. During the French Colonialism
Almost wiped out
Rescued by the French
French Colonial exploitation

5. 5. Sangkum Reah Niyum
o Restoring a nation
6. Lon Nol Regime
o Wars
7. Khmer Rouge Regime
◦ Total Destruction
◦ Genocide
8. People’s Republic of Kampuchea/State of Cambodia
◦ Restoration
◦ Starting from scratch
◦ Political and economic sanctions
◦ Rehabilitation
9. Second Kingdom

6. Prior to Second Kingdom Second Kingdom
Political System
• Autocracy • Democracy/constitutional monarch
• Patronage • Human Rights, Individual Rights
Economic System
• Feudalism • Market Economy - Capitalism
• Planning Economy • Private Ownership
• Agrarian • Some diversified economy
Social Conditions
• Majority farmers Decreasing number of farmers, increasing middle class
Increase basic education but with low quality
Limited social services
• Basic education
• Basic social services
Social Values
• History, culture • History, culture
• Religion • Religion=> decrease
• Family community • family, community => decrease
• Nationalism?

7. Human Resourcesធនធានមនុស្ស
Institutionsស្ថា ប័ន
Economic and Social Infrastructures ហេដ្ឋា រចនាស្មព័នធហស្ដ្ាកិចច និងស្ងគម
Social Norms/Thinking ផ្នត់គំនិត
• Social values (society)គុណតម្មៃ (ស្ងគម)
• Individual values គុណធម៌ (បុគគល)

8. 2. Where we are up to?

9. 9
កំហណើនម្នផ្ស្ស្ពិតនិងការរួមចំណណកដ្ល់កំហណើនតាមវិស្័យ
b.1 Steady economic growth but needs speedy and effective structural reforms..
B. Economic Development
ប្បភពៈ វិទ្យាស្ថា នជាតិស្ាិតិ, ២០១៦
ស្ម្គគ ល់ៈ ២០១៦ - ២០១៩ ជាការពាកររបស្់ប្កស្ួងហស្ដ្ាកិចច និងេិរញ្ញវតាុ, ២០១៦
Leading growth sectors
1. Construction
(ការរួមចំណណកដ្ល់កំហណើន
1,23%)
2. Garment
(ការរួមចំណណកដ្ល់កំហណើន
1,17%)
1. Garment
(ការរួមចំណណកដ្ល់កំហណើន 1,73%)
2.Construction
(ការរួមចំណណកដ្ល់កំហណើន ១,២៥%)
8.8%
8.1%
6.6%
8.5%
10.3%
13.3%
10.8%
10.2%
6.7%
0.1%
6.0%
7.1%
7.3% 7.4% 7.1% 7.0%
7.1%
6.9%
-4%
-2%
0%
2%
4%
6%
8%
10%
12%
14%
16%
កស្ិកមម ឧស្ាេកមម ហស្វាកមម កំហណើនផ្.ស្.ស្
- Average Growth Rate (2000 -2004): 7.9%
- GDP
+ Year 2000: 3, 649 million USD
+ Year 2014: 16, 799 million USD

10. 3,649 3,984 4,280
4,663
5,339
6,293
7,275
8,631
10,337 10,400
11,634
12,965
14,054
15,229
16,796
18,078
19,855
21,776
-
5,000
10,000
15,000
20,000
25,000
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015ប៉ា ន់. 2016ពយ. 2017ពយ.
លានដ្ុលាៃរ
Where we are up to?
ប្បភពៈ វិទ្យាស្ថា នជាតិស្ាិតិ, ២០១៦
ស្ម្គគ ល់ៈ ២០១៦ - ២០១៩ ជាការពាកររបស្់ប្កស្ួងហស្ដ្ាកិចច និងេិរញ្ញវតាុ, ២០១៦
b.2 GDP increases five times higher in the last decade and half

11. B.3 Cambodia is transforming from agriculture based to industry based economy!
Industrial sectors are increasing, while agricultural sectors are decreasing
35.9% 34.3% 31.1% 32.0% 29.4% 30.7% 30.1% 29.7% 32.8% 33.5% 33.9% 34.6% 33.5% 31.6% 28.9% 26.6% 26.0% 24.9%
21.9% 22.3% 24.3% 25.0% 25.6% 25.0% 26.2% 24.9% 22.4% 21.7% 21.9% 22.1% 23.0% 24.1% 25.6% 27.7% 29.1% 30.4%
37.1% 38.4% 39.3% 38.2% 39.3% 39.1% 38.7% 38.5% 38.8% 38.8% 38.3% 37.5% 37.8% 38.5% 39.7% 39.8% 39.2% 39.1%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015ប៉ា ន់. 2016ពយ. 2017ពយ.
កស្ិកមម ឧស្ាេកមម ហស្វាកមម
Agriculture, Industry and Services (Percentage of GDP)
ប្បភពៈ វិទ្យាស្ថា នជាតិស្ាិតិ, ២០១៦
ស្ម្គគ ល់ៈ ២០១៦ - ២០១៩ ជាការពាកររបស្់ប្កស្ួងហស្ដ្ាកិចច និងេិរញ្ញវតាុ, ២០១៦

12. ប្បភពៈ ប្កស្ួងហស្ដ្ាកិចច និងេិរញ្ញវតាុ, ២០១៦
288 319 340 367
417
487
558
656
760 753
830
911
973
1,042
1,138
1,215
1,301
1,409
-
200
400
600
800
1,000
1,200
1,400
1,600
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015ប៉ា ន់. 2016ពយ. 2017ពយ.
គិតជាដ្ុលាៃរអាហមរិក
GDP Per Capita
2000-20015: Increases 4.2

13. b.5 Exchange rate is stable with low inflation...
ប្បភពៈ ប្កស្ួងហស្ដ្ាកិចច និងេិរញ្ញវតាុ, ២០១៦
3,924
3,918
3,984
4,019
4,118
4,111
4,060
4,065
4,148
4,174
4,076
4,034
4,025
4,039
4,062
4,050
4,050
-0.9%
-0.1%
1.2%
3.9%
5.8%
4.7%
5.9%
19.7%
-0.6%
4.0%
5.5%
2.9% 3.0%
3.9%
1.2%
1.9%
3.3%
-5.0%
0.0%
5.0%
10.0%
15.0%
20.0%
25.0%
3,750
3,800
3,850
3,900
3,950
4,000
4,050
4,100
4,150
4,200
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015ប៉ា ន់. 2016ពយ. 2017ពយ.
អប្តាបតូរប្បក់ (អ័កសហវេង) អតិផ្រណា (អ័កសស្ថតំ)

14. b.6. Decrease in poverty rate and income disparity reflects a better living standard of the people
ប្បភពៈ ប្កស្ួងណផ្នការ, ២០១៥
0.38
0.41
0.38
0.34
0.34
0.31
0.29 0.27
0.295
53.2%
47.8%
29.9%
22.9% 21.1%
19.8%
18.9%
16.0%
13.50%
0.0%
10.0%
20.0%
30.0%
40.0%
50.0%
60.0%
0
0.05
0.1
0.15
0.2
0.25
0.3
0.35
0.4
0.45
2004 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Poverty rate and GNI( measuring income disparity
ហមគុណជីនី (អ័កសហវេង) អប្តាភាពប្កីប្ក (អ័កសស្ថតំ)

15. ប្បភពៈ ប្កស្ួងហស្ដ្ាកិចច និងេិរញ្ញវតាុ, ២០១៦
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015ប៉ា ន់. 2016ពយ. 2017ពយ.
នាំហចញ 1,397 1,571 1,755 2,027 2,588 2,910 3,692 3,248 3,505 3,148 3,938 5,035 5,633 6,530 7,408 8,453 9,231 10,122
នាំចូល 1,940 2,094 2,318 2,560 3,269 3,927 4,771 4,517 5,379 4,625 5,502 6,937 8,089 9,744 10,616 11,879 12,804 13,802
ទ្យំេំពាណិជជកមមស្រុប 3,337 3,665 4,073 4,587 5,857 6,837 8,464 7,765 8,884 7,773 9,441 11,972 13,721 16,274 18,023 20,332 22,035 23,924
-
5,000
10,000
15,000
20,000
25,000
30,000
លានដ្ុលាៃរអាហមរិក

16. b.8. Diversification of exports
ប្បភពៈ ប្កស្ួងហស្ដ្ាកិចច និងេិរញ្ញវតាុ, ២០១៦
ចំណណកម្នការនាំហចញផ្លិតផ្លស្ំហលៀកបំពាក់, ណស្ែកហជើង និងវាយនភ័ណឌ ដ្ម្ទ្យហទ្យៀត ម្គនការធាៃ ក់ចុុះ រីឯចំណណកម្នការនាំហចញផ្លិតផ្លហផ្សងហទ្យៀតម្គនការហកើនហ ើង...
91% 95% 93% 95% 96% 96% 96% 96% 96%
88% 89% 86%
82%
77% 74% 74%
0%
0% 0% 0% 0%
0%
0%
0% 0%
0%
1%
2%
2%
4%
3% 3%
3%
2%
0%
1% 2% 2%
1%
1% 1%
2% 2% 4%
3%
3%
2% 2%
6% 3% 6% 4% 2% 3% 2% 2% 2%
9% 8% 7%
13% 17%
21% 21%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
ចំណណកម្នការនាំហចញផ្លិតផ្ល
ស្ំហលៀកបំពាក់, ណស្ែកហជើង និងវាយនភ័ណឌ ដ្ម្ទ្យហទ្យៀត អងករ ជ័រហៅស្ូ ហផ្សងៗ (ហប្គឿងហអ ិចប្តូនិក, កង់,......)

17. ចំណណកទ្យីផ្ារអាហមរិកថយចុុះ ប៉ាុណនតទ្យីផ្ារអាស្ថន,ជប៉ាុន និងស្េគមន៍អឺរុបហកើនហ ើង ...
ប្បភពៈ ប្កស្ួងហស្ដ្ាកិចច និងេិរញ្ញវតាុ, ២០១៦
68% 66% 65% 65%
61%
66% 66% 64% 62%
52% 52%
43%
37%
31%
27% 23.9%
22% 26% 25% 25%
28%
22% 22%
22%
22%
24% 25%
30%
32%
33%
34% 37.9%
1%
1% 1% 1%
1%
1% 1% 1%
1%
3% 2%
3%
4%
5%
6% 6.8%
6% 3% 5% 4% 3% 3% 3% 3% 3%
8% 5%
6%
7% 9%
12%
11.1%
4% 4% 4% 6% 7% 8% 8% 10% 12% 13% 16% 18% 21% 21% 22% 20.2%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
ចំណណកម្នការនាំហចញតាមប្បហទ្យស្
ស្េរដ្ាអាហមរិក អឺរុប ជប៉ាុន អាស្ថន ហផ្សងៗ

18. ប្បភពៈ ប្កស្ួងហស្ដ្ាកិចច និងេិរញ្ញវតាុ, ២០១៦
b.1. Private investment increase significantly វិនិហោគឯកជនម្គនកំហណើនគួរឱ្យកត់ស្ម្គគ ល់ ណដ្លវៃុុះបញ្ច ំងពីការហកើនហ ើងម្នទ្យំនុកចិតតកនុងការវិនិហោគពីវិស្័យឯកជន
214
285
359
304
311
332
427
535
672
946
1,203
1,208
1,328
1,404
1,412
1,343
1,507
1,669
536
566
607
595
687
1,025
1,228
1,763
1,806
1,696
2,062
2,267
3,011
3,568
3,573
3,879
4,336
4,816
20.5%
21.3%
22.6%
19.3% 18.7%
21.6%
22.7%
26.6%
24.0%
25.4%
28.1%
26.8%
30.9%
32.6%
29.7%
28.9% 29.4% 29.7%
0.0%
5.0%
10.0%
15.0%
20.0%
25.0%
30.0%
35.0%
-
1,000
2,000
3,000
4,000
5,000
6,000
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015ប៉ា ន់. 2016ពយ. 2017ពយ.
លានដ្ុលាៃរអាហមរិក
វិនិហោគស្ថធារណៈ វិនិហោគឯកជន វិនិហោគស្រុប (ចំណណកម្នផ្.ស្.ស្)

19. ប្បភពៈ ធនាគារជាតិម្នកមពុជា, ២០១៦
b. 11. Inflow of Foreign Investment
ការវិនិហោគផ្ទា ល់ពីបរហទ្យស្ម្គនកំហណើនអវិជជម្គនហៅឆ្ន ំ ២០១៥ ប៉ាុណនតស្ាិតកនុងកប្មិតណដ្លលអប្បហស្ើរជាងឆ្ន ំ ២០១៤។
928
1,342 1,372
1,812
1,872
1,720 1,701
14.6%
44.6%
2.3%
32.0%
3.3%
-8.1%
-1.1%
-20.0%
-10.0%
0.0%
10.0%
20.0%
30.0%
40.0%
50.0%
-
200
400
600
800
1,000
1,200
1,400
1,600
1,800
2,000
2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
លានដ្ុលាៃរអាហមរិក
ការវិនិហោគផ្ទា ល់ពីបរហទ្យស្ កំហណើនជា %

20. b.12. International reserve ទ្យុនបប្មុងអនតរជាតិម្គនការហកើនហ ើងគួរឱ្យកត់ស្ម្គគ ល់
ប្បភពៈ ប្កស្ួងហស្ដ្ាកិចច និងេិរញ្ញវតាុ, ២០១៦
484
548
663 737
809
915
1,097
1,616
2,164
2,367
2,653
2,970
3,463
3,643
4,382
5,087
5,459
2.7
2.8
3.1
3.1
2.7
2.5
2.4
3.7
4.3
5.4
5.1
4.4
4.4
3.9
4.3
4.5
4.5
4.5
-
1.0
2.0
3.0
4.0
5.0
6.0
0
1000
2000
3000
4000
5000
6000
7000
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015ប៉ា ន់. 2016ពយ. 2017ពយ.
លានដ្ុលាៃរអាហមរិក
ទ្យុនបប្មុងអនតរជាតិ (អ័កសហវេង) ចំនួនណែម្នការនាំចូល (អ័កសស្ថតំ)
ចំនួនណែ

21. ប្បភពៈ ប្កស្ួងហស្ដ្ាកិចច និងេិរញ្ញវតាុ, ២០១៦
1,423
1,564
1,786
1,821
2,216
2,722
3,045
4,226
5,575
5,137
6,182
6,695
8,452
9,179
11,549
13,190
14,359
1,394
1,555
1,770
1,790
2,203
2,713
3,045
4,217
5,496
5,108
6,052
6,619
8,201
9,111
11,365
13,069
14,229
10.1%
10.0%
10.6%
9.8%
10.3% 10.6%
11.4%
12.1%
13.3%
11.9%
13.1%
12.8%
14.9%
14.8%
17.0%
18.0%
17.9%
9.9% 9.9% 10.5% 9.7% 10.3%
10.5%
10.2%
12.0%
13.1%
11.9%
12.9% 12.7%
14.5%
14.8%
16.8%
17.8% 17.8%
0.0%
2.0%
4.0%
6.0%
8.0%
10.0%
12.0%
14.0%
16.0%
18.0%
20.0%
0
2,000
4,000
6,000
8,000
10,000
12,000
14,000
16,000
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015អនុ. 2016ចែ.
ចំណូ លកនុងប្បហទ្យស្ថវិការដ្ា ចំណូ លចរនដថវិការដ្ា ចំណូ លកនុងប្បហទ្យស្ថវិការដ្ា (%ផ្ស្ស្) ចំណូ លចរនដថវិការដ្ា (%ផ្ស្ស្)

22. 22
3. Where to next?

23.  The world is under four major trends ពិភពហលាក ជាពិហស្ស្អាស្ុីស្ាិតហៅហប្កាមនិនាន ការធំៗរយៈហពលណវងចំនួន ៤៖
1. Multipolar world ពេុប៉ាូលម្នពិភពហលាក
 The Rise of Chinaការហងើបហ ើងរបស្់ប្បហទ្យស្ចិន
 Relative Decline of Japanការធាៃ ក់ចុុះហធៀបម្នប្បហទ្យស្ជប៉ាុន
 Competition between China and the USAការប្បកួតប្បណជងរវាងស្េរដ្ាអាហមរិក និងប្បហទ្យស្ចិន
 Europe, Brexit and Russianស្េគមន៍អឺរុប, Brexit, រុស្សុី
2. Asian centric growth of world economyអាស្ុីកំពុងកាៃ យជាមជឈមណឌ លកំហណើនហស្ដ្ាកិច្
 New Normal
 Global Rebalancing
3 Transition of Industry 3.0 to 4.0អនតរកាលពីឧស្ាេកមម ៣,០ ហៅ ឧស្ាេកមម ៤,០
4. Climate Changeការណប្បប្បួលអាកាស្ធាតុ
 ចលករស្ំខាន់ៗ៖
 ផ្លប្បហោជន៍
 គុណតម្មៃ
23
3. Where to next?

24. b.3. Domestic Political context បរិបទ្យនហោបយកនុងប្បហទ្យស្
 ស្ាិរភាពនហោបយ និងការរកាបននូវស្នតិភាព, ឯកភាពជាតិ និងទ្យឹកដ្ី និងភាពស្ុែដ្ុមរមនា
 ការរកាបននូវអធិបហតយយភាព និងបូរណភាពទ្យឹកដ្ី
 ការហលើកកមពស្់លទ្យធិប្បជាធិបហតយយ និងការពប្ងឹងនីតិរដ្ាកំពុងប្តូវបនអនុវតតជាបហណត ើរៗ
 បនតហលើកតហមកើងនូវហស្រីភាព ភាពម្ថៃថនូរ និងការហគារពស្ិទ្យធិមនុស្ស
 បនតអនុវតតកំណណទ្យប្មង់ស្ុីជហប្ៅ ដ្ូចជា PFMRP និងកំណណទ្យប្មង់រដ្ាបលស្ថធារណៈ,
ដ្ីធៃី, អប់រំ....
24
3. Where to next?

25. b4. Domestic Economic Context បរិបទ្យហស្ដ្ាកិចចកនុងប្បហទ្យស្
 កំហណើនហស្ដ្ាកិចចកមពុជានឹងស្ាិតកនុងរងេង់ ៧% ហៅកនុងរយៈហពលមធយម
 ការណប្បប្បួលរចនាស្មព័នធហស្ដ្ាកិចច
បនណប្បកាៃ យពីប្បហទ្យស្ម្គនចំណូ លទាប ហៅជាប្បហទ្យស្ចំណូ លមធយមកប្មិតទាប
ដ្ំហណើរណប្បប្បួលរចនាស្មព័នធ ពីវិស្័យកស្ិកមម ហឆ្ព ុះហៅរកវិស្័យឧស្ាេកមម ហេើយកំពុងឈានហៅ ឧស្ាេកមម ណដ្លម្គនតម្មៃបណនាមែពស្់ជាង
ការហកើនហ ើងម្នផ្លិតកមមរបស្់ស្េប្គាស្កនុងប្ស្ុក
ការផ្ារភាជ ប់វិស្័យឧស្ាេកមមចូលកនុងស្ង្វេ ក់ផ្លិតកមមកនុងតំបន់ និងស្កល
ការហលើកកមពស្់តួនាទ្យីរបស្់វិស្័យឯកជនកនុងដ្ំហណើរការអភិវឌ្ឍន៍ហស្ដ្ាកិចចជាតិ
 ការបនតហកើនហ ើងម្នកប្មិតជីវភាពរស្់ហៅរបស្់ប្បជាជន
25
3. Where to next?

26. C.1. Opportunities កាលានុវតតភាពស្ប្ម្គប់កមពុជា
កនុងបរិបទ្យនាហពលបចចុបែនន កមពុជាអាចចាមយកកាលានុវតតមកអភិវឌ្ឍន៍ស្កាត នុពលហស្ដ្ាកិចចតាមរយៈ៖
 ហគាលនហោបយស្ម្គេរណកមមកនុងតំបន់ គួបផ្សំនឹងហគាលនហោបយហបើកចំេ និងអនុហប្គាុះស្ប្ម្គប់ការវិនិហោគប្គប់វិស្័យ
 ទ្យីតាំងយុទ្យធស្ថប្ស្តផ្ារភាជ ប់ហៅនឹងអាស្ថន និងអនុតំបន់ទ្យហនៃហមគងគ កនុងការអភិវឌ្ឍ
រចនាស្មព័នធ និងពប្ងឹងបណតុ ំផ្លិតកមម ស្ប្ម្គប់ទ្យីផ្ារតំបន់ និងអនតរជាតិ
 ការហកើនហ ើងនូវតប្មូវការហប្បើប្បស្់ហៅកនុងប្ស្ុក និងហប្ៅប្ស្ុកតាមរយៈការពប្ងីក
ទ្យីផ្ារនាំហចញ
 កម្គៃ ំងពលកមមហពញវ័យ និងម្គំមួនម្គនភាពប្គប់ប្គាន់
 កតាត ភាគលាភប្បជាស្ថប្ស្ត។
26
3. Where to next?

27. C.2 Economic Development Challenges បញ្ា ប្បឈមហៅកនុងការអភិវឌ្ឍហស្ដ្ាកិចច
ប្ស្បជាមួយនឹងកាលានុវតតភាពខាងហលើ កមពុជាក៏ជួបនូវបញ្ាប្បឈមមួយចំនួនរួមម្គន៖
ហានិភ័យកនុងកប្មិតម្គ៉ា ប្កូហស្ដ្ាកិចច (Macro Prudential)
 ភាពហបើកចំេម្នហស្ដ្ាកិចចកមពុជា opening up
 high dollarizationកប្មិតដ្ុលាៃរូបនីយកមមែពស្់ និងនតាិភាពម្នទ្យីផ្ារអនតរធនាគារ (Interbank market)។
 វិស្័យធនាគារហៅជួបប្បទ្យុះនូវហានិភ័យហផ្សងៗ ណដ្លរួមម្គន កំហណើនោ៉ា ងឆ្ប់រេ័ស្ម្នឥណទាន,ការហកើនហ ើងម្នការទ្យទ្យួលបននូវេិរញ្ញវតាុពីធនាគារបរហទ្យស្
(increasing​ foreign bank funding), ការហកើនហ ើងោ៉ា ងឆ្ប់រេ័ស្ម្នវិស្័យអចលនប្ទ្យពយ។
27
3. Where to next?

28. C.2. Challenges បញ្ា ប្បឈមហៅកនុងការអភិវឌ្ឍហស្ដ្ាកិចច
ហានិភ័យហលើកតាត ជំរុញកំហណើនហស្ដ្ាកិចច
 ការប្បកួតប្បណជងកនុងហស្ដ្ាកិចច
◦ ផ្លិតភាពទាប និងកម្គៃ ំងពលកមមជំនាញហៅម្គនកប្មិត,
◦ ការចំណាយែពស្់កនុងការហធេើពាណិជជកមម និងធុរកិចច
◦ តម្មៃអគគិស្នីហៅែពស្់ជាងប្បហទ្យស្ជិតខាង
◦ តម្មៃបណនាមទាបកនុងវិស្័យកាត់ហដ្រ និងវិស្័យហទ្យស្ចរណ៍
◦ ការអនុវតត TPP ណដ្លប្បហទ្យស្ហយើងមិនណមនជាប្បហទ្យស្ស្ម្គជិក
 ទ្យីផ្ារកម្គៃ ំងពលកមម
◦ និនាន ការហកើនហ ើងជាបនតបនាា ប់នូវប្បក់ឈនួលអបែបរម្គ,
◦ ការបហងកើនជំនាញស្មប្ស្បតាមតប្មូវការ និងស្ាិរភាពទ្យីផ្ារពលកមម,
◦ បញ្ាទ្យំនាក់ទ្យំនងវិជាជ ជីវៈកនុងវិស្័យឧស្ាេកមម, ណផ្នកស្ប្មបស្ប្មួលស្ថាប័ន និងនីតិវិធីពាក់ព័នធ,
 ប្បស្ិទ្យធភាពម្នហស្វាស្ថធារណៈ៖ ការចំណាយ និងគុណភាពម្នហស្វាស្ថធារណៈ
 បញ្ាដ្ម្ទ្យហទ្យៀត
◦ ការធាៃ ក់ចុុះម្ថៃកស្ិផ្លកស្ិកមម
◦ ការហ ើងម្ថៃម្នប្បក់ដ្ុលាៃរអាហមរិក ណដ្លនឹងអាចប៉ាុះពាល់ដ្ល់ភាពប្បកួតប្បណជងរបស្់កមពុជា
28
3. Where to next?

29. ហដ្ើមែីហដ្ឋុះប្ស្ថយបញ្ា ប្បឈមហស្ដ្ាកិចចខាងហលើ រាជរដ្ឋា ភិបលកមពុជាបនដ្ឋក់ហចញនូវហគាលនហោបយ និងយុទ្យធស្ថប្ស្តស្ំខាន់ៗមួយចំនួន រួមម្គន៖
d.1. Rectangular Strategy Phase IIIយុទ្យធស្ថប្ស្តចតុហកាណដ្ំណាក់កាលទ្យី ៣
d.2. Industrial Policy (2015-2025)ហគាលនហោបយអភិវឌ្ឍន៍វិស្័យឧស្ាេកមម
d.1. Vision 2050 ការហរៀបចំចកខុវិស្័យ ២០៥០
29
3. Where to next?
d. Goals and Major Policies ទ្យិស្ហៅ និងហគាលនហោបយស្ំខាន់ៗ

30. 30
3. Where to next?

31. 31
3. Where to next?
 Long term aspiration ជាបំណងប្បថ្នន រយៈហពលណវង
 Visionary policiesជាប្កបែណឌ ណណនាំហគាលនហោបយរយៈហពលណវង
 2030 Milestoneម្គនឆ្ន ំ ២០៣០ ជាបហង្វគ លចរ
 Analysis on contexts, trends, opportunities, threats and challenges ជាការស្ិកាអំពីបរិកាណ៍, និនាន ការ, ឱ្កាស្ ក៏ដ្ូចជាការគំរាមកំណេង, ការប្បឈម
 Formulation of long term policies, macro strategies and monitoring systemsជាការហរៀបចំកំណត់ហគាលនហោបយ និងយុទ្យធស្ថស្តស្តកំរិតម្គ៉ា ប្កូស្ំរាប់រយៈហពលណវង ប្ពមទាំងប្កបែណឌ តាម
ដ្ឋននិងវាយតម្មៃ
 Determining Critical Factors, Trapping Factors, Breakthrough Factors
 Approachesរហបៀបហធេើៈ
◦ Top-down
◦ Bottom-up
◦ Scientific, Evidence-based Modelling

32. 1998 2018
3, 106 million USD GDP 24, 605 million USD
253 USD GDP Per Capita 1, 563 USD
14.7% Inflation 3.4%
53.2% Poverty Rate 13.5 %
800 million USD Exports 12, 123 million USD
390 million USD International Reserve 9, 494 million USD
15, 800 KHR/month Minimum Pension Per Person 480, 000 KHR/month
247 million USD Domestic Revenue 4,732 million USD

33.  What can be concluded:
1. A nation has risen with territorial unity and unified governance after suffering a near total wipe out and total destructionបនហងើបហ ើងជាប្បជាជាតិមួយ
ណដ្លម្គនឯកភាពទ្យឹកដ្ី ឯកភាពរដ្ាអំណាច បនាា ប់ពីស្ឹងណតរលាយបត់ពីណផ្នដ្ី ពិភពហលាក, ហទាុះបីជាទ្យឹកដ្ីប្តូវបនរួមតូច
2. Undertaking a national building with its identityកំពុងកនុងដ្ំហណើរការ ការកស្ថងប្បជាជាតិ, អតតស្ញ្ញណ
3. Overall development are positive though with some shortcomings, remaining challenges and legacies of transition from one system to
anotherការអភិវឌ្ឍ ជាទ្យូហៅ ម្គនលកខណៈវិជជម្គន ហទាុះបីម្គនកំេុស្ែៃុះ, ការែេុះខាតែៃុះ, ហៅហស្ស្ស្ល់ការប្បឈមធំៗ, ផ្លវិបកពីការផ្ទៃ ស្បតូរប្បព័នធ
4. Could have done better?
Conclusion ស្ននិដ្ឋា ន

34. Thank You
ស្ូមអរគុណ
34