1. !""⌫$ &
'()*+(",*
หัวเรื่อง
! การจัดประเภทเงินลงทุน
! ราคาทุนของเงินลงทุน
! การลงทุนในตราสารหนี้
! ตราสารหนี้ที่จะถือจนครบกําหนด
! หลักทรัพยเผื่อขาย
! การจําหนายหลักทรัพยเผื่อขาย
! การแสดงรายการในงบการเงิน
! หลักทรัพยเพื่อคา
! การจําหนายหลักทรัพยเพื่อคา
! ประเด็นเพิ่มเติมเกี่ยวกับตราสารหนี้-การซื้อหุนกูระหวางงวด
การจายดอกเบี้ย
! การลงทุนในตราสารทุน
! ถือหุนนอยกวา 20%
! ถือหุนตั้งแต 20% ถึง 50%
! เปรียบเทียบวิธีมูลคายุติธรรมและวิธสวนไดเสีย
ี

2. 6-2
! การถือหุนมากกวา 50%
! ประเด็นเพิ่มเติมเกี่ยวกับตราสารทุน
! การโอนเปลี่ยนประเภทของหลักทรัพย
! การดอยคาของหลักทรัพย
! ประเด็นเพิ่มเติมเกี่ยวกับเงินลงทุน
! รายไดจากเงินลงทุนในตราสารทุน
! การรับหุนปนผล
! การแยกหุน
! สิทธิซื้อหุน
! ราคาเวนคืนกรมธรรมประกันชีวิต
! เงินกองทุน
! การเปดเผยขอมูลเกี่ยวกับเงินลงทุน

3. 6-3
การบัญชีสําหรับการลงทุนที่จะอธิบายในบทนี้ จะแบงออกเปน 3
ประเด็นหลัก คือ
(1) การจัดประเภทเงินลงทุน
(2) การตีราคาและการวัดผลกําไรจากการลงทุน
(3) การเปดเผยขอมูล
การจัดประเภทเงินลงทุน
การจัดประเภทเงินลงทุน (Classification) ขึ้นอยูกับระยะเวลาที่
ฝายบริหารตั้งใจจะถือหลักทรัพยนั้น การจัดประเภทเงินลงทุนนับเปนสิ่ง
สํ าคัญเนื่องจากวิธีการบัญชีจะแตกตางกันในหลักทรัพยแตละประเภท
การบัญชีสําหรับหลักทรัพยประเภทตาง ๆ ขึ้นอยูกับปจจัยดังตอไปนี้
1. ประเภทของหลักทรัพย เชน เงินลงทุนในตราสารหนี้หรือตราสาร
ทุน
2. มูลคายุติธรรมของหลักทรัพยสามารถหาไดหรือไม
3. ผูบริหารตองการถือเงินลงทุนจนกวาจะครบกําหนด (ระยะยาว)

หรือถือเปนเงินลงทุนชั่วคราว
4. สํ าหรับการลงทุนในหลักทรัพยประเภทหุนที่มีสิทธิออกเสียง
บริษัทที่ลงทุนสามารถเขาไปมีอิทธิพลอยางเปนสาระสําคัญหรือ
สามารถเขาไปควบคุมกิจการของบริษัทที่ถูกลงทุนไดในระดับใด

4. 6-4
ตารางที่ 6-1 วิธการบัญชีที่ใชสําหรับเงินลงทุนประเภทตาง ๆ
ี
การจัดประเภท เงินลงทุนในตราสารหนี้ เงินลงทุนในตราสารทุน
ควบคุม (Control) – ลง _ จัดทํางบการเงินรวม
ทุนในหุนที่มีสิทธิออกเสียง (Consolidation)
มากกวา 50% (ลงทุนใน
บริษัทยอย)
มีอทธิพลอยางเปนสาระ
ิ _ วิธีสวนไดเสีย
สําคัญ (Significant (Equity method)
influence) – ถือหุนที่มี
สิทธิออกเสียงตั้งแต 20%
ถึง 50% (ลงทุนในบริษัท
รวม)
ตราสารหนี้ที่จะถือจนครบ วิธราคาทุนตัดจําหนวย
ี -
กําหนด(Held to (Amortized cost
maturity) method)
ตราสารหนี้และตราสารทุน วิธีมลคายุติธรรม (Fair value method) ซึ่งจะนําผลกําไรหรือ
ู
ที่จัดประเภทเปนหลัก ขาดทุนที่ยงไมเกิดขึ้น (Unrealized holding gain or loss) ไป
ั
ทรัพยเพื่อคา แสดงในงบกําไรขาดทุน
(Trading securities)
ตราสารหนี้และตราสารทุน วิธีมลคายุติธรรม (Fair value method) ซึ่งจะนําผลกําไรหรือ
ู
ที่จัดประเภทเปนหลัก ขาดทุนที่ยงไมเกิดขึ้น (Unrealized holding gain or loss) ไป
ั
ทรัพยเผื่อขาย แสดงเปนรายการแยกตางหากในสวนของเจาของ
(Available for sale
securities)

5. 6-5
(ตอ)
การจัดประเภท เงินลงทุนในตราสารหนี้ เงินลงทุนในตราสารทุน
ตราสารทุนที่ไมอยูในความ _ วิธราคาทุน
ี
ตองการของตลาด (ไม (Cost method)
สามารถหามูลคายุติธรรม
ได) จัดประเภทเปนเงินลง
ทุนทั่วไป
ตารางที่ 6-1 สามารถสรุปวิธีการบัญชีสําหรับเงินลงทุนได 6 วิธี กิจ
การจะเลือกวิธีบัญชีชนิดใดก็ขึ้นอยูกับการจัดประเภทเงินลงทุน ดังนี้
1. วิธีการจัดทํ างบการเงินรวม (เงินลงทุนในตราสารทุนที่ผูซื้อ
สามารถเขาไปควบคุมกิจการที่ออกหุนได)
2. วิธีสวนไดเสีย (เงินลงทุนในตราสารทุนที่ผูซ้ือสามารถเขาไปมี
อิทธิพลอยางเปนสาระสําคัญ)
3. วิธราคาทุนตัดจําหนาย (เงินลงทุนในตราสารหนี้ที่จะถือจนครบ
ี
กําหนด)
4. วิธีมูลคายุติธรรมที่รับรูกําไรขาดทุนที่ยังไมเกิดขึ้นในงบกําไรขาด
ทุน (หลักทรัพยเพื่อคา)
5. วิธีมูลคายุติธรรมที่รับรูกํ าไรขาดทุนที่ยังไมเกิดขึ้นเปนรายการ
แยกตางหากในสวนของผูถือหุน (หลักทรัพยเผื่อขาย)
6. วิธราคาทุน (ตราสารทุนที่ไมสามารถหามูลคายุติธรรมได)
ี

6. 6-6
ตราสารหนี้ (Debt security) หมายถึงหลักทรัพยที่แสดงความ
เปนเจาหนี้กับหนวยงานที่ออกตราสารหนี้ เชน พันธบัตรรัฐบาล หุนกู
พันธบัตรรัฐวิสาหกิจ หนี้สินที่แปลงสภาพได ตั๋วเงินคลัง หุนบุริมสิทธิที่มี
กําหนดไถถอนหรือใหทางเลือกแกผูลงทุนในการไถถอน
ตราสารทุน (Equity security) หมายถึงหลักทรัพยที่แสดงความ
เปนเจาของในกิจการที่ออกตราสารทุน เชน หุนสามัญ หุนบุริมสิทธิ ตรา

สารแสดงสิทธิในการซื้อหุน (Warrant) สัญญาสิทธิการซื้อ (Call
options) หรือสัญญาสิทธิการขาย (Put options) หุนในราคาที่กําหนดไว
หลักทรัพยเพื่อคา (Trading security) หมายถึงเงินลงทุนในตรา
สารหนี้ทุกชนิดหรือตราสารทุนในความตองการของตลาด (หุนที่จด
ทะเบียนในตลาดหลักทรัพย) ที่กจการถือไวโดยมีวัตถุประสงคหลักที่จะ
ิ
ขายในอนาคตอันใกล ทําใหกิจการถือหลักทรัพยนั้นไวเปนเวลาสั้น ๆ
เพื่อหากําไรจากการเปลี่ยนแปลงราคาของหลักทรัพย ดังนั้นหลักทรัพย
เพื่อคาจึงมักมีอัตราการหมุนเวียนคอนขางสูงและจัดประเภทเปนเงินลง
ทุนชั่วคราว
หลักทรัพยเผื่อขาย (Available-for-sale) หมายถึงเงินลงทุนใน
ตราสารหนี้ทุกชนิดและตราสารทุนในความตองการของตลาดซึงไมถือเปน
่
หลักทรัพยเพื่อคาหรือเงินลงทุนในบริษัทยอยหรือบริษัทรวม กิจการจะ

7. 6-7
ถือหลักทรัพยเผื่อขายโดยไมมีกําหนดเวลาที่แนนอน อาจถือเปนเงินลง
ทุนชั่วคราวหรือระยะยาวก็ได
เงินลงทุนทั่วไป หมายถึง เงินลงทุนในตราสารทุนที่ไมอยูในความ
ตองการของตลาด ทําใหกิจการไมสามารถจัดประเภทเปนหลักทรัพยเพื่อ
คาหรือหลักทรัพยเผื่อขายได เงินลงทุนทั่วไปสามารถแยกประเภทเปนเงิน
ลงทุนชั่วคราวหรือเงินลงทุนระยะยาว
หากกิจการตั้งใจจะถือตราสารหนี้หรือตราสารทุนไวไมเกิน 1 ปจะ
เรี ย กหลั ก ทรั พ ย ก ลุ  ม นี้ว  า “เงิ น ลงทุ น ชั่ ว คราว (Temporary
investment)” ซึงจะนําไปแสดงเปนสินทรัพยหมุนเวียน เงินลงทุนชั่ว
่
คราวประกอบดวยหลักทรัพยเพื่อคา หลักทรัพยเผื่อขาย เงินลงทุนทั่วไป
และตราสารหนี้ที่จะครบกําหนดภายใน 1 ป แตหากกิจการตั้งใจจะถือ
หลักทรัพยที่ซื้อมาเปนเวลาเกินกวา 1 ปจะเรียกหลักทรัพยกลุมนี้วา “เงิน

ลงทุนระยะยาว (Long-term investment)” โดยจะนําไปแสดงในสวน
ของสินทรัพยไมหมุนเวียนในงบดุล เงินลงทุนระยะยาวประกอบดวยหลัก
ทรัพยเผื่อขาย เงินลงทุนทั่วไปและตราสารหนี้ที่จะถือจนครบกําหนด
การจัดประเภทเงินลงทุนนี้ กิจการตองมีวัตถุประสงคที่ชัดเจนใน
การถือเงินลงทุนนับตั้งแตเริ่มแรกที่ไดเงินลงทุนนั้นมา หากกิจการไมมี
วัตถุประสงคที่ชัดเจน กิจการตองจัดประเภทเงินลงทุนนั้นเปนหลักทรัพย
เผื่อขายโดยทันที

8. 6-8
ชนิดของเงินลงทุน
ตราสารหนี้ ตราสารทุน
ใชวิธีราคา ถือหุนทีมี ใช
ตั้งใจจะถือจน สิทธิออก
ครบกําหนด ทุนตัด เสียงมากกวา การรวมธุรกิจ
หรือไม ? จําหนาย 50% ?
ไมใช
ใช ไมใช
จัดประเภทเปนหลักทรัพยที่
มีอิทธิพล ใช
จะถือจนครบกําหนด อยางเปนสาระ วิธีสวนไดเสีย
สําคัญ ?
ถือหุน>20%?
ไมใช
ใชวิธีมูลคา มี หลักทรัพยมี ไมมี
ใชวิธีราคาทุน
มูลคายุติ
ยุติธรรม
ธรรมหรือไม
จัดประเภทเปนหลักทรัพย ตีราคาและแสดงใน แสดงกําไรหรือขาด
เพื่อคา ทุนที่ยังไมเกิดขึ้น
งบดุลดวย เปนรายไดในงวด
(สินทรัพยหมุนเวียน)
ถือไวเพื่อ ใช มูลคายุติ ธรรม
ขายในงวด
หรือไม ?
ไมใช จัดประเภทเปนหลัก ตีราคาและแสดงในงบ แสดงกําไรหรือขาดทุน
ทรัพยเผื่อขาย (สิน ที่ยังไมเกิดขึ้นใน
ทรัพยหมุนเวียนหรือไม ดุลดวยมูลคายุติธรรม
สวนของผูถือหุน
หมุนเวียน)
ภาพที่ 6-1 การตัดสินใจเพื่อนําวิธีการบัญชีมาใชในการลงทุน

9. 6-9
ราคาทุนของเงินลงทุน
ราคาทุนของเงินลงทุนประกอบดวยรายจายโดยตรงทั้งสิ้นที่กิจการ
จายเพือใหไดเงินลงทุนนั้นมา เชน รายจายในการซื้อเงินลงทุน คานาย
่
หนา คาธรรมเนียมและคาภาษีอากร กิจการอาจซื้อเงินลงทุนโดยชําระเปน
เงินสด เปนเงินเชื่อ (On margin) หรือรายการอื่นที่ไมใชเงินสด
การลงทุนในตราสารหนี้
เงินลงทุนในตราสารหนี้สินจะแบงออกเปน 3 ประเภทตามวัตถุ
ประสงคในการถือหลักทรัพยดังนี้
1. ตราสารหนี้ที่จะถือจนครบกําหนด (Held-to-maturity) หมายถึง
เงินลงทุนในตราสารหนี้ที่กิจการซื้อไวโดยมีความตั้งใจแนวแนวาจะ
ถือจนครบกําหนดไถถอน
2. หลักทรัพยเพื่อคา (Trading securities) หมายถึง เงินลงทุนใน
ตราสารหนี้ทุกชนิดที่กิจการซื้อมาและมีวัตถุประสงคหลักที่จะขาย
ในอนาคตอันใกล ทําใหกิจการถือหลักทรัพยนั้นไวในระยะเวลาสั้น
เพือหากําไรจากผลตางของราคาซื้อและราคาขาย
่
3. หลักทรัพยเผื่อขาย (Available-for-sale) หมายถึง เงินลงทุนใน
ตราสารหนี้ทุกชนิดที่ไมสามารถจัดประเภทเปนตราสารหนี้ที่ถือไว
จนครบกําหนดหรือหลักทรัพยเพื่อคาได

10. 6-10
ตารางที่ 6-2 การจัดประเภทตราสารหนี้วิธีการบัญชีและการแสดงรายงาน
การจัดประเภท การตีราคา กําไรหรือขาดทุนที่ยัง ผลตอบแทน
ไม เกิดขึ้นจากการถือ
สินทรัพย
! ตราสารหนี้ ราคาทุนตัด ไมรับรู ดอกเบี้ยรับและกํ าไรขาด
ที่จะถือจนครบ จําหนาย ทุนจากการจําหนาย
กําหนด
! หลักทรัพย มูลคายุตธรรม
ิ รับรูในงบกําไรขาดทุนดอกเบี้ยรับและกํ าไรขาด
เพื่อคา ทุนจากการจําหนาย
! หลักทรัพย มูลคายุติธรรม รับรูโดยแสดงเปนราย ดอกเบี้ยรับและกํ าไรขาด
เผื่อขาย การแยกตางหากในสวน ทุนจากการจําหนาย
ของผูถือหุน
ตราสารหนี้ที่จะถือจนครบกําหนด
ตราสารหนี้เทานั้นที่สามารถจัดประเภทเปนหลักทรัพยที่จะถือจน
ครบกําหนด เนื่องจากตามคําจํากัดความ ตราสารทุนไมมีระยะเวลาครบ
กําหนด ตราสารหนี้ที่จะจัดประเภทเปนตราสารหนี้ที่จะถือจนครบกําหนด
ไดก็ตอเมื่อกิจการ
(1) มีความตั้งใจแนวแน
(2) มีความสามารถที่จะถือหลักทรัพยเหลานี้จนครบกําหนด
ตราสารหนี้ที่จะถือจนครบกํ าหนดจะบันทึกบัญชีดวยราคาทุนตัด
จําหนาย ไมใชมูลคายุติธรรม

11. 6-11
ตัวอยางที่ 6-1 บริษัทนนทรี จํากัด ซื้อหุนกูมูลคา 200,000 บาท อัตรา
ดอกเบี้ย 8% จากบริษัทไทยคม จํากัด เมื่อวันที่ 1 มกราคม ป 25+3
โดยจายเงินสด 184,556 บาท หุนกูจะครบกําหนดไถถอนในวันที่ 1
มกราคม ป 25+8 บริษัทไทยคมจายดอกเบี้ยทุกวันที่ 1 กรกฎาคม และ
1 มกราคม สวนลด 15,444 บาท (200,000-184,556) เกิดขึ้นจากอัตรา
ดอกเบี้ยที่แทจริง 10% การบันทึกบัญชีสําหรับการลงทุนทําไดดังนี้
ตราสารหนี้ที่จะถือจนครบกําหนด-หุนกู.......184,556
เงินสด................................................................ 184,556
ส ว นลดหรื อ ส ว นเกิ น จากเงิ น ลงทุ น ระยะยาวในหุ  น กู  จ ะต อ งตัด
จําหนายใหหมดไป โดยมาตรฐานการบัญชีฉบับที่ 40 เรื่องการบัญชี
สําหรับเงินลงทุนในตราสารหนี้และตราสารทุน กําหนดใหตัดจําหนายดวย
วิธอตราดอกเบี้ยที่แทจริง (Effective interest method) หรือวิธีอื่นที่
ีั
ใหผลไมแตกตางจากวิธีอัตราดอกเบี้ยที่แทจริงอยางมีนัยสําคัญ

12. 6-12
ตารางที่ 6-3 การคํานวณเกี่ยวกับดอกเบี้ยรับ
หุนกู 8% อัตราดอกเบี้ยที่แทจริง 10%
วันที่ ดอกเบี้ยที่ไดรับ รายไดดอก ตัดจําหนาย ราคาตามบัญชี
เปนเงินสด เบี้ย สวนลดมูลคา ของหุนกู
หุนกู
1 มค. 25+3 184,556
1 กค. 25+3 8,000ก 9,228ข 1,228ค 185,784ง
1 มค. 25+4 8,000 9,290 1,290 187,074
1 กค. 25+4 8,000 9,354 1,354 188,428
1 มค. 25+5 8,000 9,422 1,422 189,850
1 กค. 25+5 8,000 9,492 1,492 191,342
1 มค. 25+6 8,000 9,566 1,566 193,090
1 กค. 25+6 8,000 9,646 1,646 194,554
1 มค. 25+7 8,000 9,728 1,728 196,282
1 กค. 25+7 8,000 9,814 1,814 198,096
1 มค. 25+8 8,000 9,904 1,904 200,000
80,000 95,444 15,444
ก
8,000 = 200,000×.08×6/12
ข
9,228 = 184,556×.10×6/12
ค
1,228 = 9,228 – 8,000
ง
185,784 = 184,556 + 1,228

13. 6-13
การบันทึกรายการรับดอกเบี้ย ณ วันที่ 1 กรกฎาคม 25+3 (ใชขอ
มูลจากตารางที่ 6-3) มีดังนี้
1 กรกฎาคม 25+3
เงินสด ..........................................................8,000
ตราสารหนี้ที่จะถือจนครบกําหนด-หุนกู .........1,228
ดอกเบี้ยรับ .............................................................9,228
เนืองจากบริษัทนนทรี ปดบัญชีทุกสิ้นปปฏิทิน รายการปรับปรุงดอก
่
เบี้ยคางรับ ณ วันที่ 31 ธันวาคม 25+3 มีดังนี้
31 ธันวาคม 25+3
ดอกเบี้ยคางรับ ...............................................8,000
ตราสารหนี้ที่จะถือจนครบกําหนด-หุนกู...........1,290
ดอกเบี้ยรับ .............................................................9,290
บริษทนนทรี จํากัดจะแสดงรายการเกี่ยวกับเงินลงทุนในหุนกู ในงบ
ั
การเงินป 25+3 ดังนี้
บริษัทนนทรี จํากัด
งบดุล
ณ วันที่ 31 ธันวาคม 25+3 (บาท)
สินทรัพยหมุนเวียน:
ดอกเบี้ยคางรับ 8,000
เงินลงทุนระยะยาว:
ตราสารหนี้ที่จะถือจนครบกําหนด-หุนกู 187,074

14. 6-14
บริษัทนนทรี จํากัด
งบกําไรขาดทุน
สําหรับปสิ้นสุดวันที่ 31 ธันวาคม 25+3 (บาท)
รายไดอ่น:
ื
ดอกเบี้ยรับ 18,518
บัญชีตราสารหนี้ที่จะถือจนครบกําหนด-หุนกู จะมีราคาตามบัญชี
(Carrying amount) ที่เปนราคาทุนตัดจําหนายมาตลอดอายุหุนกูจน
เหลือเทากับราคาตามมูลคาพอดีเมื่อครบกําหนดไถถอน
สมมติวาถาบริษัทนนทรีขายเงินลงทุนในหุนกูของบริษัทไทยคม
เมื่อวันที่ 1 พฤศจิกายน ป 25+7 ในราคา 99 ¾ (เทียบกับราคาตามมูล
คา 100) บวกดอกเบี้ยคางรับ
กอนการจําหนายหุนกู บริษัทนนทรีตองบันทึกการตัดจําหนายสวน
ลดมูลคาหุนกู จากวันที่ 1 กรกฎาคม 25+7 ถึงวันที่ 1 พฤศจิกายน
25+7 คือ 1,270 บาท (4/6 × 1,904) ในสมุดรายวันทั่วไปดังนี้
1 พฤศจิกายน 25+7
ตราสารหนี้ที่จะถือจนครบกําหนด-หุนกู .........1,270
ดอกเบี้ยรับ .............................................................1,270
การคํานวณกําไรจากการจําหนายหุนกู ทําไดดังนี้

15. 6-15
ราคาขายหุนกู (ไมรวมดอกเบี้ยคางรับ) (99 ¾ ÷ 100 × 200,000) 199,500 บาท
หัก ราคาตามบัญชีหุนกู ณ วันที่ 1 พฤศจิกายน 25+7
ราคาทุนตัดจําหนาย 1 กรกฎาคม 25+7 198,096
บวก สวนลดที่ตัดจําหนายสําหรับงวด 1 กค. 25+7 1,270 199,366
กําไรจากการจําหนายหุนกู 134
การบันทึกกําไรจากการจําหนายหุนกู ทําไดดังนี้
1 พฤศจิกายน 25+7
เงินสด (199,500+5,334) ..........................204,834
ดอกเบี้ยรับ (4/6 x 8,000) ......................................5,334
ตราสารหนี้ที่จะถือจนครบกําหนด-หุนกู ............... 199,366
กําไรจากการจําหนายหลักทรัพย .................................134
หลักทรัพยเผื่อขาย
เงินลงทุนในตราสารหนี้ที่มีวัตถุประสงคถือไวเผื่อขาย จะแสดงตาม
มูลคายุติธรรม กําไรและขาดทุนที่ยังไมเกิดขึ้น (Unrealized gain or
loss) ที่เกิดจากผลตางระหวางราคาทุนและมูลคายุติธรรมของหลักทรัพย
จะบันทึกในบัญชีกําไรหรือขาดทุนที่ยังไมเกิดขึ้น (Unrealized holding
gain or loss) บัญชีนี้จะแสดงเปนรายการหนึ่งแยกตางหากจากสวนของ
ผูถือหุน ดังนั้นการเปลี่ยนแปลงในมูลคายุติธรรมจะไมบันทึกเปนกําไร
จนกวาหลักทรัพยนั้นจะถูกขายออกไป

16. 6-16
หลักทรัพยเผื่อขายมีเพียงชนิดเดียว
ตัวอยางที่ 6-2 บริษทนนทรี จํากัด ซื้อหุนกูมูลคา 100,000 บาท อัตรา
ั
ดอกเบี้ย 10% อายุ 5 ป เมื่อวันที่ 1 มกราคม 25+3 จากบริษัทสยามรัฐ
จํากัด ซึ่งกําหนดจายดอกเบี้ยปละ 2 ครั้ง ในวันที่ 1 กรกฎาคมและ 1
มกราคม บริษัทนนทรีซื้อหุนกูในราคา 108,111 บาท ซึ่งมีสวนเกิน 8,111
บาท อัตราดอกเบี้ยที่แทจริง (Effective interest rate) เทากับ 8%
บริษัทไมมีวัตถุประสงคจะถือหุนกูไวเปนหลักทรัพยเพื่อคาหรือจะ
ถือจนครบกําหนด บริษัทจึงบันทึกหุนกูที่ซื้อไวเปนหลักทรัพยเผื่อขาย
การบันทึกบัญชีทําไดดังนี้
1 มกราคม 25+3
หลักทรัพยเผื่อขาย-หุนกู ...........................108,111
เงินสด ................................................................ 108,111

17. 6-17
ตารางที่ 6-4 การคํานวณเกี่ยวกับดอกเบี้ยรับ
หุนกู 10% อัตราดอกเบี้ยที่แทจริง 8%
วันที่ ดอกเบี้ยที่ได รายไดดอก ตัดจําหนาย ราคาตามบัญชี
รับเปนเงินสด เบี้ย สวนเกินมูล ของหุนกู
คาหุนกู
1 มค. 25+3 108,111
1 กค. 25+3 5,000ก 4,324ข 676ค 107,435ง
1 มค. 25+4 5,000 4,297 703 106,732
1 กค. 25+4 5,000 4,269 731 106,001
1 มค. 25+5 5,000 4,240 760 105,241
1 กค. 25+5 5,000 4,210 790 104,451
1 มค. 25+6 5,000 4,178 822 103,629
1 กค. 25+6 5,000 4,145 855 102,774
1 มค. 25+7 5,000 4,111 889 101,885
1 กค. 25+7 5,000 4,075 925 100,960
1 มค. 25+8 5,000 4,040 960 100,000
50,000 41,889 8,111
ก
5,000 = 100,000 × .10 × 6/12
ข
4,324 = 108,111 × .08 × 6/12
ค
676 = 5,000 – 4,324
ง
107,435 = 108,111 - 676

18. 6 18
-
การบันทึกดอกเบี้ยรับ ณ วันที่ 1 กรกฎาคม ป 25+3 มีดังนี้
1 กรกฎาคม 25+3
เงินสด ............................................................5,000
หลักทรัพยเผื่อขาย-หุนกู ............................................676
ดอกเบี้ยรับ .............................................................4,324
ณ วันที่ 31 ธันวาคม 25+3 บริษัทนนทรีจะปรับปรุงดอกเบี้ยคางรับ
พรอมกับตัดจําหนายสวนเกิน ดังนี้
31 ธันวาคม 25+3
ดอกเบี้ยคางรับ ...............................................5,000
หลักทรัพยเผื่อขาย-หุนกู ............................................703
ดอกเบี้ยรับ .............................................................4,297
31 ธันวาคม 25+3
กําไรขาดทุนที่ยังไมเกิดขึ้น-สวนของผูถือหุน ....1,732
คาเผื่อการปรับมูลคาเงินลงทุน–เผื่อขาย
หรือ หลักทรัพยเผื่อขาย......................................1,732

19. 6-19
บริษัทนนทรี จํากัด
งบดุล
ณ วันที่ 31 ธันวาคม 25+3 (บาท)
หลักทรัพยเผื่อขาย-หุนกู (ราคาทุนตัดจําหนาย) 106,732
หัก คาเผื่อการปรับมูลคาเงินลงทุน-เผื่อขาย 1,732
หลักทรัพยเผื่อขาย-หุนกู (มูลคายุติธรรม) 105,000
บริษัทจะตองบันทึกกลับรายการดอกเบี้ยคางรับและบันทึกดอกเบี้ย
รับ ดังนี้
1 มกราคม 25+4
ดอกเบี้ยรับ ...................................................5,000
ดอกเบี้ยคางรับ .......................................................5,000
เงินสด ..........................................................5,000
ดอกเบี้ยรับ .............................................................5,000
การจําหนายหลักทรัพยเผื่อขาย
ถาหุนกูที่ถือเปนหลักทรัพยเผื่อขายถูกจํ าหนายออกไปกอนครบ
กําหนด กิจการตองบันทึกการตัดจําหนายสวนลดหรือสวนเกินจนถึงวันที่
จําหนายหุนกู เมื่อขายหุนกูออกไปทั้งหมด กิจการตองลางบัญชีคาเผื่อ
การปรับมูลคาเงินลงทุนและบัญชีกําไรขาดทุนที่ยังไมเกิดขึ้น (สวนของผู
ถือหุน) ออกไป และบันทึกกําไรหรือขาดทุนจากการจําหนายโดยการ
เปรียบเทียบระหวางราคาขายกับราคาทุนตัดจําหนายในวันนั้น

20. 6-20
สมมติวาบริษัทนนทรี ขายหุนกูของบริษัทสยามรัฐออกไปในวันที่ 1
มกราคม 25+4 ในราคา 110 การบันทึกบัญชี มีดังนี้
1 มกราคม 25+4
เงินสด .................................................110,000
คาเผื่อการปรับมูลคาเงินลงทุน-เผื่อขาย ....1,732
หลักทรัพยเผื่อขาย.............................................. 106,732
กําไรขาดทุนที่ยังไมเกิดขึ้น-สวนของผูถือหุน ............1,732
กําไรจากการจําหนายหลักทรัพย ………………………3,268*
* ราคาขาย 110,000 – ราคาทุนตัดจําหนาย 106,732
กลุมหลักทรัพย
หากกิจการลงทุนซื้อหลักทรัพยเปนกลุมเรียกวา “Portfolio” ซึ่ง
ประกอบดวยหลักทรัพยหลายชนิด การคํานวณหามูลคายุติธรรม ณ วัน
สินงวดสามารถบันทึกเปนกลุมหลักทรัพยแทนการปรับทีละรายการ
้
ตัวอยางที่ 6-3 สมมติวาบริษัทนนทรีจํากัด มีตราสารหนี้สองชนิดถือไว

เปนหลักทรัพยเผื่อขาย ตอไปนี้เปนขอมูลเกี่ยวกับราคาทุนตัดจําหนาย
มูลคายุติธรรมและกําไรขาดทุนที่ยังไมเกิดขึ้น

21. 6-21
กลุมตราสารหนี้ที่มีเผื่อขาย
ณ วันที่ 31 ธันวาคม 25+8
เงินลงทุน ราคาทุน มูลคายุติธรรม กําไร(ขาดทุน)
ตัดจําหนาย ที่ยังไมเกิดขึ้น
หุนกู 8% บริษัทกรุงสยาม จํากัด 187,074 207,200 20,126
หุนกู 10% บริษัทนวธานี จํากัด 400,000 360,800 (39,200)
รวมกลุมหลักทรัพย 587,074 568,000 (19,074)
ยอดคงเหลือของบัญชีคาเผื่อการปรับมูลคาเงินลงทุนกอนการปรับปรุง
 -0-
บัญชีคาเผื่อการปรับมูลคาเงินลงทุนที่ตองเครดิตเพิ่ม (19,074)
31 ธันวาคม 25+8
กําไรขาดทุนที่ยังไมเกิดขึ้น - สวนของผูถือหุน...... 19,074
คาเผื่อการปรับมูลคาเงินลงทุน - เผื่อขาย .............. 19,074
ขาดทุนสุทธิที่ยังไมเกิดขึ้นจํานวน 19,074 บาท จะนําไปลดสวนของ
ผูถือหุนลง
สมมติตอมาวาบริษัทนนทรี ขายหุนกูของบริษัทกรุงสยาม ออกไป
เมื่อวันที่ 1 กรกฎาคม 25+9 ในราคา 180,000 บาท โดยบริษัทนนทรีได
บันทึกรับดอกเบี้ยและตัดจําหนายสวนลดจนถึงวันที่ 1 กรกฎาคม 25+9
แลว ราคาทุนตัดจําหนายคงเหลือ ณ วันนี้เทากับ 188,428 บาท การ
คํานวณขาดทุนจากการจําหนายหุนกู มีดังนี้

22. 6-22
ราคาทุนตัดจําหนาย (หุนกูของบริษัทกรุงสยาม) 188,428
หัก ราคาจําหนายหุนกู 180,000
ขาดทุนจากการจําหนายหุนกู 8,428
การบันทึกรายการจําหนายหุนกูในสมุดบัญชี มีดังนี้
1 กรกฎาคม 25+9
เงินสด ......................................................180,000
ขาดทุนจากการจําหนายหลักทรัพย ...............8,428
หลักทรัพยเผื่อขาย-หุนกู .................................. 188,428
ขาดทุนจากการจําหนายหลักทรัพยจะแสดงเปนคาใชจายอื่นในงบ
กําไรขาดทุน สมมติวาไมมีการซื้อและขายหุนกูในป 25+9 ตอไปนี้เปนขอ
มูล ณ วันที่ 31 ธันวาคม 25+9
กลุมตราสารหนี้ที่มีเผื่อขาย
ณ วันที่ 31 ธันวาคม 25+9
เงินลงทุน ราคาทุนตัด มูลคายุติธรรม กําไร(ขาดทุน)
จําหนาย ที่ยังไมเกิดขึ้น
หุนกู 10%
บริษัทนวธานี จํากัด 400,000 390,000 (10,000)
ยอดคงเหลือของบัญชีคาเผื่อการปรับมูลคาเงินลงทุนกอนปรับปรุง
 (19,074)
ลดยอดบั ญ ชี ค  า เผื่อการปรับมูลคาเงินลงทุนใหแสดงมูลคายุติ (9,074)
ธรรม (เดบิต)

23. 6-23
31 ธันวาคม 25+9
คาเผื่อการปรับมูลคาเงินลงทุน - เผื่อขาย ......9,074
กําไรขาดทุนที่ยังไมเกิดขึ้น – สวนของผูถือหุน .........9,074
การแสดงรายการในงบการเงิน
บริษัทนนทรี จํากัด
งบดุล
ณ วันที่ 31 ธันวาคม 25+9 (บาท)
สินทรัพยหมุนเวียน:
ดอกเบี้ยคางรับ ×××
เงินลงทุน:
หลักทรัพยเผื่อขาย (มูลคายุติธรรม) 390,000
สวนของผูถือหุน:
ขาดทุนสะสมที่ยังไมเกิดขึ้นจากการถือหลักทรัพย 10,000
บริษัทนนทรี จํากัด
งบกําไรขาดทุน
สําหรับปสิ้นสุดวันที่ 31 ธันวาคม 25+9 (บาท)
รายไดและกําไรอื่น ๆ:
ดอกเบี้ยรับ ×××
คาใชจายและขาดทุนอื่น ๆ:
ขาดทุนจากการจําหนายหลักทรัพย 8,428

24. 6-24
หลักทรัพยเพื่อคา
หลักทรัพยเพื่อคาเปนหลักทรัพยที่กิจการถือไวโดยมีวัตถุประสงคที่
จะขายออกไปในระยะเวลาสั้น หลักทรัพยประเภทนี้จะมีการซื้อและขาย
เกิดขึ้นบอย กิจการจะไดรับกําไรในระยะสั้นจากผลตางระหวางราคาซื้อ
และราคาขาย การถือหลักทรัพยเพื่อคานี้โดยปกติจะถือนอยกวา 3 เดือน
หรืออาจถือเปนวันหรือเปนชั่วโมงก็ได
หลักทรัพยเพื่อคาจะแสดงดวยมูลคายุติธรรม โดยจะปรับปรุงทุก
สินงวดบัญชี กําไรหรือขาดทุนที่ยังไมเกิดขึ้นจะแสดงในงบกําไรขาดทุน
้
และไมมีการตัดจําหนายสวนเกินหรือสวนลด
กําไรหรือขาดทุนจากการถือหลักทรัพยคือผลตางระหวางมูลคายุติ
ธรรมจากงวดหนึ่งไปอีกงวดหนึ่ง
ตัวอยางที่ 6-4 สมมติวาในวันที่ 31 ธันวาคม 25+9 บริษัทนนทรี จํากัด
มีรายละเอียดของกลุมหลักทรัพยเพื่อคาที่บริษัทลงทุนเปนปแรก ดังนี้

25. 6-25
กลุมหลักทรัพยเพื่อคา
ณ วันที่ 31 ธันวาคม 25+9
เงินลงทุน ราคาทุน มูลคายุติธรรม กําไร(ขาดทุน)
ที่ยังไมเกิดขึ้น
หุนกู 10% บริษัทการบินไทย 87,720 103,000 15,280
หุนกู 11% บริษัทสิงคโปร 368,460 350,400 (18,060)
แอรไลน
หุนกู 8% บริษัท นสพ.ไทย 172,720 183,000 10,280
โพสต
รวมกลุมหลักทรัพย 628,900 636,400 7,500
ยอดคงเหลือของบัญชีคาเผื่อการปรับมูลคาเงินลงทุน
กอนการปรับปรุง -0-
ปรับปรุงคาเผื่อการปรับมูลคาเงินลงทุน (เดบิต) 7,500
ณ วันที่ซื้อ
หลักทรัพยเพื่อคา........................................628,900
เงินสด ................................................................ 628,900
31 ธันวาคม 25+8
คาเผื่อการปรับมูลคาเงินลงทุน - เพื่อคา ..........7,500
กําไรขาดทุนที่ยังไมเกิดขึ้น - งบกําไรขาดทุน ............7,500

26. 6-26
การจําหนายหลักทรัพยเพื่อคา
สมมติวาในวันที่ 2 มกราคม 25+9 บริษัทนนทรี ขายหุนกูของ
บริษทการบินไทยไปในราคา 100,000 บาท การบันทึกบัญชีทําไดดังนี้
ั
2 มกราคม 25+9
เงินสด ......................................................100,000
หลักทรัพยเพื่อคา .................................................. 87,720
กําไรจากการจําหนายหลักทรัพย ...........................12,280
กํ าไรจากการจํ าหนายหลักทรัพยไดจากการเปรียบเทียบระหวาง
ราคาทุนและราคาขาย
ประเด็นเพิ่มเติมเกี่ยวกับตราสารหนี้ - การซื้อหุนกูระหวาง
งวดการจายดอกเบี้ย
หากกิจการซื้อหุนกูระหวางงวดการจายดอกเบี้ย นอกจากจะจายซื้อ
หลักทรัพยแลวกิจการจะตองซื้อดอกเบี้ยคางมาดวย
การบันทึกบัญชีสาหรับดอกเบี้ยคางรับทําได 2 วิธีคือ
ํ
1. ในวันทีซื้อใหเดบิตดอกเบี้ยคางรับและเมื่อถึงวันรับดอกเบี้ย ก็
่
ลางดอกเบี้ยคางรับออกที่เหลือบันทึกเปนดอกเบี้ยรับของงวด
2. ในวั น ที่ ซื้ อ ให เ ดบิ ต ดอกเบี้ ย รั บ และเมื่ อ ถึ ง วั น รั บ ดอกเบี้ ย ก็
เครดิตดอกเบี้ยรับทั้งจํ านวนโดยไมตองพิจารณาวาเปนดอก

27. 6-27
เบียคางรับจํานวนเทาใด วิธีนี้ดอกเบี้ยรับที่มียอดทางดานเดบิต
้
และเครดิตจะหักลางกันเอง
ตัวอยางที่ 6-5 เมือวันที่ 1 มีนาคม 25+6 บริษัทนนทรีซื้อหุนกู 12% มูล
่
คา 100,000 บาท ของบริษัทดิลกและเพื่อน เปนหลักทรัพยเผื่อขาย ใน
ราคาที่ตราไวบวกดอกเบี้ยคางรับ หุนกูออกจําหนายในวันที่ 1 มกราคม
25+6 กําหนดจายดอกเบี้ยทุกวันที่ 1 มกราคมและ 1 กรกฎาคม ของทุก
ป การบันทึกบัญชีมีดังนี้
1 มีนาคม 25+6
หลักทรัพยเผื่อขาย....................................100,000
ดอกเบี้ยคางรับหรือดอกเบี้ยรับ (100,000×.12×2*/12)......2,000
เงินสด .....................................................................102,000
* 1 มกราคม – 1 มีนาคม
1 กรกฎาคม 25+6
เงินสด ..........................................................6,000
ดอกเบี้ยคางรับหรือดอกเบี้ยรับ ....................................2,000
ดอกเบี้ยรับ (100,000×.12×4/12) ..............................4,000
หากวันที่ซื้อหุนกู บริษัทเดบิตดอกเบี้ยคางรับไว วันที่รับดอกเบี้ยก็
จะตองเครดิตดอกเบี้ยคางรับออก ที่เหลือจึงบันทึกเปนดอกเบี้ยรับของ
งวด แตถาวันซื้อหุนกูบริษัทเดบิตดอกเบี้ยรับไว วันที่รับดอกเบี้ยก็เครดิต

28. 6-28
ดอกเบี้ยรับไดทั้งจํานวน ดอกเบี้ยรับทางดานเดบิตและเครดิตจะหักลบ
กันเอง
การลงทุนในตราสารทุน
ตราสารทุน (Equity securities) คือหลักทรัพยที่แสดงความเปน
เจาของในกิจการ เชน หุนสามัญ หุนบุริมสิทธิหรือหุนทุนประเภทอื่น
นอกจากนี้ยังรวมถึงสิทธิในการไดมาหรือจัดการสวนของเจาของตามที่ตก
ลงกันหรือราคาที่กํ าหนดขึ้น เชน ตราสารแสดงสิทธิในการซื้อหุน
(Warrants) สิทธิ (Rights) Call options หรือ Put options แตตรา
สารหนีที่แปลงสภาพได (Convertible bonds) หรือหุนบุริมสิทธิที่ไถคืน
้
(Redeemable preferred stocks) ไมถือเปนตราสารทุนแตจัดประเภท
เปนตราสารหนี้ ราคาทุนของตราสารทุนคือราคาที่จายซื้อรวมคานายหนา

และคาธรรมเนียมในการซื้ออื่น ๆ
ระดับการลงทุนของผูลงทุนในการซื้อหุนสามัญของบริษัทอื่น (ผูถูก
ลงทุน) จะเปนสิ่งกําหนดวิธีการบัญชีที่นํามาใชสําหรับการลงทุน การลง
ทุนในหุนสามัญของบริษัทหนึ่งสามารถจําแนกตามสัดสวนของสิทธิออก
เสียงไดดังนี้
1. ถือหุนนอยกวา 20% (วิธีมูลคายุติธรรม) – ผูลงทุนไมมีอํานาจ
กระทําการใด ๆ

29. 6-29
2. ถือหุนระหวาง 20% ถึง 50% (วิธสวนไดเสีย) – ผูลงทุนมีอทธิ
ี ิ
พลอยางเปนสาระสําคัญ
3. ถือหุนมากกวา 50% (วิธีการจัดทํางบการเงินรวม) – ผูลงทุนมี
อํานาจในการควบคุม
สัดสวนของสวนไดเสียหรืออํานาจในการควบคุมทําใหกิจการผูลง
ทุนตองบันทึกบัญชีตามวิธีตาง ๆ ดังนี้
% ความเปนเจาของ 0% 20% 50% 100%
ระดับการมีอิทธิพล นอยมากหรือไมมีเลย อยางมีสาระสําคัญ ควบคุม
(Little or none) (Significant) (Control)
วิธีการตีราคา มูลคายุติธรรม สวนไดเสีย งบการเงินรวม
(Fair value) (Equity) (Consolidation)
ตารางที่ 6-5 การจัดประเภทตราสารทุนวิธีการบัญชีและการแสดงรายงาน
การจัดประเภท การตีราคา กําไรหรือขาดทุนที่ ผลตอบแทน
ยังไมเกิดขึ้นจาก
การถือหลักทรัพย
ถือหุนนอยกวา 20%
1. หลักทรัพยเผื่อขาย มูลคายุติ รับรูเปนรายการแยก เงินปนผล,
ธรรม ตางหากในสวนของผู กํ าไรหรือ ขาดทุนจากการ
ถือหุน จําหนาย
2. หลักทรัพยเพื่อคา มูลคายุติ รับรูในงบกําไรขาดทุน เงินปนผล,
ธรรม กําไรหรือขาดทุนจากการ
จําหนาย

30. 6-30
(ตอ)
การจัดประเภท การตีราคา กําไรหรือขาดทุนที่ ผลตอบแทน
ยังไมเกิดขึ้นจาก
การถือหลักทรัพย
! ถือหุนระหวาง สวนไดเสีย ไมรับรู สวนไดเสียในกําไรสุทธิ
20% ถึง 50% (หลังจากปรับปรุงดวยราย
การตัดจําหนายแลว)
! ถื อ หุ  น มากกว า งบการเงิ น ไมรับรู -
50% รวม
หากกิจการซื้อตราสารทุนที่ไมไดซื้อขายกันในตลาดหลักทรัพย ทํา
ใหไมสามารถจัดประเภทเปนหลักทรัพยเผื่อขายหรือหลักทรัพยเพื่อคาได
ก็ใหถอวาตราสารทุนนั้นเปน “เงินลงทุนทั่วไป” ซึ่งจะตีราคาตามราคาทุน
ื
ถือหุนนอยกวา 20%
เมือผูลงทุนถือหุนทุนนอยกวา 20% จะถือวาผูลงทุนมีอิทธิพลตอผู
่
ถูกลงทุนเพียงเล็กนอยหรือไมมีเลย ถาเปนหุนที่อยูในความตองการของ
ตลาด เงินลงทุนจะถูกตีราคาและรายงานภายหลังการซื้อหุนโดยใชวิธีมูล
คายุติธรรม ซึ่งกิจการตองจัดประเภทการลงทุนตั้งแตแรกวาเปนหลัก
ทรัพยเผื่อขาย หลักทรัพยเพื่อคาหรือเงินลงทุนทั่วไป (ถาเปนหุนซื้อขาย
นอกตลาด) และเนื่องจากหลักทรัพยประเภทหุนทุนไมมีระยะเวลาไถถอน
จึงไมสามารถจัดประเภทเปนหลักทรัพยที่ถือไวจนครบกําหนดได

31. 6-31
หลักทรัพยเผื่อขาย
ตัวอยางที่ 6-6 ในวันที่ 3 พฤศจิกายน 25+9 บริษัทนนทรี จํากัดซื้อหุน
สามัญของ 3 บริษัท ซึ่งเปนบริษัทที่จดทะเบียนในตลาดหลักทรัพย สัด
สวนการลงทุนในแตละบริษัทนอยกวา 20% บริษัทนนทรีตั้งใจที่จะถือไว
เปนหลักทรัพยเผื่อขาย ราคาทุนของหลักทรัพยมีดังนี้
ราคาทุน
บริษัทตะวันออกอุตสาหกรรม จํากัด 519,400
บริษัทเอสเอ็มอี จํากัด 635,000
บริษัทดีดีเหล็กกลา จํากัด 282,700
รวมตนทุน 1,437,100
การบันทึกรายการ ณ วันซื้อหุน มีดังนี้
3 พฤศจิกายน 25+9
หลักทรัพยเผื่อขาย.................................1,437,100
เงินสด ............................................................. 1,437,100
ในวันที่ 6 ธันวาคม 25+9 บริษัทนนทรี ไดรับเงินปนผล 8,400
บาท จากการลงทุนในบริษัทเอสเอ็มอี บริษัทจะบันทึกเงินปนผลที่ไดรับ
ดังนี้

32. 6 32
-
6 ธันวาคม 25+9
เงินสด ..........................................................8,400
เงินปนผลรับ...........................................................8,400
ผูลงทุนจะบันทึกรายไดจากการลงทุนเมื่อบริษัทที่ออกหุนประกาศ
จายเงินปนผลเทานั้น เนื่องจากถือหุนนอยกวา 20% ดังนั้นผูลงทุนจะไม
รับรูกําไรหรือขาดทุนจากการลงทุน
ณ วันที่ 31 ธันวาคม 25+9 กลุมหลักทรัพยที่ถือไวเผื่อขายของ
บริษทนนทรีแสดงราคาทุนและมูลคายุติธรรม ดังนี้
ั
กลุมหลักทรัพยที่ถือไวเผื่อขาย
ณ วันที่ 31 ธันวาคม 25+9
เงินลงทุน ราคาทุน มูลคา กําไร(ขาดทุน)
ยุติธรรม ที่ยังไมเกิดขึ้น
บริษัทตะวันออกอุตสาหกรรม 519,400 550,000 30,600
จํากัด
บริษัทเอสเอ็มอี จํากัด 635,000 608,000 (27,000)
บริษัทดีดีเหล็กกลา จํากัด 282,700 208,000 (74,700)
1,437,100 1,366,000 (71,100)
ยอดคงเหลือของบัญชีคาเผื่อการปรับมูลคาเงินลงทุนกอน -0-
ปรับปรุง
ปรับปรุงคาเผื่อการปรับมูลคาเงินลงทุน – เครดิต (71,100)

33. 6-33
31 ธันวาคม 25+9
กําไรขาดทุนที่ยังไมเกิดขึ้น - สวนของผูถือหุน 71,100
คาเผื่อการปรับมูลคาเงินลงทุน - เผื่อขาย .............. 71,100
ในวันที่ 23 มกราคม 25+10 บริษัทนนทรีขายหุนทั้งหมดของบริษัทตะวัน
ออกอุตสาหกรรม โดยไดรับเงินสด 574,440 บาท กําไรที่เกิดขึ้นจากการ
จําหนายหุน คํานวณจากการเปรียบเทียบราคาทุนและราคาขายไดดังนี้
ราคาขาย 574,440 บาท
ราคาทุนของหุนบริษัทตะวันออกอุตสาหกรรม 519,400
กําไรจากการจําหนายหุน 55,040
23 มกราคม 25+10
เงินสด ......................................................574,440
หลักทรัพย - เผื่อขาย.......................................... 519,400
กําไรจากการจําหนายหลักทรัพย ............................ 55,040
สมมติตอไปวาในวันที่ 10 กุมภาพันธ 25+10 บริษัทนนทรีซ้อหุน ื
20,000 หุนของบริษัททักษิณขนสง ในราคาตลาดหุนละ 25.50 บาทรวม
กับคานายหนาอีก 3,700 บาท รวมเปนตนทุนทั้งสิ้น 513,700 บาท
ในวันที่ 31 ธันวาคม 25+10 กลุมหลักทรัพยเผื่อขายของบริษัท
นนทรี มียอดดังนี้

34. 6-34
กลุมหลักทรัพยเผื่อขาย
ณ วันที่ 31 ธันวาคม 25+10
เงินลงทุน ราคาทุน มูลคา กําไร(ขาดทุน)
ยุติธรรม ที่ยังไมเกิดขึ้น
บริษัททักษิณขนสง จํากัด 513,700 556,700 43,000
บริษัทเอสเอ็มอี จํากัด 635,000 725,100 90,100
บริษัทดีดีเหล็กกลา จํากัด 282,700 278,100 (4,600)
1,431,400 1,559,900 128,500
ยอดคงเหลือของบัญชีคาเผื่อการปรับมูลคาเงินลงทุน
กอนปรับปรุง (71,100)
ปรับปรุงคาเผื่อการปรับมูลคาเงินลงทุน – เดบิต 199,600
31 ธันวาคม 25+10
คาเผื่อการปรับมูลคาเงินลงทุน - เผื่อขาย ....199,600
กําไรขาดทุนที่ยังไมเกิดขึ้น - สวนของผูถือหุน...... 199,600
บริษัทสามารถถือหลักทรัพยเผื่อขายเปนเงินลงทุนชั่วคราวหรือเงิน
ลงทุนระยะยาวก็ได
หลักทรัพยเพื่อคา
การบันทึกบัญชีของหลักทรัพยเพื่อคาจะเหมือนกับหลักทรัพยเผื่อ
ขายยกเวนการบันทึกและแสดงรายการกําไรขาดทุนจากการถือหลักทรัพย
ใหถอเปนสวนหนึ่งของงบกําไรขาดทุน ดังนั้นจึงใชชื่อบัญชี “กําไรหรือขาด
ื

35. 6-35
ทุนทียงไมเกิดขึ้น-งบกําไรขาดทุน” แทน หลักทรัพยเพื่อคาจะถือเปนเงิน
่ั
ลงทุนชั่วคราวเทานั้น
ถือหุนตั้งแต 20% ถึง 50%
การถือหุนตั้งแต 20% จนถึง 50% จะทําใหผูถือหุนมีอิทธิพลอยาง
เปนสาระสําคัญ (Significant influence) ตอการดําเนินงานและ
นโยบายทางการเงินของกิจการที่ไปลงทุน เชน การแตงตั้งคณะกรรมการ
บริหาร การเขาไปมีสวนรวมในการตัดสินใจ การกําหนดนโยบายการคาที่
สําคัญระหวางบริษัท การแลกเปลี่ยนบุคลากรหรือเทคโนโลยีระหวางกัน
เรียกการลงทุนนี้วา “เงินลงทุนในบริษัทรวม” วิธการบัญชีที่นํามาใชคือวิธี
ี
สวนไดเสีย
วิธสวนไดเสีย
ี
ตามวิธสวนไดเสีย (Equity method) ผูลงทุนจะบันทึกเงินลงทุน
ี
เริมตนดวยราคาทุน หลังจากนั้นก็จะปรับปรุงบัญชีเงินลงทุนดวยสวนได
่
เสียในกําไรขาดทุนของบริษัทที่ออกหุนและปรับลดบัญชีเงินลงทุนดวยเงิน
ปนผลทีไดรับ กลาวคือกําไร (ขาดทุน) จะทําใหเงินลงทุนเพิ่มขึ้น (ลดลง)
่
สวนเงินปนผลที่ไดรับจะนําไปลดบัญชีเงินลงทุน

36. 6-36
เปรียบเทียบวิธีมูลคายุติธรรมและวิธสวนไดเสีย
ี
ตัวอยางที่ 6-7 บริษทนนทรี จํากัดซื้อสวนไดเสีย 20% ในบริษทมินิ
ั ั
จํากัด โดยแบงออกเปน 2 กรณีดังนี้
กรณีที่ 1 สมมติวาบริษัทนนทรีไมสามารถเขาไปมีบทบาทในการ
บริหารและตราสารถูกจัดประเภทเปนหลักทรัพยเผื่อขาย--วิธี มูลคา
ยุตธรรมจะถูกนํามาใชในการบันทึกบัญชี
ิ
กรณีที่ 2 สมมติวาบริษัทนนทรีสามารถเขาไปมีอิทธิพลอยางเปน

สาระสําคัญตอการบริหารงานบริษัทมินิ -- ใชวิธีสวนไดเสียในการ
บันทึกบัญชี
หากกิจการใชวิธีมูลคายุติธรรมในการบันทึกบัญชี กําไรสุทธิของ
บริษัทที่ออกหุนจะไมนํามารับรูเปนกําไรของบริษัทที่ลงทุน การบันทึก
บัญชีสําหรับวิธีทั้งสอง มีดังตอไปนี้
การบันทึกบัญชีของบริษัทนนทรี จํากัด
วิธีมลคายุติธรรม
ู วิธีสวนไดเสีย
"ในวันที่ 2 มกราคม 25+2 บริษัทนนทรีลงทุนซื้อหุน 48,000 หุน (20% ของหุน
สามัญของบริษัทมินิ) ในราคาทุนหุนละ 20 บาท
หลักทรัพยเผื่อขาย 960,000 เงินลงทุนในบริษัทมินิ 960,000
เงินสด 960,000 เงินสด 960,000

37. 6-37
(ตอ) การบันทึกบัญชีของบริษัทนนทรี จํากัด
วิธีมูลคายุติธรรม วิธีสวนไดเสีย
"ในป 25+2 บริษัทมินิรายงานกําไรสุทธิ 400,000 บาท
ไมบันทึกบัญชี เงินลงทุนในบริษัทมินิ 80,000
รายไดจากการลงทุน 80,000
(400,000 x 20%)
" 31 ธันวาคม 25+2 หุนสามัญ 48,000 หุนของบริษทมินิมีราคาตลาดหุนละ 24
ั
บาท หรือเปนเงิน 1,152,000 บาท
คาเผื่อการปรับมูลคา ไมบันทึกบัญชี
เงินลงทุน-เผื่อขาย 192,000
กําไรขาดทุนที่ยังไม
เกิดขึ้น-สวนของผูถอหุน
ื 192,000
" 25 มค 25+3 บริษัทมินิประกาศและจายเงินสดปนผล 200,000 บาท
เงินสด 40,000 เงินสด 40,000
เงินปนผลรับ 40,000 เงินลงทุนในบริษัทมินิ 40,000
"สําหรับป 25+3 บริษัทมินิรายงานขาดทุนสุทธิ 100,000 บาท
ไมบันทึกบัญชี ขาดทุนจากการลงทุน 20,000
เงินลงทุนในบริษัทมินิ 20,000
"31 ธค 25+3 ราคาตลาดของหุนของบริษทมินิหุนละ 22 บาท หรือ 1,056,000 บ.
ั
กํ าไรขาดทุ น ที่ ยั ง ไม เ กิ ด 96,000 ไมบันทึกบัญชี
ขึ้น-สวนของผูถือหุน
คาเผื่อการปรับมูล
คาเงินลงทุน-เผื่อขาย 96,000
ขาดทุนทียังไมเกิดขึ้นเทากับ 1,152,000-1,056,000 บาท
่

38. 6-38
วิธสวนไดเสีย-เพิ่มเติม
ี 
วิธปฏิบตทางบัญชีตามวิธีสวนไดเสีย นอกจากบริษัทผูลงทุนจะตอง
ี ัิ
ปรับปรุงบัญชีเงินลงทุนดวยผลกําไรและเงินปนผลที่ไดรับแลว ผูลงทุนยัง
ตองตัดจําหนายผลตางระหวางราคาทุนและราคาตามบัญชีของสวนได
เสียในสินทรัพยสุทธิของบริษัทผูถูกลงทุน ณ วันซื้อหุนดวย โดย
กระจายผลตางไปปรับปรุงสินทรัพยและหนี้สินของบริษัทที่ออกหุนให
แสดงตามมูลคายุติธรรมตามสัดสวนของหุนที่ซ้ือ หากกระจายไมหมด
ผลตางที่เหลือถือวาเปน “คาความนิยม (Goodwill)” และหากบริษัทที่
ออกหุนมี “รายการพิเศษ (Extraordinary items)” เกิดขึ้น รายไดจาก
การลงทุนตองแสดงกอนรายการพิเศษ
ตัวอยางที่ 6-8 ในวันที่ 1 มกราคม 25+4 บริษัทนนทรี จํากัดซื้อหุน
สามัญ 250,000 หุนของบริษัทพานิช จํากัด จากหุนที่ออกจําหนายแลวทั้ง
หมดจํานวน 1,000,000 หุน เปนเงินทั้งสิ้น 4,250,000 บาท บริษัทพานิช
มีสนทรัพยสุทธิ ณ วันที่ถกซื้อหุนเปนเงิน 15,000,000 บาท จากการ
ิ ู
ประเมินมูลคาสินทรัพยพบวาสินทรัพยที่มีคาเสื่อมราคามีราคาตามบัญชี
ตํากวาราคาตลาด 300,000 บาท สวนที่เหลือถือเปนคาความนิยม สิน
่
ทรัพยถาวรมีอายุการใชงานอีก 10 ป คาความนิยมใหตัดจําหนายภายใน
20 ป

39. 6-39
บริษทพานิชรายงานกําไรสุทธิสําหรับป 25+4 เทากับ 1,400,000
ั
บาทซึงไดรวมผลขาดทุนจากรายการพิเศษ 200,000 บาท ในวันที่ 30
่
มิถนายน 25+4 และ 31 ธันวาคม 25+4 บริษัทพานิชจายเงินปนผล
ุ
250,000 บาทและ 450,000 บาทตามลําดับ
การเปรียบเทียบราคาทุนและราคาตามบัญชีของสินทรัพยสุทธิ ณ
วันซื้อหุน มีดังนี้:
ราคาทุน 4,250,000 บาท
หัก ราคาตามบัญชี (.25×15,000,000) 3,750,000
ราคาทุนสูงกวาราคาตามบัญชี 500,000
กระจายผลตาง:
สินทรัพยถาวร 300,000
คาความนิยม 200,000
เหลือ -0-
บริษทนนทรีจะบันทึกรายการลงทุนตามวิธีสวนไดเสีย ดังตอไปนี้
ั
1 มกราคม 25+4
เงินลงทุนในบริษัทพานิช...........................4,250,000
เงินสด ............................................................. 4,250,000
บันทึกการลงทุนซื้อหุนสามัญบริษัทพานิช จํานวน 250,000 หุน

40. 6-40
30 มิถุนายน 25+4
เงินสด..........................................................62,500
เงินลงทุนในบริษัทพานิช ........................................ 62,500
บันทึกรับเงินปนผลจํานวน 250,000×.25 จากบริษัทพานิช
31 ธันวาคม 25+4
เงินลงทุนในบริษัทพานิช .............................350,000
ขาดทุนจากการลงทุน (รายการพิเศษ)............50,000
รายไดจากการลงทุน (กําไรตามปกติ) ................... 400,000
รับรูสวนไดเสียในกําไรกอนรายการพิเศษ (1,600,000×.25) และ
ขาดทุนจากรายการพิเศษ (200,000×.25)
31 ธันวาคม 25+4
เงินสด........................................................112,500
เงินลงทุนในบริษัทพานิช ...................................... 112,500
บันทึกรับเงินปนผล 450,000×.25
31 ธันวาคม 25+4
รายไดจากการลงทุน .....................................40,000
เงินลงทุนในบริษัทพานิช ........................................ 40,000