Ne kete material  synojme te paraqesim CAP se pari nga një perspektivë historike, duke prezantuar reformat të ndryshme dhe prespektivat per te ardhmen , reformat e e ndermara, objektivat e CAP , realizimi dhe ndikimi i tyre ne sektore te ndryshem te buqesise dhe ne ekonomine europiane ne pergjithesi. Analize ekonomike mbi ndikimin e politikes se berbashket buqesore dhe sektoret dhe fushat qe kane patur me teper zhvillim si rezultat I kesaj politike.Argumente pro dhe kunder CAP .. Dhe krahasimi me Politiken Amerikane ne kete fushe.

1. MASTER: STUDIME EKONOMIKE EUROPIANE
Lënda: Ekonomiksi i Integrimit
Politika E Perbashket Bujqësore nnëë BBEE ddhhee
KKrraahhaassiimmii mmee PPoolliittiikkeenn BBuuqqeessoorree nnee SSHHBBAA..
Punoi: Pranoi:
Anita DOGANI Asc. Prof. Dr. Albana
HASHORVA
Tirane Prill 2014
1

2. PPeerrmmbbaajjttjjaa
 Qellimi I Temes ………………………………
 Historiku I CAP ……………………………………
 Evolucioni dhe reforma t kryesore …………………………..
 CAP Qëllimet dhe Objektivat ..........................................
 Shperndarja e Fermave sipas vendeve……………………..
 Analiza e realizimit te pese objektivave te traktatit……………
 Argumente pro dhe kunder, Politikës së Përbashkët
Bujqësore………
 Objektivat per te ardhmen………………………………….
 Politika buqesore USA vs EU………………………………
 RRrreegguulllloorrjjaa ee OOMMGGJJ nnee SShhtteetteett ee BBaasshhkkuuaarraa ddhhee nnee EEuurrooppee ddhhee
kkrraahhaassiimmii mmiiddiiss ttyyrree
 Konkluzione
2

3. Qellimi ddhhee rreennddeessiiaa ee tteemmeess
 Ne kete material synojme te paraqesim CAP se pari
nga një perspektivë historike, duke prezantuar
reformat të ndryshme dhe prespektivat per te
ardhmen , reformat e e ndermara, objektivat e CAP ,
realizimi dhe ndikimi i tyre ne sektore te ndryshem
te buqesise dhe ne ekonomine europiane ne
pergjithesi. Analize ekonomike mbi ndikimin e
politikes se berbashket buqesore dhe sektoret dhe
fushat qe kane patur me teper zhvillim si rezultat I
kesaj politike.Argumente pro dhe kunder CAP .. Dhe
krahasimi me Politiken Amerikane ne kete fushe.
3

4. CCAAPP ……
CAP përcakton objektivat, masat dhe programimin e
zhvillimit bujqësor dhe rural, të shërbimeve publike
bujqësore, të kërkimit dhe trajnimit profesional, si dhe bazën
e të dhënave dhe informacionin për politikat në sektorët e
bujqësisë dhe të zhvillimit rural.
Politika e perbashket bujqesore (CAP) eshte nje sistem I
ndihmave dhe programeve bujqesore te Bashkimit Europian
4

5. HHiissttoorriikkuu ii CCAAPP
 1957- Varësia direkte e vendeve
themeluese të BEE-së- nga bujqësia
 Nga numri i përgjithshëm i fuqisë punëtore të punësuar
25 % ishte e angazhuar në bujqësi
 struktura e fondit tokësor nuk ofronte mundësi për
prodhimtari ekonomike
 pjesa më e madhe e fermave nuk ishin të gatshme për
prodhimin e specializuar me shumicë sepse afër dy të
tretat e fermave ishin me madhësi prej 1-10 hektarë.
 ndikimi i fatkeqësive elementare (thatësirat, vërshimet,
sëmundjet e bagëtive)- prodhimi më i vogël se sa pritej
 Në rast të kushteve të volitshme natyrore-prodhimi më i
madh se sa ishte parashikuar.
5

6. Viti 11995577--TTrraakkttaattii ii RRoommëëss
KKrriijjooii KKoommuunniitteettiinn EEkkoonnoommiikk EEvvrrooppiiaann ppëërrccaakkttooii oobbjjeekkttiivvaatt ee ppëërrggjjiitthhsshhmmee ttëë CCAAPP
 Objektivat e bujqesise sipas Traktatit te Romes!
1.Te rrise produktivitetin bujqesor;
2.Te siguroje nje standart jetese te pranueshem per popullsine fshatare.
3.Te stabilizoje tregjet;
4.Te siguroje prodhim te rregullt te produkteve bujqesore;
5.Te siguroje cmime „te aresyeshme‟ per konsumatoret;
6.Ne 1958 Komisioni shtoi: “te mbroje strukturen e familjes se fshatit
Konferenca ne Stresa, korrik 1958
 1.Te jete nje treg i vetem ne prodhimet bujqesore ne gjithe Komunitetin, me levizje te lire
dhe cmim te perbashket ne Komunitet;
 2.Te kete preference per keto produkte, me nje barrier te perbashket ndaj importeve;
 3.Pergjegjesi e perbashket financiare per kostot e politikes (fond i perbashket).
6

7.  1960 - me propozimin e Komisionit të BEE-së, Këshilli Ministror miraton parimet
themelore të CAP.
◦ hapësira tregtare unike
◦ qarkullimi i lirë i produkteve bujqësore
◦ doganat unike
◦ çmimet e përbashkëta në tregun e brendshëm
◦ preferencat në raportet tregtare
◦ shpërndarja e barrës financiare rreth PPB-së
 Viti 1962 Lindi Politika e përbashkët bujqësore (CAP)
 1992 CAP zhvendoset nga mbështetja e tregut për të mbështetur prodhuesit
 Mesi 1990 CAP fokusohet më shumë në cilësinë e ushqimit

8. EEvvoolluucciioonnii ddhhee RReeffoorrmmaatt KKrryyeessoorree
 Plani MANSHOLT 1968=kërkesa për ndryshime strukturale në bujqësi
- Uperqendrua ne modernizimin e shoqerive agrare, abandonimin e fermave dhe trajnimi i fermereve.
 synohej zvogëlimi i ndryshimit të çmimeve të produkteve bujqësore në BE dhe në tregun botëror
 zvogëlimi i shpenziemeve të larta të prodhimit, respektivisht të rritet produktiviteti i punës përmes
zvoglimit të të punësuarve
The MacSharry Reforms (1992)
zhvendosja e politikes nga “mbeshtetja e cmimit‟ drejt “pageses direkte‟.
Agenda 2000 Reforms
Ndikoi ne uljen e cmimeve te EU drejt cmimeve te tregut boteror
Mid-term Review (Fischler Reforms) 2003
Thelbi i sistemit te ri eshte te ndryshoje fokusin nga prodhimi drejt
manaxhimit per shkaqe sociale dhe mjedisore
8

9. QQeelllliimmeett kkrryyeessoorree ttee CCAAPP
Te sigurojë produktivitetin e bujqësisë në një nivel të caktuar
përmes progresit teknik, zhvillimit më racional të prodhimtarisë
bujqësore, shfrytëzimit optimal të faktorëve të prodhimit.
të sigurojë nivel te larte te standardit jetësor të popullsisë
bujqësore
rritjen e të ardhurave individuale të të punësuarve në bujqësi
të stabilizojë tregun
të sigurojë çmime të arsyeshme për konsumatorët
në mbrojtjen dhe ruajtjen e mjedisit
 Dy sferat e funksionimit të CAP
◦ politika e çmimeve
◦ politika e përmirësimit të strukturës së bujqësisë në BE 9

10. QQeelllliimmeett kkrryyeessoorree ttee CCAAPP……
Permiresimin e rendimenteve prodhuese.
Garantimin e nje standarti jetese per fermeret e KE.
Stabilizimin e tregjeve bujqesore.
Garantimin e furnizimit me produkte bujqesore.
Garantimi i produkteve ushqimore cilesore me
cmime te arsyeshme per konsumatoret.
Rimbursim per aktivitete specifike te zhvillimit
rural ( si diversifikimi apo ngritja e grupeve te
perbashketa te prodhuesve) ose menaxhimi i tokave
ne favor te ambjentit.
10

11. RReennddeessiiaa ee BBuuqqeessiissee nnee EEkkoonnoommii
ssiippaass vveennddeevvee..
11

12. CCAAPP ddhhee ppeessee oobbjjeekkttiivvaatt ee ttrraakkttaattiitt
AAnnaalliizzee ee rreeaalliizziimmiitt ddhhee pprroobblleemmaattiikkaa ee ttyyrree……..
1. Rritja e eficences ne bujqesi
2. Rritja e standarit te fermereve
3. Stabilizimi i tregjeve bujqesore
4. Sigurimi i ofertes se nevojshme
5. Cmime te arsyeshme per konsumatoret
12

13. AArrgguummeennttee pprroo ddhhee kkuunnddeerr,, CCAAPP
 Kunder…
 Prodhim i tepert
 Shumë kosto për pak përfitim.
 Ndihma per te pasurit per tu
bere më të pasur
 Ne paguajme te gjithe me
shume
 Çmimet artificialisht të larta
ushqimore
 Dëmton fermat e vogla
 Pro…
 Sigurimi i ushqimit per
Evropën
 Mbrojtje e komuniteteve
rurale.
 Shumëllojshmëri Ushqimi
 Mbrojtje e Mjedisit
Mbeshtetje e Zhvillimit.
13

14. OObbjjeekkttiivvaatt ppeerr ttee aarrddhhmmeenn
Objektiva kryesore , të ketë një politikë që është e gjelbër,
më e drejtë dhe më efikase
Mbështetja më mirë te të ardhurat për të
stimuluar rritjen dhe punësimin
Një pagese e 'gjelbër' për ruajtjen e
produktivitetit afatgjatë dhe ekosistemeve.
Investime plotësuese në kerkim dhe inovacion
Një zinxhir ushqimi më konkurrues dhe të
balancuar.
Nxitjen e punësimit rural dhe sipërmarrjen
Një CAP me e thjeshtë dhe më efikase
14

15. PPoolliittiikkaa bbuuqqeessoorree EEUU vvss UUSSAA
Shtetet e Bashkuara dhe Bashkimi Evropian
( BE) janë dy rajonet nga më të madhe në
botë per prodhimin bujqësor. Marrëdhëniet
dypalëshe të tregtisë në produktet bujqësore
zene volumin me i madh në botë ,ndërsa të
dy vendet gjithashtu konkurrojnë për tregjet
e eksportit për shumë prej mallrave
bujqësore.
Modelet bujqësore e këtyre dy vendeve janë
shumë të ndryshme
15

16. PPoolliittiikkaa BBuuqqeessoorree EEUU vvss UUSSAA
 SHBA…
 Fillesat 1820 (Land Act)
 Madhësia e fermës së SHBA është
pothuajse 170 hekt, popullsinë e
përgjithshme 300 ml
 Fermeret amerikanë2,7ml.
 SHBA e orientuar drejt drithërave,
farave,pulave,
 SHBA shpenzojnë një mesatare prej
0-, 6% të GDP-së së tyre për
bujqësinë
 BE…
 Fillesat 1957 (Traktati I Romes)
 Fermerët e BE janë më shumë se
10 ml
 BE e orientuar drejt verës,
fruta,perime, qumësht dhe
mishit
 BE Shpenzon 0, 4% te GDP.
16

17. PPoolliittiikkaa bbuuqqeessoorree EEUU vvss UUSSAA
 SHBA është e bazuar në
prodhimet e shkallës së
gjerë
 Politika e SHBA fokusohet
më shumë në rrjetet e
sigurisë, sigurimit dhe
pagesat kundërciklike
 shumica e buxhetit
destinuar ne programet
sociale (pulla e ushqimit)
 EU është e përbërë kryesisht
nga struktura të vogla dhe
punë-intensive.
 BE pagesa fikse të paracaktuara.
 Ne BE me pak shpenzime për
programet e ndihmës
ushqimore
Modelet e konsumit të ushqimit
ndryshojnë ndërmjet Shteteve
të Bashkuara dhe BE-së
17

18. PPoolliittiikkaa BBuuqqeessoorree nnee SSHHBBAA
1.Pagesat direkte= janë pagesa e dhëna
drejtpërdrejt për fermerët sipas skemave te
caktuara mbështetëse. Single Payment Scheme
2. Pagesat kundërciklike= lëshohen vetëm nëse
çmimi efektiv I shitjes për një mall është nën çmim
e synuar.
3. Kredi Marketingu=është një variant I kredisë,
për mallrat e specifikuara qe një prodhues mund
të shlyej një kredi në një normë më të ulët se
norma e kredisë, (marketing loans)
18

19. MMbbëësshhtteettjjaa ppëërr bbuujjqqëëssiinnëë
19

20. Krahasimi i prodhimit bujqësor kombëtar, BE, SSHHBBAA,, BBrraazziill,, KKiinnëë,, 22000055--22001100,,
nnëë%%..
SSiippaass gglloobbaall ssuuppppoorrtt ttoo aaggrriiccuullttuurraall pprroodduuccttiioonn ((SSGGPPAA))..
20

21. PPaarrttnneerreett ttrreeggeettaarree ttee UUSSAA vvss EEUU
21

22. Rregullorja e OMGJ ne Shtetet e
Bashkuara dhe ne Europe dhe
krahasimi midis tyre.

23. FJALET KYÇ
Bioteknologjia-Konventa Nacionale e Diversitetit Biologjik e
përkufizon bioteknologjinë si : Çdo aplikim teknologjik që përdor
sisteme biologjike, organizma te gjalla, ose derivate te tyre, për te bere
ose modifikuar produkte ose procese për përdorim specifik.
OMGJ (GMO)- Organizmat e Modifikuara Gjenetikisht
Rregullore e OMGJ- nje set rregullash ne funksion te OMGJ

24. Në marrjen e vendimeve për qëndrimin e saj rregullator për
organizmat gjenetikisht te modifikuara (OMGJ apo GMO) qeveria
federale e Shteteve te Bashkuara u përball me dy çështje kritike.
E para- nese qeveria zotëronte mjaftueshem Autoritetin
ligjor për të rregulluar bioteknologjine
E dyta- nese rregulloret do te drejtonin procesin e
prodhimit te produkteve te modifikuara gjenetikisht apo
produktet perfundimtare te bioteknologjise

25. 1. Nga njera ane-Shtepia e Bardhe , permes Zyres se
Politikave te Shkences dhe Teknologjise (OSTP) se
bashku me USDA ( Departamenti i Bujqesise ne US)
dhe Agjencine e Ushqimeve dhe
Medikamenteve( FDA)
2. Nga ana tjeter ishte EPA (Agjencia e Mbrojtjes
Mjedisore), e cila nuk ishte per nje legjislacion te ri ,
insistonte ne vleresimin e riskut te ri te procedures te
OMGJ-ve.

26. Historiku i Rregulloreve te OMGJ
ne SHBA
Këshilli i Kabinetit për Çështjet Ekonomike organi
përgjegjës për rregulloren mbi bioteknologjine ne
SHBA
“Produkti gjenetikisht i modifikuar dhe i perzgjedhur
perben bazen kryesore per vendime dhe jo procesi me
ane te te cilit produkti eshte fituar”, pikerisht kjo
perbeu bazen kryesore per politiken amerikane mbi
rregulloret per OMGJ

27. •FDA dhe USDA ka qene aktive ne nxitjen OMGJ-ve. Në vitin 1997,
USDA i Kafshëve dhe Shëndetit, Shërbimi i Inspektimit te Bimëve
(APHIS) thjeshtoi procedurën e importit, duke zhvendosur OMGJ ne
gjithë linjat e shtetit
•FDA hapi rrugën e një procedure të shkurtër për miratimin e ushqimeve
bioinxhinierike.
•FDA përcaktoi se etiketimi nuk është kërkuar në bazë të metodës së
prodhimit të ushqimit ( dmth. inxhinierisë gjenetike ), por vetëm në qoftë
se ushqimi i ri në vetvete paraqiste probleme te sigurisë për konsumatorët

28. •Ndërsa EPA ka propozuar rregulla relativisht strikte për futjen e bimëve
gjenetikisht te modifikuara për t'i rezistuar insekteve.
•Në vitin 1999, kryesisht në përgjigje të zhvillimeve në Evropë, ndërgjegjësimi publik
ne kundershtim të farërave dhe te kulturave të modifikuara gjenetikisht shpertheu
në Shtetet e Bashkuara
•Në Maj te 2000 një panel i Akademisë Kombëtare të Shkencave botoi
një raport për sigurinë e këtyre ushqimeve Biotek aktualisht në treg dhe u
shpreh se procesi i injektimit te nje gjeni nga një specie në një tjetër nuk
ishte në thelb i rrezikshem

29. Rregullorja Evropiane e
Bioteknologjisë:
Autoriteti pergjegjes: Komisioni per
Rregulloret mbi Bioteknologjine
Këshilli Evropian miratoi Direktivën 90/220/EEC mbi
Lejimin e Organizmave te Modifikuar Gjenetikisht
(Deliberate Release of Genetically Modified
Organisms).

30. OMGJ…
Parimi baze i direktives:-marrja se masave paraprake
Implikimet e tregtisë pershkak te dallimeve midis qasjeve
të SHBA dhe BE-së ne bioteknologji u bëne te dukshme
në vitin 1996, kur Shtetet e Bashkuara eksportuan sojen
dhe dritherat të modifikuara gjenetikisht në BE
Misër i prodhuar ne saje te Inxhinierise gjenetike, u
miratua për shitje nga BE-ja në dhjetor 1996

31. OMGJ…
 Dy presione - aplikimet per treg të brendshëm të OMGJ-ve
; prodhimi në rritje ne SHBA dhe eksporti i kulturave
gjenetikisht te ndryshuar për herë, çuan në kërkesat
gjithnje ne rritje për etiketimin e ushqimeve OMGJ te
tregtuara brenda BE-së.
Në Maj 1998 një shumicë e cilësuar e Këshillit të
Ministrave miratoi një propozim për etiketimin e
detyrueshem të ushqimit nepermjet testeve te ADN dhe
proteinave qe permbajne misëri dhe soja gjenetikisht të
modifikuar

32. Te perbashkat dhe Ndryshimet
midis dy politikave
Ne disa aspekte të rëndësishme, politikat bashkëkohore rregullatore
evropiane ngjajnë me ato të Shteteve të Bashkuara per periudhen nga fundi
i vitit 1960 deri ne mesin e viteve 1980.
Zgjerimi dhe rritje e influences politike te lobingjeve të interesit publik në
Shtetet e Bashkuara gjatë viteve 1970 shkon paralelisht me rritjen e
endikimeve te OJQ-ve dhe të Partisë së Gjelbër në Evropë gjatë viteve 1990.
Si perfundim, Shtetet e Bashkuara sikurse dhe Evropa, përjetuan një rënie
të besimit publik në rregulloret e qeverisë për shkak të perceptimit te
ketyre rregullave si te paefektshme.

33. Vazhdim…
Siç është përmendur në fillim të këtij artikulli, parimi
parandalues, edhe pse kurrë nuk u be një komponent i
qarte i ligjit amerikan, ishte ne qender te politikave
mjedisore dhe konsumatore te Shteteve te Bashkuara dhe
te Evropes që nga mesi i viteve 1960 deri ne mes të viteve
1980
Për shkak se amerikanët kanë qenë më të shqetësuar për
rrezikun e shfaqjes se kancerit se evropianët, Shtetet e
Bashkuara vendosen nje set rregullash te vecanta për
trajtimin e carcinogeneve te mundshem.

34. …..
Asnjë rregullore Evropiane nuk i trajton carcinogenet
potenciale ndryshe nga cdo rrezik tjeter per shëndetin
publik
Në rastin e OMGJ-ve, modeli është pikërisht i kundërt:
Ligji i SHBA trajton rreziqet mjedisore dhe shëndetësore
nga OMGJ-te ne te njejten menyre sic trajton cdo
teknologji tjeter të prodhimit të ushqimit. Evropa, nga ana
tjetër, ka krijuar nje set rregullash dhe kerkesash te
vecanta me rigoroze për OMGJ-te.

35. …….
Ne te njejten kohe rreziqet per mjedisin, shendetin, dhe sigurine qe
shqetesojne Amerikanet nuk jane te njejte me ata qe preokupojne
Evropianet.
Perse disa nga politikat e rregulloreve Amerikane perfshire ato per OMGJ,
jane me pak te rrepta ne drejtim te shmangies se riskut krahasuar me ato te
se kaluares?
Se pari ndryshe nga Evropa perfshirja e politikaneve ne politikat mjedisore
dhe konsumatore ne SHBA ka pesuar renie ne 15 vitet e fundit.
Se dyti ne krahasim me Evropen ku forcimi i politikes ne interesin publik
ka qene ne rritje , ne Amerike keto politika kane patur me pak influence.

36. …….
Ne nje kuptim , ndersa struktura e rregullores
Amerikane ka kaluar “ its baptism of fire”, Europa eshte
vetem ne fillesat e sfides qe konsiston ne balancimin e
vleresimit shkencor te riskut dhe ne besueshmerine e
publikut. Ne menyre te dukshme 90% e amerikaneve
besojne ne deklaratat e USDA dhe ne bioteknologjine ,
ndersa vetem 12 % e Evropianeve besojne ne rregulloret e
tyre kombetare.

37. Konkluzione…
CAP eshte nje nga politikat me te kritikuara te Bashkimit Europian
Objektivat e traktatit ende shume pune per realizimin dhe
zbatimin e tyre.
Luhatshmëria e cmimit është një kërcënim për konkurrencën
afatgjatë të sektorit të bujqësisë.
USA vs EU dy rajone konkurusese dhe modelet bujqësore te
ndryshme.
Buxhetet e shtrënguar te qeverive kërkojne që politikëbërësit të
konsiderojnë me kujdes opsionet e politikave për të siguruar që
objektivat e brendshme janë adresuar si duhet.
Politikat e dështuara në vende kanë rezultuar në humbje të të
ardhurave , rritje të varfërisë , pasigurisë ushqimore , dhe ndër të
tjera një eksod rural.
37

38. Konkluzione
Kerkohet mbështetje më mirë te të ardhurat për të
stimuluar rritjen dhe punësimin
Krijimi I Mjeteve për të adresuar menaxhimin e
krizave për të përmbushur sfidat e reja ekonomike.
Vlerësimi i përgjithshëm ishte se , liberalizimi ka çuar
në një krizë të thellë të çmimeve të fermës dhe një
rënie të numrit të fermerëve familjare.
Ka pasur një ndikim negativ në një sërë fushash ,
duke përfshirë mjedisin , sigurinë e ushqimit dhe
cilësinë e ushqimit, shëndetit , punësimit dhe
zhvillimin rural .
SHBA dhe EU kane Kushte gjeografike,tokë bujqësore
në dispozicion , ushqim dhe tradita të ndryshme dhe
kornizat rregullatore te ndryshme.

39.  FALEMINDERIT
39