Slide show given in Patras (2014-02-19) in a seminar about the rules for making interesting presentations

1. Οι μορφές επικοινωνίας και το
μήνυμα του σώματος
Πάτρα
19/02/2014
Μένη Κούρου
Σχ. Σύμβουλος ΠΕ11
Η γλώσσα του σώματος είναι μια μορφή
ψυχικής και σωματικής μη-λεκτικής
επικοινωνίας που αποτελείται από τη
στάση σώματος, τις χειρονομίες, τις
εκφράσεις του προσώπου, την απόσταση
ακόμη και τις κινήσεις των ματιών. Οι
άνθρωποι σχεδόν εξ ολοκλήρου
υποσυνείδητα στέλνουν και να
ερμηνεύουν τέτοια σήματα χωρίς να τα
αναγνωρίζουν.

2. Η γλώσσα του σώματος
• Μια από τις μεγαλύτερες επιτυχίες του μεγάλου χορευτή
Νιζίνσκι, ήταν το χρυσό πουλί από την ιεροτελεστία της
Άνοιξης. Ο Κοκτώ, παρακολουθώντας μια παράστασή του,
τον ρώτησε τι ήθελε να πει… Κι ο Νιζίνσκι απλά το
ξαναχόρεψε. Όταν τελείωσε, είπε: Αν ήξερα να το πω δεν
θα ήμουν χορευτής. Η μη λεκτική επικοινωνία αποτελεί το
60 έως και 70 % της επικοινωνίας, ωστόσο, όταν
προσεγγίζουμε τους άλλους, όταν παρουσιάζουμε τα
επιχειρήματά μας, όταν διδάσκουμε, αναλώνουμε
περίπου το 90% της προσπάθειάς μας για να
παρουσιάσουμε άρτια το υπόλοιπο 30%. Ξεχνάμε ή
αγνοούμε ότι το σώμα είναι ο καλύτερος πομπός
μηνυμάτων κι αν αυτό δεν ήταν αλήθεια δεν θα υπήρχε ο
χορός.

3. Οι συμβολισμοί του σώματος
Η μελέτη της κίνησης του σώματος και της έκφρασης είναι πλέον γνωστή
στη βιβλιογραφία ως kinesics και το βασικό της επίκεντρο είναι το κατά
πόσο στο σώμα εμπεριέχονται εκείνες οι ενδείξεις για να κατανοήσουμε την
ψυχολογία των ανθρώπων, τις πολιτικές, πολιτισμικές πεποιθήσεις τους
αλλά και το πλαίσιο εντός των οποίων κινούνται.
Είναι προφανές ότι από τα πρώτα χρόνια της κοινωνικοποίησής του ο
άνθρωπος, πολύ πριν τη γραφή και σίγουρα στις απαρχές τις ομιλίας
χρησιμοποίησε το σώμα και τις απεικονίσεις του για να επικοινωνήσει το
θρησκευτικό, κοινωνικό, πολιτισμικό, πολιτικό του μήνυμα

4. Οι ιστορίες του σώματος
Για να μελετήσουν τη γλώσσα των σωμάτων των ανθρώπων
καθώς αλληλεπιδρούν μεταξύ τους, οι επιστήμονες αφού από
700.000 Επικοινωνιακά Σήματα, τα 15.000 μόνο βρίσκονται στην
περιοχή του προσώπου, μελετούν τις κινήσεις και τις στάσεις
όλων των μελών του σώματος αλλά και παράγοντες, όπως την
απόσταση των σωμάτων (χρησιμοποιώντας τον όρο Proxemics),
αναζητώντας πληροφορίες για το είδος της σχέσης των ατόμων,
τις διαθέσεις και τις πρακτικές τους και το συγκείμενο
λειτουργίας τους. Η χρήση του σώματος, η εγγύτητα, η απόσταση,
η απουσία του σώματος λέει μια ιστορία.

5. Τα σημάδια του σώματος
Σύμφωνα με τις θεωρίες πολιτισμικής αναπαραγωγής, κάθε
μόνιμο σημάδι στο κορμί μας, σηματοδοτεί το πέρασμα ενός
κατωφλιού στη ζωή μας από το οποίο δεν θα επιστρέψουμε
ποτέ ξανά προς τα πίσω, μας τοποθετεί απέναντι στους
άλλους και τοποθετεί τους άλλους απέναντι σε μας καθώς
γίνεται η γλώσσα που οι άλλοι μπορούν να διαβάσουν και
να μας ερμηνεύσουν.
Από τις πρωτόγονες κοινωνίες, ως σήμερα το σώμα γίνεται
τόπος εγγραφής της ταυτότητας με το μακιγιάζ, τα τατουάζ,
τα σκουλαρίκια, ακόμα και τα ρούχα αλφάβητό της.

6. Η διδαχή του σώματος
Οι άνθρωποι κινούν το σώμα τους κατά την επικοινωνία, επειδή,
όπως η έρευνα έχει δείξει, τους βοηθά να διευκολύνουν τη
διανοητική τους προσπάθεια. Είναι λοιπόν δεδομένο ότι η
εκπαίδευση, παιδαγωγεί και παράγει εκείνα τα σώματα που
δύνανται να συμπληρώνουν και να παράγουν τα ίδια την
απαιτούμενη γνώση για την κοινωνική ένταξη του ατόμου .
Οι μετα-καπιταλιστικές σημερινές οικονομίες, όπου η οικονομική ανάπτυξη
συνδέεται με τη δυνατότητα ευελιξίας επιχειρήσεων και εργαζομένων, η δια
βίου μάθηση γίνεται η κυρίαρχη έννοια της παιδείας και η ανοιχτή και εξ
αποστάσεως εκπαίδευση βασική της μεθοδολογία, οδηγούν σε ένα σχολείο
όπου τα παραδοσιακά μέσα και οι μέθοδοι εκπαίδευσης μεταλλάσσονται ενώ
η ευθύνη της μάθησης του ατόμου μετατίθεται από την πολιτεία στο ίδιο. Σε
αυτές τις συνθήκες, ο μαθητής, μεν, στοχεύει σε ένα εν εγρηγόρσει σώμα, ο
δάσκαλος, δε, δείχνει να χάνει τη σωματική του υπόσταση.

7. Ενδεικτική Βιβλιογραφία /εργογραφία
• Giorgio Agamben Κυρίαρχη
εξουσία και γυμνή ζωή
• Michel Foucault Η Ιστορία της
σεξουαλικότητας
• Michel Foucault: Η γέννηση της
βιοπολιτικής
• Δήμητρα Μακρυνιώτη: Τα όρια
του σώματος
• Ιωσήφ Σολομών Εξουσία και τάξη
στο Νεοελληνικό σχολείο
• Μ. Κούρου Χ. Σηφακάκης: Από τα
(υποταγμένα) πειθήνια στα εν
εγρηγόρσει (agile) σώματα:
Αναζητώντας τις αλλαγές στο
πεδίο της Φυσικής Αγωγής μέσα
από τη μελέτη των Πιλοτικών
Προγραμμάτων
• Η Αφροδίτη του Willendorf
• Η κοίμηση της Παρθένου,
Καραβάτζιο,
• Η δημιουργία, Μικελάντζελο
Μπουαναρότι,
• Το μαρτύριο του Αγ.
Σεβαστιανου, Μπατζι
• Η σχεδία Μεδούσα, Τεοντορ
Ζερικό
• Η δολοφονία του Μαρά, Νταβίντ
• Η εκτέλεση , της 3ης Μαΐου,
Γκόγια
• Γκουέρνικα, Πικάσο