2. ANNE ve ÇOCUK BESLENMESİ
Öğr. Gör. Halil İbrahim ERTUĞ
Ünite 4
3. BESLENME İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR
BESLENME NEDİR?
Ünite 4
Beslenme insanın büyümesi
sağlıklı ve üretken olarak
uzun süre yaşaması için
gerekli besin öğelerinin
sindirim yolu ile vücuda
alınıp kullanılmasıdır.
4. BESLENME İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR
BİR BİLİM DALI OLARAK BESLENME
Ünite 4
Beslenmede esas olan besin öğelerinin türleri, miktarları,
özellikleri ve vücut çalışmasındaki görevlerini,
- Besinlerin birleşimi, fiziksel ve kimyasal özellikleri,
üretimden tüketime değin uygulanan işlemlerin besin
kalitesine etkilerini,
- Değişik yaş, cinsiyet, çalışma ve özel sağlık durumları
olan birey ve/veya gruplar için en uygun beslenme
planlarının yapılmasını, inceler (Akşit 1991)
5. BESLENME İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR
BESLENMENİN AMACI YETERLİ VE DENGELİ BESLENME
Ünite 4
1-Beslenmenin Amacı:
Bireyin yaşı, cinsiyeti ve içinde bulunduğu fizyolojik ortama
göregerekli olan besin öğelerinin yeterince alınmasıdır. (Akşit 1991)
2-Yeterli Beslenme
3-Dengeli Beslenme
4-Yetersiz Beslenme
6. BESLENME İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR
BESLENME VE SAĞLIK
Ünite 4
Sağlık
Yalnızca hastalık ya da sakatlığın olmayışı değil bedenen, ruhen ve
sosyal yönden tam iyilik halidir (DSÖ Anayasası 1947).
Sağlık Başlıca Üç Öğeden Oluşmaktadır
-Bedensel Sağlık
-Ruhsal Sağlık
-Sosyal Sağlık
7. BESLENME İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR
BESLENME VE SAĞLIK
Ünite 4
Bedensel sağlık için; yeterli, amaca uygun, biyolojik olarak
yararlanma oranı yüksek gıdaya gereksinimiz vardır. Bir binayı
yaparken, tuğla, beton, tahta, kum ve bunun gibi yapı
malzemelerinin tümüne ihtiyacımız olduğu gibi vücudumuz için de
dengeli olmak koşuluyla, değişik türdeki tüm gıdaları almamız
şarttır. (Akşit 1191) Eğer bunlardan biri eksik olursa tıpkı binanın
zamanla yıkılmaya yüz tutacağı gib vücudumuzda olumsuz sağlık
singelleri verecektir
8. BESLENME İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR
BESLENME VE SAĞLIK
Ünite 4
Yemek işlemi zorla yapılan veya yaptırılan bir işlem olmayıp,
insanların arzu ettiği ve hoşlandığı bir olgudur. Bu açıdan,
yemek yemek ruhsal doyum da sağlamakadır. Bazı kişilerin
canları sıkıldığı zamanlarda gereksiz olarak devamlı yemek
yemesi bunun başka bir açıdan görüntüsüdür (Akşit 1991)
9. BESLENME İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR
BESLENME VE SAĞLIK
Ünite 4
İnsanların sosyalleşmesinin ilk verisi olarak, çoğunlukla ateşi
kullanarak gıdalarını pişirmeleri gösterilmektedir. Besin
öğesinin hazırlanması sırasında yapılan yardım, tüketilmesi
sırasındaki birliktelik ve paylaşım aslında bir sosyalleşme
ürünüdür.
10. BESLENME İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR
BESLENME VE SAĞLIK
Ünite 4
*Bebek Ölümleri
*Hastalıklara yakalanma riski ve direnci
Yapılan araştırmalar yetersiz ve dengesiz beslenen ülkelerdeki
bebek ölüm oranları yeterli ve dengeli beslenen ülkelerdeki bebek
ölüm oranlarından 10 kat daha fazladır.
11. BESLENME İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR
BESLENME VE SAĞLIK
Ünite 4
*Birçok hastalığın sebebi
( şişmanlık, diyabet, kalp damar
sorunları, raşitizm, kansızlık,
osteoproz)
*
12. BESLENME İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR
BESLENME VE SAĞLIK
Ünite 4
*Fiziksel gelişime ve beyin gelişimine etkileri
*Enerji kapasitesi ve iş verimi
gibi sayabileceğimiz bir çok etken beslenme ile
direkt alakalıdır
13. BESLENME İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR
Ünite 4
*Besin Üretimi Dağıtımı ve Teknolojisindeki Bilgi Eksiklikleri
Besini gerektiğinden fazla kaynatarak C vitamini gibi birçok
maddelerin tamamen kaybına neden olunabilir.
Ayrıca ıspanakta demir oranı yüksektir, ancak vücudumuza
alınan,faydalanabildiğimiz demir oranı düşüktür. Bu açıdan
gıda teknolojisi iyi bilinmelidir. (Akşit 1991)
TOPLUMDA BESLENME SORUNLARININ BAŞLICI NEDENLERİ
14. BESLENME İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR
TOPLUMDA BESLENME SORUNLARININ BAŞLICI NEDENLERİ
Ünite 4
*Satın alma gücü yetersizlikleri
Gelir düzeyi kısıtlı olan bir ailenin, en az masrafla dengeli
beslenme yollarına başvurmaya çok özen göstermesi gerekir.
Bunun için besinler konusunda bilgi düzeyinin yüksek olması
şarttır. Örneğin; et pahalı bir gıda iken, aynı amaç
yumurta ile sağlanabilir. (Akşit 1991)
15. BESLENME İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR
TOPLUMDA BESLENME SORUNLARININ BAŞLICI NEDENLERİ
Ünite 4
*Sosya ekonomik ve külterel nedenler
Ekonomik yapı, aile, çeşitli örf ve gelenekler,çevre, dini
inanışlar, eğitim, gibi kültürel etmenler gıdanın temininden
alımına kadar çeşitli kademelerde beslenmemize etki
etmektedirler. İyi çiğneme veya hızlı, az çiğneyerek yutma
bile beslenmemiz üzerinde birer etmendir.
Gerçek olmayan inanışlar yüzünden küçük çocuklara
yumurta, yoğurt gibi besinler verilmeyip, şekerli besinler
(lokum gibi) verildiği(Akşit 1991)
16. BESLENME İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR
TOPLUMDA BESLENME SORUNLARININ BAŞLICI NEDENLERİ
Ünite 4
*Aile yapısı
Yukarıda belirtilmesine karşın, ailenin birey sayısı, bir
sofrayı paylaşan kişilerin adedi ayrıca vurgulanması
gereken bir olgudur.
ve kirlilik (Akşit 1991)
17. BESLENME İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR
TOPLUMDA BESLENME SORUNLARININ BAŞLICI NEDENLERİ
Ünite 4
*Kirlilik
Çevremizdeki kirlilik giderek artan oranda önemlilik
kazanmaktadır. Ayrıca,gıdalardaki katkı maddeleri önemli bir
sorun olarak karşımızdadır. Besinlerin uygunsuz koşullarda
hazırlanması, saklanması ve işlenmesi, gıdadan yararlanma
oranını azalttığı gibi, zararlı öğelerin vücudumuza girmesine
neden olmaktadır. Mikroplar, parazitler,zehirler gibi birçok
maddenin alınmasına ve sağlığımızın bozulmasına bile neden
olurlar.
18. BESLENME İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR
BESLENME İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR
Ünite 4
*Enzim: Enzim kimyasal tepkimelerin belirli hızda olmasına
yardımcı olan protein yapısındaki maddelerdir.
Enzim kimyasal tepkimenin hızını arttıran yada başlatan
yürüten kimyasal aracılardır, enzimler besin öğelerinin
sindirimi için gerekli maddelerdir.
19. BESLENME İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR
BESLENME İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR
Ünite 4
*Metabolizma:
Hücre içinde sürekli değişiklikler olmaktadır. Hayatın
sürmesi için hücre içinde oluşan bu değişikliklere
metabolizma denir
*Katabolizma (yıkıcı metabolizma)
Hücrenin çalıması için enerjiye ihtiyaç vardır. Bu enerji
besin öğelerinin yıkılması ile elde edilir. Yani enerjinin açığa
çıkması söz konusudur.
20. BESLENME İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR
BESLENME İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR
Ünite 4
*Anabolizma:
Hücreye gelen besin öğeleri ve bunların yıkım ürünleri
yeniden düzenlenerek hücrenin yapı maddelerini sentezler
bu arada enerji kullanımına ihtiyaç duyulur. Bu olaya da
anobolizma denir.
Kalori:
Beslenme biliminde enerji birimi olarak kabul edilir.
21. BESLENME İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR
BESLENME İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR
Ünite 4
Vucutta enerji harcanması üç şekilde olur.
1-Bazal Metabolizma:
Yiyeceklerin sindirilmesinden sonra mutlaka dinlenme
anında harcanan enerjidir. Bu enerji iç organların çalışması
için kullanılır.
22. BESLENME İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR
BESLENME İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR
Ünite 4
2-Fiziksel Aktiviteler
Yapılan hareketin derecesi ve süresine göre enerji
harcaması değişir
Hafif fiziksel aktivitede %1
Orta fiziksel aktivitede %1-3
Ağır fiziksel aktivitede %5-8 oranında
bir artma görülür
23. BESLENME İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR
BESLENME İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR
Ünite 4
3-Yiyeceklerin termik etkisi:
Yiyecekler yenildikten sonra metabolizma hızlanır.
Karbonhidratlar ve yağlar sindirildiğinde %6
Proteinler sindirilirken bazal metabolizmada %30 artış söz
konusudur.
Normalde bu artış %10 olarak kabul edilebilir.
24. BESLENME İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR
BESLENME İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR
Ünite 4
Sindirim:
Besinlerin vucüda alındıktan sonra emilebilir hale
gelmeleri için geçirdikleri işlemdir.
25. BESLENME İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR
BESLENME İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR
Ünite 4
Emilim:
Sindirime uğrayan besin öğelerinin ince bağırsa
mukozasından kan dolaşımına ve lenf sistemine geçme
sürecidir. Sindirim için enzim gereklidir.
Besin:
Su ve besin öğelerinin oluşturduğu bileşiklerdir.
Bütün besinler besin öğelerinin farklı oranlarda bir araya
gelmelerinden oluşmuştur. Her besinde su ve diğer
besinler farklı oranlarda bulunur.
26. BESLENME İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR
BESLENME İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR
Ünite 4
Besin Öğesi Elementi:
Besinlerin yapısında bulunan vücutta çok çeşitli görevleri
olan moleküllerdir.
-Protein
-Karbonhidrat
-Yağ
-Vitaminler
-Mineraller
-Su
İnsan vücudu için gerekli besin öğeleridir.