1. Eric Goubin
De homo percepticus:
beeldvorming over
leraren en lerarenopleidingen
1

2. • wat weten we over “beeldvorming” over leraren en
lerarenopleidingen?
• hoe moeten we daarmee omgaan?
De opdracht vanwege VELOV:
2

3. 3
1.
Lerarenopleidingen & Leraren:
is er wel een probleem?

4. 4
Evolutie studentenaantallen in Vlaamse
lerarenopleidingen, tussen 2005 en 2013:

5. (gebaseerd op Benchmark rapport Hoger Onderwijs, laatste update maart
2013, Vlaamse overheid, Onderwijs en Vorming)
• Sterke toename aantal studenten:
− Totaal: van 10.005 naar 22.709 studenten => + 127%
− KLO: van 1964 naar 4885 studenten => + 149%
− LLO: van 2952 naar 7132 studenten => + 142%
− SO: van 5089 naar 10692 studenten => + 110%
• => spectaculaire groei, maar met stagnatie in +/- laatste
drie jaar
Evolutie studentenaantallen in Vlaamse
lerarenopleidingen, tussen 2004/5 en 2012/13:
5

6. 6
Bouckaert, G., Kampen, J., Maddens, B. en Van de Walle, S. (2003)
Burgergericht besturen: kwaliteit en vertrouwen in de overheid.
Leuven, Instituut voor de Overheid, p. 12.
« Het onderwijs » aan de top van de
maatschappelijke vertrouwensbarometer

7. • Spectaculaire toename aantal studenten op ongeveer 10
jaar tijd => x 2,27 !
• Groot maatschappelijk vertrouwen in « het onderwijs »
Probleem? Welk probleem?
7

8. • Aantal gediplomeerden stijgt, maar niet aan het tempo van stijgend
aantal studenten
• Tussen 2008 en 2012:
− Van 17942 naar 22554 studenten => stijging van 26%
− Van 3814 naar 4619 gediplomeerden => stijging van 21%
En toch is er een probleem…
8

9. • Vergrijzing in het lerarenkorps: uitstroom van naoorlogse
babyboomgeneratie t.o.v. nood aan meer scholen en dito
leraren, met name in steden
• De kwaliteit van de instroom spoort niet met de
toenemende kwantiteit van die instroom:
− Structureel genderprobleem (referentieperiode 2005-2013)
• KLO: slechts 3% mannelijke studenten
• LLO: maar 16% mannelijke studenten
• SO: in evenwicht, met 48,5% mannelijke studenten
En toch is er een probleem… (vervolg)
9

10. 10
die verhoudingen
bleven afgelopen
tien jaar stabiel

11. 11
Gevoelige daling van
het aantal
generatiestudenten
KLO: van 40% naar 28%
LLO: van 37% naar 27%
SO: van 35% naar 21%
=> algemene dalende
tendens in de afgelopen
tien jaar

12. • Vermeldenswaard, maar in welke mate problematisch?
− Lichte daling aandeel ASO-leerlingen in instroom
• LO Kleuteronderwijs: van 23% naar 19%
• LO Lager onderwijs: van 52% naar 47%
• LO Secundair onderwijs: van 46% naar 45%
=> stabilisering in laatste drie jaar
En toch is er een probleem… (vervolg)
12

13. • De stijging in instroom is nog niet groot genoeg: er moeten nog meer
studenten instromen om tegemoet te komen aan noden van de
samenleving => doemscenario’s spreken over tekort van 20.000
leraren tegen 2020.
• De relatieve uitstroom neemt af
• De uitstroom is onvoldoende duurzaam: 1 op de drie startende
leerkrachten verlaat na vijf jaar de klas
• Te weinig mannen (Kleuter- en Lager Onderwijs)
• De lerarenopleidingen mogen (moeten?) aantrekkelijker voor
generatiestudenten en ASO-afstuderenden
• HOE KOMT DAT? Imago & aantrekkelijkheid van de
Lerarenopleidingen in de « markt » hoger onderwijs
Samengevat: er zijn problemen…
13

14. 14
2.
Beeldvorming over onderwijs:
een veelkoppig monster.
Hoe veelkoppig
en hoeveel monster?

15. • Imago & reputatie versus reële kwaliteit
− “wat de mensen denken” t.o.v. doorlichtingsrapporten
• Beeld & zelfbeeld onder druk
Perceptie & realiteit in onderwijsmiddens…
15

16. • individuele leraar (+ andere individuele personeelsleden)
• leraren - algemeen
• Vakken
• Kleuteronderwijs / Lager Onderwijs / Secundair Onderwijs /
Bijzonder Onderwijs
• ASO / BSO / KSO / TSO…
• imago individuele school
• imago scholengroep / schoolnet
• imago “het onderwijs”
• imago univs / hogescholen / CVO’s
• Imago individuele hogescholen
• => hierbinnen ook imago lerarenopleidingen
=> staan in wisselwerking
=> complex om op in te grijpen
Beeldvorming op verschillende niveaus
16

17. 17
De Koning, H. en Kroon, H. (2011). Op een dag ben je zelf leraar.
Zoektocht naar professionele identiteit van leraren. Utrecht, APS, p. 13)

18. Wie/wat bepaalt imago & waardering?
18

19. • leerkrachten
• andere personeelsleden
• de scholen
• schoolnetten
• de overheid
• de politiek
• “de media”
• …
• het publiek zelf…: alle Vlamingen als
ervaringsdeskundige!
Wie/wat bepaalt imago & waardering?
19

20. • je wilt het beste voor je kinderen => algemene neiging
tot voorzichtige maar toch ook ietwat ambitieuze keuzes
• onbekend is onbemind
• zelfreferentialiteit => je eigen vroegere belevingen als
waardemeter => de toekomst in gaan, met de blik op het
verleden gericht
• sociale controle => sociaal wenselijk gedrag
Het buikgevoel
20

21. • Sterk afhankelijk van persoonlijke ervaringen
• Hoe hoger op de socio-economische ladder, hoe meer
waardering
• Hoge inschatting van maatschappelijk nut van leraren
• Vooral waardering voor leerkrachten basisonderwijs
• Hebben het niet makkelijk met zo’n divers en vaak moeilijk
leerlingenpubliek
• Negatieve beeldvorming via de media n.a.v. geweld en
gedragsproblemen met leerlingen
• Startende leraren hebben het moeilijk
De publieke perceptie van het beroep « leraar »
(uit diverse bronnen, waarbij vnl. Aelterman, Buvens, De Paradé, Engels, Rots, Theunissen, Van Petegem, Verhoeven)
21

22. • Ze zijn minder goed dan vroeger
• Vakkennis + kennis van het Nederlands gaat achteruit
• Leraren zijn minder « exclusief » onder de hooggeschoolden, in
vergelijking met vroeger
• Veel vakantie, maar anderzijds ook veel schoolwerk thuis te doen
• Matig loon ; de privésector zou beter betalen ; weinig
promotiemogelijkheden
• Matige status
• Desalniettemin: « De Vlaming heeft een hoge waardering voor
leraren » (Aelterman, et al., 2002 + De Paradé, 2013)
• Vooral voor wie te maken heeft met een « moeilijker »
leerlingenpopulatie (zoals in het buitengewoon onderwijs)
22

23. • Meer te vervullen rollen (op niveau van de leerling, op klasniveau,
schoolniveau, in interactie met ouders en gemeenschap)
• Enerzijds méér rollen, maar anderzijds ook vraag naar
differentiëring en nastreven van excellentie
• Leraren zijn over het algemeen meer tevreden met hun job dan de
gemiddelde werkende Vlaming
• Bewuste keuze voor de job vanuit sociale motieven en het
engagement om kinderen en jongeren iets bij te brengen
• Denken te veel dat de publieke opinie weinig of geen waarde hecht
aan hun beroep => Het zelfbeeld is negatiever dan het reële
maatschappelijke imago (maar positieve evolutie m.b.t.
leerkrachten kleuteronderwijs)
De beleving van het beroep « leraar » bij de
leraren zelf
23

24. “Studenten in lerarenopleiding evolueren in hun intentie om het
lerarenberoep te stappen (…).
Opvattingen over de eigen competenties als leraar en het
zelfwaardegevoel zijn van invloed op beroepsmotivatie (…).
Het zelfbeeld ondergaat veranderingen door de verschillende
gebeurtenissen en interacties tijdens de opleiding. Daarom is er nood
aan voldoende ondersteuning, feedback, bijsturing en positief contact
tussen mentoren en studenten als bron voor hun beroepsmotivatie.”
(De Paradé, 2013)
De beleving van het beroep « leraar » bij de
studenten lerarenopleiding
24

25. 25
3.
Imago en reputatie:
vijf “werven”
voor een beeld van een
lerarenopleiding

26. • Nood aan opwaardering van het lerarenberoep (andere
marketing P’s dan “Publiciteit”):
− verloning (?!)
− Promotie/doorgroeimogelijkheden
− meer dynamiek & flexibiliteit in de loopbanen
− begeleiding / coaching
− …
Vooreerst: imago-ontwikkeling is niet louter een
kwestie van beeldvorming…
26

27. • Beeldvorming over leraren bepaalt mee attractiviteit van
lerarenopleidingen
• Hoe kneedbaar is dit?
− op het niveau van de Vlaamse overheid: campagne(s)?!
− op het niveau van de schoolnetten?!
− op het niveau van de scholengemeenschappen/scholengroepen?
− op het niveau van de samenwerkende lerarenopleidingen!
− op het niveau van de scholen!
Hoe identiteit, imago en reputatie kneden?
27

28. Werf 1: Leraren: jullie zijn het waard?
28

29. 29

30. • Werken aan het zelfbeeld van leraren
• Werken aan het zelfbeeld van studenten
lerarenopleiding (bvb. met inzet van buddy’s)
• Vooral op de werkvloer in scholen & hogescholen =>
waardeer
inzet, professionaliteit, menselijkheid, collegialiteit…
Werf 1: Leraren: jullie zijn het waard!
30

31. Werf 2: Het onderwijs is een positieve
werkomgeving
31

32. • Prominent tonen van positieve ervaringen
• Toon “best people”
• We willen geen spin doctoring. Liegen is niet wenselijk.
Maar hou alsjeblieft de vuile was binnen.
• Toon zelfbewustzijn, professionalisme en fierheid
• Ontwikkelen van communicatiereflexen naar interne &
externe doelgroepen
Werf 2: Het onderwijs is een positieve
werkomgeving
32

33. • Toon leerkrachten die er staan, die er voor gaan
• Toon (hoger dan vermoed) « niveau » van hogescholen,
studenten, afgestudeerden…
• Belang van testimonials & storytelling
• Zonder prestatie geen reputatie
• Belang van professionele, positieve ontwikkeling en
ondersteuning van studenten LO & leerkrachten + laat dit
geweten zijn bij ouders, leerlingen, collega’s, …
• Maar vermijd informatieuitstoot…
Werf 3: Hogescholen, da’s serieus
33

34. 34

35. 35
Werf 4:
Maak de opleiding jongensgerichter, bvb. :

36. • Aandacht voor positieve maatschappelijke waardering
van de lerarenbaan
• Aandacht voor statusontwikkeling: de diversiteit in het
beroep, promotiemogelijkheden, …
• Meer aandacht voor techniek en ICT
• Niet alleen meisjes, ook (genoeg) jongens in beeld &
tekst
• Zelf vermijden van stereotiepe (zelf)beeldvorming =>
toon diversiteit & kwaliteit
• Nood aan verdere analyse waarom jongens weg blijven
Werf 4:
Maak de opleiding jongensgerichter, o.a. door:
36

37. Werf 5:
Nood aan reputatiemanagement en imago-
strategieën en –acties op verschillende niveaus
37

38. 38

39. Belevingsgrafiek Amsterdam
Bron: Gemeente Amsterdam (2004). Citymarketing – de Amsterdamse aanpak.

40. Werf 5:
Nood aan reputatiemanagement en imago-
strategieën en –acties op verschillende niveaus
40

41. • Veronderstelt afstemming, systematiek en duurzame
aanpak
• Cruciaal: identiteits- en imago-oefening, met
− bepaling van doelen
− checken reëel t.o.v. gewenst imago
− strategie en actieplan
• Doseren van inhoud, foto’s, welk type mensen en welke
situaties op foto’s
• Vermijden van grijsheid => durf op te vallen
• …/…
Werf 5:
Nood aan reputatiemanagement en imago-
strategieën en –acties op verschillende niveaus
41

42. • Mediawijzer worden
• Voorbereid zijn op crisiscommunicatie
• Onderhoud van netwerken (in levende lijve + in sociale media)
+ consequent blijven in communicatie-boodschappen
• Belang van professionalisme: dit is niet louter « PR » of
« reputatiemanagement », gezien de maatschappelijke
dimensie is het vooral ook « sociale marketing » =>
veronderstelt vakwerk & « trekker(s) »
• Rol van de overheid:
− Flankerende campagnes? Coördineren? Afstemmen?
− Maar timmer ondertussen zelf aan de weg…
• Bijvoorbeeld: werk maken van een “convenant” met
afspraken én engagementen over beeldvorming &
reputatieontwikkeling in de Lerarenopleidingen?
42

43. Bedankt voor uw aandacht!
Volg ons op:
www.thomasmore.be
www.memori.be
Eric.Goubin@Thomasmore.be
Alsook op LinkedIn, Twitter, …