1. ĪЪÂįÃÝÝÐ Á¯ËÝÃ
ÁÀÍÊÍÛ ÀÊÒÈÂÛÍ ÌÅÍÅÆÌÅÍÒ
Ëåêö ¹ 8, 9, 10,
1.
2.
3.
4.
Àðèëæààíû áàíêíû àêòèâ, ò¿¿íèé ìºí ÷àíàð
Àêòèâûí чанар, ¿íýëãýý
Àðèëæààíû
áàíêíû
àêòèâò
õºðºíãº
áàéðøóóëàõ àðãóóä
Аêòèâûí бүтцийн шинжилгээ

2. 4.1 Àðèëæààíû áàíêíû àêòèâ,
ò¿¿íèé ìºí ÷àíàð

Ýäèéí çàñãèéí îíîëûí õóâüä àâ÷ ¿çâýë
áàíêíû àêòèâ áóþó õºðºí㺠ãýäýã íü áàíêíû
ºíãºðñºí ¿éë àæèëëàãàà áîëîí ¿éëäëèéí
¿ð ä¿íä áèé áîëñîí èðýýä¿éä ýäèéí
çàñãèéí ¿ð àøèã àâ÷ èðýõ, ò¿¿íèé ìýäýëä
áàéãàà ýäèéí çàñãèéí íººö áóþó
÷àäàâõèéã õýëíý.

3. Áàíêíû íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí áàëàíñ
äàõü õºðºí㺠áîëîõ àêòèâ íü ýõ ¿¿ñâýðèéí
áàéðøèë áîëîí àøèãëàëòûã õàðóóëíà.
 Áàíêíû
õºðºíãº
áàéðøóóëàõ
¿éë
àæèëëàãààíû ¿ð ä¿íä àêòèâóóä áèé
áîëíî. Áàíêíû áàëàíñ äàõü àêòèâûí òºðºë
ç¿éëèéí õàðüöàà íü ò¿¿íèé á¿òöèéã
èëýðõèéëæ áàéäàã.


4. Ìàíàé àðèëæààíû áàíêíû òàéëàí áàëàíñàä àêòèâóóäûã
äàðààõ òºðºë ç¿éëýýð àíãèëàí ¿ç¿¿ëíý. ¯¿íä:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
̺íãºí õºðºí㺠ò¿¿íòýé àäèëòãàõ õºðºíãº
Áîãèíî õóãàöààò õºðºí㺠¿ç¿¿ëýëò
Çýýë
ªì÷ëºõ áóñàä ¿ë õºäëºõ õºðºíãº
Áóñàä õºðºíãº
¯íäñýí õºðºíãº
Óðò õóãàöààò õºðºí㺠îðóóëàëò

5. Áàíêíû õºðºí㺠áîë õýí á¿õíèé ñîíèðõäîã ç¿éëèéí íýã þì. Ìîíãîë áàíêíààñ
àðèëæààíû áàíêóóäûí ä¿ðìèéí ñàíãèéí äîîä õýìæýýã 8 òýðáóì áîëãîñîí.
Àðèëæààíû áàíêóóäûí ä¿ðìèéí ñàíãèéí õýìæýýã 8 òýðáóì òºãðºã
áîëãîñîí ÿâäàë íü äàðààõ çîðèëãûã ººðòºº àãóóëñàí áàéíà. ¯¿íä:





Áàíêóóäûí ýðñäýëèéã áóóðóóëàõ, ¿éë àæèëëàãààíû
öàð õ¿ðýýã íýìýãä¿¿ëýõ
Áàíêóóäàä áàíêíààñ ãàäóóðõè ìºíãèéã òºâëºð¿¿ëæ
ñàíõ¿¿ãèéí çóó÷ëàëûã ºðãºæ¿¿ëýõ
Áîäèò ýäèéí çàñàãò ñàíõ¿¿ãèéí ýõ ¿¿ñâýðèéã
íýìýãä¿¿ëýõ çàìààð ¿íäýñíèé ýäèéí çàñãèéí òýíöâýðòýé
õºãæèëä äýìæëýã ¿ç¿¿ëýõ
Ãàäààäûí áàíê ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãàòàé ºðñºëäºõ.
Èðãýä áîëîí àæ àõóéí íýãæèéí ç¿ãýýñ áàíêèíä èòãýõ
èòãýëèéã áàòàòãàí áýõæ¿¿ëýõ çýðýã þì.

6. Áàíêíû
àêòèâóóäûã
äàðààõ
÷àíàðààð íü àíãèëæ áîëíî. ¯¿íä:
øèíæ
Àãóóëãààð íü
 Õºðâºõ ÷àäâàðààð íü
 Ýðñäýëèéí ò¿âøèíãýýð íü
 Áàéðøóóëñàí õóãàöààãààð íü ãýõ ìýò
îëîí áàéäëààð àíãèëæ áîëäîã.


7. Àêòèâûã àãóóëãààð íü:
Àíõäàã÷ íººö¿¿ä
 Ýðãýëòèéí àêòèâ
 Õºðºí㺠îðóóëàëòûí àêòèâóóä
 Êàïèòàëæñàí àêòèâ
 Áóñàä àêòèâ ãýæ àíãèëíà.


8. Àêòèâûã õºðâºõ ÷àäâàðààð íü:




Õºðâºõ ÷àäâàð ñàéòàé àêòèâóóä /áýëýí ìºíãº, ¿íýò
ìåòàëë, òºâ áàíê äàõü õàðèëöàõ/
Õºðâºõ ÷àäâàðòàé àêòèâ /ìºíãºí õºðºíãèéí õýëáýðò
áîãèíî õóãàöààíä õÿëáàðõàí õºðâºõ áîëîìæòîé çýýë, ¿íýò
öààñ, ¿íý á¿õèé ç¿éë/
Óäààí õóãàöààíä õºðâºõ àêòèâ /æèëýýñ äýýø
õóãàöààíä òºëºãäºõ çýýë, ¿íýò öààñ, õàäãàëàìæ/
Õºðâºõ ÷àäâàð ìóóòàé àêòèâ /óðò õóãàöààòàé õºðºíãº
îðóóëàëò, êàïèòàëæñàí àêòèâ, õóãàöàà õýòýðñýí áîëîí
íàéäâàðã¿é çýýë/ ãýæ àíãèëíà.

9. Àêòèâûã ýðñäýëèéí ò¿âøèíãýýð íü: Àêòèâûí ýðñäýëèéí ò¿âøèíã
õàðãàëçàí àíãèëàæ áîëäîã. Èíãýæ àíãèëàõäàà àêòèâ òóñ á¿ð äýýðõ
ýðñäýëèéí ò¿âøèíã òîãòîîíî. Æèøýýëáýë: Çýýë íü (÷àíàðààñàà
õàìààð÷) ººð ººð ýðñäýëèéí ò¿âøèíòýé áàéõ æèøýýòýé.

Àêòèâûã áàéðøóóëñàí õóãàöààãààð íü:
1. Õóãàöààã¿é
/êàññ, õàðèëöàõ, õóãàöààã¿é
õàäãàëàìæ, êàïèòàëæñàí õºðºíãº/
2. Õóãàöààòàé ãýæ àíãèëíà.
3. Õóãàöààòàé
àêòèâûã
õóãàöààíû
áàéäëûã
õàðãàëçàí äîòîð íü:
4. 30 õ¿ðòýë õîíîãèéí õóãàöààòàé
5. 31-90 õîíîãèéí õóãàöààòàé
6. 91-180 õîíîãèéí õóãàöààòàé
7. Íýã æèëýýñ äýýø ãýõ ìýò àíãèëæ ¿çíý.

10. Àêòèâûí ìåíåæìåíò ãýäýã íü õºðºíãèéí ýõ
¿¿ñâýð¿¿äèéã àêòèâ áóþó õºðºí㺠îðóóëàëòûí
õóâèëáàðóóäàä áàéðøóóëàõûã õýëíý.
Àðèëæààíû áàíêèíä õºðºíãèéí ýõ ¿¿ñâýð
íü ãîë÷ëîí áýëýí ìºíãº, ¿íýò öààñ, çýýë áîëîí
áóñàä àêòèâò áàéðøèæ áîëíî.
 Àêòèâûí ìåíåæìåíò íü ¿íýò öààñ, áîíä,
çýýëèéí ìåíåæìåíò çýðãèéã áàãòààäàã.


11. Àðèëæààíû
áàíêíû
õºðºíãèéí
õóâààðèëàëò
íèëýýä
îëîí
òóëãàðäàã. ¯¿íä:



ýõ
¿¿ñâýð
áýðõøýýëòýé
Áàíê íü áóñàä áèçíåñèéí áàéãóóëëàãóóäûã áîäâîë ìàø
èõ çîõèöóóëàëòòàé áèçíåñèéí íýãæ áºãººä çîõèöóóëàõ
áàéãóóëëàãààñ ò¿¿íèé ýõ ¿¿ñâýðò õÿíàëò òàâüæ
áàéäàã.
Áàíê ò¿¿íèé õàðèëöàã÷èéí õàðüöàà èòãýëöýë äýýð
òîãòäîã.
Áàíêíû õóâü íèéë¿¿ëýã÷èä íü áóñàä áèçíåñèéí íýãæèéí
õóâü íèéë¿¿ëýã÷äèéí íýãýí àäèë ººðò íîãäîõ ºãººæèéã
ºíäºð áàéëãàõûã áîääîã.

12. 4.2 Àêòèâûí ÷àíàð, ¿íýëãýý



Áàíêíû àêòèâûí ÷àíàð íü áàíêíû íàéäâàðòàé ¿éë àæèëëàãààíû ¿ð
àøèãòàé áàéäëûã èëýðõèéëæ áàéäàã ÷óõàë ¿ç¿¿ëýëò þì.
Àêòèâûí ÷àíàð íü àðèëæààíû áàíêíû ¿éë àæèëëàãààíû ¿íäñýí
çîðèëãûã õýð çýðýã õàíãàæ, òîãòâîðòîé îðëîãî îðóóëæ áàéãààãààð
èëýðõèéëýãäýíý.
Áàíêíû àêòèâûí ÷àíàð îëîí òºðëèéí õ¿÷èí ç¿éëýýð
òîäîðõîéëîãäîíî. ¯¿íä:
 Àêòèâ, ïàññèâûí õóãàöààíû á¿òöèéí õàðüöàà
 Àêòèâûí õºðâºõ ÷àäâàð
 Àêòèâûí îðëîãî îðóóëàõ ÷àäâàð
 Àêòèâûí ¿éë àæèëëàãààíû äèâåðñèôèêàöè
 Ýðñäýëòýé àêòèâûí õýìæýý, õóâèéí æèí
 Àêòèâûí ººð÷ëºëòèéí øèíæ ÷àíàð çýðýã áîëíî.

13. ÑÝÇß-íû Ñàéä, Ìîíãîë áàíêíû Åðºíõèéëºã÷èéí 2010 îíû
475/182 äóãààð òóøààëûã óäèðäëàãà áîëãîí ìàíàé
àðèëæààíû áàíêóóäûí àêòèâûã (çýýë, ¿íýò öààñ, ºì÷ëºõ
áóñàä ¿ë õºäëºõ õºðºíãº, àâëàãà) ÷àíàð áàéäëûã íü
õàðãàëçàí:



Õýâèéí àêòèâ
Õóãàöàà õýòýðñýí
×àíàðã¿é àêòèâ ãýæ 3 õóâààíà
×àíàðã¿é àêòèâûã äîòîð íü 3 àíãèëíà. ¯¿íä:
 Õýâèéí
 Ýðãýëçýýòýé
 Ìóó

14. ªíººäðèéí ìºðäºãäºæ áàéãàà æóðìààð àêòèâûã ÷àíàðààð
àíãèëàõäàà 50 îíîîãîîð ¿íýëíý.
Àêòèâûí àíãèëàë
¯íýëãýý /Îíîîíû áàéäàë
1
Õýâèéí
80-100 îíîî
2
Õóãàöàà õýòýðñýí
60-79 îíîî
3
Õýâèéí áóñ
40-59 îíîî
4
Ýðãýëçýýòýé
20-39 îíîî
5
Ìóó
0-19 îíîî
Ýäãýýð îíîîã ÷àíàðûí áîëîí õóãàöààíû ¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéã õàðãàëçàí
¿íýëíý.

15. Çýýëèéí ÷àíàðûí àíãèëàë, ¿íýëãýý: Çýýëèéã àíãèëàõàä ÷àíàð
õóãàöàà ãýñýí õî¸ð åðºíõèé ¿ç¿¿ëýëòèéã õàðãàëçàíà. ×àíàðò 50
õ¿ðòýë îíîî, õóãàöààíû ¿ç¿¿ëýëòýä 50 õ¿ðòýë îíîî ºã÷ ä¿ãíýíý.
×àíàðûí ¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéã äîòîð íü 3 õóâààí òýäýíä
õàðãàëçàõ ¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéã ¿íäýñëýí òîãòîîñîí îíîîã ºãíº.
¯¿íä ÷àíàðûí 50 îíîîíîîñ
 Çýýëèéí õóâèéí õýðãèéí á¿ðäýëòýä 10 õ¿ðòýë îíîî
 Çýýëäýã÷èéí ñàíõ¿¿ãèéí ¿ç¿¿ëýëòýä õàðãàëçàí 25
õ¿ðòýë îíîî /çýýëäýã÷èéí òºëáºðèéí ÷àäâàð, õºðâºõ
÷àäâàð, õºðºíãèéí ºãººæ, õóãàöàà õýòýðñýí ºð òºëáºð
ãýõ ìýò/
 Áóñàä ¿ç¿¿ëýëò¿¿äýä õàðãàëçàí 15 õ¿ðòýë îíîî /
çýýëèéí áàðüöàà, õóãàöàà ñóíãàëò, óäèðäëàãà, çîõèîí
áàéãóóëàëò, áèçíåñèéí òºëºâ áàéäàë ãýõ ìýò/ ºã÷
ä¿ãíýíý.

16. Õàðèí õóãàöààíû ¿ç¿¿ëýëòýä õàðãàëçàõ 50 õ¿ðòýëõ îíîîã
çýýë áîëîí ò¿¿íèé õ¿¿ õóãàöààíäàà òºëºãäºæ áàéãàà áîëîí
õóãàöàà õýòýðñýí õîíîãèéí òîîã õàðãàëçàí äàðààõ
áàéäëààð ¿íýëíý.
¯¿íä:
 Çýýë õ¿¿ õóãàöààíäàà òºëºãäºæ áàéãàà áîë 41-50 îíîî
 Õóãàöàà 90 õ¿ðòýë õîíîãîîð õýòýðñýí áîë 31-40 îíîî
 Õóãàöàà 91-180 õîíîãîîð õýòýðñýí áîë 21-30 îíîî
 Õóãàöàà 181-270 õîíîãîîð õýòýðñýí áîë 1-20 îíîî
 Õóãàöàà 271-ýýñ äýýø áîë 0 îíîî ºã÷, ÷àíàð áîëîí
õóãàöààíû ¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéã õàðãàëçàí ¿íýëñýí îíîîíû
íèéëáýðýýð ¿íýëãýýíèé îíîîã òîäîðõîéëæ ÿìàð àíãèëàëä
õàìðàãäàõûã øèéäâýðëýíý.

17. 4.3 Àðèëæààíû áàíêíû àêòèâò
õºðºí㺠áàéðøóóëàõ àðãóóä


Áàíê
íü ýõ ¿¿ñâýðèéã áàéðøóóëàõäàà 2 ¿íäñýí
çîðèëãûã òàâüäàã. ¯¿íä:
 Áèçíåñèéí áàéãóóëëàãà ó÷èð àøèã îðëîãî îëîõ
áîëîìæèéã äýýä çýðãýýð õàíãàõ
 Õàðèëöàã÷äàä øààðäëàãàòàé õºðºíãèéã öàã òóõàé
á¿ðò íü ãàðãàæ ºã÷ ÷àääàã áàéõ áóþó áàíêíû
òºëáºðûí ÷àäâàðòàé áàéõ /õºðâºõ ÷àäâàðòàé áàéõ/
ÿâäàë þì.
Ýíý õî¸ð íü õîîðîíäîî ýñðýã çîðèëãî þì. ªºðººð õýëáýë õýò
èõ îðëîãî îëîõ çîðèëò òàâèõ þì áîë õºðâºõ ÷àäâàð
ìóóäàæ, õàðèëöàã÷äûí õºðºíãèéã öàãò íü ãàðãàæ ºã÷
÷àäàõã¿éä õ¿ðíý.

18. Àðèëæààíû áàíêíû õºðºíãèéí ýõ ¿¿ñâýðèéã
àêòèâò áàéðøóóëàõ äàðààõ àðãóóä áàéäàã.
¯¿íä:
 Öóë
íýãäýëèéí àðãà
 Àêòèâ õóâààðèëàëòûí àðãà
 Øóãàìàí ïðîãðàìì÷ëàëûí àðãà

19. Öóë íýãäýëèéí àðãà: Ýíý àðãà íü á¿õ ýõ ¿¿ñâýðèéã
òîîöîæ íýãòãýýä äàðàà íü àêòèâóóäàä õóâààðèëàõ çàìààð
óäèðäàõûã õýëíý.
Ýõ ¿¿ñâýð:
Õºðºíãº:
Õàðèëöàõ
Àíõäàã÷ íººö
Õóãàöààã¿é
õàäàãëàìæ
Õî¸ðäîã÷ íººö
Õóãàöààòàé
õàäàãëàìæ
Õóâü íèéë¿¿ëýã÷èéí
õºðºíãº
Öóë íýãäýë
Çýýë
¯íýò öààñ
¯íäñýí õºðºíãº

20. 

Öóë íýãäýëèéí àðãà íü á¿õ ýõ ¿¿ñâýðýý
íýãòãýýä ò¿¿íèé õýä õè÷íýýíèéã àêòèâûí ÿìàð
õýñýãò ÿìàð õýìæýýãýýð áàéðøóóëáàë
çîõèñòîé áàéãààã òîîöîæ óäèðäàíà.
ªºðººð õýëáýë: Íèéò ýõ ¿¿ñâýðèéí
 14%-èéã àíõäàã÷ íººöºä,
 6%-èéã çýýë,
 25%-èéã ¿íýò öààñàíä,
 15%-èéã ¿íäñýí õºðºíãºíä áàéðøóóëàõ íü
îíîâ÷òîé ãýõ ìýò.

21. Àêòèâ õóâààðëàëòûí àðãà:


Àêòèâóóäàä õóâààðèëàõ àðãà íü õºðºíãèéã
á¿ðä¿¿ëýõ ýõ ¿¿ñâýð¿¿äýýñ õàìààðàí
áàíêèíä áàéõ íººöèéí õýìæýýã òîäîðõîéëîõ
áîëîìæ ºãíº.
Ýõ ¿¿ñâýð òóñ á¿ðèéã àêòèâóóäàä
õóâààðèëàõ àðãà íü çàéëøã¿é áàéõ íººöèéí
íîðì, õºðºíãèéí ýðãýëòèéí õóðäòàé óÿëäóóëàí
ýõ ¿¿ñâýð¿¿äýä ÿëãàâàðòàé õàíäàí óäèðäàõ
àðãà þì.

22. Ýõ ¿¿ñâýð:
Õºðºíãº:
Õàðèëöàõ
Àíõäàã÷ íººö
Õóãàöààã¿é
õàäàãëàìæ
Õî¸ðäîã÷ íººö
Çýýë
Õóãàöààòàé
õàäàãëàìæ
¯íýò öààñ
Õóâü íèéë¿¿ëýã÷èéí
õºðºíãº
¯íäñýí õºðºíãº

23. 


Õàðèëöàõ äàíñ äàõü õºðºí㺠õóãàöààòàé áóñàä ýõ
¿¿ñâýðèéã áîäâîë èë¿¿ èõ íººöèéã øààðääàã
òºäèéã¿é ýðãýëò íü õóðäàí áàéäàã. Èéìä õàðèëöàõ
äàíñàíä áîëîí õóãàöààã¿é õàäãàëàìæèíä áàéãàà
¿ëäýãäëèéí èõýíõèéã àíõäàã÷ áîëîí õî¸ðäîã÷ íººöºä,
áàãà õýñãèéã íü çýýë, ¿íýò öààñàíä áàéðøóóëàõ
õýðýãòýé áîëíî.
Õóãàöààòàé õàäãàëàìæèéí õóâüä çàéëøã¿é áàéõ íººö
áàãà øààðäàõ òóë àíõäàã÷ áîëîí õî¸ðäîã÷ íººöºä áàãà,
õàðèí çýýë, ¿íýò öààñàíä èõýíõ õýñãèéã áàéðøóóëàõ
íü òîõèðîìæòîé áàéäàã.
Õóâü íèéë¿¿ëñýí õºðºíãèéí ýõ ¿¿ñâýðýýð áàíêíû ¿éë
àæèëëàãàà ÿâóóëàõàä øààðäàãäàõ ¿íäñýí õºðºíãº,
ìàòåðèàë áýëòãýæ, ¿ëäýõ õýñãèéã íü çýýë, ¿íýò
öààñàíä áàéðøóóëàí îðëîãî îëîõ áîëîìæòîé.

24. Øóãàìàí ïðîãðàìì÷ëàëûí àðãà:


Øóãàìàí ïðîãðàì÷ëàëûí àðãà íü áàíêíû áàëàíñûí
¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéí õàðèëöàí óÿëäààíä ¿íäýñëýäýã áà
èë¿¿ íèéëìýë çàãâàðóóäûã àøèãëàæ ñóäàëãàà õèéõýä
òóëãóóðëàíà.
Ýíý àðãûã õýðýãëýæ áàéõ ¿åä äàðààõ ¿íäñýí ãóðâàí
ç¿éëä õàðèóëò ºãäºã. ¯¿íä:
 Àñóóäëûí ìºí ÷àíàð íü þóíä îðøèæ áàéíà âý?
 Ò¿¿íèéã øèéäâýðëýõ ÿìàð õóâèëáàðóóä áàéíà?
 ßìàð õóâèëáàð íü õàìãèéí èë¿¿ âý? ãýñýí àñóóäëóóä
áîëíî.

25. Àêòèâò õºðºí㺠áàéðøóóëàõàä àíõààðàõ ãîë
àñóóäëóóä íü:

Õºðâºõ ÷àäâàðàà õàíãàæ áàéõ
Îðëîãî õàìãèéí èõ áàéõ
 Ýðñäýëèéí ò¿âøèí õàìãèéí áàãà áàéõ ÿâäàë
þì.


26. Øóãàìàí ïðîãðàì÷ëàëûí àðãà íü àêòèâûí áîëîí ïàññèâûí óäèðäëàãàòàé
õîëáîîòîé àñóóäëóóä ìºí àøèãò àæèëëàãàà, òºëáºðèéí ÷àäâàðò
òàâèãäàõ õÿçãààðëàëòóóäûã õàìàðäàã. Ýíý àðãûí ãîë îíöëîã íü
òóéëøèðñàí çîðèëãûã àâ÷ ¿çäýã ÿâäàë þì.
Áàíêèíä õºðºí㺠îðóóëàëòûí îëîí õóâèëáàðóóä áàéíà. ¯¿íä:
 Çàñãèéí ãàçðûí áîãèíî õóãàöààò ¿íýò öààñíû õ¿¿
4% - Õ1

Çàñãèéí ãàçðûí óðò õóãàöààò ¿íýò öààñíû õ¿¿
5% - Õ2

Áîãèíî õóãàöààò çýýë
6% - Õ3

Óðò õóãàöààò çýýë
7% - Õ4

Õ- àêòèâò îðóóëàõ õºðºíãº
 Ð- àøèã
Øóãàìàí ïðîãðàìì÷ëàëûí ãîë çîðèëãî íü àøãàà õàìãèéí èõ áàéëãàõ
ÿâäàë þì.


Ð=õ1 õ 0,04+õ 2 õ 0,05+õ 3 õ 0,06+õ 4 õ 0,07

27. 
Õýðâýý áàíê òºëáºðèéí ÷àäâàðûã àâ÷ ¿çäýãã¿é, ðèñêã¿é, õóóëèéí
õÿçãààðëàëòã¿é áàéñàí áîë àøãèéã õàìãèéí èõ áàéëãàõûí òóëä
á¿õ àêòèâ áà õºðºí㺺 óðò õóãàöààòàé çýýë áîëãîæ áîëíî.
Òýð òîõèîëäîëä :
 X=Õ1+Õ2+Õ3+Õ4
 Ð= 0,07 Õ
Ýíý íü ïðàêòèê äýýð áàðàã áèåëýãäýõã¿é äóòàãäàëòàé.
Ó÷èð íü :




Áàíê óðò õóãàöààò çýýë õ¿ñýã÷èäýýñ ãàäíà ººð õàðèëöàã÷äèéí
õýðýãöýýã õàíãàõ øààðäëàãàòàé.
ßíç á¿ðèéí õóóëü ýðõèéí çîõèöóóëàëò íü áàíêûã äýýðõ áàéäëààð ¿éë
àæèëëàãàà ÿâóóëàõ áóþó òºðºëæèõèéã çºâøººðäºãã¿é.
Òºâ áàíê äàõ õàäãàëàìæ áîëîí áýëýí ìºí㺠íü ÿäàæ ë çàéëøã¿é
øààðäëàãàòàé íººöòýé òýíö¿¿ áàéõ áºãººä ýíý íü ÿíç á¿ðèéí
õàäãàëàìæóóäûí õóâèóäûí íèéëáýðýýð õÿëáàð òîäîðõîéëîãäîõ áîëîìæòîé.
Óðò õóãàöààò çýýë íü áàíêíû õ¿ëýýæ àâàõ çýýëèéí ºðãºä뺺ð
õÿçãààðëàãäàíà. Èéìä áàíêíû ìåíåæåð¿¿ä õ¿ëýýæ àâàõ çýýëèéí ºðãºä뺺ð
ýðýëòèéã òààìàãëàõ õýðýãòýé áîëíî.

28. 4.4 Àêòèâûí á¿òöèéí øèíæèëãýý



Àêòèâ íü õºðºíãèéí ýõ ¿¿ñâýðèéã õýðõýí àøèãëàæ
áàéãàà áóþó þóíä áàéðøóóëñàíûã öàã õóãàöààíû
òîäîðõîé àãøèíä õàðóóëæ áàéäàã.
Àêòèâûã øèíæëýõèéí òóëä ýõëýýä òýäãýýðéèí åðºíõèé
á¿òöèéã ãàðãàæ ñóäëàíà.
Àêòèâûí åðºíõèé á¿òöèéí øèíæèëãýý õèéõýä íýã
àíõààðàõ õ¿÷èí ç¿éë íü áàíêíû áàëàíñûí òóõàéí á¿ëýãò
çýýëèéí õýìæýýã òóñãàõäàà íèéò çýýëèéí ¿ëäýãäýëýýñ
çýýëèéí áîëçîøã¿é ýðñäëèéí ñàíã õàñ÷ öýâýð ä¿íãýýð
íü òîîöäîã òóë çýýëèéí áîäèò ¿ëäýãäýë¿¿äèéí
íèéëáýðèéã ãàðãàæ, ñóäàëãààíä àâíà.

29. Àêòèâóóä
̺íãºí õºðºíãº
Áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí
áàéãóóëëàãóóä äàõü
õàðèëöàõ, õàäãàëàìæ
¯íýò öààñàíä îðóóëñàí
õºðºí㺠îðóóëàëò
Çýýë áà óðüä÷èëãàà
Áóñàä àêòèâ
¯íäñýí õºðºíãº
Íèéò àêòèâ
200..
Òºã
õóâü

30. 





Ìàòåðèàëæñàí àêòèâò ¿íäñýí õºðºíãº, áàãà ¿íýòýé
ò¿ðãýí ýëýãäýõ ç¿éëñ, ìàòåðèàë õàìààðàãäàíà.
Õ¿ñíýãòýíä àêòèâûí á¿òöèéã ãàðãàñíû äàðàà ò¿¿íä
ä¿ãíýëò õèéíý.
Ýíä àêòèâ òóñ á¿ðèéí ýçëýõ õóâèéí æèí, ºñºëòèéí
õóðäûã àíõààð÷, ºñºëò áóóðàëòûí øàëòãààíûã
òîäîðõîéëæ, ä¿ãíýëò ºãíº.
Àêòèâèéí á¿òöèéí 2 îíû çýðýãö¿¿ëñýí áàéäëààð
ãàðãàæ ºñºëòèéí õóðäûã òîäîðõîéëæ ä¿ãíýëò ºãºõ
õýðýãòýé.
Õýò èõ ºññºí, áóóðñàí àêòèâûí ó÷èð øàëòãààíûã
òîäðóóëíà.
Øèíæèëæ áóé áàíêíû íèéò àêòèâûí õºðºíãèéí áàéðøëûí
á¿òýö íü çîõèñòîé áàéãàà ýñýõèéã òàéëáàðëàíà.

31. Àêòèâóóäûã îðëîãî îðóóëàõ áàéäëààð àíãèëæ,
ä¿ãíýëò õèéõ íü àêòèâûí áàéðøèë, ò¿¿íèéã
óäèðäàõàä ÷óõàë à÷ õîëáîãäîëòîé.
Àêòèâó
óä
200..
Òºã
200..
õóâü
Òºã
Õóâü
Îðëîãî
îðóóëàõ
àêòèâ
Îðëîãî ¿ë
îðóóëàõ
àêòèâ
Íèéò
àêòèâ
100%
ªñºëò
Òºã
Õóâü

32. 


Áàíêíû àêòèâóóäûí ãîë õýñãèéã îðëîãî îðóóëàõ àêòèâ
ýçýëñýí áàéäàã áîëîâ÷ ýíý ÿìàð àêòèâóóä ãîëëîõ
¿¿ðýãòýé
áàéãààã
õàðàõ,
õýòèéí
áîäëîãûã
áîëîâñðóóëàõàä àøèãëàõûí òóëä îðëîãî îðóóëàõ
àêòèâóóäûã íýð òºð뺺ð íü á¿òöèéã ãàðãàõ
øààðäëàãàòàé.
Îðëîãî îðóóëàõ àêòèâò çýýë, ¿íýò öààñ, áóñàä áàíêèíä
äàõü õàäãàëàìæ /çàðèì òîõèîëäîëä õàðèëöàõ áàéæ
áîëíî/ îðíî.
Îðëîãî îðóóëàõ àêòèâ òóñ á¿ðèéí ººð÷ëºëò, ò¿¿íèé
øàëòãààíûã òîãòîîæ ä¿ãíýëò ºãíº. ¯¿íèéã áàëàíñààð
ãàðñàí ¿ëäýãäýëýýð òîîöîõûí çýðýãöýý øèíæèëãýý
õèéæ áóé õóãàöààíû äóíäàæ ¿ëäýãäýëýýð ãàðãàâàë
èë¿¿ áîäèòîé áîëíî. Ýíäýýñ àêòèâûí îðëîãûí ñóóðèéã
òîîöíî.

33. Ýíý íü àêòèâûí ÿìàð õýñýã îðëîãî îðóóëæ áàéãàà, ò¿¿íèé ººð÷ëºëòèéã
õàðóóëäàã áàéíà. Ýíý êîýôôèöåíòèéã øèíæèëãýý õèéæ áóé õóãàöàà
òóñ á¿ðýýð áàëàíñûí ä¿íãýýð ãàðãàõûí çýðýãöýý äóíäæààð íü àâ÷
¿çâýë èë¿¿ áîäèòîé áîëíî



Àêòèâûí Îðëîãûí ñóóðü= Îðëîãî îðóóëàõ àêòèâ
Íèéò àêòèâ
Ýíý êîýôôèöèåíò ºíäºð áàéõ òóñàì áàíêíû àøèã, àøèãò
àæèëëàãààíä ñàéíààð íºëººëºõ áîëîâ÷ àêòèâóóäûí
÷àíàðààñ èõýýõýí õàìààðàëòàé áàéäàã òóë àêòèâóóäûí
÷àíàðûí àíãèëàë õèéæ, ä¿ãíýëò ºãºõ øààðäëàãàòàé.
Õýäèéãýýð ýíý êîýôôèöèåíò ºíäºð áàéñàí ÷ çýýëèéí
÷àíàð ìóó áîë ò¿¿íèéã áóóðóóëàõ òàëòàé. Èéìýýñ
çýýëèéí ÷àíàðûã ñóäëàõ øààðäëàãà ãàð÷ èðíý. Çýýëèéí
àíãèëàë òóñ á¿ðò ºñºëò, áóóðàëòûã òîîöîæ, ä¿ãíýëò
õèéæ, øàëòãààíûã òîäðóóëíà.

34. Çýýëèéã ÷àíàðààð íü äàðààõ áàéäëààð õàðóóëæ
áîëíî.
Çýýëèéí
àíãèëàë
200..
Òºãðºã
200..
%
Òºãðºã
ªºð÷ëºëò
%
Òºãðºã
%
Õýâèéí çýýë
Õóãàöàà
õýòýðñýí
çýýë
Õýâèéí áóñ
çýýë
Ìóó çýýë
Íèéò çýýë
Èéìýýñ çýýëèéí íýð òºðºë, çýýëäýã÷ íýã á¿ðýýð ñóäàëæ,
ó÷èð øàëòãààíûã òîäðóóëàõ øààðäëàãàòàé.

35. ×àíàðûí
àíãèëàëä
áàéãàà
çýýëèéí
¿ëäýãäýëýýñ
áàéãóóëàõ ýðñäëèéí ñàíã òîîöîæ, ãàðñàí ä¿íã çýýëèéí
ýðñäëèéí áàéãóóëñàí ñàíòàé õàðüöóóëæ ä¿ãíýëò õèéíý.
Çýýëèéí ¿ëäýãäýë
Çýýëèéí
àíãèëàë
Ñóóðü îí
Òàéëàíò îí
Õýâèéí
çýýë
Õóãàöàà
õýòýðñýí
çýýë
Õýâèéí áóñ
çýýë
Ìóó çýýë
Íèéò çýýë
Áàéãóóëñàí ñàí
Ǻð¿¿
Çýýëèéí ýðñýäëèéí ñàí
Ñàí
Ñàíãèéí
Ñàíõãèéí
áàéãóóëàõ
õýìæýý
õýìæýý
õóâü
ñóóðü îí
òàéëàíò îí

36. Åð íü çýýëèéí ýðäñëèéí ñàíã õýò èõýýð áàéãóóëæ áîëîõã¿é. Ñàíã áîëçîøã¿é
àëäàãäàëûí çàðëàãààð áàéãóóëäàã ó÷èð òýð õýìæýýãýýð îëîõ àøèã, îðëîãûí
õýìæýý áóóð÷ áàéäàã. Èéìýýñ ò¿¿íä õÿçãààðëàëò òîãòîîõ øààðäëàãàòàé
áàéäàã.

Çàõ çýýë ºíäºð õºãæñºí îðíóóäàä ýíý çîðèóëàëòààð
ãàðàõ çàðäàëûí õýìæýý íü íèéò àêòèâûí 0.5%-èàñ
èõã¿é áàéõ íü òîõèðîìæòîé ãýæ ¿çäýã áàéíà.

0.5% ≥ Çýýëèéí áîëçîøã¿é ýðñäýëèéí çàðäàë
Íèéò àêòèâ

Ýíä áîëçîã¿é ýðäñëèéí ñàíãèéí ¿ëäýãäýëýýð áèø
áîëçîøã¿é ýðñäëèéí çàðäëûí äàíñíû ¿ëäýãäëýýð àâ÷
¿çýõ íü èë¿¿ òîõèðîìæòîé.

37. Áàíêíû àêòèâûí á¿òöèéí øèíæèëãýý õèéæ, õºðºíãèéí áàéðøëûí ¿ð ä¿íã
õàðàõûí òóëä àêòèâûã àøèã, îðëîãûí ¿ç¿¿ëýëò¿¿äòýé õîëáîæ ¿çýõ
õýðýãòýé. Ýíä äàðààõ ¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéí õàðüöààã òîîöîõ áºãººä
ýäãýýð íü àêòèâûí óäèðäëàãûí ¿ð ä¿íã õàðóóëäàã þì.

Àêòèâûí ºãººæèéã
à. Îðëîãîîð
á. Àøãààð òîîöíî.
À1ª =
Îðëîãî
Àêòèâûí äóíäàæ ¿ëäýãäýë
À2º = Òàòâàð òºëºõèéí ºìíºõ àøèã
Àêòèâûí äóíäàæ ¿ëäýãäýë
À3º = Òàòâàð òºëñíèé äàðààõ àøèã
Àêòèâûí äóíäàæ ¿ëäýãäýë

38. 
Àêòèâààñ îëîõ îðëîãî íü èõýâ÷èëýí õ¿¿ãèéí õýëáýðýýð
îðæ èðäýã òóë çºâõºí õ¿¿ãèéí îðëîãîî àêòèâûí äóíäàæ
¿ëäýãäýëä õàðüöóóëàõ çàìààð àêòèâûí ºãººæèéã òîîöîí
¿çýæ áîëîõ þì.
À4ª =
Õ¿¿ãèéí îðëîãî
Àêòèâûí äóíäàæ ¿ëäýãäýë
À5º=
Õ¿¿ãèéí îðëîãî
Õ¿¿ãèéí îðëîãî îðóóëäàã àêòèâûí
äóíäàæ ¿ëäýãäýë

39. Àøèãëàñàí ìàòåðèàë:

Íîìûí íýð: ̺í㺠áàíêíû ¿éë àæèëëàãàà, ìºí㺠çýýëèéí áîäëîãî
Çîõèîã÷: 1, 2-ð áîòü Îð÷óóëãà
Õýâëýãäñýí îí: 2003 îí

Íîìûí íýð: Àðèëæààíû áàíêíû ¿éë àæèëëàãààíû ¿íäýñ
Çîõèîã÷: Ä.Ï. Óàéòèíã
Õýâëýãäñýí îí: 2004 îí

Íîìûí íýð: Áàíêíû ìåíåæìåíò 1.2
Çîõèîã÷: Ïèòåð Ñ. Ðîóç
Õýâëýãäñýí îí: 1999 îí
Õýâëýñýí ãàçàð: Óëààíáààòàð

Íîìûí íýð: BANK MANAGEMENT

Çîõèîã÷: George H. Hempel, Donald G. Simonson
Õýâëýãäñýí îí: 1998 îí
Õýâëýñýí ãàçàð: Àìåðèê

Íîìûí íýð: Áàíêíû ¿éë àæèëëàãààíû øèíæèëãýý
Çîõèîã÷: À. Öýðýíòîãîî
Õýâëýãäñýí îí: 2003 îí