(Euskeraz)

2. Atmosferaren konposizioa
NITROGENOA: (%78) Ezin dugu zuzenean erabili;
landareek lurretik hartzen dute nitrato eran eta
animaliok dietaren bitartez hartu behar dugu.
OXIGENOA: (%21) Oso erreaktiboa da. Arnasketa
zelularrarentzat ezinbestekoa da.
CO2 : (%0,033) Lurreko batazbesteko tenperatura
erregulatzen laguntzen du (berotegi-efektua), eta
landareen fotosintesirako derrigorrezkoa da.
UR-LURRUNA: (Proportzio aldakorra). Uraren
zikloan lagungarria da.
BESTE GAS BATZUK: Hala nola
argona, helioa, neona,ozonoa…

3. Atmosferaren egitura.
Atmosfera geruza
uniformea dela
dirudi, baina tenperatura
modu irregularrean
aldatzen da altueren
arabera. Aldaketa horiek
kontuan
hartuta, zientzialariek
zenbait zona bereizi
dituzte.

4. Atmosferaren egitura:
TROPOSFERA
Lehenengo 12 kilometroak
hartzen ditu.
Atmosfera osoko masaren %75a
dauka eta ia ur lurrun guztia.
Eremu oso zurrunbilatsua da;
bertan gertatzen dira fenomeno
meteorologikoak.
Batazbesteko tenperatura 15 ºC
da.

5. Atmosferaren egitura:
ESTRATOSFERA
Estratosferan
bizidunontzat hil ala
bizikoa den ozono-
geruza dago
bertan, 40-50 km
arteko garaieran.
Ozonoak eguzkiaren
erradiazio ultramoreak
xurgatzen ditu.

6. Atmosferaren egitura:
MESOSFERA
Geruza gardena da.
Konposizio
homogeneoa dauka.
Igo ahala tenperatura
jaitsi egiten da.

7. Atmosferaren egitura:
IONOSFERA
Ionosfera Lurraren inguruan
elektrikoki kargatuta dauden
atomo eta molekulen geruza da.
80 kilometro inguruko
garaieratik 500 kilometro baino
gehiagora hedatzen da.
Gasak nahiko arrarifikatuta
daude, eta energiarik
handieneko eguzki-
erradiazioak, kaltegarrienak, ber
o bihurtzen dituzte.

8. Atmosferaren egitura:
EXOSFERA
Atmosferako azken geruza
da, 500. km-tik gora
hedatzen da
Bertako gasen konposizioa
oso bestelakoa da: bere
osagai nagusia atomo
arinak
dira, nagusiki, hidrogenoa.

9. Atmosferaren dinamika: haizea
HONELA SORTZEN DIRA HAIZEAK:
Lurra irregularki berotzen da. Airea
berotzen denean, dentsitate
txikiagoa hartzen du eta
atmosferan gora egiten du.
Aire bero horrek goiko geruzetako
aire hotzago eta dentsoago
mugitzen du.
Aire hotz hori beherantz
doa, lurrerantz eta holan
lurrazalean haizeak sortzen ditu.

10. Atmosferaren dinamika: prezipitazioak
HONELA SORTZEN DIRA:
Eguzkiak ura lurruntzen du, eta ur-lurrun
hori troposferan gora egiten duen aire
beroak xurgatzen du.
Aire beroa goian hoztu egiten da, eta
daraman ur-lurruna kondentsatzen
hasten da hauts atmosferikoaren
partikulen gainean. Hodeiak tantatxo
horien multzo handiak dira.
Hodeietako tantatxoak elkartu egiten
dira, pisu gehiegi hartu eta erortzen dira.

11. Eguraldia eta klima
EGURALDIA: atmosferak
une jakin batean eta inguru
jakin batean duen egoera
da.
KLIMA: eskualde jakin
bateko denbora-tarte
luzean zeharreko
meteorologia-fenomeno
bereizgarrien multzoa da.

12. Meteorologiako tresnak:
TERMOMETROA
Tenperatura neurtzeko tresna da.
Galileo Galileik asmatutako tresna bat hartzen
da termometroaren aintzandaritzat.
Termometroen funtzionamendua, material
desberdinen dilatazioan oinarritzen da.
Tenperatura neurtzeko eskala desberdinak
daude. Celsius eskala da herrialde gehienetan
erabiltzen dena.

13. Meteorologiako tresnak:
BAROMETROA
Barometroak, atmosferaren egoera
neurtu eta iragarpen
meteorologikoak egiteko funtsezko
tresnak dira. Presio altuak, euri
arriskurik gabeko tokiekin bat
datoz, eta, presio
baxuak, berriz, ekaitz tokiekin.
Lehen barometroa Evangelista
Torricelli-k egin zuen.
Presio atmosferikoa milibarretan
neurtzen dugu.

14. Meteorologiako tresnak:
PLUBIOMETROA
Zentro meteorologikoetan
eroritako prezipitazioa jaso eta
neurtzeko erabiltzen den tresna
da.
Zenbat euri erori den
adierazteko unitatea l/m2 da.
1 662an Christopher Wren -ek
asmatu zuen Inglaterran.

15. Meteorologiako tresnak:
HIGROMETROA
Airearen hezetasuna
neurtzeko balio du, hau
da, aireak tenperatura jakin
batean zenbat ur-lurrun
duen neurtzen du.
Ehunekotan adierazten da.
1 678 an Guillaume
Amontons-ek fisikari
frantsesak asmatu zuen.

16. Meteorologiako tresnak:
ANEMOMETROA
Haizearen abiadura neurtzen duen
tramankulu birakaria da.
Km/h-tan adierazten da.
Balio hau asko aldatzen denez, eguneko
zenbait unetan egindako erregistroak
kontuan hartzea komenigarria da.
Irlandako fisikaria eta astronomoa zen
John T. R. Robinson-ek asmatu zuen.

17. Meteorologiako tresnak:
HAIZE-ORRATZA
Haizeak norantz jotzen duen
seinalatzen du.
Greziako Andronicus-ek asmatu
zuen Kristo aurreko 48.urtean.
Oinarrian, hegal bati esker biraka
dabilen eta haizeak jotzen duen
alderantz orientatzen den orratza
da. Puntu kardinalak adierazita
dituen disko baten gainean egoten
da.

18. Atmosferaren garrantzia.
BEROTEGI-EFEKTUA
Berotegi-efektua atmosferan modu
naturalean gertatzen da, eta
ezinbestekoa da Lurrean bizitza
garatzeko. Atmosferan dauden ur-
lurruna, karbono dioxidoa (CO2)
eta metanoa (CH4) dira, besteak
beste, efektu hori gauzatzen duten gas
ugarienak.
Gas horiek Eguzkitik datorren argi-
erradiazioari igarotzen uzten diote, eta
Lurrean jo eta ondoren, islatzen diren
izpi infragorriak xurgatu egiten dituzte
eta atmosfera barruan mantendu.
Horri esker, Lurreko batez besteko
tenperatura 15 ºC da.

19. Atmosferaren garrantzia.
IRAGAZKI-EFEKTUA
Atmosferako gas batzuek
Eguzkitiko erradiazio
kaltegarriak xurgatu eta
bero bihurtzen dituzte.
Ionosferan energiarik
handieneko eguzki-
erradiazioak, eta
Estratosferan izpi
ultramoreak xurgatzen
dira.

20. Atmosferaren garrantzia.
METEORITOETATIK BABESTEN GAITU
Lurraren grabitateak erakarri
egiten ditu meteoritoak.
Atmosferan sartzen
direnean, hain abiadura
handian sartzen direnez, gasen
kontra sortzen duten
marruskaduraren
ondorioz, izugarri berotzen
dira, gori-gori
jarri, eta, azkenik, desintegratu
egiten dira, Lurra jo aurretik.

21. Atmosferaren garrantzia.
ATMOSFERA ETA IZAKI BIZIDUNAK
Atmosfera
ezinbestekoa da izaki
bizidunontzat, atmos
ferako gas batzuk
erabiltzen
ditugulako geure
bizi-prozesuetan.

22. Atmosferaren kutsadura.
ZER DA?
Atmosferaren
kutsadura atmosferan
substantzia batzuk
gizakien eta gainerako
izaki bizidunen
osasunerako kaltegarri
edota arriskutsu izan
daitezkeen kantitatean
egotea da.

23. Atmosferaren kutsadura.
KUTSADURA MOTAK
KUTSADURA NATURALA
KUTSADURA ARTIFIZIALA

24. Atmosferaren kutsadura.
CO2, BEROKETA GLOBALA ETA KLIMA ALDAKETA
Berotegi-efektua eragiten duten gasen emisioa
areagotu izanak lotura zuzena du beroketa
globalarekin eta beraz klima aldaketarekin.

25. Atmosferaren kutsadura.
CFC-AREN KUTSADURA;
ZULOA OZONO GERUZAN
CFCek estratosferako
ozonoarekin erreakzionatzen
dute, eta ozonoaren
kontzentrazioa arindu egiten
dute. Ondorioz, erradiazio
ultramore gehiago heltzen
dira lurrazalera, eta horiek
oso kaltegarriak dira
osasunerako.

26. Atmosferaren kutsadura.
SUFRE ETA NITROGENO OXIDOAK
ETA EURI AZIDOA
Sumendietako, ibilgailuetako, la
ntegietako eta abarretako gasak
(sufre- eta nitrogeno-oxidoak
batez ere) atmosferara igo eta
gero euria egitean urarekin
nahasten dira, azidoak sortuz.
Euri azidoa ohikoa
baino azidoagoa den euria da.
Kalteak sortzen
ditu landare, uretako animalia
eta eraikinetan.

27. Atmosferaren kutsadura.
KUTSADURA AKUSTIKOA
Atmosferan
zarata
sendoak
eta
etengabeak
egoteari
kutsadura
akustiko
esaten zaio

28. Atmosferaren kutsadura.
ARGI-KUTSADURA
Gauez argi
artifizial gehiegi
egoteak ere
atmosfera
kutsatzen du;
argi-kutsadura
esaten zaio honi

29. IES BEURKO BHI
Maite Remírez
(Anaya-Haritza argitaletxearen liburuan
oinarriturik)