Big-bang; Teoriak; Galaxiak;Planetak: Izarrak; Lurra; Ilargia; Eklipseak; Itsasaldiak

1. UNIBERTSOA

2. Unibertsoari buruzko ideien bilakaera

3. Ptolomeo: eredu geozentrikoa

5. Koperniko: eredu heliozentrikoa

7. Unibertsoaren jatorria: Big-bangaren teoria
Unibertsoa orain dela 13 700 milio urte eratu zen,
materia eta energia guztia pilaturik zuen puntu oso-oso
dentso, bero, eta txiki batek eztanda eginez

10. Galaxiak espazioan biraka ari diren izarren,
zeruko beste gorputz batzuen, gasen eta
hautsaren itzelezko pilaketak dira

11. Galaxiak formaren arabera

16. Izarrak berezko argia duten zeruko
gorputz esferikoak dira, eta gas goriko
kantitate handi batez osatuta daude

18. Izarren barruan erreakzio nuklearrak gertatzen
dira eta energia kantitate eskergak askatzen
dituzte, argi eta bero bihurtuta

20. Izarrak nebolosetatik jaiotzen dira. Grabitatearen
eraginez nebulosaren gasa eta hautsa esfera handi
batean pilatsen dira. Esfera hori berotzen doa,
eta, azkenean, erreakzio nuklearrak hasten dira.

22. Izarrak aldatu egiten dira
denborarekin, erreakzio
nuklearrak amaitu ahala.
Erreakzioak guztiz amaitzen
direnean, izarra hoztu,
hedatu eta, gero, hil egiten
da: erabat uzkur daiteke, edo
supernoba baten moduan
eztanda egin, materia guztia
espaziora barreiatuz.

24. Eguzkia,
gure izarra

25. Eguzkia tamaina ertaineko izarra da eta bere bizitzaren erdia du
eginda. Eguzkiak errotazio-eta translazio-higidurak egiten ditu

26. Eguzki-sistema Eguzkiaren inguruan bira
egiten duten zortzi planetak eta zeruko
beste gorputz batzuek osatzen dute

29. Planetak Eguzkiaren inguruan biraka ari diren
gorputz esferikoak dira. Ez dute argirik ematen

30. Eguzkitik gertuen dagoen planeta
da.
Bere gainazalak krater eta
arraila ugari ditu, meteoritoen
talken ondorioz.
Argia barreiatzeko atmosferarik
ez duenez, haren lurrazalean
egongo bagina, zerua beltz
ikusiko genuke beti.
Eguzkiak jotzen dionean, 425
ºC-ra irits daiteke tenperatura,
eta itzal-eremuetan, berriz,
-170 ºC-ra arte jaitsi.
Merkurio

33. Goizeko izarra edo arratseko izarra
esaten zaio.
Lurraren antzeko tamaina, masa,
dentsitatea eta bolumena du, baina
ez du ozeanorik. Sumendi, laba-ibai
eta mendi asko ditu.
Oso geldo biratzen da ardatzaren
inguruan, beste planeten kontrako
noranzkoan
Atmosfera dentsoak (CO2)
izugarrizko berotegi-efektua
eragiten du, eta lurrazaleko
tenperatura 480 ºC-ra arte heltzen
da; beraz, ez dago urik egoera
likidoan.
Artizarra

36. Lurra Eguzki-sisteman, planeta
horrek soilik ditu bizia
garatzeko behar diren
baldintzak: 15 ºC-ko batez
besteko tenperatura, ura
egoera likidoan eta oxigenoa
duen atmosfera.
Atmosferak, bizia izateko
aukera emateaz gain,
meteoritoen talketatik eta
eguzki-erradiazio
kaltegarrietatik babesten
gaitu.
Lau geruza ditu, behar
ditugun natura-baliabideak
ematen dizkigutenak.

39. IMPAKTU
ERRALDOIAREN
TEORIA

40. SATELITEA:
ILARGIA

43. Marte
Kolorea dela eta, planeta
gorria esaten zaio.
Planetaren lurrazalak
zenbait geologia-formazio
ikusgarri ditu; esate
baterako, Valles Marineris
arroila (4 000 km-ko luzera
du) eta Olinpo mendia
sumendia (24 km-ko altuera
du).
Oso atmosfera mehea du
(CO2 da, batez ere),
poloetan txandaka izozten
dena.
Bi satelite ditu, Fobos eta
Deimos, eguzki-sistemako
txikienak.

49. Jupiter
Eguzki-sistemako planetarik
handiena da; gainerako
planetak batuta baino
materia gehiago du
Atmosfera konplexua du
Jupiterrek: % 90 hidrogenoa
eta % 10 helioa. Hodeiak eta
ekaitzak ditu, eta
horregatik, zenbait
koloretako zerrenda eta
orban batzuk ditu;
Material harritsuz osatutako
eraztunak ditu, baina ez dira
Saturnokoak bezain
distiratsuak.

52. Saturno
Saturno da Lurretik ikusten
den planeta eraztundun
bakarra. Eraztunak
partikulaz osatuta daude:
neurri mikroskopikokoak izan
daitezke, baina baita etxe
baten tamainakoak ere.
Haren atmosferaren
konposizioan, % 75 hidrogenoa
da, eta % 25, helioa.
Planeta horrek soilik du urak
baino dentsitate txikiagoa.

55. Urano Hidrogenoz, metanoz eta
beste hidrokarburo
batzuez osatutako
atmosfera du. Urdin
ikusten da, metanoak
argi gorria xurgatzen
duelako.
Eraztunak ditu, beste
gas-planetek bezala,
baina oso lausoak.

58. Neptuno
Barrualdea harri urtuz, eta
ur, metano eta amoniako
likidoz osatuta dago, eta
kanpoaldea, hidrogenoz,
helioz, ur-lurrunaz eta
metanoz. Metanoa dela eta,
kolore urdina du, Uranok
bezala.
Eguzki-sistemako haize
indartsuenak ditu: Orban
Handiaren inguruan, haizea
2000 km/h-ko abiadurara ere
heltzen da. Gainerako gas-
planetak bezala, eraztunak
ditu inguruan.

60. Sateliteak
planeten inguruan
biraka ari diren
gorputzak dira

61. Planeta nanoak: Eguzkiaren inguruan biraka dabiltza
baina txikiegiak dira planetatzat hartzeko

62. Asteroideak Eguzkiaren
inguruan bira egiten
duten harrizko gorputz
txikiak dira

63. Kometak: harrizko eta izotzezko
gorputz txikiak dira . Eguzkiaren
inguruan bira egiten dute oso orbita
eszentrikoetan

64. Lurra eta Ilargia

65. Lurra-Ilargia sistema

66. Lurraren ezaugarriak
Harriz osatuta dago
Atmosfera du
Barruko hirugarren
planeta da eta Eguzkitik
distantzia egokira dago
Ur likidoa du

70. Ilargiak Lurraren inguruan bira egiten duenean, Eguzkiak
argiztaturiko ilargi-zona posizio anitzetan egon daiteke,
egunen arabera. Horren ondorioz, Lurretik begiratuta,
hainbat forma ikusten dugu, ilargi-fase izenekoak.

72. Eklipsea: Zeruko edozein gorputza
ezkutatzea beste bat tartean sartu delako

83. Itsasaldiak itsasoaren mailak dituen goraldiak
eta beheraldiak dira, Ilargiaren eta
Eguzkiaren grabitazio-erakarpenen eraginez

87. MAITE REMIREZ
BEURKO BHI