ang kalagayang panlipunan ng mga unang pilipino. Ikasiyam na dantaon naman nang makipagkalakalan ang mga Filipino sa mga Arab. Ikasampug dantaon nang naging sentro ng kalakalang Muslim ang Sulu at Mindanao. Ang mga produktong dala ng Arab ay ang mga kasangkapang gawa sa tanso, tapete, at seramika. Sa pag-aaral ng kabuhayan sa sinauang Filipino, ito’y nakapagbibigay ng pag-unawa sa kakayahan ng mga katangiang likas ng mga Filipino. Lumabas ang kakayahan ng mga Filipino na makiangkop sa kapaligiran at pakinabangan ang makukuha mula rito. Ang mahabang kasaykasayan ng pakikipagkalakalan ay nangahulugan na maganda nag ugnayan ito dahil sa katangian ng mga Filipino sa pagiging tapat at mapagkakatiwalaan.

1. KalagayangPangkabuhayanng
mgaSinaunangFilipino
Aralin 5
UgnayangPanlipunanat
Junriel L. Daug
Bugwak Elementary School

2. nagingMakikita ang
sinaunang Filipino, ang ating mga
paglalarawan sa mga
ninuno,
bago dumating ang mga Espanyol. Mahihinuha
sa larawan ang iba’t ibang katayuang
panlipunan na umiral sa sinaunang lipunang
Filipino at ang naging ugnayan nila sa isa’t
isa.
pamayanan sa
 Sa kapaligiran
 Sa pamamahala sa
kayusang panlipunan
 Sa kabuhayan
 Sa pakikipagkalakalan sa kapuwa
Filipino at sa karatig-lugar ng Pilipinas
Panimula

3. Suriin ang sumusunod na larawan. Ano ang iyong masasabi tungkol sa
larawan A, larawan B, at larawan C? Ano ang mahihinuha mo hinggil sa
papel na kanilang ginagampanan sa ating lipunan?
SubukinNatin
A B C

4. 1. Ano ang iyong naging batayan sa paghinuha
sa lipunan ng bawat taong nasa larawan?
2. Ano sa iyong palagay ang ipinahihiwatig ng
mga larawan tungkol sa pamumuhay ng
ating mga ninuno?
PamprosesongTanong

5. UnawainNatin
Pinatunayan ng ating mga ninuno ang
kanilang kakayahan sa pag-aangkop sa kanilang
kapaligiran. Bago pa man ang pagdating ng mga
mananakop, may umiiral nang sistema o kaayusan
saa lipunan ang mga sinaunang Filipino na
Gumabay sa kanilang maayos at masaganang
pamumuhay
Ang pamamaraan ng pamumuhay ng mga
sinaunang Filipino ay kanilang napagbuti sa
paglipas ng panahon dahil sa pagkakatuklas at
pagpapahusay at paglikha nila ng mga bagay.

6. PamumuhayatTeknolohiyangmgaSinaunangFilipino
Nakatuklas at nakagawa ng ib’t ibang
ang atingkasangkapan
ginagamit upang mapadali ang
mga ninuno na kanilang
kanilang
pamumuhay sa araw-araw. Ang mga kasangkapang
kanilang ginawa ay nagbago at napakinis sa paglipas
ng panahon, patunay ng pag-unlad ng kanilang
kaalaman sa teknolohiya. Mula sa paggamit ng bato
at gumamit sila ng metal bilang pangunahing
materyal ng kanilang mga kasangkapan.
Tinawag ang mga yugtong ito ng kasaysayan
bilang Panahon ng Bato at Panahon ng Metal.

7. PanahongPrehistoriko
Ito ang tawag sa panahon kung
kailan hindi pa naisusulat ang
kasaysayan. Nahahati ang panahong
prehistoriko ng Pilipinas ayon sa
teknolohiyang ginagamit ng mga
sinaunang tao:
Panahon ng Bato
(mula 500,000 - 500 B.C.E.)
Panahon ng Metal
(mula 800 B.C.E. - 1,000 C.E.)

8. PanahonngBato
Natutunan ng mga sinaunang tao
ang paggamit ng mga kasangkapang
bato. Dito nagsisimulang umusbong ang
mga pamayanan at sinaunang kultura
ng mga Filipino tulad ng masasalamin
mula sa mga natagpuang labi at
kasangkapan sa mga yungib sa Palawan
at Cagayan.
Nahahati sa dalawa ang panahon
ng bato:
1.Panahong Paleolitiko o Lumang Bato
2.Panahong Neolitiko o Bagong Bato

9. PanahongPaleolitikooPanahonngLumangBato
(500,000 – 6,000 B.C.E)
Panahon kung saan nabuhay
ang mga Taong Tabon.
Naninirahan sila sa
gumagamit ng mga tinapyas
yungib at
na
bato na magagaspang bilang
Nabuhay sila sa
at pagngangalap ng
kasangkapan.
pangangaso
pagkain.

10. PanahongPaleolitikooPanahonngLumangBato
(500,000 – 6,000 B.C.E)
Mula naman sa mga nahukay
na buto ng malalaking hayop tulad
ng baboy-ramo at usa (na nabuhay
nakalipas) sa Gure
may 4,000-8,000 taon na ang
Cave (Tabon
Cave Complex sa Palawan),
napatunayan ng mga antropologo
na higit na mahusay mangaso ang
mga sinaunang tao sa naturang
yungib kaysa Taong Tabo.

11. PanahongNeolitikooPanahonngBagongBato
(6,000 – 500 B.C.E)
Nilisan ng mga sinaunang tao
ang mga yungib at nagsisimulang
paunlarin ang kanilang pamumuhay
ayon sa kanilang pangangailangan
at hamon ng kapaligiran. Hinasa at
pinakinis
magaspang
nila ang dati ay
na mga kasangkapang
bato. Nagsimula silang manirahan
sa tabi ng mga dagat at ilog.

12. PanahongNeolitikooPanahonngBagongBato
(6,000 – 500 B.C.E)
Kanilang natutuhan ang:
1.Magsaka
2.Mag-alaga ng hayop
3.Paggamit ng irigasyon sa
pagsasaka ng palay, taro,
nipa at iba pa.
4.Pangingisda

13. PanahongNeolitikooPanahonngBagongBato
(6,000 – 500 B.C.E)
5.Gumawa ng banga at
palayok
6.Paggamit ng imbakan ng
mga sobrang pagkain
ng sisidlan ng
ng kanilang mga
7.Paggamit
mga buto
yumao.

14. PanahongNeolitikooPanahonngBagongBato
(6,000 – 500 B.C.E)
Dahil sa pag-unlad ng sinaunang
mga Filipino,pamayanan ng
nagkaroon sila ng espesyalisasyon
sa paggawa tulad ng:
1.Pagsasaka
2.Pangingisda
3.Pangangaso
4.Paghahabi
5.Paggawa ng bangka
6.Pagpapalayok.

15. PanahongMetal
Nang lumaon ay natuklasan
ng ating mga ninuno ang
paggamit ng metal at tinawag ang
panagong ito na Panghon ng
Metal.
Ito ay nahahati sa sa dalawa:
1. Maagang Panahon ng Metal
2. Maunlad na Panahon ng Metal

16. MaagangPanahonngMetal
kasangkapan saIlang halimbawa ng
panahong ito ay natagpuan sa Palawan,
Masbate, at Bulacan tulad ng sibat, palaso, at
kutsilyo.
Gawa ang mga ito sa tanso at bronse. Ang
tanso ay maaring namina nila sa kabundukan
ng Pilipinas. Samantala, pinaniniwalaan ng
mga antropologo na ang bronse buhat sa mga
mangangalakal ng Timog-Silangang Asya na
nakipagkalakalan sa sinaunang Filipino.
Nahukay din ang mga palamuti tulad ng ling-
ling-o at ilang yari sa jade.
(800 – 250 B.C.E)

17. MaunladnaPanahonngMetal
napaghusay ng mgaHigit na
sinaunang Filipino ang kanilang
mga kasangkapang metal. Patunay
rito ang mga nahukay na talim ng
sibat, kampit, gulok, kutsilyo, at iba
pang sandata na Kalanay sa Masbate
at Novaliches sa Quezon City.

18. GawinatMatuto
Magpapangkat ng tatlo ang klase. Ang
presentasyon na magpapakita sa
bawat pangkat ay magsasagawa ng
mga
naging kasangkapan, uri ng pamumuhay, at
sinaunang Filipino sa panahon
mga hamong kinahaharap ng mga
ng
Paleonlitiko, Neolitiko, at Metal. Maaaring
gumamit ng mga larawan na magpapakita
ng kanilang naging pamumuhay at mga
larawan ng ebidensiyang natagpuan sa
Pilipinas kaugnay ng mga panahong
nabanggit.

19. UgnayangPanlipunansaPilipinasnoongSinaunangPanahon.
Sa pag-unlad ng teknolohiya ay siya ring
pagyabong ng kaalaman ng ating mga ninuno
sa iba’t-ibang bagay. Marami ang naging bihasa
sa pagsasaka, pangingisda, pangangaso,
paghahabi, pagpapalayok, at paggawa ng
bangka. Dahil sa pagkakaroon ng iba’t ibang
tungkulin ang bawat isa, nagkaroon ng
pagkakaiba ng kanilang antas na pamumuhay.
Ang iba ay mas naging maunlad at marangya
sa pamumuhay habang ang iba ay nanatili o
mas nag mahirap ang buhay.

20. MgaAntasPanlipunanngmgaSinaunangFilipino
Bago pa dumating ang mga Espanyol
sa Pilipinas, may sariling sistemang
panlipunan, pampolitika, at pang-
ekonomiya na ang mga Filipino – ang
barangay.
Ang lipunang Filipino ay nahati sa
iba’t ibang antas batay ang pagkakahating
ito sa yaman, impluwensiya sa lipunan, at
mga pribilehiyong tinatamasa ng mga
sinaunang Filipino.

21. MgaAntasPanlipunanngmgaSinaunangFilipino
May tatlong antas o pagpapangkat ang mga
sinaunang tao sa lipunang Tagalog at Bisaya:
TAGALOG BISAYA
MAGINOO (Gat o Lakan) DATU
MAHARLIKA TIMAWA
ALIPIN ORIPUN

22. MaginooatDatu
Ang pinakamataas na antas ng tao sa
lipunang Tagalog at Bisaya. Maaaring
maging datu ang isang kasapi ng barangay
sa pamamagitan ng katapangan,
katalinuhan, pagmamana o kayamanan.
Nasusukat ang yaman ng isang datu sa
dami ng kaniyang alipin, dami ng kanyang
pagmamay-aring ginto at ng kaniyang
pamilya, at lawak ng kaniyang pagmamay-
aring lupain. Simbolo ang ginto ng mataas
na katayuan sa sinaunang lipunan.

23. MaharlikaatTimawa
Tinatawag na bagani ang mahuhusay
na mandirigma. Marami sa mga ito ay
mula sa pangkat ng mga maharlika.
Tungkulin ng mga maharlika ang tulungan
ang datu sa pagtatanggol at pagpapanatili
ng kapayapaan sa barangay. Wala silang
pananagutang magbayad ng buwis sa datu.

24. MaharlikaatTimawa
Ang mandirigmang Bisaya ay
nakilala sa kanilang tato sa
katawan. Naipakita sa dami ng tato
sa kanilang katawan ang bilang ng
mga napaslang nilang kaaway.
mandirigmang Tagalog naman
Ang pinakamatapang na
ay
nakilala sa suot niyang pulang
putong o maliit na piraso ng tela sa
kaniyang ulo.

25. MaharlikaatTimawa
Ang timawa ay malalayang tao at mga
taong lumaya mula sa pagkaalipin. Kabilang
din sa kanila ang ang inanak o inapo ng mga
datu mula sa kanilang ikalawang asawa.
Maaaring magmay-ari ng lupa ang
timawa. May karapatan din siya sa kita ng
kanyang ani nang hindi nagbibigay ng
tributo sa datu. Tungkulin naman ng timawa
na sundin ang ano mang utos ng datu, tulad
ng pagtulong sa pagtatanim at pag-aani ng
sakahan, pangingisda, pagsama sa
paglalakbay at pagsasagwan ng bangka nito.

26. MaharlikaatTimawa
lipunang nagbabayad ngSa
buwis ang
Bisaya,
mga timawa, ngunit may
karapatan silang lumipat sa datung
pinaglilikuran. Ang mga timawang
naglingkod sa datu ay hindi nagtrabaho sa
bukid at hindi rin nagbayad ng tributo. Sa
halip, ang mga timawang ito ay nagsisilbing
kasama ng datu sa digmaan, tagasagwan ng
bangka, tagatikim ng alak ng datu, o sugo sa
pakikipagkasundo sa kasal ng mga anak ng
datu.

27. AlipinatOripun
Ang alipin (sa mga Tagalog) at oripun
(sa mga Bisaya) ang bumuo sa
pinakamababang antas panlipunan noong
sinaunang panahon.
Mga Dahilan sa Pagkakaalipin.
1.Kaparusahan sa krimen at kawalan ng
bayad sa nagawang krimen
2.Nahuling pumasok sa teritoryo ng datu
3.Tinubos ng tao (tagalog) sa pagkakautang
o krimen na nagawa.

28. AlipinatOripun
Tungkulin ng datu na gawin alipin ang
mga batang naulila at walang kumupkop na
kamag-anak. May tungkulin din ang datu sa
kabuuang kahusayan a t kagalingan ng mga
alipin lalo na ang mga naabandona sa
digmaan at ulila.
ng alipin sa mga
ang uri ng origun sa
Dalawa ang uri
Tagalog at tatlo naman
mga Bisaya.

29. AlipinatOripun
Uri ng Alipin (Tagalog)
Aliping Namamahay
 Nakatira sa sariling bahay
 Nagbigay ng taunang tributo na katumbas
ng dalawang salop ng palay, lahat ng buto
ng kanilang tanim, at malaking tapayan ng
quilan (alak na mula sa tubo)
 Tumulong sa paghahanda ng mga
kakailanganin sa paglalakbay ng datu
 Katulong sa pagdaraos ng mga pagtitipon at
maaaring magkaroon ng sariling ari-arian
Aliping Saguiguilid
 Nanirahan sa tirahan ng Datu
 Nagsilbi araw at gabi sa datu
 Hindi maaaring magkaroon ng sariling ari-
arian
Uri ng Oripun (Bisaya)
Ayuey
 Pinakamababang pangkat ng oripun
 Naninilbihan kailanman naisin ng datu
Tumarampuk
 Naninilbihan ng isang araw sa isang
linggo sa datu
 Maaaring magbayad ng palay kapalit
ng kaniyang paninilbihan
Tumataban
 Nanilbihan sa datu tuwing may piging
o pagtitipon.

30. AlipinatOripun
Ang isang alipin ay maaring manatiling
alipin habambuhay. Ito ay kung ang alipin ay
ipinagbili ng kanyang mga magulang dahil sa
kahirapan o matinding pangangailangan.
Maaari ding umangat sa pagiging timawa
ang isang alipin sa pamamagitan ng sumusunod
na paraan:
1.Mabayaran ang kanyang pagkakautang.
2.Nakompleto ang isang kautusan o kasunduan
3.Natubos ng ginto ang kaniyang kalayaan.

31. AntasPanlipunan
Sa sinaunang lipunang Filipino, nabibigyan ng pagkakataon
ang bawat taong kabilang sa mas mababang antas na gumawa ng
mga hakbang upang mapabuti ang sariling kalagayan sa buhay.
magsumikap upang makaangat ng
Ang napapabilang sa mababang antas
antas
ay hinihikayat na
at matamasa ang
pribilehiyong kaakibat nito. Gayundin ang mga nasa mataas na
antas ay nagsumikap ding manatili sa antas na kanilang
kinabibilangan. Ang mga taong hindi nakababayad ng utang o mga
taong nagkaroon ng pagkakasala ay maaaring mapalipat sa
mababang antas kaya’t magiging mas maingat ang mga taong
hindi gumawa ng masama upang hindi mawalan ng mga
pribilehiyo.

32. GabaynaTanong:
Ano-anong mahalagang bahagi ang ginagampanan ng
bawat pangkat sa sinaunang lipunang Filipino?

33. KababaihansaSinaunangLipunangFilipino
Mataas ang pagpapahalaga sa
sinaunang Filipino sa kababaihan.
Bukod sa katungkulan bilang ina at
tagapangalaga
mahalagang
sa
bahagi
pamilya,
rin
may
silang
ginagampanan sa lipunan.
Kababaihan ang nagsilbing mga
espiritwal na pinuno sa sinunang
lipunang Filipino. Ang mga
Katalonan (sa Tagalog) at babaylan
(sa mga Bisaya) ang nanguna sa mga
panrelihiyong rituwal.

34. KababaihansaSinaunangLipunangFilipino
Nagsilbi silang tulay sa pagitan ng
mga tao at ng mga diyos at diyosa at
tagapamagitan upang makausap ng
Idinulong din sa
mga nabubuhay ang mga yumao.
mga katalonan at
babaylan ang mga karamdaman-pisikal
man o supernatural.
Naging papel din ng kababaihan sa
sinaunang lipunang Filipino ang
pangangalaga at pag-iingat sa kultura
at panlipunang karunungan o kaalaman
ng kanilang lokal na pamayanan.

35. KababaihansaSinaunangLipunangFilipino
Ang babaylan ang nagtatakda
noon kung kailan dapat simulan ang
paghahawan ng kagubatan at kung
kailan magsisimula ang pagtatanim.
Nangunguna, gaya sa Ifugao, ang
kababaihan sa pagtatanim at pag-aani.

36. KababaihansaSinaunangLipunangFilipino
Nagtamasa rin sila ng mga karapatan
tulad ng sumusunod:
• Pagmamay-ari at pagmamana ng
mga ari-arian.
• Pakikipagkalakalan
• Pagiging datu kung walang lalaking
magmamana ng katungkulang ito
• Pamimili ng mapapangasawa,
pakikipagdiborsiyo sa asawa, at
muling pag-aasawa
• Pagpapangalan ng anak.

37. GawinatMatuto
Magpapangkat sa tatlo ang klase. Ang bawat
pangkat ay magsasadula ng isang tipikal na araw
sa buhay ng mga pangkat sa sinaunang lipunang
Filipino – maginoo at datu; maharlika at timawa;
at mga alipin. Ipoproseso ng klase ang ginawang
pagsasadula sa gabay ng inyong guro.

38. KalagayangPampolitikasaSinaunangLipunang
Filipino
Ang sistema ng pamamahala sa kapuluan noon ang
nagpatupad ng mga batas. Ang pagsunod ng mga tao sa mga
batas at ang pagpapatupad nito ng pamahalaan ang tumiyak sa
maayos at makatarungang ugnayan ng mga tao sa sinaunang
lipunang Filipino. Nakaatang sa balikat ng mga pinuno ang
tungkuling pagpapanatili ng kaayusan at kapayapaan sa
pamayanan, at pati ang pangangasiwa sa kanilang kabuhayan.
Dalawang uri ng pamahalaan ang umiral sa sinaunang
panahon sa Pilipinas-ang barangay at ang sultanato.

39. AngBarangay
Lumaganap sa mga pamayanan
sa Luzon at Visayas ang mga
barangay. Ang barangay ay salitang
halaw sa balangay na tumutukoy sa
sasakyang pandagat na ginamit noon
ng mga sinaunang Filipinong
nanirahan sa mga kapatagan. Ang
barangay ay isang yunit pampolitika,
panlipunan, at pangkabuhayan
noong sinaunang panahon sa
Pilipinas.

40. AngDatu
Datu ang tawag sa pinuno ng barangay na
karaniwang
pamilya sa
binubuo ng 30 hanggang 100
isang barangay. Siya ang
kinikilalang pinakamalakas, pinakamatapang,
at pinakamayamang lalaki sa barangay. Siya at
ang kanyang pamilya
pinakamataas na antas
ay kabilang sa
sa lipunan noon.
Bilang ama ng barangay, nakasalalay sa kanya
ang kapakanan sa buong barangay kaya
tungkulin niyang magpatupad ng batas
ipagtanggol ang kanyang barangay
at
laban sa
mga kaaway tuwing may digmaan.

41. PaggawaatPagpapatupadngBatas
May dalawang batas na umiral sa
noon. Ang batas na
at ang batas a hindi
barangay
nakasulat
nakasulat.
Ang mga batas na nakasulat ay mga
pag-uutos na ginagawa ng datu kasama
ang lupon ng matatanda sa barangay
na nagsisilbing kanyang tagapayo. Ang
lupon ding ito ay itinuring na
marurunong sa pamayanan.

42. PaggawaatPagpapatupadngBatas
Nakapaloob sa mga nakasulat na batas
ang mga usapin tungkol sa diborsiyo, krmen,
pagmamay-ari ng mga ari-arian, at iba pa.
Matapos itong mapagtibay,
ipinagbibigay-alam sa isang pagtitipon
ay
sa
pamamagitan ng umalohokan o tagapagbalita.
Sa Visayas, ang umalohokan ay siya ring
pinunong inihahalal ng mga datu sa tuwing
may malaking away na kailangang ayusin.
Siya ang maglilitis hanggang sa magkasundo
ang mga nagkalaitan.

43. SistemangPangkatarungan
Ang mga Datu ang nagbibigay ng
hatol sa mga pagkakasala ng mga
kasapi ng
proseso ng
paglilitis na ginaganap
pagdinig ng kaso
sa harap
barangay. Dumaraan sa
at
ng
madla. Ang mga saksi ay nanunumpa
sa harap ng mga hukom na ito ay
itinuring na banal o sagrado. Sa mga
pagkakataong
pagpapasiya
hindi madali
sa isang
ang
kaso,
isinasailalim ang mga akusado sa mga
pagsubok.

44. Pakikipag-ugnayansaibangBarangay
Sinikap parin ng mga datu na mmakipag-
ugnayansa bawat barangay upang palaganapin
ang katahimikan at kapayapaan sa loob at labas
ng barangay sa isa’t-isa. Sa pamamagitan ng
sanduguan sa pagitan ng mga datu, napagtibay
ang kasunduan sa mga barangay.
pamamagitan ng paghiwa sa bisig gamit
Ang sanduguan ay isinasagawa sa
ang
punyal at pagpapatulo ng dugo sa kupang may
alak. Ang pag-inom ng magkabilang panig sa
pinaghalong alak at dugong ito ang nagsisilbing
simbolo ng kanilang pagkakaibigan.

45. AngSultanato
Nabuo ito mula sa katimugang
Pilipinas na dala ng impluwensiya ng
Islam.
Ang Sultanato ay isang sistema ng
pamamahala na batay sa katuturan ng
Islam. Ang Sultan ang pinakamataas na
pinuno sa isang sultanato.

46. AngMgaSultan
Sharif ul-Hashim
sultanato saAng nagtatag ng
Pilipinas at tumayo ring sultan nito.
Ang naging batayan
kaniyang nasasakupan
ng lawak ng
ay hanggang
saan umabot ang tunog ng tambol mula
sa kanyang tirahan.

47. AngMgaSultan
Sharif Kabungsuan
Itinatag niya ang sultanato sa
Mindanao noong 1478. Bukod sa Sulu at
Mindanao, may itinatag ding sultanato
sa Cotabato at Lanao. Sa kasalukuyan ay
may umiiral pa ring sultnato sa ilang
bahagi ng Mindanao bagama’t ang papel
nito sa pamamahala ay hindi na lubhang
mahalintulad noong sinaunang sultanato
sa Mindanao.

48. AngSultan
Taglay ng sultan ang sumusunod na katangian:
1.May angking kayamanan
2.Mataas na bilang ng mga tagasunod
3.May mahalagang ambag kaugnay sa
pagpapahalaga ng lipunang Muslim (husay sa
pakikidigma)
Namamana ang pagiging sultan. Pinakamahalagang
batayan sa pagmana nito ay ang kakayahan nh
isang tao na mapatunayang ang kaniyang
pinagnunuan ay galing sa linya ni Mohammad

49. AngSultan
tagapagtatag ng Islam. Ang
Si Mohammad ang huling propeta at
tarsila (sarsila) ang
nagsasalaysay sa pinagmulan ng lahi ng mga Islam.

50. PamamahalaatTungkulinngSultan
Ang pangunahing pananagutan ng sultan ay
ang kapakanan ng kaniyang mga nasasakupan – sa
panahon man ng kapayapaan o ng digmaan.
Ang sultan ang nagtatakda at nagpapatupad
ng mga batas sa isang sultanato. Katulong niya sa
pagpapatupad ng batas
nagsisilbing tagapayo
ang ruma bichara na
na binubuong mga
makapangyarihan at mayayamang pinuno sa mga
pamayanang nasasakupan ng sultanato. Ang mga
batas ay batay sa adat (customary laws), sharia
(Islamic law), at Qur’an (Koran)

51. GabaynaTanong:
Paano pinamunuan ng sultan ang sultanato?

52. GawinatMatuto
Magpapangkat sa apat ang klase. Ang bawat
pangkat
suliranin
ay magsasadula
sa ugnayan ng
ng isang sitwasyon o
mga tao sa sinaunang
lipunang Filipino. Ang bawat sitwasyon ay bibigyan
ng dalawang posibleng kahahantungan-kung may
pamahalaan at batas na pinaiiral at kung walang
pamahalaan at batas na umiiral. Ipoproseso ng
klase ang gawain sa gabay ng guro.

53. KabuhayanngmgaSinaunangFilipino
kapuluanAng
sagana sa
ng Pilipinas ay
likas na yaman. Ang
kapaligiran nito ay nagtataglay ng iba’t
ibang mga anyong lupa at anyong tubig
na nagbibigay ng kabuhayan sa mga
naninirahan dito. Ang mga sinaunang
makiangkop saFilipino ay
kanilang
natutunan
natutong
kapaligiran
nilang
pamamaraan upang matustusan
kung saan
humanap ng
ang
kanilang mga pangangailangan mula sa
kanilang kapaligiran.

54. KabuhayanngmgaSinaunangFilipino
Kabuhayang nabuo ayon sa uri
ng kapaligiran.
Naninirahan sa patag
– pamayanang agrikultural
Nanirahan malapit sa dagat at
katubigan
– pamayanang pangisdaan
Nanirahan sa kabundukan
- pangangaso at pagmimina

55. KabuhayangAgrikultural
Ang pagsasaka ang isa sa
pangunahing kabuhayan. Dalawa ang
paraan ng pagsasaka ng mga Filipino –
ang pagkakaingin at ang pagsasaka
sa pamamagitan ng pagbubungkal
ng lupa.
Ang paggamit ng irigasyon o
patubig ay dumami ang kanilang
produksiyon ng kanilang pagkain –
dahilan upang maging sedentaryo ang
pananahan ng mga sinaunang Filipino
at dumami ang kanilang populasyon

56. Pagmamay-aringLupa
Sa patakaran ng pagmamay-ari ng lupa, may mga lupain na
nakalaan para sa kapakinabangan ng mga maginoo o pamilya ng
datu. May lupain na itinuring na pagmamay-ari ng buong
barangay tulad ng kakahuyan, lupang pansakahan at katubigan.
Ang pakinabang o paggamit ng lupa sa sinaunang Filipino ay
tinatawag na komunal o ginagamit para sa kapakinabangan ng
mga miyembro ng barangay. Binabaonan nila ito ng pirasong
kahoy bilang tanda ng pagmamay-ari. Sa
itinuturing na pagmamay-ari nila ang lupang
pagkakaingin,
tinataniman
hanggang sa ito ay kanilang iwan upang maghanap ng bagong
mapagtaniman. Ito ay nangangahulugang siya lamang ang may
karapatang maghawan, magtanim at mag-ani sa lupang ginamit.

57. Pagmamay-aringLupa
Ang lupang pag-aari ng isang pamilya ay ang lupang
kinatitirikan ng kanilang tahanan.
ay kapaki-pakinabang
dahil
Ang pagiging insular ng Pilipinas
sa katubigang nakapaligid
pangunahing kabuhayandin nila
sa kapuluan ay
ang pangingisda.
naging
Lmabat,
bingwit, basket, at lason ang mga pangunahing kagamitan nila sa
apangingisda. Ang lason ng kanilang ginamit ay mula sa katas ng
ugat ng dahon ng halaman. Bukod sa pangingisda, nanisid din
ang mga sinuanang Filipino ng mga Perlas.

58. Pagmamay-aringLupa
Nag-aalaga rin ng hayop ang mga sinaunang Filipino. Nag-
aalaga sila ng baboy, kalabaw, manok, at kambing. Ayon sa
Filipinong historyador na si Teodoro Agoncillo, maaaring nag-alaga
rin ng mga elepante ang sinaunang Filipino. Ito
pagkakaroon ng salitang Tagalog para sa elepante
ay batay sa
na mula sa
salitang malay na “gadya”
Nangangaso rin ang mga sinaunang Filipino gamit ang bitag at
patibong tulad ng hukay, upang makahuli ng malalaking hayop.
Sa pagmimina, ginto ang pangunahing minimina ng mga
sinaunang Filipino gamit ang kahoy na kawali at kahoy na batya sa
may batis ayon sa Amerikanong historyador – William Henry Scott.

59. MgaIndustriya
1. Paggawa ng sasakyang pandagat
Kabilang sa ginagawang iba’t-ibang
bangka noon ang balangay, caracoa,
virey, vinta, at parau. Ang kahoy na
karaniwang ginagamit para dito ay
lawaan dahil ito ay matibay.

60. MgaIndustriya
2. Pagpapalayok
Kababaihan ang nagpapalayok gamit ang
tinatawag na anvil-and-paddle technique o
gamit ang patpat at sangkalan sa paghubog
ng luwad. Ito’y binibilad sa araw o kaya’y
niluluto o pinapaayupan nang walang
ginagamit na hurno o kiln.
Mga produkto sa pagpapalayok
1.Palayok – para sa pagluluto, sisidlan ng buto
ng kanilang yumao, imbakan ng pagkain
2.Balanga (Kawali) – para sa pagpiprito
3.Banga – lalagyan ng tubig
4.Dulang – isang malaking plato

61. MgaIndustriya
3. Paghahabi
Ginagamit ang habilang gawa sa
kahoy sa iba’t ibang paghahabi ng tela
tulad ng sinamay na mula sa abaka at
ang tinatawag na medrinaque na mula
sa saging (o abaca batay sa ibang tala)

62. Pakikipagkalakalan
Ang mga sobra sa kanilang
pangangailangan ay natutunan nilang
para sa
ng ibang
ipagpalit
produkto
ang naging
iba’t-ibang mga
pamayanan. Ito
simula ng
pakikipagkalakalan. Unang isinigawa
ito sa pagitan ng ibang barangay at sa
paglipas ng panahon ay sa mga
karatig na lugar sa Timog-silangang
Asya. Pakikipagpalitan ng produkto
ang simula ng kalakalan na tinawag
na barter.

63. Pakikipagkalakalan
Sa kalaunan ay
ginto at
gumit sila ng
at
nagkaroon
kabibe
din
bilang salapi
sila ng mga
kasangkapang panimbang at panukat
para sa pagtataya ng damit at halaga
ng bilihin. Di nagtagal, naitatag ang
sistema ng pakikipagkalakalan gamit
ang salapi

64. Pakikipagkalakalan
Naging sentro ng kalakalan ang maliit na barangay.
Nakipagkalakalan ang mga Filipino sa mga Taga- India, Indonesia,
China at sa mga Arab. Batay sa pananaliksik, ang mga produktong
mula sa India tulad ng Kristal, abaloryo, at mga kasangkapang
gawa sa metal na dinala sa Pilipinas mula sa Indonesia.
Mahalagang produktong mineral sa panahong ito ang ginto. Ang
kalakalang India-Indonesia at Pilipinas ay tinatayang naganap
noong bago mag-ikatlo hanggang ikalawang dantaon B.C.E.
hanggang ikalimang dantaon C.E.
Samantala, ang Pilipinas at China ay nagsimulang
makipagkalakalan sa isa’t isa noong 900 – 1,400 C.E. Ilan sa mga
produktong Chinese ay tapayan, salamin, timbangan at jade.

65. Pakikipagkalakalan
Ikasiyam na dantaon naman nang makipagkalakalan ang mga
Filipino sa mga Arab. Ikasampug dantaon nang naging sentro ng
kalakalang Muslim ang Sulu at Mindanao. Ang mga produktong
dala ng Arab ay ang mga kasangkapang gawa sa tanso, tapete, at
seramika.
Sa pag-aaral ng kabuhayan sa sinauang Filipino, ito’y
nakapagbibigay ng pag-unawa sa kakayahan ng mga katangiang
likas ng mga Filipino. Lumabas ang kakayahan ng mga Filipino na
makiangkop sa kapaligiran at pakinabangan ang makukuha mula
rito. Ang mahabang kasaykasayan ng pakikipagkalakalan ay
nangahulugan na maganda nag ugnayan ito dahil sa katangian ng
mga Filipino sa pagiging tapat at mapagkakatiwalaan.

66. TulongKaalaman
Piloncitos ang tawag sa mga inukitang
gintong barya na ginamit ng mga sinaunang
Filipino sa pakikipagkalakalan. Itinuring ito
bilang isa sa mga unang salapi ng Pilipinas.

67. GabaynaTanong:
Ano ang naging kontribusyon ng
sinaunang kabuhayang Filipino sa pagbuo ng
ating sinaunang kabihasnan?

68. GawinatMatuto:
Bumuo ng mga pangkat sa klase at
magsagawa ng karagdagang pananaliksik sa
bawat sinaunang kabuhayan ng mga Filipino.
Sikaping makahanap at makagawa ng mga
biswal na representansyon. Ipakilala ang mga
sinaunang kabuhayan sa klase at ihalad ang
kontribusyon nito sa sinaunang kabihasnang
Filipino.

69. Maramin
g