ARALIN 3.3 TULA Mula sa Uganda

1. MODYUL 3:
TULA
MULA SA
UGANDA

3. Ano ang masasabi niyo
sa bidyong pinanood?

4. Gawain 1:
Tingnan ang larawang nakapaskil sa TV. Mag-
isip kayo ng isang salita na naglalarawan sa
katangiang taglay ng inyong Ina o itinuturing na
Ina. Isa-isang pumunta sa pisara at isulat ang sagot.

5. s

6. Paano maiaantas ang mga salita ng ayon sa
damdaming ipapahayag?
PAGKIKLINO (CLINING)- pag-aantas ng salita batay sa tindi ng emosyon o
damdamin.
Halimbawa:
Hindi maaaring sabihin na ikaw ay napupoot kung naiinis ka lamang. Kung
iaantas natin ang sumusunod na salitang magkatulad ng kahulugan na magkaiba
naman sa tindi o digri ng nais ipahayag,ganito ang magiging ayos ng mga ito.
inis galit muhi poot

7. 2. Pansinin ang salitang magkakatulad ng kahulugan, ngunit
magkakaiba sa tindi o digri ng nagpapahayag. Ganito ang
magiging ayos kung iaantas ito.
a.Pagkawala
b.Nasira
pagkaubos pagkasaid
nawasak

8. Iba pang halimbawa:

10. GAWAIN 2: Iantas ang mga
sumusunod na salita o parirala batay
sa tindi ng emosyon o damdamin.
Lagyan ng bilang 1 - di masidhi,
2 - masidhi, 3 - pinakamasidhi.

25. Ano ang TULA?
🞅 ay isang akdang pampanitikang binubuo ng mga taludtod at saknong.
Bawat saknong naman ay binubuo ng mga taludtod o linya at ang bawat
taludtod ay nahahati sa mga pantig. Ito ay naglalaman ng mga salitang
piling-pili,may mga tayutay o matatalinhagang salita at simbolo, at
masining bukod sa pagiging madamdamin at maindayog kung bigkasin
kaya’t maari itong lapitan ng himig.
Ang KASININGAN ng isang tula ay makikita sa paggamit ng mga salitang
ginagamit ng may akda. Tinataglay din nito ang mga elemento ng tula na
maingat na pinili at ginamit sa pagsulat nito.

26. Uri ng Tula
TRADISYONAL NA TULA - May sukat, tugma at mga
salitang may malalalim na kahulugan.
MALAYANG TALUDTURAN- Ang makabagong
kayarian ng mga tulang walang sukat at tugma.
DI-TUGMANG TALUDTURAN (BLANK VERSE) -Tulang
may sukat bagaman walang tugma.

27. Mga Elemento ng Tula
1.Sukat- ito ay tumutukoy sa bilang ng pantig sa
bawat taludtod na bumubuo sa isang saknong.
Halimbawa:
Ako ay isang tao= a/ko/ay/i/sang/ta/o= pitong
pantig

29. Mga Elemento ng Tula
2.Tugma – Ito ay ang pagkakasintunugan ng mga
salita sa huling pantig ng bawat taludtod. Ang
panghuling pantig sa dulo ng taludtod ay maaaring
nagtatapos sa patinig o katinig at binibigkas nang
mabilis, malumay o may impit sa lalamunan. Ito ay
may dalawang uri, ang tugmaang ganap at di
ganap.

30. DALAWANG URI NG TUGMA
a. Ganap ang tugma kapag magkakapareho ang
tunog o titik ng huling salita sa bawat taludtod.
Halimbawa:
Mula sa tulang Kundiman ni Jose Rizal
Tunay ngayong umid yaring dila’t puso
Sinta’y umilag, tuwa’y lumalayo
Bayan palibhasa’y lupig sumuko
Sa kapabayaan ng nagturong puno

31. DALAWANG URI NG TUGMA
b. Di-ganap ang tugma kapag magkapareho lamang ng tunog
ang huling salita sa bawat taludtod ngunit magkakaiba ang titik.
Halimbawa:
Mula sa tulang Pag-ibig sa Tinubuang Lupa
ni Andres Bonifacio
Walang mahalagang hindi inihandog
Ng pusong mahal sa Bayang nagkupkop,
Dugo, yaman, dunong, katisa’t pagod
Buhay ma’y abuting magkalagot-lagot

32. 3.Kariktan- ang pagpili at pagsasaayos
ng mga salitang ilalapat sa tula at ang
kabuuan nito. Ito ang malinaw at di-
malilimutang impresyon na nakikintal
sa isipan ng mambabasa.

33. 4. Talinghaga- Ito ay ang matayog na
diwang ipinahihiwatig ng makata. Dito
kinakailangan ang paggamit ng tayutay
o matatalinghagang pahayag upang
maging kaakit-akit at mabisa ang tula.

34. “ Bakit kaya rito sa mundong ibabaw,marami sa tao’y sa
salapi silaw?”-panambitan ni Myra Prado salin ni Ma. Lilia
Realubit
Kahulugan: ito ay nagpapahiwatig na may mga taong
sa ating lipunan na sa salipi umiikot ang pamumuhay.
Sa pagsusuri ng isang tula, tignan ang pagkabuo nito.
Mula sa tugmaang taglay nito,mga simbolo at
matatalinhagang pahayag,at sa paksang tinutukoy nito.
Sinusuri ito bata sa istruktura at pagiging mabisang
midyum sa pagbibigay ng mensahae ng may akda.

35. Alam mo bang…
Nakadaragdag sa kagandahan at kabisaan
ng katha ang hindi karaniwang paggamit ng
mga salita? Kaya naman ang tula ay mayaman
sa mga tayutay na nakatutulong upang maging
mabisa at kaakit-akit ang akda. Maliban sa
tayutay, nagagamit din sa pagkakaroon ng
kariktan ng tula ang mga simbolismo at
matatalinghagang pananalita.

36. Ang Matatalinhagang pahayag o salita ay may
malalim o hindi tiyak na kahulugan na ginagamit din
upang maging mas kaakit akit ang akdang isinusulat at
sumasalamin sa kagandahan ng wikang Filipino. Ilan sa
mga paraan ng paggamit nito ay ang mga tayutay at
idyoma.
Halimbawa:
magsunog ng kilay- mag aral nang mabuti
bugtong na anak- kaisa isang anak
ilaw ng tahanan - ina

37. Halimbawang tula:
Bakit kaya rito sa mundong ibabaw
Marami sa tao’y sa salapi silaw?
Kaya kung isa kang kapus-kapalaran
Wala kang pag-asang umakyat sa lipunan.
(Panambitan ni Myrna Prado salin ni Ma. Lilia Realubit)

38. Halimbawang tula:
Ang mga may salungguhit sa tula ay
matatalinghagang pananalita sapagkat ang
una’y nangangahulugang pagiging
mukhang pera ng tao samantalang ang
ikalawa’y tumutukoy sa mahirap.

39. Simbolismo
➢ Ito ay naglalahad ng mga bagay at kaisipan sa
pamamagitan nng sagisag at at mga bagay na
mhiwaga at metapisikal. Ito ay ordinaryong bagay,
pangyayari, tao, o hayop na may nakakabit na
natatanging kahulugan.
Halimbawa:
Pusang itim- malas, may mangyayaring masama o hindi maganda
Kulay puti- kalinisan o kadalisayan
Kulay Pula- kaguluhan,pakikipaglaban o katapangan
Silid-aklatan - kurunungan o kaalaman

40. Halimbawa:
gabi - kawalan ng pag-asa
tanikalang-bakal - kawalan ng
kalayaan
puso - pagmamahal

41. Katangi-tangi ang mga magulang sapagkat
lubos silang naghahangad nang
mabuti at magandang kinabukasan para sa
kanilang mga anak. Ito ang pinapaksa
ng tula ng isang inang taga-Uganda para sa
kaniyang sanggol sa akdang, “Hele
ng Ina sa Kaniyang Panganay.”
“Hele ng Ina sa Kaniyang Panganay.”

43. Matatalinhagang pahayag/salita
1. Ibinunga ng pag-ibig - ang kanyang isinilang na sanggol
2. kahati ng kanyang puso- asawa
3. munsik-maliit
4. naparam - nawala
5. daratal - darating
6. maringal - kahanga-hanga
7. palumpong- halamang may sanga (bush)
8. pinapagimpan - ilusyon
9. pagbubuskala - pagbubungkal

44. Simbolismong ginamit sa Tula
1. bisirong-toro ni Lupeyo- sanggol
2. Hele ng Ina sa kanyang panganay- ang
pagkanta ng ina sa kanyang panganay na anak
bilang pagpapakita ng pagmamahal at pag-
aaruga.
3. Sibat at kalasag - kalayaan at katapangan
4. Leopardo - kumakatawan sa tuso, lakas at
kapangyarihan.
5. Yaman ni Zues at Aphrodite sa iyo’y inalay -

45. 1. Sino ang persona sa tula?
Ano ang kaniyang pangarap?
2. Sa ano-anong bagay inihambing ang sanggol?
3. Anong kaugalian at kultura ng mga taga-Uganda
ang lumutang sa tula?
4. Alin sa mga kaugaliang ito ang naiiba sa
kaugalian ng mga Pilipino?
5. Ano ang mensahe na nais ipabatid ng may akda
sa mga mambabasa?

47. Gawain 3 - Pangkatan
Panuto: Bumuo ng pasaklaw na
pagpapaliwanag sa tulang “Hele ng Ina sa
Kaniyang Panganay” sa tulong ng
grapikong presentasyon. Punan ang
bawat bahagi ng nararapat na kasagutan.

49. Itala ang mga matatalinhagang pananalita
sa tula gamit ang bubble chart at bibigyan
ito ng mga kahulugan.
Hele ng Ina sa Kanyang Panganay

50. Itala ang mga simbolismong ginamit sa
tula gami ang comcept map at bibigyan ito
ng mga kahulugan.
Hele ng Ina sa Kanyang
Panganay

51. Sa pamamagitan ng Venn Diagram, ihambing ang simbolismo
ng Ina mula sa tula sa iyong sariling Ina.
Pagkakaiba ng
sariling Ina
Pagkakaiba ng
Ina mula sa Tula