2. Պղնձե անոթ էլամի դարա- շրջանից Ք.ա. III հազ. Իրանական բարձրավանդակի արևմուտքում ձևավորվեցին առաջին քաղաք-պետությունները: Միավորվելով նրանք կազմեցին Էլամական համադաշնությունը: Վերսկսվեցին ռազմական արշավանքները: Էլամի հեղինակությունն էին ընդունում ժամանակի խոշոր պետությունները, այդ թվում` Բաբելոնը: Արքա Ունտաշ –Նապիրիշան միավորեց Էլամական տարածքների մեծ մասը, կառուցեց նոր նստավայր: Սերտ հարաբերություններ հաստատվեցին Էլամական և Կասիտական արքայատների միջև, կնքվեցին դինաստիական ամուսնություններ: Երկիրն իր հզորության բարձրակետին հասավ Շուտրուկ –Նախունտե I արքայի օրոք: Էլամական արշավանքների թիրախը կասիտական Բաբելոնիան էր: Ք.ա. 1158 թ . նա ներխուժեց Բաբելոնիա ր գահընկեց արեց բաբելոնյան արքային: Սակայն Էլամի վերելքը ժամանակավոր էր: Հարավային Միջագետքի Իսսին քաղաքի արքա Նաբուգոդոնոսոր I-ը գլխովին ջախջախեց Էլամցիներին: Էլամական պետության կտրուկ անկումը պայմանավորված էր նաև իրանախոս ցեղերի ներխուժումներով: Ք.ա. VIIIդ. Է լամը վերջին անգամ վերելք ապրեց:
3.
4. Կամբիզի մահից հետո կարճ ժամանակ անց Բարդիան դավադրաբար սպանվեց և գահն անցավ դավադրության ակտիվ մասնակից, պարսկական ազնվականության խոշոր տներից մեկի ներկայացուցիչ Դարեհին (Ք.ա. 522-486 թթ.): Դարեհը ձեռնամուխ եղավ բարեփոխումների: Տերությունը բաժանվեց 20 սատրապությունների, որոնում կատռավարում էին արքայատոհմի անդամները կամ մերձավոնրեը: Երկրում ներդրվեց հարկային և դրամական համակարգը: Կառուցվեց «Արքայական ճանապարհը»: Վերակառուցվեց նաև բանակը: Նա արշավանքներ ձեռնարկեց դեպի Հնդկաստան և գրավեց նրա մի մասը: Գրավեց` Էգեյան ծովի կղզիները, ապա մտան եվրոպական մայրցամաք, ուր գրավեց Թրակիան: Դարեհին հաջորդեց նրա որդիներից Քսերքսես I-ը: Արշավելով դեպի մայրցամաքային Հունաստան` նա կարողացավ հասնել մինչև Աթենք, սակայն դրանից հետո նա ջախջախվեց:
