Alfabeto latino: orixe e a súa pronunciación. Clasificacion de consonantes, vocais e ditongos.

1. O ALFABETO LATINO
* Foto de Sebastià Giralt: Estela funeraria de Aurelius Hermia e a súa dona Aurelia Philematium. s. I a.C, Museo Británico.
Álvaro P. Vilariño
v.1.0
1

2. Índice
Orixe Fonemas consonánticos
latinos
O alfabeto latino
Fonemas vocálicos latinos:
Pronunciación I localización e apertura
Pronunciación II Fonemas vocálicos latinos:
cantidade
Sons vocálicos e
semivocálicos Ditongos latinos
Puntualizacións Acentuación latina
Clasificacións dos sons Cuestións
2

3. ORIXE
ALFABETO FENICIO
ALFABETO GREGO
Foron os exipcios os primeiros en representar os
pensamentos, por medio de figuras de animais (...) e
consideran que foron eles os inventores das letras;
ALFABETO ETRUSCO que logo os fenicios, polo seu dominio do mar,
introduciron en Grecia (...)
En Italia os etruscos aprendéronnas do corintio
Demarato e os aboríxenes, do arcadio Evandro; a
ALFABETO LATINO forma das letras latinas é a das gregas máis
antigas.
TACITO, Anales XI, 14.
3

4. ALFABETO LATINO
ABCDEFGHIKLMNOPQRSTVXYZ
abcdefghiklmnopqrstuxyz
23 signos en época clásica
Pronúnciase case igual que no galego
Ver animación da súa evolución
4

5. Evolución do alfabeto latino
5

6. Pronunciación I
c> celer, circum queixo, quilo
g> Gelu, gigno Guerra, guiar
qu > Queror, Quintus Cuestión, cuidado
gu > Inguen, sanguis Lingüeta, pingüín
[l], pero con corte silábico:
ll > asellus
asel-lus, castel...o
ch > Chaos, chorus caos, coro
6

7. Pronunciación II
th > Theatrum Teatro
philosophia,
ph > filosofía, trunfo
triumphus
x> exitus, saxum exito, saxofón
z> zona, zephyrus Son dobre: [ds]
son da u francesa (moi
y> papyrus
pechada) o ü alemana
7

8. Sons vocálicos ou semivocálicos
vocálico iter, bilis ira, bicicleta
i>
semivocálico iam maior iate, maior
vocálico ubi, ultimus un, último, música
u> (pronúnciese u)
semivocálico vivis, volo
uiuis, uolo
8

9. Puntualizacións
Na época imperial xa se observa unha pronuciación semellante á nosa “v”:
“vivit” pronunciábase como [bibit]
O humanista francés Petrus Ramus (1515-1572) propuxo :
a grafía “i” para o son i vocálico pleno e “j” para o semiconsoántico
ira
jam
a grafía “u” para o son u vocálico pleno e “v” para o semiconsoántico
unus
civis
Na actualidade a grafía “j” tende a non empregarse, deixando a
“i”tanto para vocal como para semivocal.
Sen embargo manténse a distinción gráfica de “u”vocal e “v” semivocal:
iuvenis
Outros editores escriben sempre u para vocal e semivocal: iuuenis.
9

10. Entrada da grafía da i como semivocal no diccionario Blánquez
Petrus Ramus.
Francia: 1515-1571
10

11. Clasificación dos sons
Sistema consonántico:
punto de articulación
modo de articulación
vibración das cordas vocais
Sistema vocálico
localización
abertura
cantidade
11

12. Fonemas consonánticos latinos
Punto de
articulación Vibración
bilabiais labio-dentais dentais alveolares velares
Modo de cordas vocais
articulación
p t c (k,q) xordas
oclusivas
b d g sonoras
fricativas f s xordas
laterais l
líquidas
vibrantes r sonoras
nasais m n
12

13. Fonemas vocálicos latinos:
localización e apertura
Localización
anterior posterior
central
(palatal) (velar)
Abertura
pechada i u
media e o
aberta a
13

14. Fonemas vocálicos latinos: cantidade
vocais breves ă ĕ ĭ ŏ ŭ
vocais longas ā ē ī ō ū
Diferencias de significado en latín
O rasgo distintivo da
sŏlum, “solo, chanquot; / sōlum, “só” apertura en galego.
Fonemas [e] [o]
vĕnit, “ven” / vēnit, “veu”
póla / pola
lĕgit, “le” / lēgit, “leu”
pega / pega
mălum, “mal” / mālum, “mazá”
como / comes
En inglés:
vén / ven
bin, “cesta” / bean, “xudía”
shit, “merda” / sheet, “sabana, folla”
14

15. Ditongos latinos
ditongos exemplos
au pau-cum, mau-rum
oe foe-dum, moe-ni-a
ae cae-lum, sae-pe
En latín a secuencia vocal pechada + vocal aberta
non forma ditongo:
fa-mi-li-a, a-ni-ma-li-a
qu-an-tus, qu-a-lis
15

16. Acentuación latina
En latín non existe acento gráfico. O acento vén marcado pola cantidade da penúltima sílaba:
en latín non hai palabras agudas
si a penúltima sílaba é longa a palabra é grave: vē-nit, au-rum, vic-tor
si a penúltima sílaba é breve a palabra é esdrúxula: e-xĭ-tus, ca-vĕ-a, fa-mi-lĭ-a
Sílabas longas e breves:
Sílabas longas: as que teñen unha vocal longa ou ditongo: clo-ā-ca, vīc-tor, in-cau-tus
Sílabas breves: as que teñen unha vocal breve: ma-xĭ-mus, fa-mi-lĭ-a
Regras xerais para determinar a cantidade das vocais:
os ditongos son sempre longos > in-cau-tus
vocal seguida de dous ou máis consonantes é longa > vic-tor, con-dū-xi (x=ks)
vocal seguida doutra vocal é breve > fa-mi-lĭ-a
16