O latín lingua flexiva, tema para 4 Eso

1. O Latín, Lingua Flexiva
Categorías gramaticais
LATÍN 4 E.S.O.
Álvaro P. Vilariño
v.2.0 (outubro-2011)
1

2. INDEX
Concepto de lingua flexiva
Categorías latinas
Linguas sintéticas versus
analíticas
Recapitulacion
Flexión nominal: o caso
As declinacións
Flexión pronominal: os
pronomes persoais
Flexión verbal: categorías
Enunciado dos verbos: as
conxugacións
Bibliografía
☞☜
☝
2

3. Concepto de lingua flexiva
Palabras con flexión:
Lexemas: parte invariable, aporta significado básico
Morfemas: modificación do lexema, aportan significado
gramatical
Palabras variables
(con flexión)
Palabras invariables
(sen flexión)
substantivo, adxectivo,
pronome, artigo, verbo
adverbio, preposición,
conxunción, interxección
rein ar
ou
an
asen
don o
a
os
as ☞☜
☝
4

4. Categorías latinas
LATÍN Categorías funcionais Categorías gramaticais
substantivo/adxectivo xénero, número e caso
VARIABLES pronome xénero, número, caso e *persoa
verbo número, persoa, tempo, modo, voz
INVARIABLES
adverbio, preposición, conxunción,
interxección
*só afecta aos pronomes persoais
☞☜
☝
5

5. Categorías latinas: o caso
Categorías funcionais: clasificación baseada na función que exercen na oración
Categorías gramaticais: clasificación baseada nas nocións gramaticais que
aportan
O latín non ten categoría funcional de artigo
A categoría de “caso” < latín “casus”
O latín ten unha categoría gramatical, o caso, non presente nas linguas
romances.
O caso afecta ás categorías funcionais do:
Substantivo
Adxectivo
Pronome
O caso expresa a función sintáctica da palabra na oración.
Caso: cada unha das formas que pode adoptar unha palabra
Declinación: conxunto ordeado dos casos (κλινω= “caer”)
Desinencias: morfemas casuais (cada unha das diferentes terminacións das
palabras) ☞☜
☝
6

6. Linguas sintéticas versus analíticas
Lingua sintética
significado función sintáctica significadofunción sintáctica
Tarquinius Superbus Romam non amat
Roma Tarquinium Superbum non amat
Nominativo suxeito
Nominativo
suxeito
Acusativo O.D.
Acusativo Obxecto Directo
adverbio
adverbio
verbo tr.
verbo tr.
Tarquiniu-um “a Tarquinio”
Lingua analítica
☞☜
☝
7

7. Recapitulación
FLEXIÓN
• nominal
• pronominal
• verbal
CATEGORÍA
FUNCIONAL
• substantivos/adxectivos
• pronomes
• verbos
PROCEDEMENTO
• declinación
• declinación
• conxugación
afecta a
por medio
de
☞☜
☝
8

8. Flexión nominal: o caso
Casos Función Ex. Tradución
Nominativo (nom.) Suxeito e atributo Rosa (a, unha) rosa
Vocativo (voc.) Chamada, interpelación Rosa rosa!
Acusativo (Ac.) Obxecto Directo Rosam (a, unha) rosa
Xenitivo (Xen.) Complemento do nome Rosae (da, dunha) rosa
Dativo (Dat.) Obxecto Indirecto Rosae á, para (a, unha) rosa
Ablativo (Abl) Complemento Circunstancial Rosā
Con, por, na, nunha…
rosa
☞☜
☝
9

9. Flexión nominal: o caso II
O latín non ten artigo
Vocativo > elemento externo á oración: “terra!”, “amigo!”
Acusativo:
tradución (levará prep. “a” + nome persoa ou ente personificado)
Quero “un libro””unha rosa” /”ao meu pai” “á miña nai” “á patria”
Prep. + acusativo > complemento Circustancial
Per montes (a través dos montes, polos montes)
Ablativo
Instrumental (con) > gladiō necat
Locativo (en) > insulā vivit
Separativo (dende) > oppidō exit
Aposición: no mesmo caso que o termo ao que explica
Roma, caput mundi, (Roma/caput = nominativos)
Predicativo:
Predicativo do suxeito (Nominativo): Theseus solus minotaurum necavit
Predicativo do obxecto directo (Acusativo): eam solam relinquit
☞☜
☝
10

10. Flexión nominal: a declinación
Declinación: conxunto ordenado dos casos (das variantes que
admite un substantivo, adxectivo ou pronome)
5 modelos de declinación en latín
Tema:
Terminación do lexema
Clasifica as distintas declinacións
Tema + morfemas casuais > alterado por modificacións fonéticas
Resulta máis evidente no xen. plural
Declinación 1ª 2ª 3ª 4ª 5ª
TEMA -a -o -cons/-i -u -e
xen. plural terra-rum populo-rum
reg-um
civi-um
exercitu-um die-rum
☞☜
Tarquinio + s Tarquinius=
☝
11

11. As 5 declinacións
Declinación Tema Xen.sing. Enunciado
nom.sing + xen. sing
1ª -a -ae Rosa, rosae
2ª -o -i Populus, populi
3ª -cons/-i -is
Rex, regis
Piscis, piscis
4ª -u -us Manus, manus
5ª -e -ei Dies, diei
Substantivos
(nom + xen.)
Rosa, -ae Nomen, -inis (nominis)
Castra, -orum Latus, -eris (lateris)
☞☜ Bonus -a -um Omnis -e Audax, -acis
Adxetivos
(nominativos 3/2/1 term.)
☝
12

12. Flexión pronominal
Categorías funcionais con flexión:
Substantivos, adxectivos > flexión nominal
Verbos > flexión verbal
Pronomes > flexión pronominal
Categorías gramaticais da flexión pronominal:
“xénero”, “número” e “caso”
*pronomes persoais > “número”, “caso” e “persoa”
Pervivencia da categoría gramatical “caso” noutras linguas:
Pronomes persoais:
Eu, me, min (galego)
Yo, me, mi (castelán)
I, me (inglés)
Je, me, moi (francés)
Ich, mich, mir (alemán)
☞☜
☝
13

13. Os pronomes persoais en latín
Casos 1ª persoa 2ª persoa
Nominativo Ego Tu
Vocativo --- Tu
“SINGULAR”
Acusativo Me Te
“SINGULAR”
Xenitivo Mei Tui
Dativo Mihi Tibi
Ablativo Me (mecum) Te (tecum)
Nominativo Nos Vos
Vocativo --- Vos
“PLURAL”
Acusativo Nos Vos
“PLURAL”
Xenitivo Nostrum / i Vestrum / i
Dativo Nobis Vobis
Ablativo Nobis/Nobiscum Vobis/Vobiscum
☞☜
Categorías gramaticais de Número, Caso e Persoa.
☝
14

14. A Flexion Verbal
Flexión verbal > conxugación
5 Categorías gramaticais:
Persoa, número, tempo, modo e voz
Tema
Morfema
temporal modal
Desinencia
voca ba nt
Significado léxico Tempo / modo
Persoa/número/
voz
☞☜
☝
15

15. Enunciado dos verbos
Tema de presenteTema de presenteTema de presente
Tema de
perfecto
Supino
1ª pers. Sing.
Presente
Indicativo
Voz Activa
2ª pers. Sing.
Presente
Indicativo
Voz Activa
Infinitivo
1ª pers. Sing.
Pretérito Perf.
Indicativo
Voz Activa
Supino
Voc-o Voca-s Voca-re Vocav-i Vocat-um
☞☜
☝
16

16. As 4 conxugacións
Conx. Tema
Tema
presente
Tema
perfecto
Supino
1ª -a Voco, vocās, vocāre Vocāv-i Vocāt-um
2ª -e Video, vides, vidēre Vid-i Vis-um
3ª conson. Mitto, mittis, mittĕre Mis-i Miss-um
4ª -i Audio, audis, audīre Audīv-i Audīt-um
☞☜
☝
17

17. Bibliografía
LATIN I – AKAL – Grupo Falerno
De onte a Hoxe – Colectivo Trasancos
☞☜
☝
18