Οξέα Βάσεις Κλίμακα pH

1. Χημεία Γ Γυμνασίου
Οξέα – Βάσεις
Κλίμακα pH
Εξουδετέρωση
Α. Οικονόμου

2. Οξέα - Ορισμός κατάΟξέα - Ορισμός κατά S.S. ArrheniusArrhenius
Οξύ είναι κάθε ένωση που όταν διαλύεται
στο νερό ελευθερώνει κατιόντα
υδρογόνου (Η+
) στο διάλυμα

3. Όξινος χαρακτήραςΌξινος χαρακτήρας
Το σύνολο των κοινών ιδιοτήτων των οξέων
ονομάζεται όξινος χαρακτήρας.

4. Οξέα στην καθημερινή μας ζωήΟξέα στην καθημερινή μας ζωή
Η ασπιρίνη περιέχει
ως κύριο συστατικό
το σαλικυλικό οξύ.
Το δηλητήριο της
μέλισσας και του
μυρμηγκιού
περιέχει
μυρμηκικό οξύ
Τα υγρά των
μπαταριών των
αυτοκινήτων
περιέχουν θειικό
οξύ
Τα ψιλά
αγκάθια που
σαν χνούδι
καλύπτουν τα
φύλλα των
τσουκνίδων
περιέχουν
μυρμηκικό
οξύ.

5. Τα κυριότερα οξέαΤα κυριότερα οξέα
Οξικό οξύ
Υδροχλωρικό οξύ
Νιτρικό οξύ
Θειικό οξύ

6. ΒάσειςΒάσεις - Ορισμός κατά- Ορισμός κατά S.S. ArrheniusArrhenius

7. Βασικός χαρακτήραςΒασικός χαρακτήρας
Το σύνολο των κοινών ιδιοτήτων των βάσεων
ονομάζεται βασικός χαρακτήρας.
Οι βάσεις είναι κρυσταλλικά
στερεά, με πικρή γεύση και
γλιστερή υφή

8. Βάσεις καθημερινής χρήσηςΒάσεις καθημερινής χρήσης

9. Οι κυριότερες βάσειςΟι κυριότερες βάσεις
Υδροξείδιο του
Ασβεστίου
Διαλύματα
των δύο
βάσεων
Υδροξείδιο
του Νατρίου
Υδροξείδιο του
Καλίου

10. H κλίμακα pH (πε-χα) ως μέτρο της οξύτηταςH κλίμακα pH (πε-χα) ως μέτρο της οξύτητας
Οξύτητα: μια μετρήσιμη ιδιότητα των διαλυμάτων, η οποία
εκφράζει το πόσο όξινο είναι ένα διάλυμα.
Όσο περισσότερα κατιόντα υδρογόνου υπάρχουν σε ορισμένο
όγκο ενός διαλύματος, τόσο μεγαλύτερη είναι η οξύτητά του
Υπάρχει τρόπος να μετρήσουμε την οξύτητα;
Με την κλίμακα pH (πε-χα)
Ανακαλύφθηκε από τον Δανό χημικό Sorensen
Sorensen(1868-1939)

11. Κλίμακα pHΚλίμακα pH
Μείωση pH
Αύξηση οξύτητας
Αύξηση pH
Αύξηση αλκαλικότητας
Ουδέτερο
pH=7

12. To pH ενός υδατικού διαλύματος είναι ένας αριθμός που εκφράζει την
περιεκτικότητα του διαλύματος σε κατιόντα υδρογόνου και αποτελεί μέτρο της
οξύτητας του διαλύματος.
Η κλίμακά του pH έχει τιμές από 0-14
Όσο πιο μικρό είναι το pH τόσο πιο όξινο είναι το διάλυμα (άρα τόσο
μεγαλύτερη η περιεκτικότητα σε κατιόντα υδρογόνου Η+)
πχ. Λεμόνι pH = 3 < Ντοματοχυμός pH = 4
Το λεμόνι είναι πιο ισχυρό οξύ από τον ντοματοχυμό
•

13. Όσο πιο μεγάλο είναι το pH τόσο πιο βασικό (αλκαλικό) είναι το διάλυμα
πχ. Αμμωνία pH = 12 > Σαπουνόνερο pH = 9
Η αμμωνία είναι πιο ισχυρή βάση από το σαπουνόνερο.

14. Στο καθαρό νερό μια ελάχιστη ποσότητα μορίων (1/555.000.000) ξεχωρίζουν
δίνοντας δύο είδη νέων ιόντων: Η+ (ιόν υδρογόνου) και ΟΗ-
(ιόν υδροξειδίου)
Η2Ο
ΟΗ-
Η+
Διάσταση
H+
OH-
pH=7pH=7
Στο καθαρό νερό και σε ουδέτερα διαλύματα ισχύει:
Πλήθος Η+
(aq) = πλήθος ΟΗ-
(aq)
pH = 7
Η2
Ο ΟΗ-
+ Η+
Καθαρό νερό και ουδέτερα διαλύματαΚαθαρό νερό και ουδέτερα διαλύματα

15. Υδατικά διαλύματα οξέωνΥδατικά διαλύματα οξέων
Όταν ένα οξύ διαλύεται στο νερό: HCl H+
+ Cl -
Και ένα μικρό μέρος των μορίων του νερού δίνει ιόντα: H2
O H+
+ OH-
Σε κάθε υδατικό διάλυμα οξέος ισχύει:
πλήθος Η+
(aq) >> πλήθος ΟΗ-
(aq)
pH << 7 (250
C)

16. Όταν μια βάση διαλύεται στο νερό: NaOH Na+
+ OH-
Και ένα μικρό μέρος των μορίων του νερού δίνει ιόντα: H2
O H+
+ OH-
Σε κάθε υδατικό διάλυμα βάσης ισχύει:
πλήθος ΟΗ-
(aq) > πλήθος Η+
(aq)
pH > 7 (25o
C)
Υδατικά διαλύματα βάσεωνΥδατικά διαλύματα βάσεων

17. Αραίωση υδατικών διαλυμάτων οξέων και βάσεωνΑραίωση υδατικών διαλυμάτων οξέων και βάσεων
Σημείωση:
pH: εκφράζει την περιεκτικότητα σε Η+
δηλαδή την ποσότητα Η+
σε ορισμένο όγκο διαλύματος.
Αραίωση όξινου διαλύματος: σε μεγαλύτερο όγκο διαλύματος περιέχεται η ίδια ποσότητα H+
άρα ελαττώνεται η
περιεκτικότητα σε Η+
Αραίωση βασικού διαλύματος: σε μεγαλύτερο όγκο διαλύματος περιέχεται η ίδια ποσότητα ΟΗ-
, άρα μειώνεται η
- +
Όσο νερό και αν προσθέσουμε
σε ένα όξινο διάλυμα, το διάλυμα
θα παραμείνει όξινο, δηλαδή:
pH << 7 (250
C)
Όσο νερό και αν προσθέσουμε σε
ένα βασικό διάλυμα, το διάλυμα θα
παραμείνει βασικό, δηλαδή:
pH > 7 (25o
C)
Όταν αραιώνεται ένα όξινο διάλυμα, το διάλυμα γίνεται λιγότερο όξινο άρα το pH αυξάνεται.
Όταν αραιώνεται ένα βασικό διάλυμα, το διάλυμα γίνεται λιγότερο βασικό άρα το pH
μειώνεται.

18. Μέτρηση pHΜέτρηση pH
Πεχαμετρικό χαρτί: ειδικό
χαρτί εμποτισμένο με μείγμα
δεικτών (δείκτης Universal ή
γενικός δείκτης).
Πεχάμετρο: Ηλεκτρονικό όργανο
για τη μέτρηση του pH
Ακριβής μέτρηση του pH
Όχι μεγάλη ακρίβεια

19. Μέτρηση pH - ΔείκτεςΜέτρηση pH - Δείκτες
●
Δείκτες: χημικές ενώσεις που αλλάζουν χρώμα ανάλογα με το pH του διαλύματος
Φυσικοί δείκτες: φυτικές χρωστικές ενώσεις
– Τους βρίσκουμε σε φρούτα, λαχανικά, λουλούδια και άλλα φυτά
– Οι πρώτοι που χρησιμοποιήθηκαν για τη διάκριση όξινων-βασικών διαλυμάτων
– Κόκκινο λάχανο, παντζάρι, κρεμμύδι, τσάι, κουρκουμάς

20. Μέτρηση pH - ΔείκτεςΜέτρηση pH - Δείκτες
Συνθετικοί δείκτες: Οργανικές χημικές ενώσεις που δημιουργήθηκαν στο
εργαστήριο
πχ. Φαινολοφθαλεΐνη (ο πρώτος συνθετικός δείκτης 1877)
Πορτοκαλί του μεθυλίου
Μπλε της βρωμοθυμόλης

23. ΕξουδετέρωσηΕξουδετέρωση
Όταν αναμειγνύουμε ένα διάλυμα οξέος με ένα διάλυμα βάσης, τα ιόντα Η+
και τα ιόντα ΟΗ-
συνδέονται μεταξύ τους σχηματίζοντας μόρια νερού:
Η+
(aq) + ΟΗ-
(aq) → H2
O(l)
Η αντίδραση αυτή ονομάζεται εξουδετέρωση, ακριβώς διότι «εξουδετερώνονται»,
«εξαφανίζονται», τόσο οι ιδιότητες του οξέος όσο και αυτές της βάσης.

24. Άν αναμίξουμε τυχαίες ποσότητες των υδατικών διαλυμάτων οξέων
και βάσεων, το τελικό διάλυμα μπορεί να είναι όξινο ή βασικό ή ουδέτερο:
Ουδέτερο όταν Η+
= ΟΗ-
οπότε pH = 7
Αν μετά την αντίδραση περισσέψουν Η+
: Όξινο όταν Η+
>> ΟΗ-
οπότε pH << 7
Αν μετά την αντίδραση περισσέψουν ΟΗ-
: Βασικό όταν ΟΗ-
> Η+
οπότε pH > 7
ΠΕΙΡΑΜΑ Παρασκευή ουδέτερου διαλύματος
Σε κωνική φιάλη ρίχνουμε 50 mL αραιού διαλύματος
υδροξειδίου του νατρίου και μερικές σταγόνες από το
δείκτη μπλε της βρωμοθυμόλης, οπότε το διάλυμα
αποκτά μπλε χρώμα.
Στη συνέχεια προσθέτουμε στη φιάλη σταγόνα-
σταγόνα αραιό διάλυμα υδροχλωρίου, ενώ
συγχρόνως ανακινούμε τη φιάλη. Παρατηρούμε ότι
μετά την προσθήκη ορισμένου όγκου διαλύματος
υδροχλωρίου, το τελικό διάλυμα χρωματίζεται
πράσινο, δηλαδή γίνεται ουδέτερο.

25. Εξουδετέρωση ...
Τσιμπήματα εντόμων: Το δηλητήριο της μέλισσας περιέχει οξύ, ενώ της
σφήκας περιέχει βάση. Τα τσιμπήματά τους μας προκαλούν πόνο. Για να τον
«εξουδετερώσουμε», στην περίπτωση που μας τσιμπήσει μέλισσα
χρησιμοποιούμε αμμωνία, δηλαδή ένα διάλυμα βάσης, ενώ στην περίπτωση που
μας τσιμπήσει σφήκα χρησιμοποιούμε ξίδι, δηλαδή ένα διάλυμα οξέος.
Οδοντόκρεμες (εκτός από αυτές που είναι για βρέφη): περιέχονται ασθενείς
βάσεις για την εξουδετέρωση των οξέων που σχηματίζονται μετά το φαγητό
στο στόμα και τα οποία ευθύνονται για την ανάπτυξη των βακτηριδίων.
Αντιόξινα
Στο γαστρικό υγρό περιέχεται υδροχλώριο, HCl, το οποίο εκκρίνεται με σκοπό τη διευκόλυνση
της πέψης. Όταν υπάρχει μεγάλη έκκριση γαστρικού υγρού, να αισθανόμαστε «καούρες». Για
να το αντιμετωπίσουμε, πρέπει να εξουδετερώσουμε ένα μέρος του υδροχλωρίου. Για αυτό
χρησιμοποιούμε ειδικά φαρμακευτικά δισκία, τα οποία περιέχουν ως δραστικές ουσίες βάσεις,
όπως το υδροξείδιο του αργιλίου, Al(OH)3
, και το υδροξείδιο του μαγνησίου, Mg(OH)2
.

26. Ρύθμιση pH του εδάφους
Στην περίπτωση που το έδαφος είναι πολύ όξινο και θέλουμε να
ελαττώσουμε την οξύτητά του, το ανακατεύουμε με ασβέστη.
Σπάνια χρειάζεται να μειώσουμε τη βασικότητα εδαφών, διότι
αυτό το κάνει το νερό της βροχής, το οποίο κατά κανόνα είναι
όξινο.
Τα άνθη ορισμένων φυτών, όπως της ορτανσίας, αλλάζουν χρώμα ανάλογα με το pH του
εδάφους. Σε όξινα εδάφη τα άνθη της ορτανσίας είναι κόκκινα, ενώ σε βασικά εδάφη είναι μπλε.
Ορτανσίες σε
όξινο και βασικό χώμα

27. Πηγές:
Λογισμικό Χημείας Β' – Γ' Γυμνασίου “Ο Θαυμαστός κόσμος της Χημείας”
Βιβλίο Χημείας Γ Γυμνασίου https://dschpoolh .edu..gr/
https://elh .ikipeedua..org//ikiig/PgH - Τιμές του pH για διαλύματα συνηθισμένων ουσιών