Achtergrondinformatie domein Ooidonk

1. Achtergrondinformatie
Kasteel Ooidonk
In de middeleeuwen werden kastelen opgetrokken als verdedigbare woning. Dit kon een
versterkte hoeve of huis zijn om in tijden van gevaar naartoe te vluchten. Zo een hoeve was
het kasteel Ooidonk in de 11de eeuw. Dit kasteel is een voorbeeld van een waterburcht. Een
waterburcht of waterslot is een type kasteel waarbij het complex direct omgeven is door een
brede gracht of het is gebouwd in een meer, rivier… Het kasteel staat niet op een motte
(aangelegde aarden heuvel). Het complex is ook niet omgeven door extra verdedigingsmuren.
De buitenmuren van de gebouwen zelf zijn de belangrijkste verdedigingswerken. De
gebouwen zijn meestal gerangschikt rond een binnenhof. Hoektorens zorgen voor extra
verdediging. Aanvankelijk bestond de versterking slechts uit hout, later werden stenen muren
gebruikt. Door de artillerie (georganiseerde troepen) en het buskruit verloren kastelen hun
militaire betekenis en werden ze vaak omgebouwd tot woonplaatsen. Zo ́n kasteel moest op
een geschikte plek worden gebouwd. Op een heuvel of bij een brede rivier. Dat was om het
voor de vijand extra moeilijk te maken. Maar het was ook heel belangrijk dat er genoeg
voedsel en water in de buurt was.
Ooidonk of ‘hoge donk’ is een iets hoger gelegen in het moerassig gebied van een
Leiemeander (Een meander is een lus in de loop van een natuurlijke waterloop). Telkens de
Leie overstroomde, zochten de bewoners uit de streek op de donk bescherming tegen het
stijgende water. De herenboer die eigenaar was van de donk, liet zich dan betalen in natura.
De boeren uit de omgeving moesten in ruil voor de bescherming een deel van hun oogst
afstaan en gratis komen werken bij de herenboer. Zijn hoeve groeide stilaan uit tot een
kasteelhoeve. Het is oorspronkelijk ontstaan in de 12e eeuw als boerderij. Het hoorde al in de
12de eeuw bij het LandvanNevele, een leengoed van de graven van Vlaanderen. Op het einde
van de 14de eeuw koos de heer van Nevele de Ooidonkhoeve uit om er zijn verblijfplaats van
te maken. Hij liet de hoeve ombouwen tot een waterburcht. De feodaliteit verplichtte de
heren van Nevele om de kant van de graaf van Vlaanderen te kiezen waardoor het kasteel
regelmatig verwoest werd. Er volgde steeds een herstel of wederopbouw.
Het kasteelOoidonk is een waterburcht.Deheren
van Nevele bezaten sinds 1383 een waterburcht in
Ooidonk: een motte (opgehoogde aarde) met
opperhof (de herenwoning) en neerhof (dienst-
en hoevegebouwen), een verdedigingsmuur met
vier hoektorens en een vrede wal.
De burcht was voor het graafschap Vlaanderen
van belang, de burcht had namelijk een
belangrijke strategische functie tijdens de
oorlogen tussen Frankrijk en het graafschap
Vlaanderen. Samen met de kastelen van Gavere,
Laarne en Poeke vormde ze een
verdedigingsgordel voor de bescherming van het
Gentse Gravensteen. Na meerdere vernielingen door de Gentenaren (1491 Vlaamse opstand
tegen Maximiliaan)en godsdienstoorlogen kreeg het kasteelinde 16de eeuw een nieuwe start.
In de 16e eeuw woonde Filips van Montmorency er, de graaf van Horne die in 1568 op last

2. van de Spaanse heerser onthoofd werd. In 1592 werd de ruïne opgekocht door Maarten della
Faille die het liet herbouwen. Het kasteel werd omgetoverd van een middeleeuwse
waterburcht naar een residentieel kasteel in renaissencestijl. De defensieve elementen
werden afgezwakt en kregen enkel nog
een symbolische functie. In 1864
werden het kasteel en de gronden
eromheen aangekocht de familie t’Kint
de Roodenbeke.
Vandaag, 150 jaar na hun grootvader,
bewonen de zesde graaf en gravin
t’Kint de Roodenbeke en hun drie
kinderen het kasteel. Dit historische
erfgoed vormt de (dagelijkse)
leefomgeving van het gezin. Met veel
passie onderhouden zij het kasteel en
het domein.
Het kasteel heeft een vierkante plattegrond met vier torens en is een perfect symmetrisch.
Wapenschild
Een wapen(schild) wordt gebruikt als herkenningsteken van personen, families enorganisaties
al van in de middeleeuwen (tijdens de feodaliteit). Om duidelijk te maken welke ridder schuil
ging onder een harnas of helm of aan te geven tot welke partij men behoorde, werden kleuren
en symbolen vanaf de vroege middeleeuwen aangebracht op de schilden. Als regel gold dat
een wapen duidelijk van op afstand herkenbaar moest zijn om de identiteit van de ridder vlug
vast te stellen. Als hulpmiddel om wapens te herkennen, stelde men wapenboeken op. Het
herkenningsteken bracht men ook aan op de paardenkleden, de banieren en de helm. Het
vlug herkennen van de rang van de ridder via een herkenbaar wapen was van belang omdat
men bij gevangenneming een hoger losgeld kon eisen. Daarnaast werd het wapen ook
gebruikt voor het zegelen van brieven en documenten.
Het wapenschild vertelt vaak iets over de geschiedenis van een familie of organisatie.
Op zo een wapenschild staan meestal een wapenspreuk of motto. Een spreuk is een soort
uitdrukking of zegswijze met een diepere betekenis. Zo’n spreuk bestaat meestaluit een korte
kernachtige zin. Vaak is de tekst in het Latijns, maar het kan ook in de eigen taal zijn.

3. Ook vond je er een (rang)kroon op terug (verschilt per rang binnen de adel).
Schildhouders: een schildkan worden gedragendoor (fabel)dieren of menselijkefiguren. Deze
staan aan weerszijden van het schild.
Opbouw van een wapen met schild en
schilddekking: (1) Motto (2) grond (3)
ordeteken (4) schildhouder (5) schild (6) helm
(7) dekkleden (8) wrong (9) rangkroon (10)
helmteken
Dit is het wapenschild van de familie t’Kindt de Roodebeke.
Het motto: Perseverando : volharden, doorzetten, standhouden - Want dat is wat de familie
al 150 jaar doet in het kasteel Ooidonk.
Een leeuw: kracht en macht
De kroon: Graaf
Rood: moed, opoffering – zilver: trouw – goud: rijkdom, wijsheid
Toegangspoort
De blauwe poort of ‘porta arboreti’ is een versterkte toegangspoort van het kasteel en de
enige resterende van de zeven poorten en bruggen die het kasteel toen zou gehad hebben.

4. De jaar jaartallen op de poort verwijzen naar 2 personen die
belangrijk waren voor het kasteel: Maarten della Faille en Henri
t’Kint de Roodenbeke. Die laatste gaf de opdracht in de 19de eeuw
voor de kasteelpoort met twee ronde torens en een
conciergewoning in neo-traditionele stijl te bouwen. Het
wapenschild van de familliedella Failleboven de toegangspoort van
het kasteel van Ooidonk.
Het domein
Het domein van Ooidonk rijkt veel verder dan het kasteeldomein zelf. Zo zijn er nog de
omgevende weilanden, historische hoevesites en gebouwen/aanhorigheden die behoren
onder domein.
Ooidonkbos
Het kasteeldomein van 45ha groot is omgeven door een bos dat dient als jachtterrein. Het bos
van Ooidonk vormt nog een mooi geheel van verschillende bostypes: zuur eiken- en
essenbronbos op de donk, beukenbossen met ondergroei van hulst en taxus. Het bos maakt
deel uit van het Europees beschermd habitatrichtlijngebied. In de oude bossen van Ooidonk
kan je nog middelhoutbestanden (combinatie van hakhoutlaag en opgaande bomen, vrij
zelfdzaam in België) met eeuwenoude eiken terugvinden. Het bos heeft een grote natuur-en
landschapswaarde ondanks zijn kleine oppervlak. Een deel van de natuur en het bos is privaat.
De kasteeltuin
Achter het kasteel kan je de prachtige Franse tuinen ontdekken die nog niet lang geleden
heraangelegd zijn. In de tuin kan je verschillende beeldhouwwerken uit verschillende periodes
en met uiteenlopende thema’s. De vier hoeken van de waterpartij van het centrale terras
worden omzoomd door ‘de 4 seizoenen’. In de tuinen vind je verschillende werken van
Belgische kunstenaars terug. Bij het verlaten van de Franse tuin, ga je richting serre waar je
verschillende kruiden en groenten kan terugvinden en eens een kijkje kan nemen.
Tip: Je kan de weerspiegeling van het kasteel
bewonderen in de omwalling.
De Franse tuin , ook wel de jardin à la française, is een
stijl van de tuin op basis van symmetrie. Weergeven
van de orde van de mens op de natuur (rechte lijnen,
perfect onderhouden, ordelijk, symmetricht).
Typisch voor zo een tuin zijn leuren, bloemen, bomen,
beelhouwwerken…
Beeld uit de tuin:
In de tuin kan je verschillende beelden terugvinden van uitsluitend Belgische kunstenaars.
Tijdens een wandeling op het domein kom je “Tomorrow’s Man” van kunstenares Catherine
François tegen. Voorovergebogen over het water van de kasteelgracht, met de blik gericht op
het renaissancekasteel, toont deze man zijn nederigheid ten aanzien van dit grootse kasteel.
Tegenover wat dit kasteel heeft doorstaan en nog niets van zijn vroegere pracht en praal

5. verloren heeft. De boodschap die Catherine François wil meegeven is “Alles is voortdurend en
oneindig in beweging, wanneer de energieën in balans zijn - zoals het leven”. Met haar
« Tomorrow’s Man » laat de beeldhouwster zien hoe het evenwicht tussen de mens en de
natuur verloren gaat, en het leven op aarde vergankelijk en broos wordt - vooral voor de
mens”.
 Sinds 2009 toen haar werk in Knokke voor het eerst aan het grote publiek werd
tentoongesteld (misschienhebben sommigen dit daar algezien), komt deze boodschap steeds
terug in haar werk. Het beeld staat nederig voorovergebogen met het gezicht naar de zee en
de rug naar de mensheid gericht, met gaten doorboord en zich overgevend aan het krachtige
geweld van de golven.
Hoe lang kan hij de golven weerstaan?
Ze hoopt dat deze broze man meer verantwoordelijkheidszin en milieubewustzijn bij de mens
zal oproepen.
De kunstenares vraagt zich af of het niet beter is haar gedachten en haar werkwijze
onuitgesproken te laten en de mensen zelf, op hun eigen manier, op ontdekking te laten gaan.
"Misschien is die boodschap die achter mijn werk schuilt, minder belangrijk dan wat anderen
in mijn werk zien? Tenslotte reist iedereen in zijn eigen verbeelding”.
Oranjerie en hovenierswoning
Nu huurhuizen
Vroeger
De oranjerie en hovernierswoning zijn vermoedelijk aangelegd in de 19 de eeuw.
Een oranjerie, orangerie of wintertuin ( komt van het Franse oranger: sinaasappelboom) is
een gebouw waar men 's winters de kuipplanten bewaart (zoals citrusplanten), de planten
kunnen in de zomer buiten staan. Het werd gebouwd om te kunnen pronken met de dure
en exotische bomen die uit verre landen en kolonies werden overgebracht. Vanwege het
klimaat is het in Noord-Europa niet mogelijk buitenshuis tropische of subtropische planten en
bomen te houden. Deze worden daarom in kuipen geplant, zodat ze in de winterperiode
binnen kunnen worden gezet. Hiervoor werden speciale gebouwen gebouwd. Deze gebouwen
dateren doorgaans uit de 17e, 18e en 19e eeuw. De twee gebouwen zijn onderling verbonden
door een muur met centraal bakstenen kortboogportaal met wapenschild en leuze:
"Moderata durant".
Praktisch: Druivenserre bevindt zich tegen de verbindingsmuur van beide gebouwen. De muur
is ineengestort voor een deel  de kinderen kunnen beter binnenkijken.

6. Koetshuis
Nu brasserie
Vroeger Paardenstallen en koetshuis
Het gebouw is gerestaureerd in oorspronkelijke toestand. In een koetshuis werden koetsen
(comfortabel zitten, gesloten tegen wind) gestald. Dichtbij het je de paardenstallen. Ze
worden gekenmerkd door hun hoge inrijdeuren. Er zijn verschillende soorten koetsen zoals
een jachtwagen (voor jacht), reiskoets, postkoets…
Het kasteeldomein (uitzicht)
Het kasteeldomein Ooidonk is gelegen binnen een grote meanderende Leiebocht met aan de
oostzijde een uitgestrekt meersengebied. Vanuit het domein zijn er verschillende zichten op
de Leiemeersen aangelegd. Een meander van de Leie, Otegemsham, slingert zich hier door de
weilanden. In de meersen vind je hier en daar kleine boerderijtjes terug die wegens hun
historische samenhang en architecturale waarden eveneens binnen het erfgoedlandschap
‘Kasteel van Ooidonk en Leiemeersen’ zijn opgenomen. Het kasteeldomein met de
omliggende hoevetjes en landerijen vormen op zich een belangrijk cultureel geheel binnen
het landschappelijk waardevolle Leiemeersengebied.
Onder andere door de uniekelinde strategische ligging in het meersengebied binnen de grote
Leiebocht is het domein (kasteel, omgrachting, boederijen, landerijen, kasteelbos…) geheel
gebleven. In 1567 is de Ooidonkdreef aangelegd. Het is een unieke lindendreef die het
kasteeldomein doorheen de weilanden verbindt met de dorpskern.
Meersen: moeras, drassig land, ‘weide aan het water’
Meersen in Vlaanderen zijn meestal verland moerassig gebied dat maar af en toe nog onder
water komt te staan. Meers kunnen we in verschillende plaatsnamen terugvinden
(Baarmeersen, Ossemeersen, Leiemeersen…).
Meander: een lus in de loop van een natuurlijke waterloop.
Dergelijkelussenontstaan bij rivieren of beken doordat in de buitenbocht, waar het water het
snelst stroomt, grond weggespoeld. Aan de ene kant wordt de grond weggespoeld.
(stootoever) De grond komt aan de andere oever terecht. (glijoever)