คำและความคิดในรัฐศาสตร์ร่วมสมัย เล่ม 2 (พิมพ์ครั้งที่ 2)

1. เมื่อ พ.ศ. 2546 หนังสือ “ค�ำและความคิดในรัฐศาสตร์ร่วมสมัย” ได้
เปิดตัวสู่บรรณพิภพ มีคณะผู้เขียน 9 คน โดย 8 คนเป็นอาจารย์ประจ�ำภาค
วิชาการปกครอง คณะรัฐศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย และมีสิริพรรณ
นกสวน และเอก ตั้งทรัพย์วัฒนาเป็นบรรณาธิการ หนังสือดังกล่าวได้รับการ
ต้อนรับจากตลาดดีพอสมควร ดังจะเห็นได้จากความจริงที่ว่าจ�ำนวน 2,000
เล่มได้หมดลงในระยะเวลาประมาณ 3 ปี
ก่อนที่หนังสือจะหมดลง บรรณาธิการทั้งสองคนของหนังสือเล่มนั้นได้
ปรึกษากับคณะผู้เขียนแล้วเห็นควรด�ำเนินการสองประการควบคู่กันไปคือ
ประการที่หนึ่ง แก้ไขปรับปรุงเล่มเดิมและตีพิมพ์ครั้งที่สองเป็นหนังสือ “ค�ำ
และความคิดในรัฐศาสตร์ร่วมสมัย เล่ม 1” และประการที่สอง ชักชวน
คณาจารย์จากภาควิชาอื่น ๆ ในคณะรัฐศาสตร์ คือภาควิชาความสัมพันธ์
ระหว่างประเทศ ภาควิชารัฐประศาสนศาสตร์ และภาควิชาสังคมวิทยาและ
มานุษยวิทยา มาร่วมโครงการผลิตอีกเล่มหนึ่ง เป็นหนังสือ “ค�ำและ
ความคิดในรัฐศาสตร์ร่วมสมัย เล่ม 2” ปรากฏว่ามีผู้ร่วมเขียนเพิ่มขึ้น โดยมี
ม.ร.ว.พฤทธิสาณ ชุมพล และเอก ตั้งทรัพย์วัฒนาเป็นบรรณาธิการ สัมฤทธิผล
เป็นหนังสือเล่มที่ท่านถืออยู่นี้
หนังสือทั้งสองเล่มจึงนับว่าเป็นชุดกัน แต่ละเล่มจึงมีสารบัญค�ำของทั้ง
สองเล่มปรากฏอยู่ เพื่อให้สามารถใช้ร่วมกันได้โดยมีค�ำอธิบายวิธีการใช้อยู่ถัด
ไปจากสารบัญค�ำ แต่ท�ำดรรชนี (Index) ท้ายเล่มแยกกัน
ดังที่ได้ชี้แจงไว้แล้วในการพิมพ์เล่ม 1 ครั้งที่ 1 หนังสือ “ค�ำและความคิด
ในรัฐศาสตร์ร่วมสมัย” มิได้มีจุดมุ่งหมายที่จะเป็นพจนานุกรมศัพท์รัฐศาสตร์
ที่รวบรวมค�ำและค�ำแปลสั้น ๆ ดังในพจนานุกรม และมิได้เป็นหนังสือที่เสนอ
การจัดกรอบความคิดและกรอบกระบวนทัศน์ในการวิเคราะห์ทฤษฎีรัฐศาสตร์
อย่างเป็นระบบ แต่เป็นการให้ความรู้ความเข้าใจพื้นฐานเกี่ยวกับค�ำหลักและ
ค�ำน�ำพิมพ์ครั้งที่ 1

2. แนวคิดส�ำคัญที่จ�ำเป็นต่อการที่นิสิตนักศึกษาและผู้สนใจ จะได้ติดตามงาน
เขียนทางรัฐศาสตร์ในปัจจุบันได้อย่างไม่สับสน และสามารถที่จะผสมผสาน
เชื่อมโยงประเด็นต่าง ๆ เข้าด้วยกันเพื่อต่อยอดและพัฒนาความคิดใน
ภายหลังได้ อาจเป็นเพียงการวางรากฐานความรู้ในค�ำและแนวคิด เพื่อ
กระตุ้นความใฝ่รู้และการแสวงหาความรู้เพิ่มเติมให้รอบด้านและลึกลงไป
ไม่ได้ต้องการที่จะให้ถือว่าเป็นความรู้ในเรื่องนั้น ๆ ที่สมบูรณ์ จึงใคร่ขอให้
ผู้อ่านได้ใช้คมดาบด้านที่เหมาะสมของหนังสือชุดนี้ให้เป็นประโยชน์
หนังสือเล่มนี้ บรรจุค�ำที่ใช้กันมานานในรัฐศาสตร์แต่เห็นว่าควรท�ำความ
เข้าใจกันอีกให้มั่นเหมาะและเพียงพอแก่การใช้ในปัจจุบัน และค�ำที่เป็นค�ำใหม่
หรือนิยมใช้กันมากขึ้นในสังคมไทยในงานเขียนทางการเมืองและรัฐศาสตร์ร่วม
สมัย ในประเภทแรกมีค�ำ เช่น politics (การเมือง) public opinion (มติมหาชน)
nationality (สัญชาติ) political party (พรรคการเมือง) และ culture (วัฒนธรรม)
เป็นต้น ในประเภทหลังมีค�ำ เช่น tax revolt (ไม่จ่ายภาษี) balanced scorecard
(บัตรคะแนนสูงสุด) securitization (การแปลงสินทรัพย์ให้เป็นหลักทรัพย์)
organization culture (วัฒนธรรมองค์กร) terrorism (การก่อการร้าย) universal
coverage (หลักประกันสุขภาพถ้วนหน้า) World Trade System (ระบบการค้า
โลก) NGOs (องค์การพัฒนาเอกชน) เป็นต้น จะเห็นได้ว่าครอบคลุมสาขาย่อย
ของรัฐศาสตร์มากขึ้นกว่าเล่ม 1 อีกทั้งเชื่อมโยงค�ำและความคิดในสาขาข้าง
เคียงเข้ามาเป็นองค์ความรู้ในรัฐศาสตร์ร่วมสมัย
ในการค้นคว้าเขียนค�ำส�ำหรับเล่ม 2 และการแก้ไขปรับปรุงเล่ม 1
ได้รับการสนับสนุนเป็นเงินทุนวิจัยจากงบประมาณรายได้ของคณะรัฐศาสตร์
จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ประจ�ำปีการเงิน 2548 ถือได้ว่าคณะฯ ได้เล็งเห็น
ถึงประโยชน์ของโครงการนี้ในฐานะการวิจัยเพื่อการเรียนการสอนและการ
ท�ำงานร่วมกันของคณาจารย์ จึงขอขอบคุณคณะรัฐศาสตร์เป็นอย่างมาก
รวมทั้งขอขอบคุณผู้ทรงคุณวุฒิอ่านผลงานตามค�ำขอร้องของคณะฯ ที่ได้
กรุณาให้ค�ำแนะน�ำที่เป็นประโยชน์ไว้ ณ ที่นี้ด้วย

3. การที่คณาจารย์จ�ำนวนถึง 18 คน ได้มาร่วมงานกันในการเขียน
หนังสือเล่มนี้ โดยสลับกันอ่านต้นร่างและให้ความเห็นเสนอแนะการปรับปรุง
ด้วย นับว่าเป็นปรากฏการณ์อย่างหนึ่งซึ่งเกิดขึ้นไม่บ่อยนัก แต่งานก็ได้
ส�ำเร็จลุล่วงไปได้ด้วยความพร้อมที่จะท�ำความเข้าใจกันระหว่างผู้เขียน
ด้วยกันและระหว่างผู้เขียนกับบรรณาธิการ อีกทั้งด้วยความช่วยเหลืออย่าง
ขยันขันแข็งและมีมนุษยสัมพันธ์ที่ดีของนางสาวจารุวรรณ แก้วมะโน และ
นางสาววริษา ประชาเรืองวิทย์ นิสิตปริญญามหาบัณฑิต และปริญญา
บัณฑิต ภาควิชาการปกครอง ในการติดตามต้นฉบับจากบรรดาผู้เขียนและ
ในการบรรณาธิกร จึงขอขอบคุณทุกคนไว้ ณ ที่นี้ด้วย
บรรณาธิการผู้มีชื่อปรากฏเป็นชื่อแรกท้ายนี้ มีความปลื้มใจเป็นพิเศษ
ที่ได้มีส่วนท�ำให้งานนี้ส�ำเร็จลุล่วง เพราะชวนให้ระลึกถึงความร่วมมือกับของ
คณาจารย์ภาควิชาการปกครองแต่ครั้งที่ตนได้มาเป็นอาจารย์ประจ�ำใหม่ ๆ
เมื่อ 34 ปีที่แล้ว ในการผลิตหนังสือรวมบทความและหนังสือชุดในสภาพ
การณ์ขณะนั้นที่จะหาความสนับสนุนทางการเงินอย่างเช่นปัจจุบันนี้ไม่ได้ อีก
ทั้งต้องวางตลาดเองด้วย จึงตั้งความหวังไว้ว่าจะมีโอกาสได้เห็นความร่วมมือ
กันเช่นนี้เกิดขึ้นอีกโดยต่อเนื่อง เป็นการสืบสานวัฒนธรรมองค์กร
สุดท้ายนี้ ขอขอบคุณส�ำนักพิมพ์แห่งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยที่ได้ให้
ความสนใจสนับสนุนการตีพิมพ์หนังสือชุด “ค�ำและความคิดในรัฐศาสตร์
ร่วมสมัย” ด้วยดีมาตั้งแต่แรก
บรรณาธิการทั้งสองและผู้เขียน ขอน้อมรับผิดต่อความบกพร่องที่อาจ
มีในหนังสือเล่มนี้ หากท่านผู้อ่านจะได้กรุณาให้ข้อเสนอแนะส�ำหรับการ
ปรับปรุงก็จะเป็นพระคุณยิ่ง
ม.ร.ว.พฤทธิสาณ ชุมพล
เอก ตั้งทรัพย์วัฒนา
คณะรัฐศาสตตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
มกราคม 2551

4. balanced scorecard บัตรคะแนนสูงสุด
checks and balances การตรวจสอบถ่วงดุล
citizenship ความเป็นพลเมือง
civil religion ประชาศาสนา/ศาสนาของประชาสังคม
collaborative snd adversarial การวิเคราะห์แบบร่วมมือกับการวิเคราะห์
analysis แบบปรปักษ์
collective behavior พฤติกรรมรวมหมู่
corporate social responsibility ความรับผิดชอบของบรรษัทต่อสังคม/
(CSR/good corporate บรรษัทภิบาล
governance (GCG)
cultural capital ทุนทางวัฒนธรรม
culture วัฒนธรรม
deliberative public policy นโยบายสาธารณะแบบอภิปรายไตร่ตรอง
democracy, associative ประชาธิปไตยแบบสมาคม
democracy, deliberative ประชาธิปไตยแบบอภิปรายไตร่ตรอง
democracy, direct ประชาธิปไตยโดยตรง
democracy, participatory ประชาธิปไตยแบบมีส่วนร่วม
democracy, reform การปฏิรูปประชาธิปไตย
devolution การปล่อยอ�ำนาจ
election and electoral system การเลือกตั้งและระบบเลือกตั้ง
f iscal illusion ภาพหลอนทางการคลัง
gender difference ความแตกต่างการเพศ
สารบัญค�ำ เล่ม 2

5. health and medicine สุขภาพ-สุขภาวะ
human capital ทุนมนุษย์
initiative การใช้สิทธิเสนอกฎหมายของประชาชน
international monetary system ระบบการเงินระหว่างประเทศ
international political economy เศรษฐศาสตร์การเมืองระหว่างประเทศ
(IPE)
judicial review อ�ำนาจตรวจสอบของฝ่ายตุลาการ
knowledge management การจัดการความรู้
medicalization แพทยานุวัตร
megalopolis อภิมหานคร
nationality สัญชาติ
non-govermental organization องค์กรพัฒนาเอกชน
(NGO)
organization culture วัฒนธรรมองค์การ
organization development การพัฒนาองค์การ
organization life cycle วงจรชีวิตองค์การ
policy network เครือข่ายนโยบาย
policy transfer การถ่ายโอนนโยบาย
political advocacy coalition เครือข่ายพันธมิตรนโยบาย
political party and party systems พรรคการเมืองและระบบพรรคการเมือง
political philosophy ปรัชญาการเมือง
politics การเมือง
politics and business การเมืองกับธุรกิจ
politics and media การเมืองกับสื่อ
politics in organizations การเมืองในองค์กร

6. program assessment rating tool เครื่องมือการประเมินผลงาน
public fund structure กองทุนสาธารณะหรือกระเป๋าเงินในภาครัฐ
public opinion มติมหาชน
public policy process กระบวนการนโยบายสาธารณะ
quality management การบริหารคุณภาพขององค์กร
retionalism and incrementalism หลักเหตุผลกับหลักการเปลี่ยนแปลงอย่าง
ค่อยเป็นค่อยไป
representatives bureaucracy ระบบราชการแบบตัวแทน
resource mobilization theory ทฤษฎีการระดมทรัพยากร
(RMT)
securitization การแปลงสินทรัพย์ให้เป็นหลักทรัพย์
strategic plan Vs. action plan แผนกลยุทธ์กับแผนปฏิบัติการ
tax revolt ไม่จ่ายภาษี
terrorist การก่อการร้าย
universal health coverage (UC) หลักประกันสุขภาพถ้วนหน้า
world trading system ระบบการค้าโลก

7. accountability ความตรวจสอบได้ ความรับผิดชอบขึ้นต่อ
การถูก ‘คิดบัญชี’ ได้
agency and social structure มนุษย์และโครงสร้างสังคม
Asian Economic Crisis วิกฤตการณ์เศรษฐกิจเอเชีย
bill of right กฎหมายเชิงรัฐธรรมนูญว่าด้วยเสรีภาพ
bossism การเมืองแบบบอส
bourgeoisie คนเมือง พ่อค้า ชนชั้นนายทุน ชนชั้นกลาง
กระฎุมพี
bureaucracy องค์กรที่มีความเป็นทางการ
cabinet collective responsibility ความรับผิดชอบร่วมกันของคณะรัฐมนตรี
ต่อรัฐสภา
civil disobedience การดื้อแพ่งของพลเมือง
civil society ประชาสังคม ประชาคม สังคมประชา
coalition การมาผสมกัน ชุดผสม
collective goods, ทรัพยากรร่วมของส่วนรวม/ทางเลือก
collective dilemma ที่เป็นปัญหาของทรัพยากรร่วม
conservatism คตินิยม อนุรักษนิยม
corporatism ภาคีรัฐ-สังคม
critical realism สัจจนิยมวิพากษ์
decentralization การกระจายอ�ำนาจ
determinism นิยัตินิยม ก�ำหนดนิยม
Environmental Impact การวิเคราะห์ผลกระทบสิ่งแวดล้อม
Assessment (EIA)
สารบัญค�ำ เล่ม 1

8. externalities ผลภายนอกจากกิจกรรมที่กระทบถึงผู้ที่ไม่
ได้ก่อ
federalism สหพันธรัฐ
freedom of information สิทธิที่จะรับรู้ข้อมูลข่าวสาร
fundamentalism พวกนิยมความยึดมั่นถือมั่น
globalisation โลกาภิวัตน์
gavernance/good gavernance การจัดการปกครอง/วิธีการปกครองและ
การจัดการปกครองที่ดี/ธรรมาภิบาล
green politics การเมืองสีเขียว
hegemony ความเป็นเจ้าครอบง�ำ
hermeneutics ส�ำนักตีความหมายการตีความความหมาย
human rights สิทธิมนุษยชน
identity อัตลักษณ์/ตัวตน
interest (s) ผลประโยชน์
interest groups กลุ่มผลประโยชน์
liberalism เสรีนิยม
lobby, lobbying, lobbyists, การท�ำการผลักดันนโยบาย/นักล็อบบี้/
lobby groups กลุ่มล็อบบี้
market force พลัง/กลไกของตลาด
metatheory อภิทฤษฎี
Middle class, middle classes ชนชั้นกลาง
ministerial responsibility ความรับผิดชอบของรัฐมนตรีต่อรัฐสภา
network เครือข่าย
ontology ภาววิทยา
patron-client relations ความสัมพันธ์แบบอุปถัมภ์

9. petite bourgeoise/ ชนชั้นนายทุนน้อย
petty bourgeoise
pluralism พหุนิยม
policy analysis การวิเคราะห์นโยบาย
postmodernism ส�ำนักยุคหลังสมัยใหม่
postmodernity ยุคหลังสมัยใหม่
poststructuralism ส�ำนักหลังโครงสร้างนิยม
power อ�ำนาจ
privatization การโอนภาระงานสู่เอกชน
proletariat ชนชั้นกรรมาชีพ
public choice การตัดสินใจเลือสาธารณะ
public hearing ประชาพิจารณ์
public sphere ความเป็นสาธารณะ/อาณาบริเวณสาธารณะ
recognition (politics of) การเมืองของการให้ยอมรับตน
redistribution (politics of) การเมืองของการกระจายทรัพยากร
reductionism การอธิบายแบบย่นย่อส่วน
rule of law การปกครองโดยหลักนิติธรรม
social capital ต้นทุนทางสังคม
social movement ขบวนการทางสังคม/ขบวนการสังคม
social welfare, welfare state สวัสดิการสังคม/รัฐสวัสดิการ
sovereignty อ�ำนาจอธิปไตย/อ�ำนาจอธิปัตย์
state รัฐ
status, social status สถานภาพ/สถานภาพทางสังคม
structuration theory, ทฤษฎีการก่อตัวโครงสร้างความสัมพันธ์
structuration ทางสังคม

10. think tank ขุมความคิด/สถาบันวิจัยนโยบาย
ultra vires การใช้อ�ำนาจเกินกว่าที่กฎหมายให้ไว้
vision วิสัยทัศน์
working class ชนชั้นแรงงาน

11. หนังสือเล่มนี้เสนอค�ำต่าง ๆ ที่ได้ใช้กันอยู่ในรัฐศาสตร์ร่วมสมัย ซึ่งอาจ
ไม่ได้เป็นศัพท์เทคนิคทางรัฐศาสตร์ หากแต่เป็นศัพท์ธรรมดา หรือศัพท์เทคนิค
ของสังคมศาสตร์สาขาอื่น ๆ ก็ได้ ค�ำเหล่านี้ซึ่งเป็น entry หรือ “ค�ำที่จะอธิบาย”
เรียงตามล�ำดับอักษรภาษาอังกฤษ ดังในพจนานุกรมหรือสารานุกรมภาษา
อังกฤษ-ไทยทั่วไป และมีค�ำอธิบายความคิดที่อยู่เบื้องหลังค�ำนั้นอย่างละเอียด
พอสมควรตามหลัง ท่านผู้อ่านสนใจที่หาความหมายหลังแนวคิดของค�ำใดก็
สามารถเปิดหาค�ำนั้นได้เลย และเปลี่ยนไปหาค�ำอื่นเรื่อย ๆ ตามความสนใจ
ไม่จ�ำเป็นต้องอ่านตามล�ำดับอักษร เพราะค�ำและแนวคิดต่าง ๆ มีความเป็น
เอกเทศจากกันพอสมควร
เหตุที่เรียงตามล�ำดับอักษรภาษาอังกฤษ ก็เพราะมีค�ำหลายค�ำที่ยังหา
ค�ำแปลเป็นภาษาไทยที่เป็นที่ยอมรับกันแพร่หลายไม่ได้ ส�ำหรับท่านผู้อ่านที่
ทราบค�ำภาษาไทยแต่ไม่ทราบค�ำภาษาอังกฤษ ท่านสามารถใช้ list of entries
หรือ “สารบัญค�ำ” ซึ่งเรียงล�ำดับค�ำและมีค�ำแปลภาษาไทยไว้ เป็นวิธีการใน
การค้นหา
นอกจากนั้น หนังสือเล่มนี้มีระบบการอ้างอิงข้ามค�ำ (cross reference)
ของค�ำที่จะอธิบาย (entry) ไว้ด้วย เพื่อแสดงให้เห็นถึงความเกี่ยวข้องของค�ำ
และความคิดที่มีความสัมพันธ์กัน ค�ำที่ถูกอ้างอิงถึงจะปรากฏเป็นค�ำหรือวลี
ซึ่งเป็นภาษาอังกฤษที่มีเครื่องหมายดอกจันอยู่ข้างหน้าและอยู่ในวงเล็บ เช่น
เมื่อเปิด entry ค�ำว่า governance และในนั้นมีการกล่าวโยงไปถึง globalisation
ก็จะมี (*globalisation)
ส�ำหรับท่านผู้อ่านที่สนใจจะหาความรู้เพิ่มเติม ก็มีการให้แหล่งข้อมูล
ค้นคว้าเพิ่มเติมหรือบรรณานุกรมไว้ท้ายค�ำ ในลักษณะของรายชื่อหนังสือหรือ
วิธีการใช้

12. บทความ ท่านผู้อ่านสามารถไปค้นคว้าหาอ่านเพิ่มเติมทั้งในเชิงกว้างและลึก
ได้จากห้องสมุดและร้านหนังสือต่าง ๆ
เพื่อประโยชน์ในการค้นหาความรู้อย่างกว้างขวางมากขึ้น หนังสือนี้มี
ดรรชนี (Index) ไว้ท้ายเล่ม ดังนั้น ผู้อ่านอาจจะใช้ดรรชนีเป็นเครื่องมือในการ
ค้นหาค�ำและความคิดต่าง ๆ ที่ไม่ได้ปรากฏอยู่ใน list of entries แต่มีปรากฏ
อยู่ในเนื้อหาการอธิบายภายใน entry อย่างไรก็ตาม ค�ำที่อยู่ในดรรชนีนั้น
อาจจะเป็นเพียงแค่การเอ่ยถึงเฉย ๆ หรืออาจจะเป็นเพียงการอธิบายคร่าว ๆ
และไม่ละเอียดเท่ากับค�ำหลักที่ปรากฏอยู่ใน list of entries