หลักกฎหมายและแนววิธีปฏิบัติเพื่อการคุ้มครองการประดิษฐ์และการออกแบบผลิตภัณฑ์

1. 1
ความรู้เบื้องต้น
เกี่ยวกับทรัพย์สินทางปัญญา
_12-02(001-016)P2.indd 1 4/14/12 11:08:57 PM

2. สิทธิบัตร : หลักกฎหมายและแนววิธีปฏิบัติ
เพื่อการคุ้มครองการประดิษฐ์และการออกแบบผลิตภัณฑ์
1.1 ความหมายของทรัพย์สินทางปัญญา (Intellectual Property)
ทรัพย์สินทางปัญญาตามความหมายทั่วไป หมายถึง ผลงานสร้างสรรค์ที่เกิดขึ้นจาก
การลงทุนคิดค้นของมนุษย์ ซึ่งก่อให้เกิดการพัฒนาเศรษฐกิจการค้าและอุตสาหกรรม อันนำมา
ซึ่งความเจริญต่อสังคม แต่ตามความหมายในทางกฎหมายแล้วทรัพย์สินทางปัญญา หมายถึง
“สิทธิตามกฎหมายอันเกี่ยวกับผลงานสร้างสรรค์อันเกิดจากความคิดหรือสติปัญญาของมนุษย์”
[องค์การทรัพย์สินทางปัญญาโลก (WIPO), 1995: 5 อ้างถึงใน ยรรยง พวงราช, 2541 : 18]
ทรัพย์สินทางปัญญาเป็นเรื่องของการที่กฎหมายให้การรับรอง และให้ความคุ้มครองสิทธิ
ที่เกี่ยวข้องกับผลงานการสร้างสรรค์ ที่เกิดขึ้นจากสติปัญญาของมนุษย์ สิทธิในที่นี้ หมายถึง
“สิทธิอันเกิดขึ้นจากผลิตผลทางความคิด มากกว่าจะหมายถึงตัวผลิตผลที่ได้รับการสร้างสรรค์
ขึ้น” (ไชยยศ เหมะรัชตะ, 2539 : 4)
ตามความเห็ น ของผู้ เ ขี ย น เมื่ อ บุ ค คลใดสร้ า งสรรค์ ผ ลงานใดขึ้ น มาและผลงานนั้ น มี
คุณประโยชน์และมีคุณค่าต่อสังคม และกฎหมายให้การรับรองว่าเป็นทรัพย์สินทางปัญญา
บุคคลนั้นจะได้รับความคุ้มครองตามกฎหมาย ให้มีสิทธิในการแสวงหาผลประโยชน์จากผลงาน
สร้างสรรค์นั้น และจะได้รับความคุ้มครองให้มีสิทธิในการฟ้องร้องผู้กระทำการฝ่าฝืนสิทธิ
ของตน หรือผูกระทำการละเมิดแก่ผลงานสร้างสรรค์ของตนได้ การทีกฎหมายให้ความคุมครอง
้ ่ ้
แก่ผู้สร้างสรรค์ให้มีสิทธิดังกล่าว จะเป็นแรงกระตุ้นให้ผู้สร้างสรรค์สร้างสรรค์ผลงานใหม่ขึ้นมา
อีก และจะเป็นแรงจูงใจให้บุคคลอื่น ๆ ได้คิดค้นแข่งขันสร้างสรรค์ผลงานใหม่ ๆ อันจะเป็น
ประโยชน์ตอสังคมตามมาอีก
่
1.2 กฎหมายเกี่ยวกับทรัพย์สินทางปัญญา
ทรั พ ย์ สิ น ทางปั ญ ญาจะได้ รั บ การรั บ รอง และได้ รั บ ความคุ้ ม ครองต่ อ เมื่ อ มี ก ฎหมาย
ก่อตังรับรูไว้โดยตรงหรือโดยอ้อม (ม.ร.ว.เสนีย์ ปราโมช อ้างถึงใน ยรรยง พวงราช, 2541 : 18)
้ ้
ปัจจุบันได้มีการออกกฎหมายเพื่อให้ความคุ้มครองทรัพย์สินทางปัญญาแล้วหลายฉบับ
ในประเทศไทย เช่น
- พ.ร.บ.สิทธิบัตร พ.ศ. 2522 แก้ไขเพิ่มเติมโดย พ.ร.บ.สิทธิบัตร (ฉบับที่ 2) พ.ศ. 2535
และแก้ไขเพิ่มเติมครั้งล่าสุดโดย พ.ร.บ.สิทธิบัตร (ฉบับที่ 3) พ.ศ. 2542
- พ.ร.บ.ลิขสิทธิ์ พ.ศ. 2537
_12-02(001-016)P2.indd 2 4/14/12 11:08:58 PM

3. ความรู้เบื้องต้น
เกี่ยวกับทรัพย์สินทางปัญญา
- พ.ร.บ.เครื่องหมายการค้า พ.ศ. 2534 แก้ไขเพิ่มเติมโดย พ.ร.บ.เครื่องหมายการค้า
(ฉบับที่ 2) พ.ศ. 2543
- พ.ร.บ.จัดตั้งศาลทรัพย์สินทางปัญญาและการค้าระหว่างประเทศ และวิธีพิจารณาคดี
ทรัพย์สินทางปัญญาและการค้าระหว่างประเทศ พ.ศ. 2539
- พ.ร.บ.คุ้มครองและส่งเสริมภูมิปัญญาการแพทย์แผนไทย พ.ศ. 2542
- พ.ร.บ.คุ้มครองพันธุ์พืช พ.ศ. 2542
- พ.ร.บ.คุ้มครองแบบผังภูมิของวงจรรวม พ.ศ. 2543
- พ.ร.บ.คุ้มครองสิ่งบ่งชี้ทางภูมิศาสตร์ พ.ศ. 2546
1
- พ.ร.บ.การผลิตผลิตภัณฑ์ซีดี พ.ศ. 2546
- พ.ร.บ.ความลับทางการค้า พ.ศ. 2545
ในด้ า นการคุ้ ม ครองทรั พ ย์ สิ น ทางปั ญ ญาระหว่ า งประเทศ ได้ มี ก ารจั ด ทำอนุ สั ญ ญา
กรุ ง ปารี ส ว่ า ด้ ว ยการคุ้ ม ครองทรั พ ย์ สิ น ทางอุ ต สาหกรรม (Paris Convention for the
Protection of Industrial Property) ใน ค.ศ. 1883 (ซึ่งปัจจุบันประเทศไทยยังไม่ได้เข้า
เป็นภาคีในอนุสัญญากรุงปารีส) และได้มีการจัดทำอนุสัญญากรุงเบอร์นว่าด้วยการคุ้มครอง
งานด้านวรรณกรรมและศิลปกรรม (Berne Convention for the Protection of Literary
and Artistic Works) ใน ค.ศ. 1886 (ซึ่งประเทศไทยได้เข้าเป็นภาคีใน พ.ศ. 2474) และ
ประเทศไทยได้เข้ารับพันธกรณีในฉบับที่มีการแก้ไข ณ กรุงปารีสใน ค.ศ. 1971 ด้วย
หลักการสำคัญของความตกลงระหว่างประเทศฉบับต่าง ๆ คือ หลักการปฏิบัติเยี่ยง
คนชาติ (National Treatment) และการกำหนดมาตรฐานการคุ้มครองทรัพย์สินทางปัญญา
ขันต่ำ (ยรรยง พวงราช, 2541 : 33)
้
นอกจากนี้ ยังมีความตกลงระหว่างประเทศเกี่ยวกับการคุ้มครองทรัพย์สินทางปัญญา
ฉบับอื่น ๆ อีก (ยรรยง พวงราช, 2541 : 33) ที่สำคัญ ได้แก่
1. ความตกลงว่ าด้ว ยสิท ธิในทรัพย์สินทางปัญ ญาเกี่ยวกับการค้า (Agreement on
Trade-Related Aspects of Intellectual Property Rights หรือที่เรียกย่อ ๆ ว่า “TRIPs
Agreement”) TRIPs Agreement เป็นความตกลงระหว่างประเทศที่มีวัตถุประสงค์เพื่อ
จะลดการบิดเบือนและอุปสรรคที่มีต่อการค้าระหว่างประเทศ และส่งเสริมให้มีการคุ้มครอง
สิทธิในทรัพย์สินทางปัญญาอย่างเพียงพอและมีประสิทธิผล รวมทั้งเป็นความตกลงระหว่าง
_12-02(001-016)P2.indd 3 4/14/12 11:08:58 PM

4. สิทธิบัตร : หลักกฎหมายและแนววิธีปฏิบัติ
เพื่อการคุ้มครองการประดิษฐ์และการออกแบบผลิตภัณฑ์
ประเทศที่มีวัตถุประสงค์เพื่อให้ความมั่นใจแก่สมาชิกว่ามาตรการและวิธีดำเนินการที่ใช้บังคับ
สิทธิในทรัพย์สินทางปัญญาจะไม่กลายเป็นอุปสรรคต่อการค้าอันชอบธรรม ประเทศใดต้องการ
เข้าร่วมในองค์การการค้าโลก (World Trade Organization หรือ WTO) จะต้องยอมรับและ
ปฏิบัติตามพันธกรณีต่าง ๆ ที่อยู่ภายใต้การกำกับของ WTO ซึ่งรวมถึงความตกลงของ TRIPs
Agreement ด้วย ประเทศไทยเข้าเป็นสมาชิกของ WTO และได้ลงนามในความตกลงของ
TRIPs Agreement ตั้งแต่เริ่มต้น (1 มกราคม 2538)
2. อนุสัญญาว่าด้วยการก่อตั้งองค์การทรัพย์สินทางปัญญาโลก (Convention Estab-
lishing the World Intellectual Property Organization) เป็นอนุสัญญาที่ไม่เกี่ยวข้อง
กับกฎหมายว่าด้วยการคุ้มครองทรัพย์สินทางปัญญาโดยตรง แต่มีวัตถุประสงค์เพื่อสนับสนุน
การคุ้มครองทรัพย์สินทางปัญญาผ่านทางความร่วมมือระหว่างประเทศและองค์กรระหว่าง
ประเทศอื่น ๆ ซึ่งประเทศไทยได้เข้าร่วมเป็นภาคีของอนุสัญญาฉบับดังกล่าวด้วย (ไชยยศ
เหมะรัชตะ, 2539 : 12) องค์การทรัพย์สินทางปัญญาโลก (World Intellectual Property
Organization หรือทีเรียกย่อ ๆ ว่า “WIPO”) ทีกอตังขึนตามอนุสญญาฉบับดังกล่าว ปัจจุบน
่ ่่ ้ ้ ั ั
เป็นหน่วยงานพิเศษของสหประชาชาติ (ไชยยศ เหมะรัชตะ, 2539 : 12) WIPO มีหน้าทีหลัก
่
ในการให้ความช่วยเหลือทางด้านวิชาการ เพื่อศึกษาถึงอนุสัญญาเกี่ยวกับทรัพย์สินทางปัญญา
ระหว่างประเทศ รวมถึงการสร้างกฎหมายต้นแบบ (Model Law) เพื่อเป็นแนวทางในการ
คุมครองสิทธิในทรัพย์สนทางปัญญาแต่ละประเภท (วิมาน เหล่าดุสต, 2541 : 121)
้ ิ ิ
1.3 ประเภทของทรัพย์สินทางปัญญา
ทรัพย์สินทางปัญญาแบ่งออกเป็น 2 ประเภทใหญ่ ๆ คือ
ประเภทที่ 1 ทรัพย์สินทางปัญญาทางอุตสาหกรรม (Industrial Property) หมายถึง
ทรัพย์สินทางปัญญาที่เกี่ยวข้องกับการผลิตหรือจำหน่ายผลิตภัณฑ์ทางด้านอุตสาหกรรม ซึ่ง
ได้แก่
- สิทธิบัตร (Patents) เกี่ยวข้องกับสิทธิในการประดิษฐ์ (Invention) การออกแบบ
ผลิตภัณฑ์ (Product Designs) ผลิตภัณฑ์อรรถประโยชน์ (Utility Models) การออกแบบ
ผลิตภัณฑ์อุตสาหกรรม (Industrial Designs)
- อนุสิทธิบัตร (Petty Patents) เกี่ยวข้องกับสิทธิในการประดิษฐ์ที่ไม่ถึงขั้นที่จะได้รับ
สิทธิบัตร แต่มีความใหม่และประยุกต์ใช้ได้ในทางอุตสาหกรรม
_12-02(001-016)P2.indd 4 4/14/12 11:08:58 PM

5. ความรู้เบื้องต้น
เกี่ยวกับทรัพย์สินทางปัญญา
- เครื่องหมายการค้า (Trade Marks) เกี่ยวข้องกับสิทธิในเครื่องหมายต่าง ๆ ที่ใช้กับ
สินค้า รวมถึงเครื่องหมายบริการ (Service Marks)1 เครื่องหมายรับรอง (Certification
Marks)2 และเครืองหมายร่วม (Collective Marks)3
่
- ชื่อหรือสิ่งกำหนดอันเกี่ยวกับการค้า (Trade Names) เกี่ยวข้องกับการคุ้มครองสิทธิ
ในการใช้ชื่อในการประกอบการค้าของบุคคล
- ความลับทางการค้า (Trade Secrets) เกี่ยวข้องกับข้อมูลการค้าซึ่งยังไม่เป็นที่รู้จักกัน
โดยทั่วไปหรือไม่สามารถเข้าถึงได้โดยง่ายในกลุ่มผู้ที่เกี่ยวข้องกับข้อมูลดังกล่าว และเป็นข้อมูล 1
ที่มีประโยชน์ในเชิงพาณิชย์ที่ไม่ควรเปิดเผย รวมทั้งเป็นข้อมูลที่ผู้ควบคุมความลับทางการค้าได้
ใช้มาตรการที่เหมาะสมเพื่อรักษาข้อมูลนั้นไว้เป็นความลับ
- สิ่งบ่งชี้ทางภูมิศาสตร์ (Geographical Indications) เกี่ยวข้องกับสิทธิในการใช้ชื่อ
สัญลักษณ์หรือสิ่งอื่นใดที่เรียกหรือใช้แทนแหล่งภูมิศาสตร์ เพื่อบ่งบอกว่าสินค้าที่เกิดจากแหล่ง
ภูมศาสตร์นนเป็นสินค้าทีมคณภาพ ชือเสียงหรือคุณลักษณะเฉพาะของแหล่งภูมศาสตร์ดงกล่าว
ิ ั้ ่ีุ ่ ิ ั
- แบบผังภูมิของวงจรรวม (Integrated Circuit Layout-Designs) เกี่ยวข้องกับ
แบบแผนผังหรือภาพที่ทำขึ้นไม่ว่าจะปรากฏในรูปแบบหรือวิธีใด เพื่อให้เห็นถึงการจัดวางให้เป็น
วงจรรวมของผลิตภัณฑ์สำเร็จรูปหรือกึ่งสำเร็จรูปที่ทำหน้าที่ทางอิเล็กทรอนิกส์ อันประกอบด้วย
ชิ้นส่วนที่สามารถกระตุ้นให้เกิดการปฏิบัติการทางอิเล็กทรอนิกส์รวมอยู่ด้วย และส่วนเชื่อมต่อ
ที่เชื่อมชิ้นส่วนเหล่านั้นทั้งหมดหรือบางส่วนเข้าด้วยกัน ซึ่งได้จัดวางเป็นชั้นในลักษณะที่ผสาน
รวมกันอยู่บนหรือในวัตถุกึ่งตัวนำชิ้นเดียวกัน
ประเภทที่ 2 ทรั พ ย์ สิ น ทางปั ญ ญาอั น เกี่ ย วกั บ ลิ ข สิ ท ธิ์ (Copyright) และสิ ท ธิ
ข้างเคียง (Neighboring Rights)
- ลิขสิทธิ์ เป็นสิทธิที่เกี่ยวข้องกับการสร้างสรรค์งานวรรณกรรม (รวมถึงโปรแกรม
คอมพิวเตอร์และงานฐานข้อมูล) ศิลปกรรม นาฏกรรม และดนตรีกรรม
1
เครื่องหมายที่ใช้กับการบริการต่าง ๆ
เครื่องหมายที่ใช้รับรองคุณภาพของสินค้า หรือบริการ
2
3
เครื่องหมายการค้าหรือเครื่องหมายบริการที่ใช้กันในกลุ่มบริษัทหรือรัฐวิสาหกิจในเครือเดียวกันหรือโดยสมาชิกของ
สมาคม กลุ่มบุคคลหรือองค์กรอื่นใดของรัฐหรือเอกชน
_12-02(001-016)P2.indd 5 4/14/12 11:08:58 PM

6. สิทธิบัตร : หลักกฎหมายและแนววิธีปฏิบัติ
เพื่อการคุ้มครองการประดิษฐ์และการออกแบบผลิตภัณฑ์
- สิทธิข้างเคียง เป็นสิทธิที่เกิดขึ้นจากการนำเอางานสร้างสรรค์ของผู้อื่นมาสร้างขึ้น
ได้แก่ สิทธิของศิลปินนักแสดง สิทธิของผู้ผลิตสิ่งบันทึกเสียง โสตทัศนวัสดุ ภาพยนตร์ และ
สิทธิของผู้ทำการแพร่เสียง แพร่ภาพ
1.4 ความแตกต่างและความเหมือนคล้ายระหว่างทรัพย์สินทางปัญญากับ
ทรัพย์สินทั่วไป
ทรัพย์สินทางปัญญาแตกต่างกับทรัพย์สินทั่วไป 5 ประการ ดังนี้
ประการที่ 1 ความแตกต่างในเรื่องวัตถุแห่งสิทธิ
ทรั พ ย์ สิ น ทางปั ญ ญาเป็ น สิ ท ธิ ที่ เ กี่ ย วข้ อ งกั บ ผลงานการสร้ า งสรรค์ ข องมนุ ษ ย์ เป็ น
สิ ท ธิ ที่ เ กิ ด จากการที่ ก ฎหมายกำหนดรั บ รองขึ้ น เพื่ อ ให้ ค วามคุ้ ม ครองแก่ ผู้ ส ร้ า งสรรค์ ให้ ม
ี
สิทธิในการแสวงหาผลประโยชน์จากผลิตผลที่เกิดขึ้นจากความคิดสร้างสรรค์ของตนแต่เพียง
ผู้ เ ดี ย ว เป็ น สิ ท ธิ ที่ จ ะหวงกั น ไม่ ใ ห้ บุ ค คลอื่ น ที่ ไ ม่ ไ ด้ รั บ อนุ ญ าตนำสิ ท ธิ ดั ง กล่ า วไปแสวงหา
ผลประโยชน์ ทรัพย์สินทางปัญญา จึงมีวัตถุแห่งสิทธิเป็นสิทธิในทางนามธรรมที่จับต้องยึดถือ
ครอบครองไม่ได้4 เหมือนอย่างทรัพย์สินประเภทอื่นโดยทั่ว ๆ ไป ที่มีวัตถุแห่งสิทธิเป็นวัตถุ
มีรูปร่าง (ยรรยง พวงราช, 2541 : 18, 19) เช่น โทรศัพท์มือถือ รถยนต์ ซึ่งสามารถยึดถือ
จับต้องได้
4
สิทธิในทางนามธรรมหรือสิทธิที่ไม่มีรูปร่างของทรัพย์สินทางปัญญาที่สำคัญ คือ สิทธิในการแสวงหาผลประโยชน์แต่เพียง
ผู้เดียว
ในกรณี สิ ท ธิ บั ต ร ผู้ ท รงสิ ท ธิ บั ต รผลิ ต ภั ณ ฑ์ มี สิ ท ธิ ใ นการผลิ ต ใช้ ขาย มี ไ ว้ เ พื่ อ ขาย เสนอขาย หรื อ นำเข้ า มา
ในราชอาณาจั ก รซึ่ ง ผลิ ต ภั ณ ฑ์ ต ามสิ ท ธิ บั ต ร (พ.ร.บ.สิ ท ธิ บั ต ร พ.ศ. 2522, มาตรา 36) เช่ น ผู้ ท รงสิ ท ธิ บั ต รเครื่ อ ง
ดักจับยุงก็จะมีสิทธิแต่เพียงผู้เดียวในการผลิตและขายผลิตภัณฑ์ดังกล่าว
ในกรณีลิขสิทธิ์ เจ้าของลิขสิทธิ์มีสิทธิแต่เพียงผู้เดียวในการทำซ้ำหรือดัดแปลง เผยแพร่งานสร้างสรรค์ของตน อนุญาต
ให้ผู้อื่นใช้สิทธิในงานสร้างสรรค์ของตน เช่น ทำซ้ำหรือดัดแปลงและเผยแพร่งานสร้างสรรค์ของตน (พ.ร.บ.ลิขสิทธิ์ พ.ศ. 2537,
มาตรา 15) เช่น เจ้าของหรือผู้แต่งนวนิยายมีสิทธิอนุญาตให้บริษัทผู้สร้างภาพยนตร์นำนวนิยายเรื่องนั้นไปสร้างเป็นภาพยนตร์
และนำออกฉายได้
ในกรณี เ ครื่ อ งหมายการค้ า เจ้ า ของเครื่ อ งหมายการค้ า เมื่ อ ได้ จ ดทะเบี ย นเครื่ อ งหมายการค้ า แล้ ว ก็ จ ะมี สิ ท ธิ
แต่เพียงผู้เดียวในอันที่จะใช้เครื่องหมายการค้านั้น สำหรับสินค้าที่ได้จดทะเบียนไว้ (พ.ร.บ.เครื่องหมายการค้า พ.ศ. 2541,
มาตรา 44) เช่น เจ้าของเครื่องหมายการค้า คำว่า “ARROW” มีสิทธิใช้เครื่องหมายดังกล่าวกับสินค้าจำพวกเสื้อผ้าผู้ชาย
เป็นต้น
_12-02(001-016)P2.indd 6 4/14/12 11:08:58 PM

7. ความรู้เบื้องต้น
เกี่ยวกับทรัพย์สินทางปัญญา
ประการที่ 2 ความแตกต่างในเรื่องอายุความในการใช้
ทรัพย์สินทางปัญญามีอายุความในการใช้ เช่น สิทธิบัตรการประดิษฐ์ มีอายุ 20 ปี
นับแต่วันที่ขอรับสิทธิบัตร5 เครื่องหมายการค้ามีอายุ 10 ปี นับแต่วันที่ได้รับการจดทะเบียน
แต่สามารถต่ออายุออกไปได้อก6 ในขณะทีทรัพย์สนโดยทัวไปไม่มกำหนดเวลาในการใช้
ี ่ ิ ่ ี
ประการที่ 3 ความแตกต่างในเรื่องการได้มา
ทรัพย์สินทางปัญญาอาจได้มาโดยการรับโอนทางนิติกรรมเช่นเดียวกับทรัพย์สินทั่วไป
แต่ที่แตกต่างกัน คือ การได้มาซึ่งสิทธิในทรัพย์สินทางปัญญาครั้งแรก ต้องได้มาโดยการ
สร้างสรรค์และจดทะเบียน (ยกเว้นลิขสิทธิไม่ตองจดทะเบียนการได้มา)
์ ้
1
ประการที่ 4 ความแตกต่างในเรื่องการใช้สิทธิต่อสู้
ทรั พ ย์ สิ น ทางปั ญ ญาไม่ ส ามารถที่ จ ะใช้ ต่ อ สู้ ห รื อ ยั น แก่ บุ ค คลทั่ ว ไปได้ ทั่ ว โลกเหมื อ น
อย่างกรณีทรัพย์สินทั่วไป ในกรณีทรัพย์สินทั่วไปเจ้าของทรัพย์สินนั้นมีสิทธิใช้กรรมสิทธิ์ใน
ทรัพย์สินของตนต่อสู้หรือยันกับบุคคลทั่วไปได้ทั่วโลก เช่น นาย ก. มีกรรมสิทธิ์ในกระเป๋าถือ
1 ใบ นาย ก. มีสิทธินำกระเป๋าถือใบนี้เดินทางติดตัวไปที่ไหนก็ได้ทั่วโลก หากมีผู้ใดมาขโมย
กระเป๋าถือของนาย ก. ไป นาย ก. สามารถฟ้องร้องเพื่อเอากระเป๋าถือคืนได้ แต่ถ้านาย ก.
ซึ่งเป็นคนไทยได้วาดภาพขึ้นมา 1 รูปภาพ นาย ก. ย่อมได้ลิขสิทธิ์ในภาพวาดนั้นและได้รับ
การคุ้มครองจากกฎหมายตาม พ.ร.บ.ลิขสิทธิ์ พ.ศ. 2537 ผู้ใดเอาภาพวาดของ นาย ก. ไป
พิมพ์ซ้ำดัดแปลงเผยแพร่โดยไม่ได้รับอนุญาตจากนาย ก. ถือว่ากระทำการละเมิดลิขสิทธิ์
งานศิลปกรรมของนาย ก. และถ้าการกระทำละเมิดดังกล่าว กระทำขึ้นในประเทศไทย นาย ก.
สามารถฟ้องผู้ฝ่าฝืนฐานละเมิดลิขสิทธิ์ได้ แต่ถ้าภาพวาดของนาย ก. ถูกนำไปตีพิมพ์เผยแพร่
ในประเทศอื่น เช่นนี้ ต้องพิจารณาว่าประเทศที่การละเมิดลิขสิทธิ์ได้ถูกทำขึ้นนั้นกับประเทศ
ไทยเป็นภาคีแห่งความตกลงว่าด้วยการคุ้มครองลิขสิทธิ์ระหว่างประเทศฉบับเดียวกันหรือไม่
ถ้าคำตอบ คือ ไม่เป็น นาย ก. ก็จะฟ้องว่ามีผู้กระทำการละเมิดลิขสิทธิ์งานศิลปกรรมประเภท
จิตรกรรมของตนในประเทศนั้นไม่ได้ (ปริญญา ดีผดุง, 2539 : 295, 300) หรือในกรณี
5
พ.ร.บ.สิทธิบัตร พ.ศ. 2522, มาตรา 35
6
พ.ร.บ.เครื่องหมายการค้า พ.ศ. 2534, มาตรา 53
_12-02(001-016)P2.indd 7 4/14/12 11:08:59 PM

8. สิทธิบัตร : หลักกฎหมายและแนววิธีปฏิบัติ
เพื่อการคุ้มครองการประดิษฐ์และการออกแบบผลิตภัณฑ์
สิทธิบัตรและเครื่องหมายการค้า เจ้าของจะได้รับความคุ้มครองจากกฎหมายของประเทศที่
ได้ไปจดทะเบียนไว้เท่านั้น เช่นนี้ แสดงให้เห็นว่าทรัพย์สินทางปัญญาใช้ยันกับบุคคลไม่ได้ทั่วโลก
เหมือนอย่างเช่นทรัพย์สินทั่วไป
ประการที่ 5 ความแตกต่างในเรื่องการแย่งการครอบครอง
ทรัพย์สินทางปัญญาไม่สามารถได้มาโดยการแย่งการครอบครองหรือครอบครองปรปักษ์
เหมือนอย่างทรัพย์สินทั่วไป
ทรัพย์สินทางปัญญาเหมือนคล้ายกับทรัพย์สินทั่วไป 2 ประการ ดังนี้
ประการที่ 1 สิทธิในทรัพย์สินทางปัญญาสามารถโอนขาย ให้เช่า หรืออนุญาตให้ผู้อื่น
นำไปใช้ประโยชน์ได้เช่นเดียวกับทรัพย์สินทั่วไป
ประการที่ 2 ในการใช้ สิ ท ธิ ใ นทรั พ ย์ สิ น ทางปั ญ ญา เจ้ า ของสิ ท ธิ ย่ อ มต้ อ งใช้ สิ ท ธิ
ภายในขอบเขตของกฎหมายเช่นเดียวกับเจ้าของทรัพย์สินโดยทั่วไป เช่น ถ้าผู้ทรงสิทธิบัตร
ต้องการให้สินค้าหรือผลิตภัณฑ์ที่ผลิตขึ้นตามสิทธิบัตรได้มาตรฐาน ผู้ทรงสิทธิบัตรก็จะต้อง
ปฏิบัติตามประกาศกระทรวงอุตสาหกรรมว่าด้วยการกำหนดมาตรฐานผลิตภัณฑ์อุตสาหกรรม
ในกรณีที่ผู้ทรงสิทธิบัตรต้องการผลิตสินค้าจากสิ่งประดิษฐ์ของตน ต้องปฏิบัติตามกฎหมายว่า
ด้วยการควบคุมโรงงานอุตสาหกรรม หรือในกรณีที่ผู้ทรงสิทธิบัตรจะอนุญาตให้ผู้อื่นใช้สิทธิ
ตามสิทธิบัตร จะกำหนดเงื่อนไขในสัญญาอนุญาตในลักษณะเป็นการจำกัดการแข่งขันโดย
ไม่เป็นธรรมไม่ได้ ในลักษณะทำนองเดียวกัน ผู้เป็นเจ้าของรถยนต์ย่อมมีสิทธิขับขี่รถยนต์
ของตนบนท้องถนนได้แต่ต้องปฏิบัติตามกฎหมายเกี่ยวกับจราจร เป็นต้น (ยรรยง พวงราช,
2541: 19)
1.5 ความสำคัญและการคุ้มครองทรัพย์สินทางปัญญา
ท่านพิพรรธน์ อินทรศัพท์ อดีตอธิบดีกรมทรัพย์สินทางปัญญา (2542 : 2) ได้กล่าวว่า
“ปัจจุบันทรัพย์สินทางปัญญาได้กลายเป็นสิ่งสำคัญที่เจ้าของนำมาใช้เพื่อประโยชน์ใน
ทางการค้าทั้งสิ้น ตั้งแต่กระบวนการผลิตจนถึงการจำหน่ายสินค้า เช่น ในการผลิตอาจต้องใช้
สิทธิบัตร ความลับทางการค้า เป็นต้น ส่วนในการจำหน่ายสินค้า จะต้องใช้เครื่องหมายการค้า
หรือเครื่องหมายบริการ เป็นต้น ซึ่งทรัพย์สินทางปัญญาเหล่านี้ล้วนมีคุณค่าในทางพาณิชย์
และเศรษฐกิจเป็นอย่างยิ่งและสามารถสร้างตัวเงินได้อย่างมหาศาล”
_12-02(001-016)P2.indd 8 4/14/12 11:08:59 PM

9. ความรู้เบื้องต้น
เกี่ยวกับทรัพย์สินทางปัญญา
ผู้เขียนเห็นด้วยกับคำกล่าวข้างต้นเพราะทรัพย์สินทางปัญญามีความสำคัญต่อสังคม
เศรษฐกิจ การค้ า และอุ ตสาหกรรม เนื่อ งจากสิ ท ธิบัตรเป็นสิ่งที่ ก่อ ให้เ กิดการผลิตสินค้ า
และนวัตกรรมใหม่ ๆ เพราะสิทธิบัตรจะเกี่ยวข้องกับสิทธิในการประดิษฐ์และการออกแบบ
ผลิตภัณฑ์ ลิขสิทธิ์เป็นสิ่งที่ช่วยส่งเสริมและพัฒนางานทางด้านการศึกษาศิลปะและวรรณกรรม
เครื่องหมายการค้าและเครื่องหมายบริการเป็นสิ่งที่ช่วยในการขายสินค้าและการให้บริการ
ก่อให้เกิดการพัฒนาส่งเสริมทางด้านเศรษฐกิจการค้า
เมื่อทรัพย์สินทางปัญญามีความสำคัญ จึงจำเป็นต้องมีการออกกฎหมายเพื่อคุ้มครอง
และพิทักษ์ผลประโยชน์ของผู้เป็นเจ้าของทรัพย์สินทางปัญญา เพื่อให้เจ้าของทรัพย์สินทาง
1
ปัญญาได้แสวงหาผลประโยชน์และใช้ประโยชน์จากทรัพย์สินทางปัญญาของตนอย่างเต็มที่
โดยปราศจากการล่วงละเมิดจากผู้อื่นภายในเวลาที่กฎหมายกำหนด
นอกจากกฎหมายจะออกมาเพื่อคุ้มครองสิทธิของผู้เป็นเจ้าของทรัพย์สินทางปัญญาแล้ว
มองในอีกแง่มุมหนึ่ง การมีกฎหมายให้ความคุ้มครองจะเป็นแรงจูงใจส่งเสริมให้บุคคลคิดค้น
และพัฒนาสร้างสรรค์ผลงานทางทรัพย์สินทางปัญญามากขึ้น เพราะบุคคลมั่นใจว่าผลงาน
สร้างสรรค์ของตนจะไม่ถูกล่วงละเมิดได้โดยง่าย
เกี่ ย วกั บ มาตรการคุ้ ม ครองทรั พ ย์ สิ น ทางปั ญ ญาโดยภาครั ฐ นายศุ ภ ชั ย พานิ ช ภั ก ดิ์
อดี ต รองนายกรั ฐ มนตรี แ ละรั ฐ มนตรี ว่ า การกระทรวงพาณิ ช ย์ ไ ด้ เ คยกล่ า วไว้ ว่ า ภาครั ฐ มี
มาตรการคุ้มครองทรัพย์สินทางปัญญา7 โดยการเสริมสร้างความรู้ความเข้าใจด้านทรัพย์สิน
ทางปัญญาให้แก่บุคคลและหน่วยงานในประเทศเพื่อป้องกันมิให้มีการละเมิดลิขสิทธิ์ สิทธิบัตร
7
มาตรการคุ้มครองทรัพย์สินทางปัญญาของภาครัฐที่นายศุภชัย พานิชภักดิ์ กล่าวไว้นั้น เป็นการตอบกระทู้ถามของนาย
เปรมศักดิ์ เพียยุระ สมาชิกสภาผู้แทนราษฎร จังหวัดขอนแก่น โดยนายศุภชัย พานิชภักดิ์ ได้รับมอบหมายจากนายกรัฐมนตรี
ให้เป็นผู้ชี้แจงตอบกระทู้ถามที่ 708 ร. เรื่องมาตรการคุ้มครองทรัพย์สินทางปัญญา ประกาศในราชกิจจานุเบกษา เล่ม 117
ตอนที่ 58 ก วันที่ 19 มิถุนายน 2543, หน้า 31-33.
_12-02(001-016)P2.indd 9 4/14/12 11:08:59 PM

10. สิทธิบัตร : หลักกฎหมายและแนววิธีปฏิบัติ
10 เพื่อการคุ้มครองการประดิษฐ์และการออกแบบผลิตภัณฑ์
เครื่องหมายการค้า8 และมีมาตรการคุ้มครองการละเมิดทรัพย์สินทางปัญญาของคนไทยใน
ต่างประเทศ9 นอกจากนี้ ภาครัฐยังได้ดำเนินการปราบปรามจับกุมผู้กระทำการละเมิดทรัพย์สิน
ทางปัญญามาอย่างต่อเนื่อง รวมทั้งมีการทำลายทรัพย์สินที่ละเมิดเครื่องหมายการค้า ลิขสิทธิ์
8
ภาครัฐได้เสริมสร้างความรู้ความเข้าใจด้านทรัพย์สินทางปัญญา ดังนี้
“ 1) การเผยแพร่ความรูระดับวงกว้าง ได้ดำเนินการผ่านสือสาธารณะต่าง ๆ ได้แก่ วิทยุ โทรทัศน์ หนังสือพิมพ์ นิตยสาร
้ ่
และสิงพิมพ์อน ๆ โดยดำเนินการเผยแพร่ในลักษณะสปอตโฆษณา สารคดี ข่าวสาร และจัดทำจุลสารเผยแพร่
่ ื่
2) จัดฝึกอบรม ประชุมสัมมนาเผยแพร่ความรูแบบเข้มข้น มุงกลุมเป้าหมายเป็นการเฉพาะ เช่น ข้าราชการผูบงคับใช้
้ ่ ่ ้ ั
กฎหมาย นักธุรกิจ นักอุตสาหกรรม ในฐานะผู้ผลิต ผู้ส่งออก นักศึกษา ประชาชนอื่น ๆ เพื่อเป็นการปลูกฝังความคิดริเริ่ม
สร้างสรรค์ และนำประโยชน์ในทรัพย์สนทางปัญญามาใช้ในเชิงพาณิชย์ โดยได้จดทำโครงการเผยแพร่ความรู้ ดังนี้
ิ ั
- จัดการฝึกอบรมตามโครงการจุดประกายทรัพย์สินทางปัญญาสู่มวลชน โดยวิทยากรไปบรรยายเผยแพร่ความรู้
ให้แก่สถาบันการศึกษา หอการค้า กลุ่มธุรกิจทั่วประเทศ
- จัดการฝึกอบรมพัฒนาประสิทธิภาพบุคลากรด้านทรัพย์สินทางปัญญาให้แก่ ศาล อัยการ ตำรวจ อุตสาหกรรม
จังหวัด พาณิชย์จงหวัด หอการค้าจังหวัด ทนายความ สือมวลชน และภาคเอกชนอืน ๆ
ั ่ ่
- จัดการประชุมสัมมนาด้านสิทธิบัตรเพื่อถ่ายทอดเทคโนโลยี และใช้ประโยชน์เชิงพาณิชย์
3) ส่งเสริมการนำเทคโนโลยีจากเอกสารสิทธิบัตรไปสู่การพัฒนาการผลิตของธุรกิจภาคอุตสาหกรรม ความสำคัญของ
เอกสารสิทธิบตร การสืบค้นข้อมูลจากเอกสารสิทธิบตรผ่านระบบเครือข่ายอินเทอร์เน็ตโดยดำเนินการจัดสัมมนา
ั ั
- เรืองข้อมูลสิทธิบตรกับธุรกิจภาคอุตสาหกรรม
่ ั
- เรืองการถ่ายทอดเทคโนโลยีจากสิทธิบตรสูธรกิจภาคอุตสาหกรรมส่งออก
่ ั ุ่
- เรืองอนุสทธิบตร
่ ิ ั
- เอกสารสิทธิบตรกับการพัฒนาเทคโนโลยีดานอุตสาหกรรมยานยนต์ ชินส่วนยานยนต์ ชินส่วนรถยนต์
ั ้ ้ ้
- สิทธิบตรกับการพัฒนาสินค้าของธุรกิจภาคอุตสาหกรรม
ั
4) จัดประชุมเจ้าของงานลิขสิทธิ์ และผู้ใช้งานลิขสิทธิ์วรรณกรรม เพื่อรับฟังปัญหาและกำหนดแนวทางแก้ไข อันจะ
ก่อให้เกิดประโยชน์ในเชิงพาณิชย์แก่ผู้สร้างสรรค์งานลิขสิทธิ์
5) จัดนิทรรศการเผยแพร่ความรู้ในงานกาชาด งานประจำปีของจังหวัดและงานวันข้าราชการพลเรือน
6) ประสานงานกับทบวงมหาวิทยาลัยเพือผลักดันให้ทรัพย์สนทางปัญญาเป็นวิชาบังคับ สำหรับนักศึกษาในระดับปริญญา
่ ิ
ตรีทกสาขา ซึงทบวงมหาวิทยาลัยได้ประกาศนโยบายจัดการศึกษาด้านทรัพย์สนทางปัญญา เมือวันที่ 24 ธันวาคม 2541 และจัด
ุ ่ ิ ่
คณะทำงานพิจารณาแนวทางการพัฒนาหลักสูตรบุคลากร ครู/อาจารย์ เพือดำเนินการในเรืองดังกล่าว
่ ่
7) ประสานงานกับกระทรวงศึกษาธิการเพื่อจัดทำหนังสืออ่านสำหรับนักเรียนระดับมัธยมศึกษาตอนปลาย
8) จัดระบบข้อมูลด้านทรัพย์สินทางปัญญาเพื่อเผยแพร่สู่ประชาชนในระบบอินเทอร์เน็ต โดยเปิดบริการตั้งแต่วันที่ 16
ธันวาคม 2541”
9
ภาครัฐได้ดำเนินการเพื่อป้องกันไม่ให้มีการละเมิดทรัพย์สินทางปัญญาของคนไทยในต่างประเทศ ดังนี้
“ 1) จัดให้มีศูนย์รับเรื่องร้องทุกข์เกี่ยวกับทรัพย์สินทางปัญญาของคนไทยที่ถูกละเมิดในต่างประเทศและได้ประสานงาน
กับเจ้าของทรัพย์สินทางปัญญา และหน่วยงานของกระทรวงพาณิชย์ในต่างประเทศในการแก้ไขปัญหาอย่างใกล้ชิด รวมทั้ง
การประสานงานเพื่อคลี่คลายปัญหาการละเมิดทรัพย์สินทางปัญญาของไทย ขณะนี้เรื่องส่วนใหญ่อยู่ในระหว่างดำเนินการ
เพื่อพิสูจน์สิทธิ์ในความเป็นเจ้าของเครื่องหมายการค้า หากเป็นผลสำเร็จจะส่งผลให้สินค้าไทยสามารถส่งไปจำหน่ายในประเทศ
นั้น ๆ ได้ หรือส่งไปจำหน่ายได้เพิ่มขึ้น และในปัจจุบันได้มีปัญหาการละเมิดลิขสิทธิ์ผลงานของคนไทยในต่างประเทศเช่นกัน
โดยขณะนี้อยู่ระหว่างการประสานงานเพื่อคลี่คลายปัญหา
2) ดำเนินโครงการคุมครองเครืองหมายการค้าของผูสงออกไทยในประเทศสาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว ดังนี้
้ ่ ้่
- ได้จัดทำคู่มือและกฎระเบียบเกี่ยวกับการจดทะเบียนเครื่องหมายการค้าในประเทศไทยและประเทศสาธารณรัฐ
ประชาธิปไตยประชาชนลาว และทำการแลกเปลี่ยนอย่างเป็นทางการ
- จัดสัมมนานักธุรกิจการค้าชายแดนไทย-ลาว ให้มความรู้ ความเข้าใจและตระหนักถึงสิทธิในการขอรับการคุมครอง
ี ้
เครื่องหมายการค้าในประเทศไทย และประเทศสาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว พร้อมทั้งได้จัดส่งเอกสารคู่มือให้
หน่วยงานทีเกียวข้อง”
่ ่
_12-02(001-016)P2.indd 10 4/14/12 11:08:59 PM