Zaman İçinde Bilim

1. ÜNİTE-4
ZAMAN İÇİNDE BİLİM
Konu Başlığı:
BULUŞLARIN SERÜVENİ
( İnsanlığı etkileyen önemli buluşlar )
KAZANIM
1-İlk uygarlıkların bilimsel ve teknolojik gelişmelere katkılarına örnekler
verir.
Verilen bilgiler
Hayatımızı etkileyen birçok buluş binlerce yıllık geçmişe sahiptir.
Zaman içinde teknoloji ve bilimin gelişmesine katkıda bulunmuş uygarlıklar;
Mezopotamya, Mısır, Çin ve Hindistan’da kurulmuştur.
Sümerler: MÖ 3500’lü yıllarda ilk kez yazıyı bulmuşlardır.
MÖ 3200’lü yıllarda ilk kez tekerlek bu dönemde kullanıldı.
Babiller: MÖ 3000’li yıllarda ilk tarımsal ürün toplama makinasını
kullandılar.
Fenikeliler: MÖ 1300’lü yıllarda ilk alfabe kullanıldı.
Lidyalılar: MÖ 700’lü yıllarda ilk madeni parayı kullandılar.
Ayrıca: Tales; MÖ 540 ta ilk geometri okulunu kurdu. Herodot; MÖ 450 de
dünya haritasını çizdi. Arşimet ;MÖ 200 de kaldıraç kanunların keşfetti.

2. TEKERLEK
*Tekerlek bütün çağların en önemli mekanik icadıdır.
*Kesilen ağaç kütüklerinin yuvarlanmasının görülmesi tekerleğin atası sayılır. En eski
tekerlek yaklaşık 5000 yıl önce Mezopotamya'da yapılmıştır. Çömlekçilerin toprağı
şekillendirmede yardımca bir araç
olarak kullandıkları tekerleğin arabalara takılması ulaşımda köklü bir dönüşüme neden
oldu. İlk tekerlek kalın kalasların, yan yana getirilip tutturulduktan sonra yuvarlak
biçimde kesilmesiyle elde edilen disklerdi.
BARUT
*Çinliler tarafından bulunmuştur. Daha sonra Türkler vasıtasıyla Çinlilerden Müslüman
Araplara geçmiştir.
*Haçlı Seferleri sırasında Avrupalılar barut yapmayı Müslümanlardan öğrendiler Barut
sayesinde top, tüfek gibi ateşli silahlar yapıldı.
*Fatih Sultan Mehmet'in İstanbul surlarını yıkabilecek toplar yaptırması, Avrupa
krallarının işine yaradı. Krallar büyük toplar sayesinde söz geçiremedikleri derebeylerin
şatolarını yıktılar, böylece Avrupa’da derebeylerin egemenliklerine son veren krallar siyasi
güçlerini artırdılar

3. MÜREKKEP
*MÖ 1300'e doğru Çinliler ve Mısırlılar kandillerde aydınlatmadan
oluşan isi su ve bitki zamklarıyla karıştırarak hazırlanan mürekkebi
buldular.
*İlk çağlarda kullanılan mürekkep, parşömen üzerine yazmak için
deriye iyice sinen ve silinmesi kolay olmayan, özel dayanıklı bir
mürekkepti. Eski mürekkebin önemli bir özelliği, yazının renginin
yazarken çok soluk olması ve daha sonra kendi kendine kararmasıydı.
MUM
* Günümüzden yaklaşık 2000 yıl önce ortaya çıktı. Mum çevresi
balmumuyla ya da don yağıyla sarılmış bir fitilden oluşur, yakılan
fitilin alevi balmumunun ya da don yağının bir bölümünü eritir;
böylece fitil sürekli yanarak ışık saçar. Bu bakımdan mum,
kullanılması daha kolay bir yağ lambasıdır.
Yağ lambaları ve mumlar gazyağıyla aydınlatmanın yaygınlaştığı 19.
yüzyıla kadar başlıca yapay ışık kaynakları olmayı sürdürdüler.

5. CAM
*Camın hammaddesi kumdur. Kumun yapısında bulunan silisyum
dioksit, yüksek sıcaklıkta erir.
* Camın hafif olması ve aydınlığı sağlaması yanında estetik olması
da kullanım alanını genişletmiştir.
*Mezopotamya'da bulunan ilk cam örneklerinin tarihi MÖ 3. yüzyıla
dayanır. MÖ 1000 yıllarında Mısırlılar cam elde etmeyi başardılar.
Suriyeli cam ustaları "Cam Üfleme Tekniği'ni kullandılar.
*Türklerde cam sanatı Selçuklularla beraber başladı ve İstanbul'un
alınışından sonra Osmanlı döneminde gelişti. Türkiye'de ilk cam
fabrikası 1934 yılında Paşabahçe'de kuruldu.

6. Konu Başlığı:
SÖZ UÇAR YAZI KALIR
( Yazı ve matbaanın tarihsel gelişimi)
KAZANIM
2. İlk yazı örneklerinden yola çıkarak
yazının kullanım alanlarını ve bilgi
aktarımındaki önemini fark eder.

7. Yazı-Alfabe-Matbaa
İlk adım; Günümüzden yirmi bin yıl önce mağara duvarlarına çizilen
hayvan resimleriyle başlayan insanın iz bırakma tutkusu, altı bin yıllık bir
geçmişi olan yazının ortaya çıkarılmasında atılan ilk adımlardır.
Önemi: Tarih, insanın yazıyı bulmasıyla başlar.(MÖ 3200)
*İlk yazı nesneleri gösteren resimler şeklindeydi.
İlk Yazıyı bulan Sümerler, konuşma dilini yazı diline çevirmek suretiyle
düşünceyi ve tarihi gelecek kuşaklara bırakma yöntemini de bulmuş oldular.
İlk Yazı Çeşitleri Sümerlerin kil tablet üzerine yazdıkları harflerin
biçimi çiviye benzediği için bu yazıya çivi yazısı adı verildi. Çivi yazısını
Babil ve Hitit gibi uygarlıklarda kullanmışlardır. Eski Mısırlıların kullandığı
resimli yazıya "hiyeroglif” denir. Bu yazıda harfler resimlerle ifade edilir.
Hiyeroglif yazılar yalnızca duvara ve anıtlara yazılırdı.

9. *İlk Alfabe; Fenikeliler yazıyı çeşitli harflerle anlatarak ilk
alfabeyi icat ettiler. Bu alfabe Yunanlılar ve Romalılar tarafından
da geliştirilerek Latin Alfabesi oluşturulmuştur.
*İlk Matbaa; Dünya'da bilinen ilk matbaa Budizm'in
Japonya'da yayılması için Çinliler tarafından kullanılmıştır.
Asya'da yer alan Uygurların da matbaacılık faaliyetine
başlamalarında komşuları olan Çin etkili olmuştur.
Matbaanın başlangıcının tam olarak bilinmemesine rağmen
modern matbaayı 15. yüzyılın ortalarında Alman matbaacı
Johanne Gutenberg yapmıştır.

10. Osmanlı Devleti'nde
Kâğıt ve Matbaa
Matbaanın Osmanlı Devleti'nde kullanılması 18. yüzyılda
gerçekleşmiştir. Ancak Osmanlı Devleti'nde yaşayan Musevi ve Ermeni
azınlıklar daha önce matbaayı kullanarak kendi dillerinde kitaplar
basmışlardır.
Osmanlı Devleti, Lale Devri'nde Batı'nın ilerleyişini takip etmek için
Avrupa ülkelerine elçilikler açmış ve konsoloslar atamıştır. Bunlardan biri
olan ve Fransa'ya elçi olarak atanan 28 Mehmet Çelebi'den, Fransa'nın
uygarlık, eğitim, askerî alandaki gelişmeleri takip ederek rapor etmesi
istenmiştir. 28 Mehmet Çelebi'nin oğlu olan Said Mehmet Efendi,
gelişmenin eğitimden kaynaklandığına ve bunun için matbaanın gerekli
olduğuna inanmıştır.

11. Osmanlı Devleti'nde Türk matbaacılığının ortaya çıkmasında önemli
şahsiyetlerden biri İbrahim Müteferrika'dır. 1719 yılından itibaren
matbaacılıkla ilgilenen İbrahim Müteferrika, 1726 yılında Matbaanın
Gerekleri adlı bir dilekçeyle dönemin sadrazamı Nevşehirli Damat İbrahim
Paşa ile şeyhülislama başvurdu. Ancak sadece din dışı kitapların basımı
için izin alabildi. 1727 yılında da Sait Efendi ile birlikte ilk Osmanlı
matbaasını kurdu.
Matbaanın Osmanlı Devleti'ne geç gelmesinin nedenleri;
1. Kitap Okumaya talebin az olması
2. Teknik nedenler,
3. Toplumun hazır olmaması,
4. Hattatlık mesleğinin yaygın ve geleneksel bir uğraş olarak etkin
olmasıdır.

13. Konu Başlığı:
BİLİM MİRASI
( Türk İslam bilginlerinin bilimsel
gelişmelere katkıları )
KAZANIM
3. Türk ve İslam devletlerinde yetişen
bilginlerin bilimsel gelişme sürecine
katkılarını değerlendirir.

14. TÜRK İSLAM DEVLETLERİNDE
BİLİM VE BİLİM ADAMLARI
Matematik alanında
Harezmî, Matematik alanındaki çalışmaları cebirin temelini
oluşturmuştur.
Nasiruddin-i Tusi, "Kesenler Teoremi" adlı eseriyle Trigonometrik
çalışmalara yer vermiştir. Kenar açı bağıntısını bulmuştur.
Ömer Hayyam, cebir konusunda üçüncü derece denklemlerin çözümüne
katkıda bulunmuştur. Celali takvim adıyla bilinen takvimi hazırlamıştır.
Cahit Arf: (1910-1997),Kendi adıyla bilinen matematik kuramları ile
dünya çapında tanınır.
Arf değişmezi, Arf halkaları ve Arf kapanışları gibi kendi adıyla bilinen
matematiksel terimleri bilim dünyasına kazandırdı

15. Tıp alanında
İbn-i Sina, tıp alanının yanında felsefe, astronomi, matematik, fizik,
kimya gibi alanlarda da çalışmalar yapmıştır. "Kanun" adlı eserinde
hekimlik, ilaçlar, cerrahi yöntemler hakkında bilgi verir Onun bu eseri
Avrupa'da ders kitabı olarak okutulmaktadır.
Fizik alanında
Farabi, İbn-i Sina ve İbn'ül Heysem gibi bilim adamlarının çalışmaları
görülür.
Farabi, "Boşluk Üzerine" adlı yazmış olduğu eserinde doğada boşluğu
kabul etmez. Aristo fiziğinin yetersiz olduğunu ortaya koymuştur.
İslam devletlerindeki bilimsel gelişmeler, Selçuklular zamanında
devam etmiştir. Türk-İslam devletlerinde bilgin, filozof ve sanatkârlar
yetişmiştir. Bu dönemde Bağdat'ta
kurulan Nizamiye Medreseleri, bilim ve kültür hayatının canlanmasında
etkili olmuştur.

17. İstikbal Göklerdedir
Astronomi alanında
Uluğ Bey, Semerkant'ta medrese ve gözlemevi, bilimsel çalışmaların
gelişmesinde etkili olmuştur. Bu medrese ve gözlemevinde Ali Kuşçu ve
Kadızâde-i Rumi gibi devrin önemli bilim adamları çalışmalar yapmıştır.
"Uluğ Bey Zici" adlı eseri astronomi konusunda önemli bilgiler vermektedir.
Biruni,
973'te Harezm'de doğan Birûnî, Harezm sarayında astronomi ve
matematik öğrendi. Sultan Memun bin el-Memun'un sarayında İbni Sina,
gibi bilginlerle birlikte çalıştı.Gazneli sarayında büyük saygı gördü..
"Mesud'un Kanunu" adlı eserinde önemli astronomik bilgiler vermiştir.
Biruni 1973 yılında doğumunun 1000.yıl dönümü nedeniyle UNESCO
öncülüğünde bütün dünyada anılmıştır.

18. Ali Kuşcu; Semerkant'ta doğdu. Babası Muhammed, Timur
İmparatorluğu Sultanı ve astronomu Uluğ Bey'in kuşçusu
olduğu için, ailesi "Kuşçu" lakabıyla meşhur oldu. Küçük
yaştan itibaren matematik ve astronomiye ilgi duyan Ali
Kuşçu, Semerkant'da eğitimini tamamladıktan sonra Uluğ
Bey'e yardımcı ve rasathanesine müdür oldu.Tebriz'de
Akkoyunlu hükümdarı Uzun Hasan kendisine büyük saygı
gösterdi ve Osmanlı Devleti ile barış görüşmelerinde
yardımını istedi. Ali Kuşçu, Uzun Hasan'ın sözcülüğünü
yaptıktan sonra II. Mehmed'in davetiyle İstanbul'a geldi.
Osmanlı - Akkoyunlu sınırında II. Mehmed'in emriyle
büyük bir törenle karşılanan Ali Kuşçu, Ayasofya
medresesine müderris oldu.

19. Takiyyüddin
Şam da dünyaya gelen Takiyyüddin ilk çalışmalarına Galata
Kulesinde III.Murat’ın himayesinde başladı.Padişahın izniyle
Tophane üzerinde Frenk Sarayı diye bilinen boş alan gözlemevi
için ayrıldı.İstanbul Rasathanesi 1575-1580 yılları arasında faaliyet
göstermiştir.
Kepler, Galileo,Newton, Einstein astronomi alanında Avrupa da
katkıda bulunmuş bilim adamlarındandır.

21. Konu Başlığı:
DEĞİŞİM VE GELİŞİM
( Avrupa’da 15-19 yüzyıllarda meydana gelen
değişimler )
KAZANIM
4. 15–19.yüzyıllar arasında Avrupa’da yaşanan
gelişmelerin günümüz bilimsel birikiminin oluşmasına
etkisini fark eder.
5. Tarihsel süreçte düşünceyi ifade etme ve bilim
özgürlüklerini bilimsel gelişmelerle ilişkilendirir.

22. ORTA ÇAĞ AVRUPASI’NIN ÖZELLİĞİ
* Kavimler göçü ile birlikte Avrupa'da Hıristiyanlık geniş
alanlara yayılmıştır. Bu dönemde ortaya çıkan kiliseler ekonomik,
siyasi ve dini güçleri ellerinde toplamışlardır. Bilimsel ve akılcı
düşünceyi reddederek kişisel düşünceyi yasaklamışlardır. Kutsal
kitapları olan İncil'i kendi çıkarları doğrultusunda yorumlayarak
halkı yanlış bilgilendirmişlerdir.
*Çeşitli bilim adamlarını idam ettirmişler Aforoz (dinden
atma) Endülüjans (Günahların atfedilebileceği belge) gibi
yetkileri kullanarak siyasi bir güç sağlamışlardır.Bu yüzden
Ortaçağ Avrupası bilim alanında hiçbir ilerleme
kaydedememiştir.
*Haçlı Seferleri ile birlikte kâğıt ,matbaa barut ve pusula
Avrupa'ya geçmesi yeniçağda Avrupada birçok yeniliğin
yaşanmasında etkili olmuştur.

23. Barut
Barutun ateşli silahlarda kullanılmasıyla birlikte Orta Çağ Avrupa’sındaki
Feodalite (Derebeylik) sistemi zayıflarken, merkezi krallıklar güç
kazanmıştır. Bu durum Avrupa'nın siyasi yapısını değiştirmiştir.
Kâğıt
Kâğıdın kullanılması ile birlikte Avrupa'da ve dünyada kültür aktarımı
sağlanmıştır. Avrupa'da bilimsel çalışmaların yapıldığı "Aydınlanma
Dönemi" başlamıştır.
Matbaa
Matbaa sayesinde yazılmış olan eserler çoğaltılarak geniş kitlelere hitap
etmiştir.
Matbaa uluslararası kültürel etkileşimin yaşanmasında önemli bir yere
sahiptir.
Pusula
Pusula, insanların yön bulma aracıdır. İlk olarak Çin’de görülen bu icat,
mıknatıslı taşlardan yapılmıştı. İnsanlar pusula ile birlikte denizlere ra-
hatlıkla açılabilme imkanı bulmuşlardır. Bu da Coğrafi Keşifler'e neden
olmuştur.

25. YENİÇAĞ’DA AVRUPA
1-COĞRAFİ KEŞİFLER
Coğrafi Keşifler, 15. yüzyıl ve 16. yüzyıllarda Avrupalılar
tarafından yeni ticaret yollarının bulunması amacıyla
başlattıkları keşiflere denir.
Sebepleri
a. Geleneksel ticaret yollarının-İpek ve Baharat yolu-
müslümanların eline geçmesi
b. Coğrafya bilgisinin ilerlemesi
c.Pusulanın geliştirilmesi
d. Gemicilik sanatındaki ilerlemeler
e. Efsane ve hurafelere inanmayan cesur gemicilerin yetişmesi

26. Keşifler
* Portekizli Bartelmi Dias Afrika'nın güney ucuna ulaşarak Ümit Burnu'nu
buldu (1487).
* İspanyol asıllı Kristof Kolomb,Amerika Kıtası'nı buldu (1492). Ancak yeni
bir kıta keşfettiğini anlayamadan öldü.
* Portekizli Vasko do Gama Ümit Burnu'nu dolaşarak Hindistan'a vardı
(1498).
*Kristof Kolomb'un ölümünden kısa bir süre sonra İtalyan gemici Ameriko
Vespuçi, Amerika'nın Hindistan değil yeni bir kıta olduğunu dünyaya ilân
etti ve kıtaya onun adı verildi Amerika (1507).
*1519'da Portekiz asıllı Macellan tarafından başlatılan batıya seyahat Del
Kano tarafından tamamlanarak (1522) dünyanın yuvarlak olduğu ilk kez
ispatlanmıştır.
**Başlangıçta Portekizliler ve İspanyollar tarafından başlatılan Coğrafî
Keşifler, özellikle İngilizler, Fransızlar ve Hollandalılar tarafından
tamamlanmıştır.

27. Coğrafi Keşifler'in sonuçları
• Hristiyanlık yayıldı. Buna karşılık dünyanın düz olduğu gibi pek çok
yanlış bilgi aktaran din adamlarına olan güven azaldı.
• Keşfedilen yerlerde yetişen domates, vanilya, patates, tütün, kakao
gibi bitki türleri ile Avrupalılar ilk kez tanıştı.
• Avrupalıların, keşfettikleri yerleri sömürgeleştirmesiyle Sömürgecilik
Dönemi başladı.
• Keşifler, ticaret yollarının değişmesine neden oldu.Akdeniz limanları
ile Baharat ve İpek Yolu eski önemini kaybederken Hint Okyanusu
kıyısındaki limanlar önem kazandı.
• Yeni keşfedilen ülkelerde bol miktarda bulunan altın ve gümüş gibi
değerli madenler Avrupa'ya getirildi. Avrupa'da ticaretle uğraşan kişiler
(Burjuva sınıfı) zenginleşti. Tüccarların, soyluların ellerinde bulunan
toprakları satın almalarıyla soylular eski güçlerini kaybettiler.
• Zenginleşen Avrupalılar, kültür ve sanat hareketlerini desteklediler.
Böylece, Avrupa'da Rönesans'ın doğmasına ortam hazırlamış oldu.

29. 2-RÖNESANS
Kelime anlamı "yeniden doğuş"tur. 15. ve 16. yy'da Sanat,
edebiyat ve bilim alanlarındaki gelişmelere verilen addır.
Nedenleri:
- Coğrafi Keşiflerle birlikte ekonomik refaha kavuşan halkın
bilim ve sanata önem vermeye başlaması.
- Eski Helen ve Roma dönemine ait eserlerin incelenmesi.
- Kağıt ve Matbaanın öğrenilmesiyle birlikte okuma-yazma
oranının artması, düşüncelerin geniş alanlara yayılması.
- İstanbul'un fethinden sonra İtalya'ya kaçan bilginlerin orada
yapmış oldukları çalışmalar.
- Avrupa'nın İslami bilimsel eserleri kendi dillerine çevirmeleri.
- Bilim adamlarını destekleyen "mesen" sınıfının varlığı.

30. UYARI: Rönesans’ın İtalya'da
başlama nedeni, coğrafi konumu,
ekonomik refahı ve eski Roma antik
eserlerinin burada bulunmasıdır.
Gelişimi
İtalya'da başlayan Rönesans hareketleri, bütün Avrupa'ya yayılmıştır.
Rönesans hareketleri Fransa ve Polonya'da bilim, Hollanda'da resim,
İngiltere'de edebiyat alanında gelişme sağlanmasında etkili
olmuştur. Bu dönemde; Giovanni Boccaccio, Nikola Makyevel,
Francesko Petiark, Ciyovanni Bellini, Albert Dürer, Francis Bacon,
Misel Monteyn, Leonardo Da Vinci, VVilliam Shakespeare gibi bilim
adamları yetişmiştir.
Sonuçları:
*Orta Çağ'ın skolastik kilise düşüncesi yıkılırken yerine serbest ve bilimsel
düşünce doğdu.
*Hristiyanlığın sanat ve düşünce üzerindeki baskısı sona erdi.
*Bilim sanat ve edebiyatta pek çok yeni eserler verildi.
*Reform hareketine zemin hazırlandı.
*Avrupa'da bilimsel gelişmelerin önü açıldı.

31. 3-REFORM
Kelime anlamı düzeltme, yenileme anlamındadır. 16.
yüzyılda Katolik mezhebindeki bozulmalar karşısında ilk olarak
Almanya’da başlayan dinde yeni düzenlemeler yapılmasına
“Reform” denir.
Nedenleri:
- Kağıt ve matbaayla birlikte okur yazar oranının artması.
- İncil'in farklı dillere çevrilmesi sonucu İncil'in asıl içeriğinin
öğrenilmesi ve din adamlarına olan güvenin azalması.
- Kilisenin Endülüjans yetkisini kullanarak zenginleşmesi ve
halkın bu gelişmelere tepkisi.
- Rönesans hareketleriyle birlikte düşünce özgürlüğünün
oluşması.
UYARI: Reform hareketleri, Martin Luther
öncülüğünde Almanya'da ortaya çıkmıştır.

33. Gelişimi
Martin Luther kilisenin uygulamalarına karşı çıkmıştır. Buna karşılık kilise,
Martin Luther'i dinden çıkarmış ve ölüme mahkum etmiştir. Martin
Luther, Katolik kilisesine karşı, Protestanlık mezhebini kurmuştur.
Sonuçları:
- Avrupa'da yeni mezhepler ortaya çıkarak mezhep birliği bozulmuştur.
- Katolik kilisesine ve din adamlarına olan güven azalmıştır.
- Kilisenin elinde bulunan eğitim sistemi laik bir şekle dönüştürülmüştür.
- Kilisenin elinde bulunan topraklar, mallar halk tarafından paylaşılmıştır.
- Bilimsel çalışmalar önündeki en büyük engel olan kiliseler, eski önemini
kaybetmiştir.
UYARI: Osmanlı Devleti Reform hareketlerinden
etkilenmemiştir. Bunun yanında Reformla birlikte, Avrupa'nın
mezhep birliğinin bozulması ve mezhep çatışmalarının baş-
laması Osmanlı'nın Balkanlarda ilerleyişini kolaylaştırmıştır.

34. 4- AYDINLANMA ÇAĞI
18. yüzyılda Avrupa'da ortaya çıkan her konuda akla öncülük tanıyan
düşünce sistemine Aydınlanma'', bu düşünce sistemi ile gelen yeni döneme ise
''Aydınlanma Çağı'' adı verilir.
Aydınlanma Çağı'nda ''aklın kullanılması ile doğru bilgiye ulaşabileceği'' fikri
temel olarak kabul edilmiştir. Bu dönemde deney ve gözlem önem kazanmış, doğa
bilimlerinde büyük gelişmeler sağlanmıştır.
Aydınlanma Çağı'nın oluşmasında etkili olan bilim adamlarından bazıları şunlardır.
Newton: Fizik ve matematik alanında çalışmalar yapmıştır.
Kopernik: Evrende Güneş merkezli bir sistem olduğunu ve Güneş'in Dünya etrafında
değil, Dünya'nın Güneş etrafında döndüğünü ispatlamıştır.
Galileo: Dünya'nın yuvarlak olduğunu ispatlayarak, kilise tarafından benimsenen,
Dünya'nın düz olduğu görüşünü yıkmıştır. Ayrıca fizik alanında da çalışmalar yapmıştır.
Dekart: Bilimsel bilgiye ancak matematikle ulaşılabileceğini öne sürmüş ve bu nedenle
analitik ve geometriyi geliştirmiştir.
Jan Jak Russo : Baskıcı düşüncelere karşı çıkarak demokrasinin doğmasına ve
gelişmesine katkıda bulunmuştur
Aydınlanma Çağı'nda güzel sanatlar alanında da gelişmeler olmuş, özellikle
müzik alanında Mozart, Bach gibi ünlü besteciler yetişmiştir.

35. 5-SANAYİ İNKILABI
XVIII. yüzyılda ilk olarak İngiltere’de başlayan, daha sonra diğer Avrupa
ülkelerine yayılan, etkileri bakımından tüm dünyayı sarsan önemli bir olaydır.
İngiltere’de James Watt tarafından buhar gücünün makinalarda kullanılmasıyla
tekstil alanında 18. Yy. ortalarında başlamış, Yakınçağ’da büyük bir gelişme
göstermiştir.
Sonuçları:
* Pazar ve hammadde ihtiyacı artmış, sömürgecilik yeni bir boyut kazanmıştır.
* İşçi sınıfı ortaya çıkmıştır.
* Köylerden şehirlere hızlı nüfus akını başlamıştır.
* Sanayileşemeyen ülkeler sömürge durumuna düşmüştür.
* Osmanlı ülkesi, kapitülasyonların da etkisiyle açık Pazar haline gelmiştir.
* Osmanlı küçük esnafı ve Lonca teşkilatı çökmüştür.
* Kapitalizm, Liberalizm, Sosyalizm gibi kavramlar ortaya çıkmıştır.

37. Aşağıdaki cümlelerin doğru olanlarının başına (D), yanlış
olanların başına (Y) yazınız.
1. ( ) Buluşların ortaya çıkmasında ve bize ulaşmasında birçok uygarlığın katkısı
olmuştur.
2. ( ) Asurlular, kütüphanecilik ve arşivcilik faaliyetlerini başlattılar.
3. ( ) Hititler, tarihte ilk kez parayı kullanan uygarlıktır.
4. ( ) Tekerleğin arabalarda kullanılması ulaşım alanında kolaylık sağlamıştır.
5. ( ) Barutun ateşli silahlarda kullanılması daha çok siyasal alanda gelişmelere
neden
olmuştur.
6. ( ) Tarih, tekerleğin icadı ve kullanılmasıyla başlar.
7. ( ) Yazıyı ilk kez Mısırlılar kullanmıştır.
8. ( ) Türkler tarih boyunca Göktürk, Uygur, Arap ve Latin alfabelerini kullanmışlardır.
9. ( ) Uygurlar matbaayı Çinlilerden öğrenmişlerdir.
10. ( ) Matbaanın icadından önce her kitap tek tek elle yazılıyor ve çoğaltılıyordu.
11. ( ) Bugünkü modern matbaanın kurucusu Kristof Kolomp’tur.
12. ( ) İbn-i Sina, Biruni, Farabi, Harezmi gibi bilginlerin eserleri Latince’ye çevrilmiş
ve uzun
zaman Avrupa’da okunmuştur.
13. ( ) Ömer Hayyam, Celali Takvimi’ni hazırlayan bilgindir.
14. ( ) Rönesans hareketleri ilk olarak Fransa’da başlamıştır.
15. ( ) Reform hareketleri sonucunda Avrupa’da yeni mezhepler ortaya çıkmıştır.

38. Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerlere uygun kelimeleri
yazınız.
1. ................................................................., Anadolu uygarlıkları içinde bilimsel çalışmalar
konusunda en ileri
uygarlıktır.
2. ...................................................................., ilk kez alfabeyi kullanmışlardır.
3. 1576 yılında .................................................................... ve ..................................................................................... İstanbul’da
matbaa kurmuşlar
ve kendi dillerinde kitaplar basmışlardır.
4. Lale Devri’nde Sait Efendi’nin girişimleriyle
......................................................................................................tarafından ilk
kez Türk matbaası kurulmuştur.
5. En eski astronomi çalışmaları .................................................................................................... aittir.
6. Rönesans hareketleri ilk olarak ..................................................................................................
başlamıştır.
7. 16. yüzyılda .................................................................................................. Kilisesi Osmanlı Devleti’nin
koruması altındaydı.

39. 1) Lidyalılar, Anadolu uygarlığına
aşağıdakilerden
hangisini kazandırmışlardır?
A) Madeni parayı
B) Çivi yazısını
C) Hiyeroglif yazısını
D) Tarih yazıcılığını
TEST SORULARI

41. 2) Barutun ilk defa Çinliler tarafından
bulunduğu, 12. yüzyılda
bütün Asya kıtasında daha
sonra da Avrupa’da tanındığı
bilinir. Ateşli silahlarda kullanılan
barut aynı zamanda maden
çıkarılmasında ve yol yapımında
da kullanılmaktadır.
Barut ile ilgili olarak aşağıdaki
bilgilerden hangisine
ulaşamayız?
A) Kimlerin icat ettiği
B) Hangi alanlarda kullanıldığı
C) Dünya’ya nereden yayıldığı
D) Hangi maddelerden yapıldığı

42. 3) İlk Çağda meydana gelen
aşağıdaki gelişmelerden
hangisinin uluslararası bilgi
aktarımını kolaylaştırdığı
söylenebilir?
A) Barutun bulunması
B) Yazının icadı
C) Paranın icadı
D) Takvimin kullanılması

43. 4) Reform hareketleri sonucunda Avrupa’da
Protestanlık, Kalvenizm ve Anglikanizm gibi
yeni mezhepler ortaya çıktı. Bu dönemde Katolik Kilisesi ile diğer
mezhep taraftarları arasında çıkan savaşlarda çok kan döküldü.
Bu bilgiye göre reform hareketleri ile ilgili
olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
A) Avrupa’da mezhep birliğinin bozulduğu
B) Mezhepler arasında silahlı mücadelenin
yaşandığı
C) Katolik mezhebi mensuplarının sayısının
azaldığı
D) Reform hareketlerinin barışçı bir ortamda
yapıldığı

45. 5)Mezopotamya’da tarih devirlerinin
Anadolu’dan
daha önce başlaması aşağıdakilerden
hangisinin sonucudur?
A) İstilalara açık bir bölge olmasının
B) Siyasal birliğin daha önce
kurulmasının
C) Önemli ticaret yollarına uzak
olmasının
D) Yazının kullanımına daha önce
başlanmasının

46. 6) Rönesans İtalya’da başlamış ve oradan
İngiltere,
Fransa ve diğer ülkelere yayılmıştır.
Rönesans’ın doğuşunda, yayılmasında en
büyük pay bilginler, sanatçılar ve onlara
ekonomik katkı sağlayan burjuva (tüccarlar)
sınıfınındır.
Yukarıdaki bilgiye bakarak aşağıdaki
yargılardan hangisine ulaşamayız?
A) Rönesans’ın İtalya dışında da yayıldığı
B) Burjuva sınıfının bilgin ve sanatçıları
desteklediği
C) Ticari etkinliklerin sanat ve bilimsel
çalışmaları engellediği
D) Rönesans’ın bilim ve sanatla ilgili bir
Gelişme olduğu

47. 7)Abbasi halifelerinden Memun 9. yüzyılda
bir grup bilgini dünya haritası yapmak ve
coğrafya kitabı yazmak üzere görevlendirdi.
Bilginler daha önceden bilinen Marinos’un
haritasından ve Batlamyus’un coğrafya
kitabından yararlandılar ve yararlandıkları
bu kaynaklardaki bir çok yanlışı da
düzelttiler.
Yukarıdaki bilgiye bakarak aşağıdakilerden
hangisi söylenemez?
A) İslam dünyasında sosyal bilimler alanında
çalışmalar yapıldığı
B) Halifenin bilimsel çalışmaları desteklediği
C) İslam bilginlerinin bilimsel çalışmalarında
yabancı kaynaklardan yararlandıkları
D) Coğrafya bilgisinde Avrupalıların İslam
dünyasından daha ileri oldukları

49. 8)16. yüzyılda Avrupa’da yaşanan bilim,
sanat
ve din ile ilgili hareketler her alanda
önemli gelişmeler yaşanmasını sağlamıştır.
Rönesans ve Reform hareketleri Avrupa’da
Orta Çağ karanlığına son vermiş günümüz
Batı uygarlığının temelini atmıştır.
Bu bilgiye göre aşağıdaki yargılardan
hangisine ulaşılamaz?
A) Batı uygarlığının gelişmesinde Rönesans
ve reform hareketlerinin etkili olduğu
B) Rönesans ve reform hareketlerinin din,
bilim ve sanat ile ilgili gelişmelere yol
açtığı
C) Avrupa’nın Orta Çağ’da bilimsel açıdan
geri olduğu
D) Rönesans ve reform hareketlerinin
düşünce

50. 9)Rönesans hareketleri sırasında
İbrani ve Latin dilleri bilginler
tarafından öğrenilerek dini
metinler incelendi. Kutsal olduğu iddia edilen
yazıların çoğunun sonradan meydana
getirildiği
anlaşılınca Hristiyan din adamlarına karşı
şüphe ve
eleştiriler çoğaldı. Erasmus, Hristiyanlıkta
düzenlemeler yapılmasını istedi.
Bu bilgilere göre aşağıdakilerden
hangisine ulaşılamaz?
A) Rönesans hareketlerinin halkın
aydınlanmasına
Katkı sağladığı
B) Din adamlarına olan güvenin arttığı
C) Kilise ve din adamları arasında görüş
Ayrılığı olduğu

51. 10)I. Avrupa’da yeni mezheplerin ortaya
çıkması
II. Kilise dışında laik eğitimin kurulması
III. Katolik Kilisesi’nin topraklarının yağmalanması
Reform hareketleri sonucunda meydana
gelen yukarıdaki gelişmelerden hangisi
Avrupa’da mezhep birliğinin bozulduğunu
gösterir?
A) Yalnız I B) Yalnız II
C) II ve III D) I, II ve III

53. 11)Romalılar; Fenikeliler, İyonyalılar ve
Yunanlıların
geliştirdiği alfabeye son şeklini
vererek “Latin alfabesini” oluşturmuşlardır.
Bu durum aşağıdakilerden hangisini
kanıtlar?
A) Ortak mirasın sadece oluşturan
milletlerce
kullanılabildiğini
B) Ortak mirasın oluşturulmasına birçok
uygarlığın katkı sağladığını
C) Ortak mirası korumanın çok zor olduğunu
D) Ortak mirasın nesilden nesile
aktarılamadığını

54. 12)Anadolu uygarlıklarından İyonyalılar bilimsel
ve kültürel alanlarda diğer Anadolu uygarlıklarına
göre daha ileri gitmişlerdir.
Bu duruma aşağıdakilerden hangisinin
katkı sağladığı söylenemez?
A) Özgür düşüncenin gelişmesine uygun
ortam oluşturmuş olmalarının
B) Ticaret sayesinde iyi gelir elde etmelerinin
C) Bilim adamları ve sanatçılara değer
vermelerinin
D) Milattan önce 6. yüzyılda Pers egemenliğine
girmelerinin

55. 13)Türk - İslam devletlerinde astronomi alanında
çalışmalar yapılmış, Sultan Melikşah
tarafından İsfahan’da bir gözlemevi kurulmuş
dönemin ünlü matematikçisi Ömer
Hayyam’ın başkanlık ettiği kurul Melikşah
adına yeni bir takvim düzenlemiş, bu takvime
de “ Celali Takvimi” adı verilmiştir.
Yukarıdaki bilgilere göre aşağıdakilerden
hangisi söylenemez?
A) Sultan Melikşah’ın bilimsel çalışmaları
desteklediği
B) Türklerin kendilerine özgü takvim düzenlediği
C) Türk bilginlerinin gök cisimlerini incelediği
D) Orta Asya’da deneysel bilimlerde gelişme
görüldüğü

57. 14)I. Rönesans
II. Reform
III. Kavimler Göçü
Yukarıdakilerden hangilerinin
Avrupa’da
gelişmeyi önleyen engellerin
ortadan
kaldırılmasına katkı sağladığı
söylenebilir?
A) I ve II B) I ve III
C) II ve III D) I, II ve III

58. 15)Bir ülkede, insanlar merak
ettikleri konuda
araştırma yapabiliyorlar, elde
ettikleri
bilgileri başkalarıyla
paylaşabiliyorlarsa
o ülkede, aşağıdaki özgürlüklerden
hangisinin var olduğu söylenebilir?
A) Seyahat özgürlüğü
B) Bilim özgürlüğü
C) Yerleşme özgürlüğü
D) Konut edinme özgürlüğü