3. AYDINLANMA ÇAĞI NEDİR?
18. yüzyılda baş göstermeye başlayan
aydınlanma felsefesinin geliştiği döneme
aydınlanma çağı adı verilmektedir.
Bu dönemde Avrupa’da her alanda gelişmeler
yaşandı.
Akılcılık, bilim ve teknoloji alanları da ilerledi.
Ayrıca Sanayi inkılabının yapılabilmesi için
uygun ortam sağlandı.
4. • Aydınlanma çağı, aklı esas almıştır.
• Akıl yönünde yapılan çalışmaları desteklemiştir.
• Aydınlanma çağında aklın temel alınması sonucunda deney ve gözlem de aklın ürünlerini ortaya
koyduğu gerekçesiyle ortaya çıkmıştır.
• 15.yüzyılda aydınlanma çağına ortam hazırlayan keşifler ve icatlar yapılmıştır.
• Bu çalışmalar da aydınlanma çağının sürecine bir hız kazandırmıştır.
• Bu çalışmalarla karanlık çağ sona ermiştir ve Orta Çağ başlamıştır.
AYDINLANMA ÇAĞI
5. Yönetimi din ve Tanrı üzerine kurulmuş toplumlar sonucunda aydınlanma çağı kendini
göstermiştir.
Genel olarak aydınlanma çağı için, yoğun olarak görülen din, Tanrı ve hatta kilise
dönemine tepki olarak çıkan bir dönemdir diyebiliriz.
Buna göre, aydınlanma çağının ortaya çıkmasında Reform ve Rönesans hareketlerinin
aydınlanma çağının başlamasında büyük oranda rol oynadığını söyleyebiliriz.
Halk kilisenin diretmesi sonucunda ve kilisenin aslı olmayan bir şekilde cennetten arsa
satma gibi faaliyetlerin artmasıyla birlikte Martin Luther’in öncülüğünde Reform ve
Rönesans hareketleri başlamıştır ve bu hareketlerin sonucunda da aydınlanma çağı
başlamıştır.
AYDINLANMA ÇAĞI
6. AYDINLANMA ÇAĞI’NIN ÖZELLİKLERİ
Aydınlanma çağının ortaya çıkmasında Rönesans ve Reform hareketleri ile kâğıt ve matbaanın
kullanılması etkili olmuştur.
Bu dönemde akılcılık ve bilimsellik, deney ve gözlem ön plana çıkmıştır. -Bu dönemde Newton
matematik ve fizik alanında, Kopernik coğrafya alanında, Galileo fizik alanında, Jan Jak Russo
edebiyat alanında Mozart müzik alanında çalışmalarda bulunmuştur.
Aydınlanma çağı sanayi inkılabı ve Fransız İhtilâlinin ortaya çıkmasında etkili oldu.
7. Bu Dönemin Önemli Bilim İnsanları;
Newton ; Fizik ve matematik alanında çalıştı.
Copernik ; Evrende Güneş merkezli bir sistem olduğunu ve Dünya’nın Güneş çevresinde döndüğünü kanıtladı.
Galileo; Dünya’nın yuvarlak olduğunu ispatladı.
Jean Jacgues Rousseau ; Toplumsal alanda önemli eserler verdi.
Jean Jacgues Rousseau ; Toplumsal alanda önemli eserler verdi.
Mozart Ve Bach; Besteciler müzik alanında önemli başarılar elde etti.
8. AYDINLANMA ÇAĞI’NIN SONUÇLARI
Bilim, sanat, edebiyat, siyaset ve sosyal alanlarda önemli eserler verildi.
Bilimsel ve teknolojik gelişmeler Sanayi İnkılâbı’nın temellerini oluşturdu.
Siyasi ve sosyal gelişmeler ABD’nin kurulmasında ve Fransız İhtilali’nin çıkmasında etkili
oldu.
Avrupa’da akılcı düşünce sistemi gelişmiştir.
11. 18.Yüzyılda Astronomi
18. yüzyılda Newton'un
kurduğu mekanik birçok bilim
adamı tarafından Calculus
öğrenilerek ve yeni formüller
geliştirilerek ileriye
götürülmüştü. Matematiksel
analizlerin ve problemlerin
rasyonel mekaniğe
uygulanmasıyla klasik mekanik
isimli bilim dalı ortaya çıkmıştır.
12. 18.Yüzyılda Matematik
18. yüzyılın en etkili matematikçisi muhtemelen
Leonhard Euler idi. Yaptığı katkılar, Königsberg
‘in Yedi Köprüsü problemi ile birlikte grafik
teorisi çalışmasını kurmaktan, birçok modern
matematiksel terimi ve gösterimi
standartlaştırmaya kadar uzanır.18. yüzyılın
diğer önemli Avrupa matematikçileri arasında
Joseph Louis Lagrange ve Laplace da
bulunmaktadır. Lagrange, sayılar teorisi, cebir,
diferansiyel hesap ve varyasyon hesabı
konusunda öncü çalışmalar yapmıştır ve
Laplace, Napolyon çağında gök mekaniği ve
istatistiğin temelleri hakkında önemli
çalışmalara yapmıştır.
13. 18.Yüzyılda Fizik
18. yüzyıl ortalarından başlayarak
astrofizik bilim dalı gelişme gösterip
önceleri Güneş’in, daha sonra da
yıldızların fiziksel ve kimyasal
özellikleri incelenmeye başlandı.
Yıldızların atmosferlerinden bize
ulaşan ışınımlarını verdiği
spektrumlarla, spektral çözümleme
çalışmaları yapıldı. 1839’dan sonra
gözlemlerde fotoğraf plakları
kullanılmaya başlandı
14. Leonhard Euler(1707-1783)
İsviçre’nin Basel kentinde doğan Leonhard Eular,
hayatının büyük bir bölümünü St.Petersburg ve
Berlin’de geçirdi.
Kendisi çoğunklukla, modern matematiksel
notasyonların temellerini ortaya koyması ve
kalkülüste büyük gelişmeler yapıp grafik kuramını
geliştirmesiyle tanınır.
Bilimin bütün alanlara katkısı olağanüstüydü.
Yaşamının ilerleyen safhalarında tamamen kör
olsa bile hesaplamalarını akıldan yapmayı
sürdürdü.
15. Newton’ın bir parçaçığın hareketi ile ilgili yasalardan, katı bir cismin
hareketine ait genel ilkeler çıkarır.
Bu ilkelerde denge çarklarının(gyroscopes) hareketlerini topaçların
dönmesini, golf topununun uçusunu ve yerkürenin eğilme ve kayma
hareketlerini kapsıyordu.
e ve i harflerin modern matematiksel bağlamların ilk ortaya atan kişi olan
Euler ışığın kırılmasını da matematiksel olarak betimledi.
Euler en çok eser bırakan bilim adamı olarak bilinir; hayattayken 530
kitabı ve makalesi çıkmış ve ölümünden sonra ise el yazmalarının
yayımlanmasıyla bu sayı 771’e çıkmıştır.
Gyroscopes
Leonhard Euler(1707-1783)
16. Pierre-Simon Laplace(1749-1827)
Güneş sisteminin kararlılığı üzere yaptığı
çalışmalarla ‘‘Fransız Newton’’ olarak adlandırılan
Fransız astronom ve matematikçidir.
Laplece, kalkulus kullandığı 5 Ciltlik Gök Mekaniği
kitabında astronomi matematiğini geliştirmis ve
belirlenimciliği Newton mekaniğini sokmuştur.
Ölümünden sonrada çok sayıda oparetör ve
dönüşüm Laplace’ın adıyla anılmaktadır.
17. Pierre-Simon Laplace , Lavoiser ile birlikte buz kalorimetresini icat etti.
Dünyanın Sistemleri’ni yayımlayarak yörüngeler ve gelgitler üzerine olan
kuramlarını ortaya koydu.
Güneş Sisteminin, insanlarla alakalı zaman ölçütlerinde durağan olduğunu
kanıtladı.
Newton teorisini geliştirme, Güneş sisteminin oluşumunu açıklama, matematiksel
olasılık teorisini kurar.
Euler sabiti ile formüller yazan ilk kişidir. Faydasını, tutarlılığını ve bir sayının
sanal üssünü almakta nasıl kullanılacağını Euler formülü ile tanımlamıştır .
Buz Kalorimetresi
Pierre-Simon Laplace(1749-1827)
18. Laplace’ın ‘‘Nebüloz Hipotezi’’
Laplace gezegenlerin oluşumunu açıklamak için ünlü ‘Nebüloz Hipotezini’ geliştirir.Buna göre;
Güneş başlangıçta uzayda dönen kocaman bir sıcak gaz kitlesi, giderek soğuyan kitle büzülmeye
başlar sonra birbirini izleyen halkalar halinde parçalanır.Kopan halkaların her biri Laplace’ a göre
daha sonra yoğunlaşarak bir gezegen meydana getirir.
Uzun süre bilim çevrelerinde akla yatkın bulunur ama yetersiz kalması nedeniyle eleştiriye uğrar.
Laplace’ın Nebüloz Hipotezini bugün eski değerlerini koruyamamaktadır.
19. Joseph Louis Lagrange(1736-1813)
Fransız bir baba ile İtalyan bir annenin oğlu olan
Lagrange’nin matematiğe ilgisi, kalküsün Yunan
geometresine üstünlüğü ile ilgili olarak Halley’in
yazdığı bir makaleyi okumasıyla başlamıştır.
Kısa sürede matematik dehası kendini göstermiş
ve 19 yaşındayken matematik profesörü olmuştur.
Fransız Bilimler Akademisi tarafından bir çok
ödüle layık bulunmuştur.
20. Lagrange Analitik Fonksiyonlar Kuramı’nı yayımlayarak ve yeni bir kalkülüs
yaklaşımını ortaya koydu.
O zamanlar geniş kitlelerce kabul görmesine rağmen 20.yüzyılda,
Langrance’ın fikirlerinin özellikle kuantum mekaniği alanında paha biçilmez
olduğu kanıtlandı.
Varyasyonlar hesabını bulur ve diferansiyel denklemler konusunu sistemli bir
temele oturtur.
Lagrange küçük bir cismin(Ay gibi) kendisinden daha büyük diğer iki
cisme(Dünya Ve Güneş gibi) beş yerde bulunabileceğini keşfetti. Bunlar
Lagrance Noktaları olarak bilinir.
Joseph Louis Lagrange(1736-1813)
21. Antoine-Laurent de Lavoisier(1743 -1794)
Zengin bir tüccarın oğlu olan Lavoisier, Mazarin kolejinde okudu, astronomi dersleri
aldı.
23 yaşında "Paris İçin En İyi Aydınlatma Sistemi" adlı inceleme yazısıyla, Fen
Akademisi'nden ödül aldı. Daha sonra, "Dağ Tabakaları Üzerine İnceleme ve Paris
Civarındaki Alçıtaşlarının Analizi" adlı iki çalışma daha yayınladı.
General Baudon'un yardımcısı oldu ve sonunda fermier general oldu; barut ve
güherçile fabrikasının müdürlüğünü yürüttü, ölçü ve tartı aletlerini geliştirmekle
yükümlü komisyonun üyeliğini yaptı.
Maliye bakanlığında vergi reformu yapmak için görevlendirildi ve bu konuda bir
eser yazdı. 1793 yılında fermier generallerin tümünün tutuklanması emredildi.
1794 yılında ölüm cezasına çarptırıldı ve aynı gün (8 Mayıs) giyotinle idam edildi.
22. Lavoisier bilim dünyasında en başta yanma olayına ilişkin
geliştirdiği yeni kuramıyla ün kazanır.
Simya devrimini oluşturmada başka önemli çalışmaları da vardır.
Deneylerinde, özellikle ölçme işleminde gösterdiği olağanüstü
duyarlılık, kendisini izleyen yeni kuşak araştırmacılar için özenilen
bir örnek olmuştur.
Kimya dili; mantıksal düzen ve kuramsal açıklama yönlerinden
bilimsel kimliğini Lavoisier'e borçludur.
Tüm bu çalışmalarında ona büyük desteği eşi sağlar: deney
şekillerini çizer, yabancı dillerden kaynak çeviriler yapar, makale ve
kitaplarını yayıma hazırlar.
Antoine-Laurent de Lavoisier(1743 -1794)
23. Phlogiston Deneyi
Lavoisier Araştırmalarına başladığında eski Yunan dan beri gelen
maddenin dört elementten (toprak, su, hava, ateş) meydana geldiği
görüşü tamamen geçerliliğini yitirmemişti. Bilim adamları kimyasal
olayları, özellikle yanma olaylarını açıklamada “phlogiston” teorisinde
yararlanıyorlardı.
Yunanca “alev” anlamına gelen “phlox” kelimesinden türetilen
phlogiston kavramını ilk kez 17.yy da Becher, daha sonra onu izleyen
Stahl kullanmıştır.
24. Phlogiston Deneyi
Yürürlükteki kurama göre, yanma; yanan nesnenin phlogiston denen, ama ne
olduğu bilinmeyen, gizemli bir madde çıkarması demekti.
Odun kömürü gibi yandığında geriye en az kül bırakan nesneler phlogiston
bakımından en zengin nesnelerdi.
Yüzyıllardan beri metal elde etmede odun kömürü kullanıldığı için, phlogiston
aynı zamanda “metalleştirici” olarak da düşünülüyordu.
Metal cevheri + odun kömürü=metal
25. Phlogiston deneyi
Kurşun gibi madenlerin, erime derecesinde ısıtıldığında, yüzeylerinde oluşan "calx"ın,
madenin eksilen bölümünden daha ağır olduğu düşünlüyordu.
Metal- phlogiston =calx
Yapılan deneysel çalışmalar calx’ın metalden daha ağır olduğunu gösterince teori tam
olarak açıklanamayan bir şekle dönüşmüştür. Bu zorluk için phlogiston’ın ağırlığının
negatif olduğu, yani eklendiği maddeyi hafiflettiği, çıktığı maddeyi ağırlaştırdığı
düşünülmüştür.
Boyle ‘ın yapmış olduğu deneylerde yanmanın olabilmesi için havaya ihtiyaç olduğunu
gözlemlemişti. O bu olayı Phlogiston teorisi ışığında şöyle açıklıyordu:
«Bir maddenin yanması için çıkardığı phlogiston’ı almaya yetecek havaya ihtiyacı
vardır»
26. Oksijenin Bulunuşu
Hollandalı kimyacı Van Helmont (1577-1644) ilk kez gaz kelimesini kullanmış
olmasına rağmen, gazları ayrıntılı incelememiştir.
İlk olarak İskoç kimyası Joseph Black (1728-1799) , CO2 nin havadan farklı bir
gaz olduğunu deneysel olarak gözlemler. On yıl sonra 1766 ‘da Cavendish başka
bir gaz bulduğunu açıklar. Cavendish’in “yanar hava” dediği ve asitlerin metal
üzerindeki etkisinden elde ettiği bu gaz hidrojen gazı idi.
Birkaç yıl sonra İngiliz Joseph Priestley (1733-1804) on kadar yeni gaz
keşfetmiştir. Fakat phlogiston teorisinin savunucularından biri olan Priestley , bu
keşfettiği gazları tam olarak açıklayamamış,1774 yılında oksijen’in keşfetmiş
olmasına rağmen bunun ne kadar önemli bir keşif olduğunun farkına
varamamıştır.
27. Lavoisier’ın Oksijenin Bulunuşuna Katkısı
Bu keşif kimya tarihi için çok önemliydi ve bunun önemini
keşfeden kişi ise Fransız Lavoisier olmuştur.
Lavoisier deneylerini sürdürerek daha sonra havanın tek bir
elementten oluşmadığı, oksijen ve azottan meydana geldiğini
ve kalsinasyon süresince metal ile birleşen şeyin hava değil
oksijen olduğunu da göstermiştir.
28. Lavoisier’ın Oksijenin Bulunuşuna Katkısı
Oksijen’in olduğu gibi, suyun bileşimini de Lavoisier keşfetmemiştir; ama
her iki keşfin de teorik açıklamasını yapmayı başarmıştır.
Lavoisier'in aslında ne yeni kimyasal bir nesne, ne de yeni kimyasal bir
olgu keşfettiği söylenebilir. Onun amacı yeni ve işler bir sistem
kurmaktı. 1789'da yayımlanan Traité Élémentaire de Chimie adlı yapıtı,
kendi alanında, Newton'un Pincipia'sı sayılsa yeridir. Lavoisier
modern kimyanın temelini atmıştır.
Kitabında ilk kez elementlerin bir listeside yer almıştır. Lavoisier ilk kez
“Kütlenin Korunumu” ilkesinide bu kitapta açıklamıştır.
29. Lavoisier’i İzleyen Gelişmeler
Lavoisier’in ölümünden sonra phlogiston teorisi gözden düştü. Yapılan
tüm çalışmalar kimyayı artık kantitatif bir bilim haline getirmenin yolunu
açmıştır. Bundan sonra kimya ile ilgili yasaların bulunması çabuklaşmıştır.
Fransız Kimyacı Proust (1754-1826) – “sabit oranlar kanunun” formüle
etmiştir. Tüm kimyasal bileşiklerde , bileşimi meydana getiren
elementlerin ağırlıkları arasında değişmeyen, belirli bir oran vardır.
Modern Kimya alanında önemli çalışmalar yapan bir diğer bilim adamı da
İngiliz Bilim adamı John Dalton (1766-1844) dır. Gazlar ile ilgili yapmış
olduğu çalışma “Dalton Kısmi Basınçlar Kanunu “ olarak bilinir.
Pi=xi.PT
30. Lavoisier’i İzleyen Gelişmeler
Thales’in 2500 yıl önce sorduğu “Evreni oluşturan madde nedir?” sorusuna
“Hidrojen” dir, cevabı verilmeye başlandı.
Gazlar la ilgili çalışmalar yapan bir diğer bilim adamı Fransız Gay-Lussac ve
Boyle Mariotte dur. Bu iki bilim adamının çalışmalarını temel alan İtalyan
Avagadro genel ilişkiye ulaşır.
31. Lavoisier’i İzleyen Gelişmeler
Rus kimyaci Dimitriy Ivanoviç Mendeleyev
1860'larda elementlerin özellikleri arasındaki ilişkileri
ayrıntılı olarak araştırmaya başladı.
1869'da, elementlerin artan atom ağırlıklarına göre
dizildiklerinde özelliklerinin de periyodik olarak
değiştiğini ifade eden periyodik yasayı geliştirdi.
Gözlemlediği bağlantıları sergilemek için bir
periyodik tablo hazırladı.
32. Kaynakçalar
Bilim Tarihi.(2013). (K.Cankoçak, M.M Türkoğlu, S.Yıldız, S.Atay Çev.) İstanbul: Alfa
Tameroğlu, S.S.(2001). Bilimlerin Tarihi. İstanbul: Birsen
Tekeli, S. ve Kahya, E. (2001). Bilim Tarihine Giriş. Ankara:Nobel
Yıldırım, C.(2015).Bilim Tarihi. İstanbul:Remzi
Gribbin J.(2014)Bilim Tarihi.İstanbul:Alfa
http://aliosmankoca.com/leonhard-euler/
http://www.nkfu.com/astronomi-tarihcesi/
https://tr.wikipedia.org/wiki/Fizik_Tarihi
https://tr.wikipedia.org/wiki/Matematik_tarihihttps://tr.wikipedia.org/wiki/Antoine_Lavoisier
http://www.arastiralim.net/ilk/modern-kimyanin-babasi-antoine-laurent-de-lavoisier.html
http://www.genbilim.com/fen-bilimleri/kimya/periyodik-tablonun-tarihcesi/
http://www.eokul-meb.com/aydinlanma-cagi-nedir-kisaca-60635/
http://www.sosyalbilge.com/index.php/zaman-icinde-bilim/260-ronesansreform-ve-aydinlanma-cagi
33. GRUP İSİMLERİ
KÜBRA GÜLDEREN
BEYZA İLKNUR ÜNAL
NESLİHAN ÖNTEMEL
EBRU TEMEL
YAĞMUR YILMAZ
SARA HATİCE DUMLU
EDANUR KASAP
