1. TÜRKLERDE
EKONOMİ

2. HAYVANCILIK
 Bozkırda yaşayan Türk devlet ve topluluklarının en
temel geçim kaynağı hayvancılıktır.
 Türklerde giyim eşyasının başlıca malzemesi
koyun,kuzu ,sığır,tilki ve az miktarda ayı derisi,koyun
ve deve yünü ile keçi kılıydı.
 İhtiyaç fazlası yün ve kumaş ihraç edilirdi.
İLK TÜRK DEVLETLERİNDE EKONOMİ

3. TARIM
 Türkler sadece akarsu kenarlarında tarımla
uğraşmışlardır.
 Eski Türklerde “tarıgcıtarıdacı” adıyla çiftçi kesimi
bulunmaktaydı.
 Türkler tarım yaparken saban ,orak,düven
kullanmışlar ve değirmenler vasıtasıyla ekinleri
öğütmüşlerdir.
 Türkler tarımı geliştirmek amacıyla “tötö” denilen
sulama kanalları yapmışlardır.

4. VERGİ
 Köktürkler’de “tudun” denilen vergi memurları
halktan vergi toplarlardı.
 Turfan Uygurları’nda “ağıcı” denilen vergi memurları
halktan mesken,hayvan ve toprak vergisi toplarlardı.

5. TİCARET YOLLARI
 “İpek Yolu” ve “Kürk Yolu” Türklerin ekonomik hayatında
ciddi bir yere sahiptir.
 Özellikle Hunlar’ın Orta Asya’da sağladığı güvenli ortam
sayesinde ticaret ciddi anlamda gelişmiştir.
 Bu yolların Türk Devletlerinin elinde bulunması dış
politikadaki gücü de arttırmıştır.
 Bu yolların hakimiyeti doğrultusunda;
1. Çin’le savaşılmış,
2. Sasaniler gibi değişik devletlerle anlaşma yapılmış ve
Akhun’lar yıkılmıştır.
3. Bizans’la diplomatik görüşmeler yapılmıştır.

8.  Ticaret Yollarının Türk Kültür Ve Toplum Hayatı üzerindeki
etkileri:
1. Ticaret yollarının geçtiği yerlerde ekonomik canlılık
artmıştır.
2. Ticaret yolları üzerinde yeni yerleşim bölgeleri kurulmuştur.
3. Ticari faaliyetler kültürel etkileşime ortam hazırlamıştır.
4. Ticarette genellikle takas kullanılmıştır.
5. Uygurlarda para olarak “böz” ve “kuanpoyu” kullanılmıştır.
6. Uygurlar ayrıca “çav” adı verilen kağıt paralar kullanılmıştır.

10.  Tarım ve hayvancılığın yanında ticarete de önem vermişler ve
İpek Yolu’nun denetimini sağlamaya çalışmışlardır.
 Selçuklular İpek Yolu denetimi için çalışmışlar ve bu bölgede
ele geçirdikleri şehirlerde vergi indirimi-vergi affı gibi
uygulamaları hayata geçirmişlerdir.
 11. ve 13. yy’larda Türkler Orta Asya,Doğu Avrupa,Uzak
Doğu,Hindistan,Akdeniz limanları arasında ticaretten pay
almayı başarmışlardır.
 Mısır’da kurulan Türk Devletleri Baharat Yolu ve limanları
sayesinde zenginleştiler.
TÜRK İSLAM DEVLETLERİNDE
EKONOMİ

11. TÜRK İSLAM DEVLETLERİNDE İKTİSADİ KURUMLAR
İKTA SİSTEMİ:Hizmet ve maaş karşılığında vergi gelirleri
komutanlara,askerlere ve devlet adamlarına verilen topraklara ikta denir.
 İkta sisteminde merkezden tahsildar gönderilmezdi.Vergiler ikta
sahipleri tarafından toplanırdı.
 İkta sahibi toprağın geliri oranında asker beslemekle yükümlüydü.
 İktaların satış,hibe ve vakıf yapılma gibi durumları söz konusu değildir.
 Topraklar babadan oğula geçebilir.
 Büyük iktalarda babadan oğula geçişe izin verilmezdi.
 İkta sahibinin kanunlara aykırı hareketlerde bulunması durumunda halk
ikta sahibini şikayet edebilirdi.
 Türkiye Selçukluları daha küçük iktalara yer vermişlerdir.

12.  İkta Sistemi sayesinde;
1. Devlet hazinesinden para çıkmadan ordu kurulmuş,
2. Üretimin sürekliliği sağlanmış,
3. Güvenlik sağlanmış,
4. Konargöçerlerin yerleşik hayata geçmesi sağlanmış,
5. İkta sahipleri maaş almadıkları için hazinenin yükü
azalmış,
6. Vergiler düzenli bir şekilde toplanmıştır.

13.  Miri toprakların vakıflar veya nüfuzlu kişiler
tarafından malikane haline getirilmesi ve sultanların
taraftar kazanmak için ikta topraklarını bazı
kimselere mülk olarak vermesi sistemi zayıflatmıştır.

14. VERGİ SİSTEMİ:
 Yetiştirdiği ürün üzerinden Müslümanlardan
Öşür,Gayrimüslimlerden Haraç vergisi alınmıştır.
 Gayrimüslimlerden askerlik vergisi olarak haraç toplanmıştır.
 Vergiye esas olan toprak birimine Çift-i Avamil denilmiştir.
 Bağlı devlet ve beyliklerin ödediği vergiler,kervanlar,çeşitli iş
kolları,tüccar ve pazarlardan (bac) alınan vergiler devletin
önemli kaynaklarıdır.
 Yol,köprü yapımı veya sosyal hizmetlerde çalışan köylerden
bazı vergiler alınmazdı.

15. AHİLİK:
 Müslüman-Türk tüccarların korunması amacıyla kurulan bir örgüttür.
 Temel amaçlarından biri de sosyal adaleti gerçekleştirmektir.
 Günümüz esnaf odalarına benzer.
 13. yy’da Ahi Evran tarafından kurulmuştur.
 Sadece ekonomik değil aynı zamanda ahlaki bir teşkilattır.
 Esnaflar arasında dayanışma sağlamıştır.
 Usta,kalfa,çırak hiyerarşisiyle mesleki ,dini ve ahlaki eğitim vermiştir.
 Üretim kalitesini arttırmış ve fiyat belirlemiştir.
 Moğol istilası sonrasında Anadolu’da huzur ve güvenliği sağlamıştır.
 Ürünlerin dengeli dağıtılmasını sağlamıştır.

16. VAKIF SİSTEMİ:
 Türklerde vakıfların kökeni Uygurlara kadar
uzanmaktadır.
 Abbasiler döneminde resmiyet kazanan bu kurum
Selçuklu döneminde olgunlaşmıştır.
 Selçuklular hakim oldukları yerlerin gelişmesi
amacıyla vakıf eserleri meydana getirmişleridir.
 Türkiye Selçukluları 13. yy başlarında I. İzzeddin
Keykavus ve I. Alaaddin Keykubad zamanlarında
vakıflar sayesinde sosyal ve iktisadi refaha ulaşılmıştır.

17. 11. VE 13. YÜZYILLARDA ANADOLU’DA EKONOMİK
HAYAT
 Anadolu Selçukluları döneminde;
• İklim şartları ve ikta sistemi sayesinde tarımda artış
yaşanması
• Ahilerin ticari faaliyetleri desteklemesi
• Önemli liman şehirlerinin alınması
• Değişik devletlerle ticari anlaşmaların yapılması
• Tüccarlara devlet sigortası uygulanması gibi
uygulamalar ticareti ciddi anlamda geliştirmiştir.

19.  Kösedağ Savaşı sonrasında Moğol istilasının başlaması
Anadolu’yu her bakımdan sarstı.
 Ayrıca siyasi istikrarın bozulması,doğal afetler,çekirge
istilaları ve güvenlik sorunları Anadolu’da ekonomik
hayatı bozmuştur.
 Beylikler döneminde özellikle diğer devletlerle
ekonomik ilişkiler canlanmıştır.
 Karamanoğulları geçitlerden,Ramazanoğulları
Çukurova tarımından,hac ve ticaret
yollarından,Saruhanoğullaı ve Menteşeoğulları
donanma ve deniz ticaretinden, Candaroğulları da
demir ve bakır madenlerinden ciddi bir gelir elde
etmişlerdir.

21. İaşecilik: bu ilkeye göre ,halkın refahının sürekliliği için
öncelikle piyasalarda istenilen kalitede uygun fiyata
yeterli miktarda mal bulunmalıdır ve üretim önemlidir.
OSMANLI EKONOMİSİ

22. Gelenekçilik:Bu ilke sosyal ve iktisadi ilişkilerde mevcut
dengeleri korumayı ve düzenin bozulmasını
engellemeyi ifade eder.

23. Fiskalizm: Bu ilkeyle ,hazineye ait gelirlerin yüksek
düzeye çıkarılması ve ulaştığı düzeyin altına inmesi
engellenmesi amaçlanmıştır.

24. KLASİK DÖNEMDE EKONOMİK YAPI
MERKEZ MALİYESİ:
 Merkez maliyesinin başında baş defterdar bulunurdu.
 Baş defterdar her zaman Rumeli Defterdarı olurdu.
 Ayrıca taşra defterdarlıkları da vardı.
 Merkez maliyede çalışan memurlar devletten maaş
almaz yaptıkları işlerden aldıkları harçlarla
geçinirlerdi.

25. Ağıl,ağnam vergisi Sipahinin arazisine yaptığı ağıldan ve küçükbaş
hayvancılıktan alınan vergi
Geçit vergisi Sürülerin geçitlerden geçmesi sebebiyle alınırdı
Otlak yaylak vergileri Dışardan gelip dirlik topraklarında hayvanlarını
otlatanlardan alınırdı
Öşür vergisi Müslüman çiftçilerden onda bir oranında alınan
vergidir
Dönüm vergisi Toprağın dönümüne göre alınan vergi
Çift Hane vergisi Müslümanlardan bir çift öküzün işleyebileceği
büyüklükteki topraktan alınır.
Çift bozan vergisi Topraklarını sebepsiz yere boş bırakandan alınır.
Tapu vergisi Üzerine bina yapılan araziden ziraati engellediği
için alınır.
İhtisab vergisi Pazar ve panayırlardan alınır
Cizye vergisi Askerlikten muaf olan gayrimüslimlerden alınır.

26. İltizam vergisi Bazı gelirlerin tahsili karşılığında alınan vergi
Maden-gümrük vergileri Maden ve gümrükten toplanır
Haraç vergisi Gayrimüslimlerden toplanan toprak vergisi
İmdadiyye-i seferiyye Hane reislerinden savaş harcamaları için toplanır.
İmdadiyye-i hazariyye Savaş öncesi masraflar için toplanır
İane-i cihadiyye Hane reislerinden savaşa yardım için toplanır.
Derbend vergisi Tüccarlardan alınan vergi
Kürekçi bedeli vergisi Hane reislerinden gemi kürekçileri ve yelkencileri
için toplanır
İzn-i sefine vergisi Yabancı tüccarlardan alınan gemi vergisidir
Avarız vergisi Olağanüstü durumlarda toplanır.
İspençe Gayrimüslim çiftçilerden alınır
Bac vergisi Çarşı Pazardan alınır
Bennak ve mücerred Evli ve bekarlardan alınan vergi

29. Tımar sistemi:
 Selçuklulardaki ikta sisteminin geliştirilmiş halidir.
 Tımar sisteminde vergiler para ekonomisinin gelişmemiş olmasından dolayı
ayni(mal/ürün) olarak toplanmıştır.
 Has toprak:yıllık geliri 100.000 akçe üstü
Zeamet toprak:yıllık geliri:20.000-100.000 akçe arası
Tımar toprakları:yıllık geliri 20.000 akçeye kadar olan topraklar
 Tımarlar sipahi adı verilen eyalet askerlerine tahsis edilmiştir.
 Sipahiler reaya üzerinde egemenlik hakkına sahip değildi.suç teşkil eden bir
olaya kadı müdahale ederdi.
 Tımar sistemi ikta sistemiyle büyük oranda aynı özellikleri içerir.
 Köylü ve sipahinin karşılıklı görev ve sorumlulukları vardır.
 Bu sistem sayesinde cebelu adı verilen askerlerden oluşan bir eyalet ordusu
oluşturulurdu.

30.  Tımar sisteminin bozulmasında,
1. Dirliklerin hak etmeyen kişilere verilmesi veya özel mülkiyete
geçmesi
2. Fetihlerin azalması ve artan nüfusa toprakların yetmemesi
3. Celali isyanları
4. İltizam sisteminin yaygınlaşması
5. Tımarlı sipahi ordularının Avrupa’nın gerisinde kalması
6. Sefer dönemlerinin yoğun tarım dönemlerine rastlaması
7. Tımarlı sipahilerin geri hizmetlerde görevlendirilmesi etkili
olmuştur.

31.  Tımar Sisteminin bozulmasının sonucunda,
1. Eyaletlerde devlet otoritesi azaldı.
2. Ülkede güvenliği sağlamak zorlaştı.
3. Tımarlı sipahilerin sayısı azaldı.
4. Yeniçeri sayısı artmıştır.
5. Devlet paralı askerlere yönelmiştir.
6. Tarımsal üretim azalmıştır
7. Devlet halka ağır vergiler koymak zorunda kalmıştır.
8. Tımarlarını kaybeden tımar sahiplerinin bazıları celalilere
katılmıştır.
9. Köylüler şehirlere göç etti.
10. Çarpık kentleşme başladı,asayiş bozuldu.

32. İltizam(Mukataa)Sistemi:
 Özellikle 16. yy’da hazinenin nakit para ihtiyacı arttı.
 Devletin eski dönemlerden beri uzak eyaletlerde uyguladığı iltizam
sistemi bu yy’dan itibaren yaygınlaştı.
 1695 tarihli bir fermanla malikane sistemi resmiyet kazandı.
 İltizam sisteminde vergi gelirleri 3 yıllığına açık arttırmayla kiralanırdı.
 Vergi gelirlerini alan kişiye mültezim denirdi.
 Devlet mukataayı süresi dolmadan başkasına kiraya verebilirdi.
 Bu sistemin sonucunda tımar askerleri yetişmemiş ve mültezim
üzerinde devlet denetim sağlayamamıştır.

33. Malikane Sistemi:
 Mukataa malikaneciye ömür boyu kiralanmıştır.
 Malikane sahipleri devlete ilk önce yüklü bir ödeme
yapar(muaccele) ve daha sonra her yıl küçük ödemeler
yapardı.
 Muaccele miktarı açık arttırma yoluyla belirlenirdi.
 Malikane sahibi ölürse devlet burayı tekrar açık
arttırmaya çıkarabilirdi.
 Malikane sistemi Osmanlı gelirlerini arttırarak 18.yy’a
kadar devam etti.
 1775’te esham senetleri piyasaya sürüldü.

34. Vakıf Sistemi:
 Osmanlı Devleti vakıflar sayesinde hayır amaçlı birçok
kurum oluşmasına fırsat vermiştir.
 Bu sistem sayesinde lonca ya da mahalle üyeleri için
maaş bağlanmış,sigorta yapılmış ve hatta imar
faaliyetlerinde bulunulmuştur.

35. ÜRETİM YAPISI
Zirai Üretim:
 Devlet toprakların çok büyük bir kısmını kendi elinde
tutmuştur.böylelikle üretimin sürekliliği sağlanmıştır.
 Tarımsal üretimin sağlıklı yapılması için toprağın sebepsiz terk edilmesi
yasaklanmış,toprakların vakfedilmesi ve bağışlanması yasaklanmıştır.
 Osmanlı Devleti hayvancılığa da önem vermiştir.
 Bunun en önemli sebepleri hayvanlardan savaşta,ticarette,ulaşımda ve
gıda-giyim sektöründe yararlanmasıdır.
 Halkın temel besin kaynağı olan hububat üretimine önem verilmiştir.
 Şehirlerin çevresinde bağcılık ve bahçecilik yapılmıştır.
 Sulama sistemleri modernleştirilmeye çalışılmıştır.
 Devlet zaman zaman ihraç yasağı koymuştur.

36. Sınai Üretim:
 Osmanlı’da sanayi küçük işletmelerden oluşur ve lonca teşkilatı
aracılığıyla yönetilirdi.
 Loncalar ürünlerin kalite standartlarını belirler ve fiyat tespiti
yapardı.
 Dokumacılık lifli bitkilere ve hayvancılığa dayalıydı.
 Batı,Orta ve Güneydoğu Anadolu ve Suriye’de ünlüydü.
 Bursa ve Bilecik ipekli dokuma merkeziydi.
 Dericilik İstanbul,Edirne,Kayseri,Ankara,Bursa,Konya gibi
şehirlerde yaygındır.
 Halıcılık Uşak,Gördes,Kula,Milas,Ladik önemli geçim kaynaklarıdır.
 Ankara sof kumaşı ve Selanik çuha ve keçesi önemlidir.

38. Madencilik ve Maden Sanayi
 Madeni para kullanılması,tarım aletleri ve savaş
gereçlerinde madene ihtiyaç duyulması ve sanayi
ihtiyacı madenlerin çıkarılması bu sektörün
gelişiminde etkili olmuştur.
 17. yy’da madenler açılmış ve etkili bir şekilde
işlenmeye başlanmıştır.

39. TÜKETİM
 İstanbul tüketimin en yoğun olduğu yerdir.
 Bu sebeple çevrede üretilen malzemeler İstanbul’a
getirilirdi.
 17.yy’da özellikle yönetici kesim arasında lüks tüketim
yaygınlaşmış bu lüks ve israf halk arasında kabul
görmemiştir.
 İhtiyaç malları şehirlerde Kapan denilen toptancı
hallerine getirilirdi.
 Burada kapan emini adını taşıyan görevliler bu malları
eşit şekilde paylaştırırdı.

40. TİCARET VE ULAŞIM SİSTEMİ
 Osmanlılar ticaretin gelişmesi ve artması amacıyla şu çalışmaları
yapmıştır:
1. Ticaretten alınan vergileri düşük tutmuştur.
2. Yabancı tüccarların da ticaret yapmasına izin verilmiştir.
3. Ticaret yolları üzerine han ve kervansaraylar kurulmuştur.
4. Şehirlere bedesten,çarşı ve kapan hanları kurulmuştur.
5. Yolların güvenliği devlet tarafından sağlanmıştır.
6. Dış ticarette devlet denetimi uygulanmış ,dışarıya altın ve gümüş
çıkışı engellenmiştir.
7. Yabancı tüccarların ülkelerine yine malla dönmesi sağlanmıştır.
8. Pamuk,demir,kurşun,kalay,çelik,barut ve hububat ihracı
yasaklanmıştır.

42. Deniz ve Nehir Ulaşımı
 İstanbul’un fethinden sonra denizciliğe daha fazla
önem verilmiştir.
 Karadeniz’in Kuzeyindeki Azak,Kefe,Akkerman gibi
limanlar fethedilmiştir.
 İç denizlerin yanında Akdeniz ve Basra Körfezi de
fethedilmiştir.

43. Kara Yolu Ulaşımı:
 Bizans ve Selçuklulardan devralınan yollar
geliştirilmiş ve düzenlenmiştir.
 Ticaret yolları zengin vakıf gelirleriyle bayındır hale
getirilmiştir.
 Menzil örgütü haberleşme alanında çalışmalar yapmış
ve bu işin aksamasını engellemek amacıyla menziller
arasında hayvanlar hazır tutulmuştur.
 Taşımacılıkta mekkari taifesi görevlendirilmiştir.
 Yolların güvenliği ise derbent teşkilatı sayesinde
sağlanmıştır.

44. PARA VE FİNANSMAN SİSTEMİ
 Osmanlı ekonomisi madeni paraya dayanıyordu.
 Bu sebeple altın ve gümüşün eşya olarak kullanılmasını
engellemeye çalışmışlardır.
 Altın ve gümüş miktarının değişmesi ekonomiyi bozduğundan
altın ve gümüşün yurt dışına çıkışı engellenmiştir.
 Maden darlığı yaşanan dönemlerde paranın içindeki bakır oranı
arttırılmış (kızıl akçe) veya paranın kenarları kırpılmış (tağşiş) ve
böylece devalüasyon gerçekleştirilmiştir.
 Osmanlı Devleti’nde darphaneler üçer senelik dönemlerde
iltizam sistemi benzeri bir uygulamayla kiralanmıştır.

45.  Osmanlılar 19.yy’a kadar madeni para kullanmışlardır.
 Madenden kesilen yassı yuvarlak parçacıklara sikke denirdi.
 Gümüş sikkelere akçe,altın Sikkelere Sikke-i Hasene denirdi.
 Akçe piyasadaki diğer sikkelerin değerini belirlemek için belirlenen bir ölçekti.
 18.yy sonrasında muhasebe kayıtlarında para halk içinde kuruş ve altın kelimesi
kullanılmaya başlanmıştır.
 Tanzimat döneminde kaime adıyla ilk kağıt para basıldı.
 1844’te devlet darphanesi para basımında tek yetkili kılındı ve 20 kuruş
değerinde mecidiye basıldı.100 kuruş bir Osmanlı Lirası olarak belirlendi.

48. ESNAF BİRLİKLERİ
 Osmanlı iktisadi hayatında dükkan açmak gedik denilen bir izne bağlıydı.
 Gedik kişi öldükten sonra işi devam ettirmek kaydıyla oğluna kalır,oğlu yoksa
devlet gediği işi devam ettirecek bir kalfaya verirdi.dükkandan kalan alet
edevat varislerine bırakılırdı.
 Her loncanın lideri olarak bir “pir”i ,güvenlik amiri olarak “yiğitbaşı”vardır.
 Her loncanın hükümetle iletişimini sağlayan “kahya kethüdası” vardır.
 Loncaların tasarruf sandıkları vardır.
 Başlı başına sandık idare edemeyen lonca başka bir loncaya yamak adıyla
bağlanırdı.
 Aynı işi yapan esnaflar büyük bir han veya çarşıda toplanırdı.

49. NARH SİSTEMİ
 Narh uygulamasında temel ölçü arz ve talep şartları
olup tekelci eğilimlerin önlenmesi amaçlanmıştır.
 Muhtesiplikçe onaylanmış bir narh defterinin her ay
İstanbul şehreminine teslimi gerekliydi.
 Narhların tespiti kadıların başkanlığında oluşturulan
bir kurulca yapılırdı.
 Bu komisyon şeyh,kethüda,yiğitbaşı,ehli hibre ve halk
temsilcilerinden oluşurdu.
 Kaliteyi bozanlar takip edilerek cezalandırılırdı.

50. OSMANLI EKONOMİSİNDE MEYDANA GELEN
DEĞİŞMELER
 Osmanlı ekonomisinin sorunlar yaşamasında;
1. 16 yy.’dan sonra yoğun savaşlar yaşanması
2. Celali isyanları sebebiyle üretimin düşmesi
3. Bütçe açıkları sebebiyle paranın değerinin
düşürülmesi
4. 1580’deki ilk büyük devalüasyondan sonra bu tür
olayların sürekli yaşanması
5. Coğrafi keşifler ve sanayi devriminin etkisi.

51.  Bu gelişmelerin sonucunda;
1. Osmanlı ülkesinde gereğinden fazla gümüş bolca
bulunmaya başlanmıştır.Bu durum akçenin değerini
düşürmüştür.
2. Madenlerin işlenmesi ekonomik olmaktan çıkmıştır.
3. Enflasyon ve fiyat artışı engellenemedi.

52. OSMANLI EKONOMİSİNDE BAĞIMLILIK VE BÜYÜME
DÖNEMİ
TÜKETİM
 Osmanlı toplumunda tüketim anlayışının değişmesinde etkili
olan faktörler şunlardır:
1. Avrupa mallarının Osmanlı pazarlarında yaygın bir şekilde
kullanılması
2. Yaşam tarzının değişmesi
3. Bedesten,arasta ve pazar yerlerine rakip olarak Avrupa tarzı
alışveriş mekanlarının ortaya çıkması
4. Basın ve reklamın yaygınlaşması
5. Osmanlı toplumunda yeni alışkınlıklarla yeni insan tipinin
ortaya çıkması

53. TİCARET
 Osmanlı’da ticaret kapitülasyonlara rağmen uzun süre
canlılığını korumuş fakat sanayi inkılabının ortaya
çıkması rekabetin yıkıcı etkisini ortaya çıkarmıştır.
 Osmanlı Devleti sanayi devrimi sonrasında dışarıya
hammadde satan ve işlenmiş mal alan bir ülke haline
geldi.Balta Limanı Ticaret Antlaşması Osmanlı
ekonomisinde çöküşü hızlandırdı.
 Bu antlaşmayla yabancı tüccar rahatlıkla Osmanlı
piyasasına egemen olmuştur.

54. SANAYİ
 Sanayi inkılabından sonra Osmanlı Devleti’nin dışa bağımlılığı arttı ve
Avrupa karşısındaki geri kalmışlığı ortaya çıktı.
 Osmanlı Devleti bu çöküş karşısında;
1. İthal ürünlerden aldığı vergiyi kaldırmıştır.
2. Büyük sanayi kuruluşları oluşturmaya çalışmıştır
3. Sanayi alanında yetişmiş eleman eksikliğini gidermek amacıyla
Avrupa’dan uzmanlar getirildi.
4. Feshane,İzmit Çuha Fabrikası,Veli Efendi Basma Fabrikası,Bursa İpek
Fabrikası,Zeytinburnu Demir Fabrikası açılmıştır.
5. Islah-ı Sanayi Komisyonu kurulmuştur.
6. 1897’de teşvik kanunu çıkarıldı.
7. En büyük yatırım demir yoluna yapıldı.

55. TARIM
 Tanzimat Döneminde Ziraat ve Sanayi Meclisi,Ziraat
Meclisi ve Nafia Hazinesi kuruldu.
 Böylece tarımsal üretimin modernleşmesi ve
arttırılması amaçlandı.
 1858 yılında çıkarılan arazi kanunnamesiyle toprak
mülkiyeti pekiştirildi.
 Zirai eğitim ve uygulama kurumları oluşturuldu.
 Geçici vergi muafiyetleri sağlandı.
 Zirai ürün ticareti serbest hale geldi.

56. YABANCI YATIRIMLAR
 Fevaid-i Osmaniye Vapur Kumpanyası 1843’te kuruldu.
 Şirket-i Hayriye kuruldu.
 Mithat Paşa’nın Tuna ve Bağdat valilikleri sırasında şirketler kurularak
nehir taşımacılığı ve tramvay işletmeciliği yapıldı.
 182’de İstanbul tramvay Şirketi kuruldu.
 1860’lardan itibaren demir yolları hizmete girdi.
 Devlet demiryolu yapan devletlere yolun geçtiği bölgelerin vergilerini
toplama hakkı vermiştir.
 Dolayısıyla bu girişim yarardan çok zarara sebep olmuştur.
 Demiryolu güzergahlarındaki yer altı kaynakları bedelsiz olarak
şirketlere devredilmiştir.
 1850’lerin sonu ve 1860’ların başında İzmir-Aydın,daha sonra da İzmir-
Turgutlu-Manisa hattının yapımı İngiliz sermayesini güçlendirmiştir.

58. PARA VE BANKACILIK
 19. yy’da ticaretin genişlemesiyle paraya duyulan
ihtiyaç arttı.
 1840’ta bastırılan kaime 1863’te yürürlükten kaldırıldı.
 1847’de Bankı Dersaadet kuruldu.
 1888’de Memleket Sandıkları geliştirilerek Ziraat
Bankası kuruldu.

60. İÇ VE DIŞ BORÇLAR
 19. yy’dan itibaren devlet Galata Bankerlerinden borç
para almaya başladı.
 24 Ağustos 1854’te Kırım Savaşı sırasında İngilizlerden
ilk dış borç alındı.
 1863’te kurulan Osmanlı Bankası devlete yeni
borçlanma sahası yaratmış oldu.
 1881’de Muharrem Kararnamesiyle devlet borçlarının
ödenmesi için Duyunu Umumiye kuruldu.

62. CUMHURİYET DÖNEMİNDE EKONOMİ
 1923’te İzmir İktisat Kongresi toplandı ve Misak-ı İktisadi
kararları alındı.
 Böylece milli ekonomi ilkesinin hayat bulması amaçlandı.
 Kapitülasyonlar kaldırıldı.
 1924’te İş Bankası kuruldu.
 1325’te Aşar Vergisi kaldırıldı.
 1926’da Kabotaj Kanunu çıkarıldı.
 1925’te Sanayi ve Maadin Bankası kuruldu.
 1927’de Teşvik-i Sanayi Kanunu çıkarıldı.

64.  Devletçi politika kapsamında 1930 yılından sonra;
 1931’de Merkez Bankası kuruldu.
 1933’te Sümerbank kuruldu.
 1934’te Birinci 5 Yıllık Kalkınma Planı yürürlüğe
kondu.
 1935’te Etibank ve ardından MTA kuruldu.
 Esnaf ve Sanatkarların ihtiyaçlarını karşılaması için
Halk Bankası 1938’de kuruldu.
 Tarım için büyük çiftlikler kuruldu.
 Türk Lirasının değeri korunmuştur.