385 câu hỏi hóa học về đời sống

Nguyễn Thành Tôi Yêu Hóa Học0
385 c©u hái vµ ®¸p vÒ hãa häc víi ®êi sèng

Lêi nãi ®Çu
Gi¸o dôc thÕ kØ 21 dùa trªn c¬ së x©y dùng x· héi häc tËp víi 4 trô cét
lµ:
- Häc ®Ó biÕt (cèt lâi lµ hiÓu)
- Häc ®Ó lµm (trªn c¬ së hiÓu)
- Häc ®Ó cïng sèng víi nhau (trªn c¬ së hiÓu nhau)
- Häc ®Ó lµm ng−êi (trªn c¬ së hiÓu b¶n th©n)
MÆt kh¸c tr−íc sù bïng næ th«ng tin vµ sù l·o ho¸ nhanh cña kiÕn
thøc con ng−êi muèn tån t¹i vµ ph¸t triÓn ®Òu ph¶i häc th−êng xuyªn,
häc suèt ®êi.
Ho¸ häc lµ mét khoa häc nghiªn cøu çc chÊt vµ sù biÕn ®æi cña
chóng. Çc chÊt t¹o nªn mäi vËt thÓ cña thÕ giíi v« sinh vµ h÷u sinh,
chÝnh chóng t¹o nªn c¶ c¬ thÓ chóng ta.
Ho¸ häc chÕ ra nh÷ng chÊt r¾n h¬n kim c−¬ng, bÒn h¬n s¾t thÐp,
trong h¬n pha lª, ®Ñp h¬n nhung lôa.
Cuèn s¸ch “385 c©u hái vµ ®¸p vÒ ho¸ häc víi ®êi sèng“ gióp çc
em häc sinh më réng kiÕn thøc ho¸ häc vµ nhÊt lµ tËp vËn dông kiÕn thøc
®Ó gi¶i thÝch çc hiÖn t−îng th−êng gÆp trong ®êi sèng, lao ®éng s¶n xuÊt,
thiªn nhiªn vµ m«i tr−êng. Cuèi s¸ch gióp cho sù hiÓu biÕt vÒ ho¸ häc cña
çc em s©u s¾c,h¬n vµ h÷u Ých h¬n.
§èi víi çc thÇy c« gi¸o, cuèn s¸ch cung cÊp thªm t− liÖu ®Ó cho çc
bµi d¹y häc trªn líp phong phó, sinh ®éng h¬n vµ hÊp dÉn h¬n.
T¸c gi¶

1. PhÌn chua lµ chÊt g× ?
PhÌn chua lµ muèi sunfat kÐp cña nh«m vµ kali. ë d¹ng tinh thÓ
ngËm 24 ph©n tö H2O nªn cã c«ng thøc ho¸ häc lµ
K2SO4.Al2(SO4)3.24H2O.
PhÌn chua cßn ®−îc gäi lµ phÌn nh«m, ng−êi ta biÕt phÌn nh«m cßn
tr−íc c¶ kim lo¹i nh«m.
PhÌn nh«m ®−îc ®iÒu chÕ tõ çc nguyªn liÖu lµ ®Êt sÐt (cã thµnh
phÇn chÝnh lµ Al2O3), axit sunfuric vµ K2SO4.
PhÌn chua kh«ng ®éc, cã vÞ ch¸t chua, Ýt tan trong n−íc l¹nh nh−ng
tan rÊt nhiÒu trong n−íc nãng nªn rÊt dÔ tinh chÕ b»ng kÕt tinh l¹i trong
n−íc.
Còng do t¹o ra kÕt tña Al(OH)3 khi khuÊy phÌn vµo n−íc ®· dÝnh
kÕt çc h¹t ®Êt nhá l¬ löng trong n−íc ®ôc thµnh h¹t ®Êt to h¬n, nÆng vµ
ch×m xuèng lµm trong n−íc.
Anh ®õng b¾c bËc lµm cao
PhÌn chua em ®¸nh n−íc nµo còng trong
PhÌn chua rÊt cÇn cho viÖc xö lÝ n−íc ®ôc ë çc vïng lò ®Ó cã n−íc
trong dïng cho t¾m, giÆt.
V× côc phÌn chua trong vµ s¸ng cho nªn ®«ng y cßn gäi lµ minh
phµn (minh lµ trong s¸ng, phµn lµ phÌn).
Theo y häc cæ truyÒn th×:
PhÌn chua, chua ch¸t, l¹nh lïng
Gi¶i ®éc, t¸o thÊp, s¸t trïng ngoµi da
D¹ dµy, viªm ruét, thÊp tµ
Dïng liÒu thËt Ýt, thuèc ®µ rÊt hay
PhÌn chua lµm hÕt ngøa, s¸t trïng v× vËy sau khi c¹o mÆt xong, thî
c¾t tãc th−êng lÊy mét miÕng phÌn chua to xoa vµo da mÆt cho kh¸ch.

PhÌn chua dïng ®Ó bµo chÕ ra c¸c thuèc ch÷a ®au r¨ng, ®au m¾t,
cÇm m¸u, ho ra m¸u (c¸c lo¹i xuÊt huyÕt).
2. Hµn the lµ chÊt g× ?
Hµn the lµ chÊt natri tetraborat (cßn gäi lµ borac) ®«ng y gäi lµ
bµng sa hoÆc nguyÖt th¹ch, ë d¹ng tinh thÓ ngËm 10 ph©n tö H2O
(Na2B4O7.10H2O). Tinh thÓ trong suèt, tan nhiÒu trong n−íc nãng, kh«ng
tan trong cån 900.
Tr−íc ®©y ng−êi ta th−êng dïng hµn the lµm chÊt phô gia cho vµo
giß lôa, b¸nh phë, b¸nh cuèn“ ®Ó cho nh÷ng thø nµy khi ¨n sÏ c¶m thÊy
dai vµ gißn. Ngay tõ n¨m 1985 tæ chøc thÕ giíi ®· cÊm dïng hµn the lµm
chÊt phô gia cho thùc phÈm v× nã ®éc, cã thÓ g©y sèc, trôy tim, co giËt vµ
h«n mª.
Natri tetraborat t¹o thµnh hîp chÊt mµu víi nhiÒu oxit kim lo¹i
khi nãng ch¶y, gäi lµ ngäc borac.
Trong tù nhiªn, borac cã ë d¹ng kho¸ng vËt tinkan, cßn kenit chøa
Na2B4O7.4H2O. Borac dïng ®Ó s¶n xuÊt men mµu cho gèm sø, thuû tinh
mµu vµ thuû tinh quang häc, chÊt lµm s¹ch kim lo¹i khi hµn, chÊt s¸t
trïng vµ chÊt b¶o qu¶n, chÊt tÈy tr¾ng v¶i sîi. Hµn the cßn ®−îc dïng ®Ó
bµo chÕ d−îc phÈm.
Theo ®«ng y, hµn the cã vÞ ngät mÆn, tÝnh m¸t dïng h¹ sèt, tiªu
viªm, ch÷a bÖnh viªm häng, viªm h¹nh nh©n h¹ch, s−ng loÐt r¨ng lîi.
Hµn the ngät, mÆn, m¸t thay
Tiªu viªm, h¹ sèt, l¹i hay ®au ®Çu
Viªm häng, viªm lîi ®· l©u
Viªm h¹ch, viªm m¾t thuèc ®©u s¸nh b»ng.

T©y y dïng dung dÞch axit boric lo·ng lµm n−íc röa m¾t, dïng
natri tetraborat ®Ó chÕ thuèc ch÷a ®au r¨ng, lîi.
3. M× chÝnh (bét ngät) lµ chÊt g× ?
M× chÝnh lµ muèi natri cña axit glutaric, mét amino axit tù nhiªn,
quen thuéc vµ quan träng. M× chÝnh cã tªn ho¸ häc lµ monosodium
glutamat, viÕt t¾t lµ MSG. MSG cã trong thùc phÈm vµ rau qu¶ t−¬i sèng
ë d¹ng tù do hay ë d¹ng liªn kÕt víi protein hoÆc lipÝt. Tuy ë hµm l−îng
thÊp, song chøc n¨ng cña nã lµ mét gia vÞ, t¨ng vÞ cho thùc phÈm, lµm næi
bËt sù t−¬i sèng, cßn trong chÕ biÕn lµm t¨ng sù ngon miÖng. Ng−êi Hoa
(vµ nhiÒu d©n téc Ch©u ¸) ®· lîi dông chøc n¨ng nµy trong kÜ x¶o Èm
thùc ®Ó chÕ biÕn çc mãn ¨n thªm phÇn ngon miÖng trong çc nhµ hµng
Trung Quèc. B¶n th©n MSG kh«ng ph¶i lµ mét vi chÊt dinh d−ìng vµ chØ
cã MSG tù do d¹ng ®ång ph©n L míi lµ chÊt t¨ng vÞ, cßn ë d¹ng liªn kÕt
víi protein vµ lipit th× kh«ng cã chøc n¨ng nµy. Nh÷ng thøc ¨n giµu
protein nh− s÷a, thÞt, ç“ chøa nhiÒu MSG d¹ng liªn kÕt. Ng−îc l¹i ë rau,
qu¶, cñ l¹i tån t¹i ë d¹ng tù do nh− nÊm cã 0,18%, cµ chua 0,14%, khoai
t©y 0,1%.
Ng−êi NhËt lóc ®Çu ph©n lËp MST tõ t¶o biÓn, cßn ngµy nay MSG
®−îc tæng hîp b»ng c«ng nghÖ lªn men.
M× chÝnh lµ mét gia vÞ nhµ hµng, ®«i khi hç trî cho mét kÜ thuËt
nÊu ¨n tåi, th−êng bÞ l¹m dông vÒ liÒu l−îng.
§· cã nh÷ng ph¸t hiÖn vÒ di chøng cña bÖnh ¨n nhiÒu m× chÝnh mµ
ng−êi ta gäi lµ “héi chøng hiÖu ¨n Tµu“: NhÑ th× cã c¶m gi¸c ngøa ran
nh− kiÕn bß trªn mÆt, ®Çu hoÆc cæ cã c¶m gi¸c c¨ng cøng ë mÆt. NÆng th×
nhøc ®Çu, chãng mÆt, buån n«n.
Nh− vËy m× chÝnh cã ®éc h¹i kh«ng? §· kh«ng Ýt lÇn MSG ®−îc
®em ra bµn c·i ë çc tæ chøc l−¬ng n«ng thÕ giíi (FAO) Y tÕ thÕ giíi

(WHO). Uû ban chuyªn gia vÒ phô gia thùc phÈm (JECFA). LÇn ®Çu
tiªn (1970) ®−îc quy ®Þnh r»ng l−îng MGS sö dông an toµn hµng ngµy lµ
0 →120mg/kg thÓ träng, kh«ng dïng cho trÎ em d−íi 3 th¸ng tuæi. N¨m
1979 l¹i ®−îc quy ®Þnh t¨ng lªn lµ - 150mg/kg thÓ träng. Tíi n¨m 1986
JECFA l¹i xem xÐt l¹i vµ x¸c ®Þnh lµ MSG “kh«ng cã vÊn ®Ò g×“.
Tãm l¹i, MSG lµ an toµn trong liÒu l−îng cho phÐp. §iÒu ®¸ng l−u
ý lµ m× chÝnh kh«ng ph¶i lµ vi chÊt dinh d−ìng mµ chØ lµ chÊt t¨ng vÞ mµ
th«i
4. S« ®a lµ chÊt lµ g× ?
Ngµy tõ thêi cæ x−a, ng−êi ta ®· biÕt ®Õn thuû tinh vµ xµ phßng. §Ó
s¶n xuÊt ra chóng ta, ph¶i dïng natri cacbonat (s«®a) khai th¸c trªn bê
cña nh÷ng hå s«®a ë Ch©u Phi vµ ch©u Mü hoÆc thu ®−îc tõ tro cña
nh÷ng loµi thùc vËt mäc d−íi biÓn vµ bê biÓn ë ch©u ¢u. Kho¶ng 150
n¨m vÒ tr−íc, s« ®a b¾t ®Çu ®−îc s¶n xuÊt b»ng ph−¬ng ph¸p c«ng nghÖ.
Mét ng−êi Ph¸p tªn lµ L¬Blan ®· t×m ra qui tr×nh ®Çu tiªn s¶n xuÊt s«
®a. Nh−ng tõ n¨m 1870, ph−¬ng ph¸p cña ng−êi BØ tªn lµ Solvay cã lîi
nhuËn lín h¬n ®· ®Èy lïi ®−îc ph−¬ng ph¸p cña L¬ Blan vµ n¨m 1916;
nhµ m¸y cuèi cïng s¶n xuÊt theo ph−¬ng ph¸p nµy ®· bÞ ®ãng cöa.
S«®a cã ý nghÜa cùc kú quan träng trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. Nã
®−îc dïng ®Ó s¶n xuÊt c¸c chÊt tÈy röa vµ chÊt lµm s¹ch trong c«ng
nghiÖp thuû tinh vµ c«ng nghiÖp dÖt. Trong ngµnh luyÖn kim, ng−êi ta
dïng nã ®Ó t¸ch l−u huúnh ra khái s¾t vµ thÐp; s«®a ®−îc dïng trong s¶n xuÊt
natri silicat, natri photphat vµ natri aluminat, men sø, s¬n dÇu vµ c«ng
nghiÖp d−îc phÈm. C«ng nghiÖp da, cao su, ®−êng; s¶n xuÊt thùc phÈm,
vËt liÖu nhiÕp ¶nh còng cÇn ®Õn s«®a. Nã lµ thµnh phÇn kh«ng thÓ thiÕu
trong viÖc lµm s¹ch n−íc !
5. Sîi ho¸ häc lµ g× ?

Sîi ho¸ häc lµ sîi t¹o thµnh tõ çc chÊt h÷u c¬ thiªn nhiªn vµ çc
polime tæng hîp.
Sîi ho¸ häc chia lµm hai nhãm lín: sîi nh©n t¹o vµ sîi tæng hîp.
Sîi nh©n t¹o thu ®−îc khi chÕ biÕn ho¸ häc çc polime t¹o sîi, thu ®−îc
nhê tæng hîp ho¸ häc. Çc lo¹i sîi poliamit, polieste, polipropilen vµ
nhiÒu sîi kh¸c n÷a nh− capron, nilon, lavsan,v.v“ lµ sîi tæng h¬p.
Sîi nh©n t¹o ra ®êi tr−íc sîi tæng hîp. Ngay tõ n¨m 1853, ë Anh
ng−êi ta ®· ®Ò xuÊt viÖc t¹o sîi m¶nh dµi v« tËn tõ dung dÞch
nitroxenluloza trong hçn hîp r−îu vµ ete. Ng−êi ta ®· s¶n xuÊt çc lo¹i
sîi nµy trªn quy m« c«ng nghiÖp, çch ®©y kh«ng l©u l¾m vµo cuèi thÕ kû
XIX, ®Çu thÕ kû XX. T¬ visco, s¶n xuÊt tõ n¨m 1905, ®Õn nay vÉn ch−a
mÊt ý nghÜa. Sîi visco thu ®−îc tõ dung dÞch xenluloza ®Ëm ®Æc trong xót
lo·ng. Tõ n¨m 1910 ®Õn 1920, ng−êi ta tiÕn hµnh s¶n xuÊt c«ng nghiÖp tõ
xenluloz¬ axetat.
LÞch sö sîi tæng hîp b¾t ®Çu n¨m 1932. Lóc ®ã, ë §øc b¾t ®Çu s¶n
xuÊt c«ng nghiÖp sîi tæng hîp ®Çu tiªn lµ polivinylclorua dïng vµo môc
®Ých kü thuËt. Khi clo ho¸ tiÕp polivinylclorua ta ®−îc nhùa peclovinyl,
tõ ®ã cã thÓ s¶n xuÊt ra lo¹i sîi bÒn vÒ mÆt ho¸ häc: sîi clorin. N¨m
1930, ng−êi ta b¾t ®Çu s¶n xuÊt sîi tõ nhùa poliamit, lµ polime tæng hîp
t−¬ng tù protein. Trong ph©n tö cña chóng, còng gièng nh− trong
protein, cã çc nhãm amit- CO-NH- lÆp l¹i nhiÒu lÇn. Çc sîi poliamit
®Çu tiªn lµ nilon vµ capron, vÒ mét sè tÝnh chÊt cßn tèt h¬n c¶ t¬ thiªn
nhiªn. Nh÷ng sîi tæng hîp cã b¶n chÊt ho¸ häc kh¸c nh− polieste,
poliolefin (trªn c¬ së trïng hîp etylen),v.v“ còng xuÊt hiÖn.
Vª nguyªn lý, c«ng nghÖ s¶n xuÊt sîi tæng hîp lµ ®¬n gi¶n: ®ïn
khèi nãng ch¶y hoÆc dung dÞch polime qua nh÷ng lç rÊt nhá cña khu«n
kÐo vµo mét buång chøa kh«ng khÝ l¹nh, t¹i ®©y, qu¸ tr×nh ®ãng r¾n x¶y

ra, biÕn dßng polime thµnh sîi. B»ng çch ®ã, ta thu ®−îc sîi capron vµ
nilon.
ChØ t¬ h×nh thµnh liªn tôc ®−îc cuèn vµo èng sîi.
Nh−ng kh«ng ph¶i tÊt c¶ çc lo¹i sîi ho¸ häc ®Òu ®−îc s¶n xuÊt
®¬n gi¶n nh− vËy. Qu¸ tr×nh ®ãng r¾n sîi axetat x¶y ra trong m«i tr−êng
kh«ng khÝ nãng, ®Ó ®ãng r¾n chØ t¬ cña sî visco vµ mét lo¹i sîi kh¸c l¹i
x¶y ra trong çc bÓ ®«ng tô chøa çc ho¸ chÊt láng ®−îc chän läc ®Æc
biÖt. Trong qu¸ tr×nh t¹o sîi, trªn çc èng sîi ng−êi ta cßn kÐo c¨ng ®Ó
çc ph©n tö polime d¹ng chuçi trong sîi cã mét trËt tù s¾p xÕp chÆt chÏ
h¬n (s¾p xÕp song song nhau). Khi ®ã, lùc t−¬ng t¸c gi÷a çc ph©n tö t¨ng
lªn lµm ®é bÒn c¬ häc cña sîi còng t¨ng lªn. Nãi chung, tÝnh chÊt cña sîi
chÞu ¶nh h−ëng cña nhiÒu yÕu tè kh¸c nhau nh− thay ®æi tèc ®é nÐn Ðp,
thµnh phÇn vµ nång ®é çc chÊt trong bÓ ®«ng tô, nhiÖt ®é cña dung dÞch
kÐo sîi vµ cña bÓ ®«ng tô (hoÆc buång kh«ng khÝ), thay ®æi kÝch th−íc lç
cña khu«n kÐo. Lç cµng nhá th× sîi cµng m¶nh vµ lùc bÒ mÆt sÏ cµng ¶nh
h−ëng nhiÒu ®Õn tÝnh chÊt cña v¶i lµm tõ sîi nµy. §Ó t¨ng nh÷ng lùc ®ã,
ng−êi ta th−êng dïng çc khu«n kÐo víi lç cã tiÕt diÖn h×nh sao.
§èi víi çc chuyªn gia dÖt th× ®é dµi kÐo ®øt, do sîi bÞ ®øt d−íi t¸c
dông cña träng l−îng chÝnh nã, ®−îc xem nh− mét ®Æc tr−ng quan träng
vÒ ®é bÒn cña sîi. Víi sîi b«ng thiªn nhiªn, ®é dµi ®ã thay ®æi tõ 5 ®Õn
10km, t¬ axetat tõ 30 ®Õn 35km, sîi visco tíi 50 km, sîi polieste vµ
poliamit cßn dµi h¬n n÷a. Ch¼ng h¹n víi sîi nilon lo¹i cao cÊp, ®é dµi kÐo
®øt lªn tíi 80km.
Sîi ho¸ häc ®· thay thÕ mét çch cã kÕt qu¶ çc lo¹i sîi thiªn nhiªn
lµ t¬, len, b«ng vµ kh«ng Ýt tr−êng hîp v−ît çc lo¹i sîi thiªn nhiªn vÒ
chÊt l−îng.

S¶n xuÊt sîi ho¸ häc cã tÇm quan träng lín lao ®èi víi nÒn kinh tÕ
quèc d©n, gãp phÇn n©ng cao phóc lîi vËt chÊt cho con ng−êi vµ cã kh¶
n¨ng ®¸p øng nhu cÇu ngµy cµng t¨ng cña nh©n d©n vÒ c¸c mÆt hµng
th«ng dông: v¶i, c¸c s¶n phÈm dÖt kim vµ t¬ l«ng nh©n t¹o.
6. Saccarin lµ chÊt g× ?
Lµ chÊt tinh thÓ kh«ng mµu cã vÞ ngät, Ýt tan trong n−íc. §−îc
®iÒu chÕ tõ toluen. Saccarin th−¬ng m¹i lµ tinh thÓ muèi natri ngËm n−íc
cña saccarin, ngät h¬n ®−êng 500 lÇn. Dïng thay cho ®−êng khi cã bÖnh
tiÓu ®−êng. C¬ thÓ kh«ng hÊp thô ®−îc saccarin.
7. ThÇn sa lµ chÊt g× ?
Lµ kho¸ng vËt thuû ng©n sunfua HgS, nguyªn liÖu chñ yÕu ®Ó s¶n
xuÊt thuû ng©n.
8. Cholesterol lµ chÊt g×?
Lµ mét sterol chÝnh cã phæ biÕn trong m« ng−êi, ®éng vËt vµ mét
sè thùc vËt, d−íi d¹ng tù do hay este víi axit bÐo m¹ch dµi lµ chÊt cÇn
thiÕt cho c¬ thÓ (thµnh phÇn cña protein, huyÕt thanh, mµng tÕ bµo, chÊt
t¹o homon giíi tÝnh, axit mËt“) nh−ng nÕu cã nhiÒu cholesterol trong
m¸u sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho chÊt bÐo giµu axit bÐo no b¸m vµo thµnh trong
cña ®éng m¹ch ®Õn møc cã thÓ ng¨n m¸u kh«ng l−u th«ng.
9. ADN lµ chÊt g× ?
Lµ nh÷ng axit nucleic vµ cã ph©n tö khèi lªn tíi hµng chôc triÖu ®vc (hay
u).
CO
NH
SO2
C6H4

ADN lµ thµnh phÇn chñ yÕu cña nhiÔm s¾c thÓ trong nh©n tÕ bµo
cña phÇn lín sinh vËt, cã vai trß quyÕt ®Þnh nh÷ng ®Æc tr−ng di truyÒn
b»ng çch ®iÒu chØnh sù tæng hîp protein trong tÕ bµo.
10. Qu¶ ít vµ h¹t tiªu chøa chÊt cay lµ chÊt g× ?
Chóng cã nh÷ng lo¹i ancaloit kh¸c nhau. Ancaloit lµ lo¹i hîp chÊt
h÷u c¬ cã chøa nit¬ cã tÝnh baz¬, th−êng cã nguån gèc thùc vËt, ®a sè cã
cÊu tróc phøc t¹p, th−êng lµ çc chÊt dÞ vßng.
Ancaloit trong ít cã tªn lµ capsicain. ChÊt nµy pha lo·ng 10 v¹n
lÇn vÉn cßn rÊt cay.
Ancaloit trong h¹t tiªu lµ hai chÊt cã tªn lµ chavixin vµ piperin.
ChÊt chavixin t¹o ra vÞ cay h¾c cña h¹t tiªu.
11. Cån kh« lµ chÊt g× ?
ë çc nhµ hµng th−êng dïng lo¹i cån kh« ®Ó ®èt thay cho bÕp ga
khi ¨n çc mãn lÈu. §ã chÝnh lµ cån ®−îc cho vµo mét chÊt hót dÞch thÓ,
lo¹i bét nµy hiÖn ®−îc s¶n xuÊt v× nhiÒu môc ®Ých kh¸c nhau: cho vµo t·
lãt, cho vµo ®Êt chèng tr¹ng th¸i h¹n h¸n kÐo dµi, cho vµo cån“ thÝ dô
chÊt norsocryl cña h·ng Snow Business cã thÓ biÕn mét l−îng dung dÞch
cã träng l−îng lín h¬n chÊt nµy tíi 500 lÇn thµnh chÊt kh«.
12. Cloramin lµ chÊt g× mµ s¸t trïng ®−îc nguån n−íc ?
Lµ chÊt NH2Cl vµ NHCl2. Khi hoµ tan cloramin vµo n−íc sÏ gi¶i
phãng ra clo. Clo t¸c dông víi n−íc t¹o ra HOCl.
Cl2 + H2O → HOCl + HCl
HOCl cã phÇn tö rÊt nhá, dÔ hÊp thô trªn mµng sinh häc cña vi
sinh vËt, ph¸ huû protein cña mµng, c¶n trë tÝnh b¸n th©m cña mµng,
thay ®æi ¸p suÊt thÈm thÊu cña tÕ bµo vµ lµm chÕt vi khuÈn, nÊm.
HOCl cã tÝnh oxi ho¸ rÊt m¹nh nªn ph¸ ho¹i ho¹t tÝnh mét sè
enzim trong vi sinh vËt, g©y chÕt cho vi sinh vËt.

Cloramin kh«ng g©y ®éc h¹i cho ng−êi dïng n−íc ®· ®−îc khö
trïng b»ng chÊt nµy.
13. Bét giÆt gåm nh÷ng chÊt g× ?
Bét giÆt lµ hçn hîp d¹ng bét, xèp bao gåm chÊt tÈy röa tæng hîp,
chÊt ho¹t ®éng bÒ mÆt cao (thÝ dô natri ®o®exylbenzen sunfunat) s« ®a,
çc phô gia (tripoliphotphat, cacboximetyl xenluloz¬) chÊt tÈy tr¾ng, chÊt
th¬m...
14. Bét tÈy lµ chÊt g× ?
Lµ clorua v«i Ca(OCl)2.CaCl2.8H2O, hoÆc biÓu diÔn thµnh phÇn
chÝnh lµ CaOCl2. ChÊt bét tr¾ng, mïi clo, ph©n huû trong n−íc vµ trong
axit, ®iÒu chÕ b»ng çch cho clo t¸c dông víi v«i t«i.
2Ca(OH)2+ 2Cl2 → Ca(OCl)2+ CaCl2+ 2H2O
15. N−íc Booc®o lµ g× ?
Lµ hån hîp dung dÞch ®ång sunfat vµ s÷a v«i, dïng lµm chÊt diÖt
nÊm cho c©y trång, nhÊt lµ cho cµ chua, nho (ch÷a bÖnh xo¨n l¸ do nÊm)
16. N−íc c−êng toan lµ g× ?
Lµ hçn hîp gåm mét thÓ tÝch dung dÞch axit nitric ®Æc vµ 3 thÓ tÝch
dung dÞch axit clohidric ®Æc. Cã tÝnh oxi ho¸ m¹nh, hoµ tan ®−îc vµng,
b¹ch kim vµ hîp kim kh«ng tan trong çc dung dÞch axit v« c¬ th«ng
th−êng.
17. N−íc ®¸ kh« lµ g× ?
Lµ cacbon ®ioxit CO2ë d¹ng r¾n, khi bay h¬i thu nhiÖt rÊt lín, lµm h¹
nhiÖt ®é cña m«i tr−êng xung quanh. Dïng b¶o qu¶n thùc phÈm khi chuyÓn
®i xa.
18. DÇu chuèi lµ chÊt g× ?
DÇu chuèi lµ este cña axit axetic vµ r−îu amylic.
DÇu chuèi cã c«ng thøc lµ CH3COOC5H11

19. Th¹ch aga - aga lµ chÊt g× ?
Aga - aga (ch÷ Malaixia nghÜa lµ rong) lµ hçn hîp chÊt t¸ch ra tõ
mét sè lo¹i rong biÓn, thµnh phÇn chñ yÕu lµ polisaccarit (70%). Dung
dÞch 0,5 - 1,5% trong n−íc s«i, khi nguéi ®«ng tô l¹i thµnh th¹ch aga -
aga ®−îc dïng trong ho¸ häc, vi sinh häc, c«ng nghiÖp thùc phÈm (lµm
møt, kÑo viªn“)
20. Ami¨ng lµ chÊt g× ?
§ã lµ kho¸ng chÊt d¹ng sái, cã thµnh phÇn ho¸ häc lµ silicat cña
magic, canxi vµ mét sè kim lo¹i kh¸c. Ami¨ng bÒn víi axit, chÞu nhiÖt, cã
thÓ kÐo thµnh sîi, dÖt v¶i may quÇn ¸o chèng ch¸y, dïng lµm vËt liÖu
çch nhiÖt, çch ®iÖn, vËt liÖu x©y dùng nh− xi m¨ng ami¨ng. HiÖn nay
nhiÒu n−íc cÊm dïng v× chÊt nµy cã thÓ g©y bÖnh ung th− vµ bÖnh phæi.
21. Apatit lµ chÊt g× ?
Apatit lµ kho¸ng chÊt chøa photpho cã c«ng thøc chung lµ Ca5X
(PO4)3 (X lµ F, Cl hay OH) phæ biÕn nhÊt lµ floapatit. ë tØnh Lµo Cai
n−íc ta tr÷ l−îng apatit lªn tíi hµng tØ tÊn, Apatit lµ nguyªn liÖu chÝnh ®Ó
s¶n xuÊt ph©n l©n, phot pho (dïng trong quèc phßng, lµm diªm, thuèc
trõ s©u), axit photphoric
22.Cao su lµ g× ?
Cao su lµ vËt liÖu cã tÝnh ®µn håi (®Æc tÝnh cã thÓ biÕn d¹ng khi
chÞu lùc bªn ngoµi t¸c dông nh−ng l¹i trë l¹i h×nh d¹ng ban ®Çu khi lùc
t¸c dông kh«ng cßn). Cao su cã thÓ bÞ kÐo d·n gÊp 10 lÇn chiÒu dµi ban
®Çu. TÝnh ®µn håi cña cao su lµ do tÝnh linh ho¹t cña çc ph©n tö trong
m¹ch polime. Tuy nhiªn trong thùc tÕ, cao su lµ hçn hîp çc polime, nªn
nÕu lùc ngoµi t¸c ®éng qu¸ m¹nh th× cao su mÊt hoµn toµn tÝnh ®µn håi.
Vµo n¨m 1839, nhµ ho¸ häc MÜ Charles Goodyear ®· ph¸t minh ra kÜ

thuËt l−u ho¸ cao su cã t¸c dông lµm t¨ng ®Æc tÝnh c¬ lÝ cña cao su, do ®ã
më réng rÊt nhiÒu kh¶ n¨ng øng dông cña nã.
Cao su thiªn nhiªn lµ poli-cis-isopren ®−îc lÊy chñ yÕu tõ c©y cao
su (Hevea barasiliensis) ®−îc trång nhiÒu ë Nam MÜ. C©y cao su ®−îc
trång ë n−íc ta tõ n¨m 1887 vµ hiÖn nay ®−îc trång tËp trung ë çc tØnh
miÒn §«ng Nam Bé.
Cao su tæng hîp (Cao su Buna, cao su Buna-S, “) ®−îc ph¸t triÓn
m¹nh tõ chiÕn tranh thÕ giíi lÇn II do sù khan hiÕm cao su thiªn nhiªn.
HÇu hÕt çc cao su tæng hîp ®Òu lµ s¶n phÈm cña c«ng nghiÖp dÇu má.
23. Teflon lµ chÊt g× ?
Teflon cã tªn khoa häc lµ politetrafloetilen (-CF2-CF2-)n.§ã lµ lo¹i
polime nhiÖt dÎo, cã tÝnh bÒn cao víi çc dung m«i vµ ho¸ chÊt. Nã bÒn
trong kho¶ng nhiÖt ®é réng tõ - 1900
C ®Õn + 3000
C, cã ®é bÒn kÐo cao
(245 - 315kg/cm3
) vµ ®Æc biÖt cã hÖ sè ma s¸t rÊt nhá vµ ®é bÒn nhiÖt cao,
tíi 4000
C míi b¾t ®Çu th¨ng hoa, kh«ng nãng ch¶y, ph©n huû chËm.
Teflon bÒn víi m«i tr−êng h¬n c¶ vµng vµ platin, kh«ng dÉn ®iÖn.
Do cã çc ®Æc tÝnh quÝ ®ã, teflon ®−îc dïng ®Ó chÕ t¹o nh÷ng chi
tiÕt m¸y dÔ bÞ mµi mßn mµ kh«ng ph¶i b«i mìi (v× ®é ma s¸t nhá), vá
çch ®iÖn, tr¸ng phñ lªn ch¶o, nåi“ ®Ó chèng dÝnh.
24. ChÊt mµu azo lµ chÊt g× ?
Tõ phenyl amin (anilin) vµ çc arylamin kh¸c, ng−êi ta tæng hîp
®−îc mét lo¹t (hµng tr¨m ngh×n) chÊt mµu azo lµm phÇn nhuém kh¸c
nhau cã c«ng thøc chung lµ : Ar - N = N-Ar
Tuú theo cÊu tróc cña çc gèc aryl (phenyl, naphtyl...) nèi víi nhãm
azo - N = N - mµ cã ®−îc çc chÊt mµu azo cã mµu s¾c ®á, xanh, tÝm hay
vµng kh¸c nhau... ®Ñp, bÒn.

§Ó tæng hîp chÊt mµu azo, ng−êi ta cho mét arylamin ph¶n øng víi
HNO2HCl ë 0 - 50
C thµnh arylamonihalogenua, råi ph¶n øng tiÕp víi mét
aren ho¹t ®éng (aren cã nhãm thÕ lo¹i mét). Ngoµi hîp chÊt mµu
monoazo (cã mét nhãm azo) cßn cã thÓ tæng hîp çc chÊt mµu ®i azo (cã
hai nhãm azo), tri azo (cã ba nhãm azo)...
25. Sîi thuû tinh vµ sîi quang lµ g× ?
a- Khi kÐo thuû tinh nãng ch¶y qua mét thiÕt bÞ cã nhiÒu lç nhá, ta
®−îc nh÷ng sîi cã ®−êng kÝnh tõ 2 ®Õn 10 µm (1 micromet = 10-6
m) gäi lµ
sîi thuû tinh.
B»ng ph−¬ng ph¸p li t©m hoÆc thæi kh«ng khÝ nÐn vµo dßng thuû
tinh nãng ch¶y, ta thu ®−îc nh÷ng sîi ng¾n gäi lµ b«ng thuû tinh. Sîi
thuû tinh kh«ng gißn vµ rÊt dai, cã ®é chÞu nhiÖt, ®é bÒn ho¸ häc vµ ®é
çch ®iÖn cao, ®é dÉn ®iÖn thÊp.
Nguyªn liÖu ®Ó s¶n xuÊt sîi thuû tinh dÔ kiÕm, rÎ tiÒn, viÖc s¶n xuÊt
kh¸ ®¬n gi¶n, nªn hiÖn nay ®−îc dïng réng r·i trong çc lÜnh vùc kÜ
thuËt kh¸c nhau: s¶n xuÊt chÊt dÎo thñy tinh: lµm vËt liÖu läc; chÕ t¹o
vËt liÖu çch ®iÖn: may ¸o b¶o hé lao ®éng chèng ch¸y, chèng axit; lãt
çch nhiÖt cho çc cét ch−ng cÊt: lµm vËt liÖu liªn kÕt trong chÕ t¹o m¸y,
x©y dùng; chÕ t¹o sîi quang v.v..
b- Sîi quang, cßn gäi lµ sîi dÉn quang, lµ lo¹i sîi b»ng thuû tinh
th¹ch anh ®−îc chÕ t¹o ®Æc biÖt, cã ®é tinh khiÕt cao, cã ®−êng kÝnh tõ
vµi micromet ®Õn vµi chôc micromet. Do cã cÊu t¹o ®Æc biÖt, nªn sîi
quang truyÒn ®−îc xung ¸nh s¸ng mµ c−êng ®é bÞ suy gi¶m rÊt Ýt. Sîi
quang ®−îc dïng ®Ó t¶i th«ng tin ®· ®−îc m· ho¸ d−íi d¹ng tÝn hiÖu
xung laze. Mét cÆp sîi quang nhá nh− sîi tãc còng cã thÓ truyÒn ®−îc
10000 cuéc trao ®æi ®iÖn tho¹i cïng mét lóc. HiÖn nay, sîi quang lµ c¬ së

cho ph−¬ng tiÖn truyÒn tin hiÖn ®¹i, ph¸t triÓn c«ng nghÖ th«ng tin, m¹ng
internet ®iÒu khiÓn tù ®éng, m¸y ®o quang häc v.v“
Çp quang lµ çc sîi quang ®−îc bäc çc líp ®ång, thÐp vµ nhùa.
26. Thuèc chuét lµ chÊt g× ?
T¹i sao nh÷ng con chuét sau khi ¨n thuèc chuét l¹i ®i t×m n−íc
uèng. VËy thuèc chuét lµ g× ? Çi g× ®· lµm chuét chÕt ? NÕu sau khi ¨n
thuèc mµ kh«ng cã n−íc uèng nã chÕt mau h¬n hay l©u h¬n ?
Thuèc chuét lµ Zn3P2 sau khi ¨n Zn3 P2 bÞ thuû ph©n rÊt m¹nh,
hµm l−îng n−íc trong c¬ thÓ chuét gi¶m, nã kh¸t vµ ®i t×m n−íc:
Zn3P2 + 6H2O → 3Zn(OH)2+ 2PH3↑
ChÝnh PH3 ®· giÕt chÕt chuét.
Cµng nhiÒu n−íc ®−a vµo → PH3 tho¸t ra cµng nhiÒu → chuét cµng
nhanh chÕt. NÕu kh«ng cã n−íc chuét chÕt l©u h¬n.
27. 2,4-D, 2,4,5-T vµ §ioxin lµ nh÷ng chÊt g× ?
Vµo kho¶ng nh÷ng n¨m 1940 - 1948 ng−êi ta ph¸t hiÖn thÊy r»ng
axit 2,4 - ®iclophenoxiaxetic (2,4-D) , axit 2,4,5 -triclophenoxiaxetic (2,4,5-
T) ë nång ®é cì phÇn triÖu cã t¸c dông kÝch thÝch sù sinh tr−ëng thùc vËt
nh−ng ë nång ®é cao h¬n chóng cã t¸c dông tiªu diÖt c©y cá. Tõ ®ã chóng
®−îc s¶n xuÊt ë quy m« c«ng nghiÖp dïng lµm chÊt diÖt cá ph¸t quang
rõng rËm. Trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt 2,4-D vµ 2,4,5-T lu«n t¹o ra mét
l−îng nhá t¹p chÊt lµ ®ioxin. §ã lµ mét chÊt cùc ®éc, t¸c dông ngay ë
nång ®é cùc nhá (cì phÇn tØ) , g©y ra nh÷ng tai ho¹ cùc k× nguy hiÓm
(ung th−, qu¸i thai, dÞ tËt“).
OCH2COOH
Cl
Cl
2,4-D
OCH2COOH
Cl
Cl
2,4,5-T
Cl
Cl
Cl
O
OCl
Cl
§ioxin

Trong cuéc chiÕn tranh ë ViÖt Nam , §Õ quèc MÜ r¶i xuèng MiÒn
Nam n−íc ta hµng v¹n tÊn chÊt ®éc mµu da cam trong ®ã chøa 2,4-D ,
2,4,5-T vµ ®ioxin mµ hËu qu¶ cña nã vÉn cßn cho ®Õn ngµy ngay.
28. §en ailin lµ chÊt g× ?
Trang phôc mµu ®en ®−îc nhiÒu ng−êi −a chuéng.
ChÊt mµu ®en ®Ó nhuém v¶i cã nhiÒu lo¹i, trong ®ã cã “®en
anilin“. “§en anilin“ ®−îc ®iÒu chÕ trùc tiÕp trong thïng nhuém v¶i
hoÆc sîi, v× nã kh«ng tan trong n−íc. §Ó ®iÒu chÕ “®en anilin“, ng−êi ta
cho anilin t¸c dông víi chÊt oxi ho¸ m¹nh nh− KClO3, K2Cr2O7 víi chÊt
xóc t¸c lµ muèi s¾t hay ®ång.
N¨m 1834, F.F Runge ®· x¸c ®Þnh cÊu t¹o cña “®en anilin“ thuéc
lo¹i para - quinonimit:
29. Thñy tinh h÷u c¬ plexiglas lµ chÊt g× ?
Polimetyl lµ lo¹i chÊt dÎo nhiÖt, rÊt bÒn,
cøng, trong suèt. Do ®ã ®−îc gäi lµ thuû tinh h÷u c¬ hay plexiglas.
Plexiglas kh«ng bÞ vì vôn khi va ch¹m vµ bÒn víi nhiÖt. Nã còng bÒn víi
n−íc, axit, baz¬, x¨ng, ancol, nh−ng bÞ hoµ tan trong benzen, ®ång ®¼ng
cña benzen, este vµ xeton. Ph©n tö khèi cña plexiglas cã thÓ tíi 5.106
.
Plexiglas cã khèi l−îng riªng nhá h¬n thuû tinh silicat, dÔ pha mµu vµ dÔ
t¹o d¸ng ë nhiÖt ®é cao.
Víi nh÷ng tÝnh chÊt −u viÖt nh− vËy plexiglas ®−îc dïng lµm kÝnh
m¸y bay, « t«, kÝnh trong c¸c m¸y mãc nghiªn cøu, kÝnh x©y dùng, ®å
==N N
CH2 C
CH3OCO
CH3
n

dïng gia ®×nh, trong y häc dïng lµm r¨ng gi¶, x−¬ng gi¶, kÝnh b¶o hiÓm“
NhiÒu c¬ së vËt liÖu x©y dùng coi thuû tinh h÷u c¬ lµ thuû tinh kim lo¹i.
NhiÒu n−íc s¶n xuÊt thuû tinh h÷u c¬ víi nh÷ng tªn kh¸c nhau:
acripet (NhËt), ®iakon (Anh), impelex(MÜ) ve®ril (ý)
30. TuyÕt nh©n t¹o lµm tõ chÊt g× ?
Khi gi¶ lµm tuyÕt r¬i ë r¹p h¸t hay phim tr−êng, giíi kÜ x¶o ®Òu dïng
tuyÕt nh©n t¹o b»ng chÊt dÎo. Tuy nhiªn, khi xong viÖc, hä kh«ng thÓ thu
gom hÕt chóng, nhÊt lµ trªn çc bËu cöa, dÉn ®Õn « nhiÔm m«i tr−êng. Çc
nhµ ho¸ häc §øc ®· t¹o ra mét lo¹i tuyÕt míi, rÊt dÔ ph©n huû, v× lµm
tõ“tinh bét khoai t©y.
S¶n phÈm nµy lµ cña Frithjof Baumann vµ céng sù ë ViÖn c«ng
nghÖ Ho¸ häc Fraunhofer ë Karlsruhe (§øc). §Ó lµm ra nã, ng−êi ta cã
thÓ dïng tinh bét khoai t©y, ng«, thËm chÝ t¶o biÓn. Khi ®−îc phun vµo
trong kh«ng khÝ, lo¹i tinh bét nµy ho¸ thµnh mét d¹ng bät xèp, tr«ng
gièng nh− tuyÕt. Tuy nhiªn ®Õn lóc nµy, Baumann vÉn ch−a thÓ lµm cho
tuyÕt gi¶ r¬i d−íi d¹ng b«ng, mµ chØ cã thÓ m« pháng çch r¬i cña çc
côm tuyÕt lín. v× thÕ nhãm nghiªn cøu vÉn ®ang tiÕp tôc c¶i tiÕn nã.
Khi ®−îc dÊp Èm võa ph¶i, tuyÕt khoai t©y sÏ dÝnh kÕt víi nhau võa
®ñ ®Ó ®¾p ng−êi tuyÕt hay t¹o ra çc cét b¨ng, cßn khi phun ®Ém n−íc,
chóng sÏ tan ra. Trong kh«ng khÝ lo¹i tuyÕt nµy r¬i rÊt ®Ñp, nh−ng nã
kh«ng hiÖn ra trªn mÆt ®Êt, v× qu¸ nhÑ.
Çc nhµ nghiªn cøu cña viÖn Fraunhofe ®· thö nghiÖm chóng
trong nhµ h¸t quèc gia ë Karlsruhe, vµ cung cÊp 5 tÊn tuyÕt cho mét
ch−¬ng tr×nh khoa häc gi¶ t−ëng trªn ti vi, cã tªn gäi lµ hµnh tinh b¨ng
gi¸.
31. ChÊt g©y nghiÖn lµ nh÷ng chÊt g× ?

Ma tuý dï ë d¹ng nµo khi ®−a vµo c¬ thÓ con ng−êi cã thÓ lµm thay
®æi mét hay nhiÒu chøc n¨ng sinh lÝ.
Ho¸ häc ®· nghiªn cøu lµm râ thµnh phÇn ho¸ häc cña nh÷ng chÊt
ma tuý tù nhiªn, ma tuý nh©n t¹o vµ t¸c dông sinh lÝ cña chóng. Tõ ®ã sö
dông chóng nh− lµ mét lo¹i thuèc ch÷a bÖnh hoÆc ng¨n chÆn t¸c h¹i cña
c¸c chÊt g©y nghiÖn.
Ma tuý gåm nh÷ng chÊt bÞ cÊm nh− thuèc phiÖn, cÇn sa, heroin,
cocain, mét sè thuèc ®−îc dïng theo chØ dÉn cña thÇy thuèc nh−
moocphin, seduxen, nh÷ng chÊt hiÖn nay ch−a bÞ cÊm sö dông nh− thuèc
l¸, r−îu“
Ma tuý cã t¸c dông øc chÕ, gi¶m ®au, kÝch thÝch m¹nh mÏ hoÆc g©y
¶o gi¸c.
Ma tuý ®−îc ph©n lo¹i theo nguån gèc tù nhiªn hay nh©n t¹o hoÆc
theo møc ®é g©y nghiÖn. Sau ®©y xin giíi thiÖu mét sè chÊt g©y nghiÖn
phæ biÕn.
•••• R−îu:Tuú thuéc nång ®é vµ c¸ch sö dông, r−îu cã thÓ t¸c dông
tèt hoÆc lµm suy yÕu nghiªm träng søc khoÎ con ng−êi. Víi nhiÒu ng−êi,
uèng mét l−îng nhá r−îu còng dÉn ®Õn ph¶n øng chËm ch¹p, xö trÝ kÐm
linh ho¹t, thÇn kinh dÔ bÞ kÝch ®éng g©y ra nh÷ng tr−êng hîp ®¸ng tiÕc
nh− tai n¹n, hµnh ®éng b¹o ng−îc“Trong r−îu th−êng chøa mét chÊt
®éc h¹i lµ etanal CH3-CHO, g©y n«n nao khã chÞu, nÕu nång ®é cao cã
thÓ dÉn ®Õn tö vong.
•••• Nicotin:( C10H14N2) cã nhiÒu trong c©y thuèc l¸. Nã lµ chÊt láng
s¸nh nh− dÇu, kh«ng mµu, cã mïi thuèc l¸, tan ®−îc trong n−íc. Khi hót
thuèc l¸, nicotin thÊm vµo m¸u vµ theo dßng m¸u ®i vµo phæi. Nicotin lµ
mét trong nh÷ng chÊt ®éc m¹nh (tõ 1 ®Õn 2 giät nicotin cã thÓ giÕt chÕt
mét con chã), tÝnh ®éc cña nã cã thÓ s¸nh víi axÝt xianhi®ric HCN.

Nicotin chØ lµ mét trong sè c¸c chÊt ho¸ häc ®éc h¹i cã trong khãi thuèc
l¸ (trong khãi thuèc l¸ cã chøa tíi 1400 hîp chÊt ho¸ häc kh¸c nhau).
Dung dÞch nicotin trong n−íc ®−îc dïng lµm thuèc trõ s©u cho c©y trång.
Nh÷ng ng−êi nghiÖn thuèc l¸ th−êng m¾c bÖnh ung th− phæi vµ nh÷ng
bÖnh ung th− kh¸c.
•••• Cafein :( C8H10N4O2) cã nhiÒu trong h¹t cµ phª, l¸ chÌ. Cafein lµ
chÊt kÕt tinh kh«ng mµu, vÞ ®¾ng, tan trong n−íc vµ r−îu. Cafein dïng
trong y häc víi l−îng nhá cã t¸c dông g©y kÝch thÝch thÇn kinh. NÕu dïng
cafein qu¸ møc sÏ g©y bÖnh mÊt ngñ vµ g©y nghiÖn.
•••• Moocphin: Cã trong c©y thuèc phiÖn, cßn gäi lµ c©y anh tóc.
Moocphin cã t¸c dông lµm gi¶m hoÆc mÊt c¶m gi¸c ®au ®ín. Tõ moocphin
l¹i tinh chÕ ®−îc heroin cã t¸c dông h¬n moocphin nhiÒu lÇn, ®éc vµ rÊt dÔ
g©y nghiÖn.
•••• Hassish:lµ ho¹t chÊt cã trong c©y cÇn sa cßn gäi lµ bå ®µ cã t¸c dông
chèng co giËt, chèng n«n möa nh−ng cã t¸c dông kÝch thÝch m¹nh vµ g©y ¶o
gi¸c.
•••• Thuèc an thÇn nh− lµ seduxen, meprobamat“ cã t¸c dông ch÷a
bªnh, g©y mÊt ngñ, dÞu c¬n ®au nh−ng cã t¸c dông g©y nghiÖn.
•••• Amphetamin : ChÊt kÝch thÝch hÖ thÇn kinh dÔ g©y nghiÖn, g©y
cho¸ng, rèi lo¹n thÇn kinh nÕu dïng th−êng xuyªn.
NghiÖn ma tuý sÏ dÉn ®Õn rèi lo¹n t©m, sinh lÝ. ThÝ dô nh−: rèi lo¹n
tiªu ho¸, rèi lo¹n chøc n¨ng thÇn kinh, rèi lo¹n tuÇn hoµn, h« hÊp. Tiªm
chÝch ma tuý g©y truþ tim m¹ch dÔ dÉn ®Õn tö vong.
Do ®ã, ®Ó phßng chèng ma tuý, kh«ng ®−îc dïng mét sè thuèc
ch÷a bÖnh qu¸ liÒu chØ ®Þnh cña b¸c sÜ, kh«ng sö dông thuèc khi kh«ng
biÕt tÝnh n¨ng t¸c dông vµ lu«n nãi kh«ng víi ma tuý.
32. Nham th¹ch do nói löa phun ra lµ chÊt g× ?

Bªn d−íi vá tr¸i ®Êt lµ líp dung nham gäi lµ macma, ë ®é s©u tõ 75
km ®Õn kho¶ng gÇn 3000 km. NhiÖt ®é cña líp dung nham nµy rÊt cao
(2000 - 25000
C) vµ ¸p suÊt rÊt lín (tíi 1,4 triÖu atmotphe). Khi vá tr¸i ®Êt
vËn ®éng m¹nh ë nh÷ng n¬i cã cÊu t¹o máng, cã vÕt ®øt g·y th× líp dung
nham nµy phun ra ngoµi sau mét tiÕng næ lín.
Macma cÊu t¹o ë d¹ng b¸n láng gåm silicat cña s¾t, cña magiª.
Dung nham tho¸t ra ngoµi sÏ nguéi dÇn vµ r¾n l¹i t¹o thµnh nham th¹ch.
33. Nguyªn tè ®Êt hiÕm lµ g× ?
§ã lµ 14 nguyªn tè ho¸ häc xÕp ë phÝa d−íi cña b¶ng tuÇn hoµn.
Gäi lµ ®Êt hiÕm v× çc oxit cña chóng rÊt gièng víi çc oxit kh¸c trong
®Êt, ®ång thêi chØ cã mét sè Ýt çc n−íc cã nguån nguyªn liÖu chøa çc
nguyªn tè nµy. H¬p chÊt cña çc nguyªn tè ®Êt hiÕm ngµy cµng ®−îc øng
dông réng r·i trong çc ngµnh c«ng nghiÖp thuû tinh, gèm sø, ®iÖn tö, vËt
liÖu quang häc, vËt liÖu tõ“
ViÖt Nam, Trung Quèc, Ên §é, Mü, Australia“ cã nhiÒu nguyªn
liÖu ®Êt hiÕm, trong khi ®ã Anh, Ph¸p, NhËt l¹i ch−a t×m thÊy.
34. V× sao than ®¸ chÊt thµnh ®èng lín cã thÓ tù bèc ch¸y?
Do than t¸c dông víi O2 trong kh«ng khÝ t¹o ra CO2, ph¶n øng to¶
nhiÖt. NhiÖt to¶ ra ®−îc tÝch gãp dÇn, khi ®¹t tíi nhiÖt ®é ch¸y cña than
th× than sÏ tù bèc ch¸y.
35. V× sao khi ®èt, khÝ CO ch¸y cßn khÝ CO2 l¹i kh«ng ch¸y?
Do trong CO2, nguyªn tö C ®· cã sè oxi ho¸ cao nhÊt lµ +4 råi.
Trong CO nguyªn tö C míi cã sè oxi ho¸ +2, khi t¸c dông víi O2 nã t¨ng
lªn +4.
2 4
2 22CO O 2CO
+ +
+ →
36. V× sao kh«ng thÓ dËp t¾t ®¸m ch¸y cña çc kim lo¹i K, Na,
Mg,... b»ng khÝ CO2?

Do çc kim lo¹i trªn cã tÝnh khö m¹nh nªn vÉn ch¸y ®−îc trong khÝ
quyÓn CO2
ThÝ dô: 2Mg + CO2 → 2MgO + C
37. V× sao kh«ng dïng chai thuû tinh mµ ph¶i dïng chai b»ng nhùa
(chÊt dÎo) ®Ó ®ùng dung dÞch axit flohi®ric HF?
Do axit HF lµ axit yÕu nh−ng cã tÝnh chÊt ®Æc biÖt lµ ¨n mßn thuû
tinh v× nã t¸c dông ®−îc víi oxit silic cã trong thµnh phÇn cña thuû tinh.
SiO2 + 4HF → SiF4 + 2H2O
Ng−êi ta th−êng lîi dông tÝnh chÊt nµy ®Ó kh¾c ch÷ lªn thuû tinh.
38. V× sao muèi th« dÔ bÞ ch¶y n−íc?
Muèi ¨n cã thµnh phÇn chÝnh lµ natri clorua, ngoµi ra cßn cã mét Ýt
çc muèi kh¸c trong ®ã cã magiª clorua. Magiª clorua rÊt −a n−íc, nã
hÊp thô n−íc trong kh«ng khÝ vµ còng rÊt dÔ tan trong n−íc.
Magiª clorua cã vÞ ®¾ng. N−íc ë mét sè khe nói cã vÞ ®¾ng lµ do cã
hoµ tan magiª clorua. Trong n−íc biÓn còng cã kh«ng Ýt magiª clorua.
N−íc cßn l¹i sau khi muèi kÕt tinh ë çc ruéng muèi gäi lµ n−íc ãt th× cã
®Õn h¬n mét nöa lµ magiª clorua. Ng−êi ra dïng n−íc ãt ®Ó s¶n xuÊt xi
m¨ng magiª oxit, vËy liÖu chÞu löa vµ c¶ kim lo¹i magiª.
39. V× sao b«i v«i vµo chç ong, kiÕn ®èt sÏ ®ì ®au?
Do trong näc cña ong, kiÕn, nhÖn (vµ mét sè c©y) cã axit h÷u c¬ tªn
lµ axit fomic. V«i lµ chÊt baz¬, nªn trung hoµ axit lµm ta ®ì ®au.
2HCOOH + Ca(OH)2 → (HCOO)2Ca + 2H2
40. V× sao ban ®ªm kh«ng nªn ®Ó nhiÒu c©y xanh trong nhµ?
Do ban ®ªm kh«ng cã ¸nh s¸ng c©y kh«ng quang hîp, chØ h« hÊp
nªn hÊp thô khÝ O2 vµ th¶i ra khÝ CO2 lµm trong phßng thiÕu O2 vµ qu¸
nhiÒu CO2.

Ban ngµy do cã ¸nh s¸ng mÆt trêi, c©y quang hîp nªn hÊp thô CO2
vµ th¶i ra O2 (nhí chÊt diÖp lôc)
6nCO2 + 5nH2O (C6H10O5)n + 6nO2
41. V× sao nÐm ®Êt ®Ìn xuèng ao lµm ç chÕt?
§Êt ®Ìn cã thµnh phÇn chÝnh lµ canxi cacbua CaC2, khi t¸c dông
víi n−íc sinh ra khÝ axetilen vµ canxi hi®roxit.
CaC2 + 2H2O → C2H2 + Ca(OH)2
Axetilen cã thÓ t¸c dông víi H2O t¹o ra an®ehit axetic. Çc chÊt
nµy lµm tæn th−¬ng ®Õn ho¹t ®éng h« hÊp cña ç v× vËy cã thÓ lµm ç
chÕt.
42. V× sao ng−êi ta th−êng dïng tro bÕp ®Ó bãn c©y?
Trong tro bÕp cã chøa muèi K2CO3 cung cÊp nguyªn tè kali cho
c©y.
43. V× sao muèi NaHCO3 ®−îc dïng ®Ó chÕ thuèc ®au d¹ dµy?
NaHCO3 dïng ®Ó chÕ thuèc ®au d¹ dµy (bao tö) v× nã lµm gi¶m
l−îng axit HCl trong d¹ dµy nhê ph¶n øng:
NaHCO3 + HCl → NaCl + CO2 + H2O
44. V× sao trong c«ng nghiÖp thùc phÈm, muèi (NH4)2CO3 ®−îc
dïng lµm bét në?
(NH4)2CO3 ®−îc dïng lµm bét në v× khi trén thªm vµo bét m×, lóc
n−íng b¸nh (NH4)2CO3 ph©n huû thµnh çc chÊt khÝ vµ h¬i nªn lµm cho b¸nh
xèp vµ në.
(NH4)2CO3 2NH3↑ + CO2 ↑ + H2O↑
45. V× sao khi c¬m bÞ khª ng−êi ta th−êng cho vµo nåi c¬m mét
mÈu than cñi?
Do than cñi xèp cã tÝnh hÊp phô nªn hÊp phô mïi khÐt cña c¬m
khª.
as
clorophin
t0

lµm cho c¬m ®ì mïi khª.
46. V× sao n−íc rau muèng ®ang xanh khi v¾t chanh vµo th× chuyÓn
sang mµu ®á?
Cã mét sè hîp chÊt ho¸ häc gäi lµ chÊt chØ thÞ mµu, chóng lµm cho
dung dÞch thay ®æi mµu khi ®é axit thay ®æi.
Trong rau muèng (vµ vµi lo¹i rau kh¸c) cã chÊt chØ thÞ mµu nµy.
Trong chanh cã chøa 7% axit xitric. V¾t chanh vµo n−íc rau lµm thay
®æi ®é axit, do ®ã lµm thay ®æi mµu n−íc rau. Khi ch−a v¾t chanh, n−íc
rau muèng cã mµu xanh lÐt lµ chøa chÊt kiÒm canxi.
47. V× sao kh«ng dïng n−íc chÌ khi uèng t©n d−îc?
Trong l¸ chÌ cã chøa 20% tanin vµ 1 → 1,5% cafein, c¸c chÊt nµy
cã thÓ liªn kÕt víi mét sè ho¹t chÊt cña t©n d−îc, do ®ã lµm gi¶m hiÖu
qu¶ cña thuèc.
48. V× sao v¾t chanh vµo cèc s÷a ®Æc cã ®−êng sÏ thÊy cã kÕt tña?
Trong s÷a cã thµnh phÇn protein gäi lµ cazein. Khi v¾t chanh vµo
s÷a sÏ lµm t¨ng ®é chua tøc lµm gi¶m ®é PH cña dung dÞch s÷a. Tíi PH
®óng víi ®iÓm ®¼ng ®iÖn cña cazein th× chÊt nµy sÏ kÕt tña. Khi lµm
phomat ng−êi ta còng t¸ch cazein råi cho lªn men tiÕp. ViÖc lµm ®Ëu phô
còng theo nguyªn t¾c t−¬ng tù nh− vËy.
49. V× sao ¨n s¾n (cñ m×) hay m¨ng cã khi bÞ ngé ®éc?
¡n s¾n hay m¨ng bÞ ngé ®éc khi chóng chøa nhiÒu axit xianhi®ric
(HCN). ë d¹ng tinh khiÕt axit xianhidric lµ chÊt khÝ mïi h¹nh nh©n, cã
vÞ ®¾ng vµ rÊt ®éc. NhiÖt ®é nãng ch¶y lµ - 13,30
C, tan trong n−íc, r−îu,
ete vµ lµ axit rÊt yÕu. Trong thiªn nhiªn gÆp ë d¹ng liªn kÕt trong mét sè
thùc vËt (h¹t mËn, ®µo, cñ s¾n, m¨ng t−¬i).
S¾n luéc hay m¨ng luéc hoÆc xµo nÊu cã vÞ ®¾ng lµ chøa nhiÒu axit
xianhi®ric, cã nguy c¬ bÞ ngé ®éc. Khi luéc s¾n cÇn më vung ®Ó axit

xianhi®ric bay h¬i. S¾n ®· ph¬i kh«, gi· thµnh bét ®Ó lµm b¸nh th× khi ¨n
kh«ng bao giê bÞ ngé ®éc v× khi ph¬i kh« axit xianhi®ric sÏ bay h¬i hÕt.
Trong c«ng nghÞªp axit xianhi®ric ®−îc ®iÒu chÕ b»ng çch oxi ho¸
hçn hîp khÝ metan (CH4) vµ amoniac (NH3), cã xóc t¸c platin. Axit
xianhi®ric lµ nguyªn liÖu ®iÒu chÕ tæng hîp çc chÊt cao ph©n tö. Axit
xianhi®ric ë d¹ng tù do dïng lµm chÊt x«ng h¬i chèng c«n trïng g©y
bÖnh.
Muèi cña axit xianhi®ric nh− kali xianua (KCN) dïng trong tæng
hîp h÷u c¬, trong nhiÕp ¶nh vµ ®Ó t¸ch kim lo¹i vµng, b¹c ra khái quÆng.
50. V× sao sau khi ¨n tr¸i c©y kh«ng nªn ®¸nh r¨ng ngay ?
Çc nhµ khoa häc khuyÕn ço: Ai ¨n tr¸i c©y th× ph¶i mét giê sau
míi ®−îc ®¸nh r¨ng. T¹i sao vËy ? chÊt chua (tøc axit h÷u c¬) trong tr¸i
c©y sÏ kÕt hîp víi nh÷ng thµnh phÇn trong thuèc ®¸nh r¨ng theo bµn
ch¶y sÏ tÊn c«ng çc kÏ r¨ng vµ g©y tæn th−¬ng cho lîi. Bëi vËy ng−êi ta
ph¶i ®îi ®Õn khi n−íc bät trung hoµ l−îng axit trong tr¸i c©y nhÊt lµ t¸o,
cam, nho, chanh.
51. V× sao çc ®å vËt b»ng b¹c ®Ó l©u ngµy th−êng bÞ x¸m ®en ?
Do b¹c t¸c dông víi khÝ O2 vµ khÝ H2S cã trong kh«ng khÝ t¹o ra
b¹c sunfua cã mµu ®en.
4Ag + O2+ 2H2S → 2Ag2S + 2H2O
52. V× sao dïng ®å dïng b»ng b¹c ®ùng thøc ¨n, thøc ¨n l©u bÞ «i ?
Khi b¹c gÆp n−íc sÏ cã mét l−îng rÊt nhá ®i vµo n−íc thµnh ion.
Ion b¹c cã t¸c dông diÖt khuÈn rÊt m¹nh. ChØ cÇn
5
1
tØ gam b¹c trong 1
lÝt n−íc còng ®ñ diÖt çc vi khuÈn. Kh«ng cho vi khuÈn ph¸t triÓn nªn
gi÷ cho thøc ¨n kh«ng bÞ «i thiu.
53. V× sao dïng dao (b»ng thÐp) c¾t lª, t¸o th× bÒ mÆt chç c¾t sÏ bÞ
®en ?

Trong lª, t¸o vµ nhiÒu lo¹i tr¸i c©y cã chøa tanin. Tanin cßn gäi lµ
axit tanic, nã t¸c dông víi s¾t t¹o thµnh s¾t (III) tanat cã mµu ®en. Tanin
cã vÞ ch¸t, qu¶ hång cã vÞ ch¸t do rÊt nhiÒu tanin.
Tanin tinh khiÕt lµ chÊt bét mµu vµng, dÔ tan trong n−íc.
Cã khi kh«ng dïng dao b»ng s¾t ®Ó c¾t lª, t¸o, hång mµ sau mét
lóc, chç c¾t vÉn bÞ th©m ®en ®ã lµ do kÕt qu¶ cña nhiÒu biÕn ®æi ho¸ häc.
Trong ph©n tö tanin cã chøa nhiÒu gèc phenol, çc gèc nµy rÊt mÉn c¶m
víi ¸nh s¸ng vµ rÊt dÔ bÞ oxi ho¸ bëi oxi cña kh«ng khÝ biÕn thµnh çc
oxit cã mµu ®en. V× vËy tanin th−êng ®−îc b¶o qu¶n trong çc b×nh thuû
tinh sÉm mµu. Trong c«ng nghiÖp tanin dïng ®Ó thuéc da vµ chÕ mùc
mµu ®en.
54. V× sao h¬ con dao −ít lªn ngän löa, con dao sÏ cã mµu xanh ?
§ã lµ do ë nhiÖt ®é cao s¾t t¸c dông víi n−íc t¹o nªn oxit s¾t tõ
Fe3O4 lÊp l¸nh mµu lam. Líp ¸o mµu lam nµy lµ tÊm mµng b¶o vÖ s¾t,
lµm cho s¾t kh«ng bÞ gØ vµ kh«ng bÞ ¨n mßn.
ë çc nhµ m¸y ng−êi ta ®em çc chÕ phÈm b»ng thÐp cho vµo dung
dÞch natri nitrat hoÆc hçn hîp natri nitrat vµ natri hidroxit ë nhiÖt ®é tõ
140 -> 1500
C. Sau mét thêi gian nhÊt ®Þnh trªn bÒ mÆt sÏ sinh ra mét líp
máng mÇu lam, sau ®ã lÊy ra vµ nhanh chãng cho vµo n−íc l¹nh, råi l¹i
®em xö lÝ b»ng n−íc xµ phßng, dÇu nãng mÊy phót. Ng−êi ta gäi biÖn
ph¸p nµy lµ “t«i muèi“. Çc chÕ phÈm qua t«i muèi sÏ cã tuæi thä dµi
h¬n.
55. V× sao thuû tinh th−êng cã mµu xanh ?
Do cã chøa hîp chÊt cña s¾t. NÕu chøa hîp chÊt s¾t (II) th× cã mµu
xanh cßn chøa hîp chÊt s¾t (III) th× cã mµu vµng n©u.

Nãi chung thuû tinh chøa 1->2% s¾t th× sÏ cã mµu xanh hoÆc vµng
n©u.
Thuû tinh quang häc kh«ng mµu chØ chøa kh«ng qu¸ 3 phÇn v¹n
s¾t.
56. V× sao thuû tinh l¹i cã thÓ tù thay ®æi mµu ?
ViÖc chÕ t¹o thuû tinh ®æi mµu còng t−¬ng tù nh− chÕ t¹o thuû tinh
th−êng, chØ kh¸c lµ ng−êi ta thªm vµo nguyªn liÖu chÕ t¹o thuû tinh mét
Ýt chÊt c¶m quang nh− b¹c clorua hay b¹c bromua“ vµ mét Ýt chÊt t¨ng
®é nh¹y nh− ®ång clorua. ChÊt nh¹y c¶m lµm cho thuû tinh biÕn ®æi
nh¹y h¬n.
Sù ®æi mµu cã thÓ gi¶i thÝch nh− sau: Khi bÞ chiÕu s¸ng, b¹c clorua
t¸ch thµnh b¹c vµ clo. B¹c sÏ lµm cho thuû tinh sÉm mµu. Khi kh«ng
chiÕu s¸ng n÷a, b¹c vµ clo l¹i gÆp nhau, t¹o thµnh b¹c clorua kh«ng mµu,
lµm cho thuû tinh l¹i trong suèt.
57.V× sao thªm muèi qu¸ sím th× ®Ëu kh«ng nhõ ?
Çc bµ mÑ th−êng nh¾c nhë: Khi nÊu ®Ëu chí cho muèi qu¸ sím,
®iÒu nµy cã thÓ gi¶i thÝch mét çch khoa häc nh− sau: Trong ®Ëu nµnh
kh«, n−íc rÊt Ýt. Do ®ã cã thÓ coi nã nh− mét dung dÞch ®Æc, vµ líp vá lµ
mét mµng b¸n thÉm. Khi nÊu, n−íc bªn ngoµi sÏ thÈm thÊu vµo trong ®Ëu
lµm ®Ëu nµnh në to ra, sau mét thêi gian çc tÕ bµo trong h¹t ®Ëu bÞ ph¸ vì
lµm cho ®Ëu mÒm.
NÕu khi nÊu ®Ëu ta cho muèi qu¸ sím th× n−íc ë bªn ngoµi cã thÓ
kh«ng ®i vµo trong ®Ëu, thËm chÝ n−íc trong ®Ëu sÏ thÈm thÊu ra ngoµi
do nång ®é muèi trong n−íc muèi bªn ngoµi lín h¬n nhiÒu so víi nång ®é
muèi trong ®Ëu nÕu cho muèi qu¸ nhiÒu.

Th«ng th−êng khi nÊu ch¸o ®Ëu xanh, ch¸o ®Ëu ®á kh«ng nªn
thªm ®−êng qu¸ sím hoÆc nÊu thÞt bß, thÞt lîn kh«ng nªn cho muèi qu¸
sím v× còng sÏ khã nÊu nhõ.
58. V× sao ¨n ®−êng glucoz¬ l¹i c¶m thÊy ®Çu l−ìi m¸t l¹nh ?
NÕu b¹n cho mét th×a ®−êng glucoz¬ vµo l−ìi trong c¶m gi¸c ngät
ngµo c¶m nhËn ®−îc cßn cã c¶m gi¸c m¸t l¹nh. V× sao vËy ? Glucoz¬ t¹o
ra mét dung dÞch ®−êng trªn l−ìi, sù ph©n bè çc ph©n tö ®−êng trong
qu¸ tr×nh hoµ tan lµ qu¸ tr×nh thu nhiÖt, do ®ã ta c¶m thÊy ®Çu l−ìi m¸t
l¹nh.
59. V× sao thøc ¨n nÊu khª ch¸y dÔ g©y ung th− ?
Theo çc chuyªn gia cña tæ chøc y tÕ thÕ giíi, nÊu thøc ¨n qu¸ ch¸y
dÔ g©y ung th−. ChÊt asparagin trong thùc phÈm d−íi nhiÖt ®é cao sÏ kÕt
hîp víi ®−êng tù nhiªn trong rau qu¶, hay çc thùc phÈm giµu chÊt
cacbohi®rat t¹o thµnh chÊt acylamid, t¸c nh©n chÝnh g©y ra bÖnh ung
th−.
¨n nhiÒu thÞt hun khãi vµ çc chÊt b¶o qu¶n thùc phÈm chøa
nitrosamin cã trong rau ng©m, thÞt hun khãi lµm gia t¨ng ung th− miÖng,
thùc qu¶n, thanh qu¶n, d¹ dµy. ¨n nhiÒu chÊt bÐo cã liªn quan ®Õn ung
th− vó, ®¹i trµng, trùc trµng, niªm m¹c tö cung.
Thuèc trõ s©u nitrofen lµ chÊt g©y ung th− vµ dÞ tËt bµo thai. Ho¸
chÊt ®éc h¹i ethinnylestradiol vµ bisphenol A cã trong tói nilong vµ hép
nhùa t¸i sinh dïng ®ùng thøc ¨n g©y h¹i cho bµo thai.
60. V× sao g¹o nÕp l¹i dÎo ?
Tinh bét cã 2 lo¹i amiloz¬ vµ amilopectin nh−ng kh«ng t¸ch rêi
nhau, trong mçi h¹t tinh bét, amilopectin lµ vá bao bäc nh©n amiloz¬.
Amiloz¬ tan ®−îc trong n−íc, amilopectin hÇu nh− kh«ng tan, trong n−íc
nãng amilopectin tr−¬ng lªn t¹o thµnh hå. TÝnh chÊt nµy quyÕt ®Þnh ®Õn
tÝnh dÎo cña h¹t cã tinh bét. Trong mçi h¹t tinh bét, l−îng amilopectin
chiÕm 80%, amiloz¬ chiÕm kho¶ng 20%, nªn c¬m g¹o tÎ, ng« tÎ, b¸nh m×,

th−êng cã ®é dÎo b×nh th−êng. Tinh bét trong g¹o nÕp, ng« nÕp chøa
l−îng amilopectin rÊt cao, kho¶ng 98% lµm cho c¬m nÕp, x«i nÕp, ng«
nÕp luéc“rÊt dÎo, dÎo tíi møc dÝnh.
61. V× sao n−íc m¾t l¹i mÆn ?
N−íc m¾t mÆn lµ v× trong mét lÝt n−íc m¾t cã tíi 6g muèi. N−íc
m¾t sinh ra tõ tuyÕn lÖ n»m ë phÝa trªn mi ngoµi cña nh·n cÇu. N−íc m¾t
thu nhËn ®−îc muèi tõ m¸u (trong mét lÝt m¸u cã 9 g muèi). N−íc m¾t cã
t¸c dông b«i tr¬n nh·n cÇu, lµm cho nh·n cÇu kh«ng bÞ kh«, bÞ x−íc vµ v×
cã muèi nªn cßn cã t¸c dông h¹n chÕ bít sù ph¸t triÓn cña vi khuÈn trong
m¾t.
62. V× sao phÝa trªn cïng cña ngän löa l¹i cã mµu xanh ?
V× ë chç ®ã nhiÖt ®é cña ngän löa cao nhÊt. B×nh th−êng khi nhiÖt
®é v−ît qu¸ 10000
C th× ngän löa sÏ cã mµu xanh hoÆc mµu tr¾ng, d−íi
10000
C cã mµu ®á.
63. V× sao axit nitric ®Æc l¹i lµm thñng quÇn ¸o ?
Axit nitric ®Æc lµ mét dung m«i cña xenluloz¬. NÕu bá mét nhóm
b«ng vµo axit nitric ®Æc l¾c nhÑ mét lóc, nhóm b«ng sÏ tan hÕt.
Khi axit nitric ®Æc dÝnh vµo quÇn ¸o nã sÏ hßa tan xenluloz¬ ngay
nªn sÏ xuÊt hiÖn lç chç çc lç thñng.
Khi bÞ axit nitric lo·ng d©y vµo quÇn ¸o, tuy quÇn ¸o kh«ng bÞ
thñng ngay, nh−ng khi quÇn ¸o kh«, nång ®é axit t¨ng vµ trë thµnh ®Æc
sÏ lµm thñng quÇn ¸o.
NÕu quÇn ¸o bÞ d©y axit nitric cÇn giÆt ngay b»ng mét l−îng lín
n−íc.
64. V× sao v÷a tr¸t t−êng ph¶i sau mÊy ngµy míi cøng l¹i ®−îc ?
Khi b¹n ®Õn mét c«ng tr−êng x©y dùng b¹n sÏ thÊy nh÷ng ng−êi thî
x©y dïng çt vµng ®Ó trén v÷a x©y. Lo¹i v÷a v«i nh·o dÎo nµy chØ sau mÊy
ngµy lµ trë nªn hÕt søc r¾n, nhê ®ã çc viªn g¹ch cã thÓ g¾n chÆt víi nhau
bÒn v÷ng. §iÒu nµy ®−îc gi¶i thÝch nh− sau: V÷a v«i tr¸t t−êng cã chøa v«i
t«i [lµ Ca(OH)2] ®Ó trong kh«ng khÝ sau vµi ngµy do hai biÕn ®æi:

-V÷a v«i lµ mét chÊt keo, do ®ã khi n−íc trong v÷a v«i bay h¬i mét
phÇn Ca(OH)2 sÏ kÕt tinh trong dung dÞch qu¸ b·o hoµ. Çc tinh thÓ cña
v«i kÕt tinh trong chÊt keo sÏ biÕn thµnh mét tinh thÓ r¾n ch¾c.
- Do t¸c dông cacbonat ho¸, Ca(OH)2 t¸c dông víi CO2 trong
kh«ng khÝ víi sù cã mÆt cña n−íc t¹o thµnh CaCO3 tinh thÓ.
Hai biÕn ®æi trªn ®ång thêi x¶y ra khi v÷a v«i tiÕp xóc víi kh«ng
khÝ lµm cho v÷a tr¸t t−êng cøng l¹i.
65. V× sao hµng ngµn loµi hoa cã hµng tr¨m mµu s¾c kh¸c nhau ? Cã
ph¶i hµng tr¨m mµu s¾c kh¸c nhau øng víi hµng tr¨m chÊt kh¸c nhau
kh«ng ?
Ng−êi ta ®· ph©n tÝch mµu s¾c cña trªn 4000 loµi hoa vµ thÊy r»ng
hµng tr¨m mµu s¾c kh¸c nhau kia chØ lµ sù biÕn ®æi biÕn ®æi cña 7 mµu
c¬ b¶n lµ ®á, n©u, vµng, lôc, lam, tÝm vµ tr¾ng. Trong ®ã phÇn lín s¾c
mµu cña hoa lµ sù biÕn ho¸ gi÷a çc mµu ®á, tÝm vµ lam. PhÇn nhá h¬n lµ
sù biÕn ®æi gi÷a çc mµu vµng, n©u vµ ®á.
Nghiªn cøu kÜ h¬n, ng−êi ta cßn biÕt r»ng trong hoa cã chøa mét
lo¹i chÊt gäi lµ “hoa thanh tè“, mét hîp chÊt h÷u c¬ phøc t¹p t¹o thµnh
bëi benzen vµ benzopyran mµu s¾c cña nã cã thÓ thay ®æi thïy theo sù
thay ®æi ®é PH cña dÞch tÕ bµo cña hoa. DÞch tÕ bµo cã tÝnh kiÒm hoa cã
mµu lam, cã tÝnh axit hoa cã mµu ®á cßn khi trung tÝnh cã mµu tÝm.
66. V× sao trong mét ngµy hoa phï dung cã thÓ ®æi mµu tíi 3 lÇn ?
Hoa phï dung ®æi mµu 3 lÇn trong ngµy. Buæi s¸ng mµu tr¾ng,
buæi tr−a mµu phít hång, buæi chiÒu mµu hång ®Ëm h¬n.
Loµi hoa, tr−íc sau chØ biÕn ®æi thay nhau gi÷a çc mµu tr¾ng,
hång, vµng, da cam, ®á. §ã lµ do t¸c ®éng cña chÊt caroten thay ®æi trong
thùc vËt. Së dÜ cã tªn nh− vËy v× lÇn ®Çu tiªn nã ®−îc chiÕt suÊt tõ cñ
carot. ë d¹ng tinh khiÕt nã lµ nh÷ng tinh thÓ mµu ®á rÊt ®Ñp.

Caroten lµ mét lo¹i s¾c tè th−êng thÊy trong mäi ®o¸ hoa. Trong
s÷a ®éng vËt, trong chÊt bÐo còng cã s¾c tè nµy nh−ng nhiÒu h¬n c¶ lµ
trong cñ carot (chÊt mµu vµng da cam) Caroten lµ mét hi®rocacbon no
vµ cã c«ng thøc lµ C40H56, trong ph©n tö cã 11 liªn kÕt ®«i vµ 2 vßng no.
67. V× sao khi tªn löa b¾n tróng m¸y bay ta thÊy xuÊt hiÖn khãi
mµu n©u ?
Nit¬ (IV) oxit NO2®−îc dïng lµm chÊt oxit ho¸ trong nhiªn liÖu
phãng tªn löa.
Khi tªn löa b¾n tróng m¸y bay th× ë vÞ trÝ tªn löa tróng ®Ých xuÊt
hiÖn ®¸m khãi mµu n©u. §ã lµ do trong tªn löa cßn d− nhiªn liÖu lµ NO2.
Khi ®Çu ®¹n ch¹m næ, ®ång thêi nhiªn liÖu d− còng bèc h¬i. NÕu tªn löa
kh«ng b¾n tróng môc tiªu sÏ bay hÕt ®µ vµ tù huû, khi ®ã nghe tiÕng næ
vµ quan s¸t ta chØ thÊy khèi tr¾ng v× lóc nµy trong tªn löa ®· hÕt nhiªn
liÖu.
68. V× sao cã khÝ metan tho¸t ra tõ ruéng lóa ?
§¸nh gi¸ l−îng khÝ metan hµng n¨m tho¸t ra vµ ®i vµo khÝ quyÓn
®ang lµ mét th¸ch thøc víi çc nhµ khoa häc. Nh÷ng ®¸nh gi¸ nµy ®ßi hái
viÖc ph©n tÝch mét l−îng khæng lå çc sè liÖu.
Nh÷ng nghiªn cøu ë Trung Quèc cho thÊy cã mét l−îng lín khi
metan sinh ra tõ sù thèi r÷a çc vËt thÓ h÷u c¬ tõ ruéng lóa. Ng−êi ta −íc
chøng kho¶ng 1/7 l−îng khÝ metan tho¸t vµo khÝ quyÓn hµng n¨m lµ tõ
ho¹t ®éng cµy cÊy !
Ng−êi ta ®· tiÕn hµnh 1300 thÝ nghiÖm trong mïa gieo trång trong
n¨m 1988 vµ 1989 ë Giang Ch©u (Trung Quèc) cho thÊy l−îng khÝ metan
tho¸t ra trung b×nh lµ 58mg/(m2
.h). Con sè nµy ë Ch©u ¢u vµ B¾c MÜ lµ 4
- 6mg/(m2
.h)
69. V× sao cã thÓ biÕn tro x−¬ng thµnh ®¸ quý ?

C«ng ty TifGem t¹i Chicago (Mü) cã s¸ng kiÕn biÕn tro x−¬ng cña
ng−êi qu¸ cè thµnh nh÷ng viªn ngäc v× trong tro x−¬ng cã chøa cacbon.
Ng−êi ta dïng lß sÊy siªu nãng ®Ó biÕn tro x−¬ng thµnh than ch×, sau ®ã
nÐn chóng l¹i ®Ó t¹o ra nh÷ng viªn kim c−¬ng xanh vµ vµng cã gi¸ tõ
2700 ®« la tíi 20.000 ®« la.
Thµnh c«ng cña c«ng ty LifeGem sÏ t¹o sù thay ®æi trong vÊn ®Ò
t×m n¬i an nghØ cho ng−êi qu¸ cè.
70. V× sao gäi ®¬teri lµ nguyªn liÖu cña t−¬ng l¹i ?
§¬teri lµ mét ®ång vÞ cña hidr« ( H2
1 ). Çc h¹t nh©n cña ®¬teri khi
kÕt hîp víi nhau sÏ to¶ ra mét n¨ng l−îng rÊt lín. Mét kilogam ®¬teri
khi kÕt hîp thµnh nguyªn tö Heli sÏ cho n¨ng l−îng t−¬ng ®−¬ng khi ®èt
40.000 tÊn than.
Ph©n tö n−íc nÆng do 2 nguyªn tö ®¬teri ho¸ hîp víi mét nguyªn
tö oxi mµ thµnh.
Trong n−íc biÓn, trung b×nh cø 6000 ph©n n−íc th× cã mét ph©n tö
n−íc nÆng. Trong mét lÝt n−íc biÓn cã gÇn 0,02 gam ®¬teri. Tæng tr÷ l−îng
cña ®¬teri trong n−íc biÓn cã ®Õn 25.000 tØ tÊn, t−¬ng ®−¬ng víi 5000 tØ tØ
tÊn dÇu má.
T¹i sao nãi ®¬teri lµ nguyªn liÖu cña t−¬ng lai cßn hiÖn t¹i l¹i ch−a
sö dông ®−îc ? VÊn ®Ò ë chç lµ hiÖn nay ch−a n¾m ®−îc kÜ thuËt khèng
chÕ ph¶n øng nhiÖt h¹ch tæng hîp h¹t nh©n nµy.
71. Axit clohi®ric cã vai trß nh− thÕ nµo ®èi víi c¬ thÓ ?
Axit clohi®ric cã vai trß rÊt quan träng ®èi víi qu¸ tr×nh trao ®æi
chÊt cña c¬ thÓ. Trong dÞch vÞ d¹ dµy cña ng−êi cã axit clohi®ric víi nång
®ä kho¶ng tõ 0,0001 ®Õn 0,001 mol/l (cã ®é pH t−¬ng øng lµ 4 vµ 3) .
Ngoµi viÖc hoµ tan çc muèi khã tan, axit clohi®ric cßn lµ chÊt xóc t¸c
cho çc ph¶n øng thuû ph©n çc chÊt gluxit (chÊt ®−êng, bét) vµ chÊt
protein (chÊt ®¹m) thµnh çc chÊt ®¬n gi¶n h¬n ®Ó c¬ thÓ cã thÓ hÊp thô
®−îc.

L−îng axit clohi®ric trong dÞch vÞ d¹ dµy nhá h¬n hoÆc lín h¬n
møc b×nh th−êng ®Òu m¾c bÖnh. Khi trong dÞch vÞ d¹ dµy, axit clohi®ric
cã nång ®é nhá h¬n 0,0001 mol/l (pH > 4,5) ta m¾c bÖnh khã tiªu, ng−îc
l¹i, nång ®é lín h¬n 0,001 mol/l (pH < 3,5) ta m¾c bÖnh î chua. Mét sè
thuèc ch÷a ®au d¹ dµy cã chøa muèi natri hi®rocacbonat NaHCO3(cßn
gäi lµ thuèc muèi) cã t¸c dông trung hoµ bít axit trong d¹ dµy.
NaHCO3 + HCl → NaCl + CO2 + H2O
Trong c«ng nghiÖp, mét l−îng lín axit clohi®ric dïng ®Ó s¶n xuÊt
c¸c muèi clorua vµ tæng hîp c¸c chÊt h÷u c¬.
Hµng n¨m trªn toµn thÕ giíi s¶n xuÊt hµng triÖu tÊn axit clohi®ric
72. Mét sè dÞch láng th«ng th−êng cã ®é pH nh− thÕ nµo ?
MÉu pH
DÞch d¹ dµy 1-2
N−íc chanh 2,4
GiÊm 3,0
N−íc nho 3,2
N−íc cam 3,5
N−íc tiÓu 4,8-7,5
N−íc ®Ó ngoµi kh«ng
khÝ
5,5
N−íc bät 6,4 - 6,9
S÷a 6,5
M¸u 7,3-7,45
N−íc m¾t 7,4
73. pH vµ sù s©u r¨ng liªn quan víi nhau nh− thÕ nµo ?
R¨ng ®−îc b¶o vÖ bëi líp men cøng, dµy kho¶ng 2mm. Líp men
nµy lµ hîp chÊt Ca5(PO4)3OH vµ ®−îc t¹o thµnh b»ng ph¶n øng :
2 3
4 5 4 35Ca 3PO OH Ca (PO ) OH+ − −
+ + (1)
Qu¸ tr×nh t¹o líp men nµy lµ sù b¶o vÖ tù nhiªn cña con ng−êi
chèng l¹i bÖnh s©u r¨ng.

Sau b÷a ¨n, vi khuÈn trong miÖng tÊn c«ng çc thøc ¨n cßn l−u l¹i
trªn r¨ng t¹o thµnh çc axit h÷u c¬ nh− axit axetic, axit lactic. Thøc ¨n
víi hµm l−îng ®−êng cao t¹o ®iÒu kiÖn tèt nhÊt cho viÖc s¶n sinh ra çc
axit ®ã.
L−îng axit trong miÖng t¨ng, pH gi¶m, lµm cho ph¶n øng sau x¶y
ra: OHOHH 2→+ −+
.
Khi nång ®é OH-
gi¶m, theo nguyªn lÝ L¬ Sa-t¬-li-ª, c©n b»ng (1)
chuyÓn dÞch theo chiÒu nghÞch vµ men r¨ng bÞ mßn, t¹o ®iÒu kiÖn cho s©u
r¨ng ph¸t triÓn.
BiÖn ph¸p tèt nhÊt phßng s©u r¨ng lµ ¨n thøc ¨n Ýt chua, Ýt ®−êng,
®¸nh r¨ng sau khi ¨n. Ng−êi ta th−êng trén vµo thuèc ®¸nh r¨ng NaF
hay SnF2, v× ion F-
t¹o ®iÒu kiÖn cho ph¶n øng sau x¶y ra.
F)PO(CaFPO3Ca5 345
3
4
2
→+ −−+
Hîp chÊt Ca5(PO4)3 F lµ men r¨ng thay thÕ mét phÇn Ca5(PO4)3OH.
Tr−íc ®©y, ë n−íc ta mét sè ng−êi cã thãi quen ¨n trÇu lµ tèt cho
viÖc t¹o men r¨ng theo ph¶n øng (1), v× trong miÕng trÇu cã v«i t«i
Ca(OH)2, chøa Ca2+
vµ OH-
lµm cho c©n b»ng (1) chuyÓn dÞch theo chiÒu
thuËn.
74. Cuéc sèng ë ®é cao vµ qu¸ tr×nh s¶n sinh hemoglobin liªn quan
víi nhau nh− thÕ nµo ?
Qu¸ tr×nh sinh lÝ bÞ ¶nh h−ëng bëi ®iÒu kiÖn m«i tr−êng. Sù thay
®æi ®ét ngét vÒ ®é cao cã thÓ g©y ra ®au ®Çu, buån n«n, mÖt mái vµ khã
chÞu. §©y lµ triÖu chøng cña sù thiÕu oxi trong çc m«.
Sèng ë ®é cao vµi tuÇn hoÆc vµi th¸ng sÏ dÇn dÇn v−ît qua ®−îc
chøng say ®é cao vµ thÝch nghi dÇn víi nång ®é oxi thÊp trong kh«ng khÝ.
Sù kÕt hîp oxi víi hemoglobin (Hb) trong m¸u ®−îc biÓu diÔn mét
çch ®¬n gi¶n nh− sau:

2 2Hb O HbO+
(Hemoglobin) (Oxi hemoglobin)
HbO2 ®−a oxi ®Õn çc m«. BiÓu thøc cña h»ng sè c©n b»ng lµ :
[ ]
[ ][ ]2OHb
HbO
K 2
=
ë ®é cao 3 km, ¸p suÊt riªng phÇn cña oxi vµo kho¶ng 0,14 atm so
víi 0,3 atm ë ngang mùc n−íc biÓn. Theo nguyªn lÝ L¬ Sa-t¬-li-ª, nång ®é
oxi gi¶m sÏ lµm cho cÇn b»ng trªn chuyÓn dÞch sang tr¸i g©y ra bÖnh
thiÕu oxi trong çc m«. HiÖn t−îng nµy buéc c¬ thÓ ng−êi ph¶i s¶n sinh ra
nhiÒu ph©n tö hemoglobin h¬n vµ c©n b»ng sÏ chuyÓn dÞch tõ tr¸i qua
ph¶i, t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc h×nh thµnh oxihemoglobin. ViÖc s¶n sinh
thªm hemoglobin x¶y ra tõ tõ. §Ó ®¹t ®−îc c«ng suÊt ban ®Çu ph¶i cÇn
tíi vµi n¨m. Çc nghiªn cøu chØ r»ng, çc c− d©n sèng l©u ë vïng cao cã
møc hemoglobin trong m¸u cao, ®«i khi cao h¬n 50% so víi nh÷ng ng−êi
sèng ngang mùc n−íc biÓn.
75. Thùc phÈm ®−îc chia thµnh nh÷ng nhãm nµo ?
Con ng−êi muèn tån t¹i vµ ph¸t triÓn cÇn ph¶i ¨n. Thùc phÈm lµ
nh÷ng chÊt mang l¹i cho c¬ thÓ “nguyªn liÖu“ ®Ó s¶n sinh n¨ng l−îng;
t¹o ra tæ chøc tÕ bµo; sinh s¶n ra çc tÕ bµo; hay çc chÊt míi ®Ó thay thÕ
vµ dù tr÷ khi c¬ thÓ cÇn.
V× chÊt dinh d−ìng kh«ng cã ®ång ®Òu trong thùc phÈm nªn ng−êi
ta chia thùc phÈm ra lµm nhiÒu nhãm ®Ó ®¶m b¶o sù c©n ®èi. Mü chia
thùc phÈm thµnh 4 nhãm lµ: b¬ - s÷a, thÞ - rau, rau - qu¶ vµ b¸nh m× -
ngò cèc. ViÖt Nam chia 5 nhãm lµ: gluxit, lipit, protein chÊt kho¸ng vµ
vitamin.
76. C¬ thÓ chóng ta cÇn nh÷ng hîp chÊt h÷u c¬ thiÕt yÕu nµo ?

C¬ thÓ chóng ta còng chøa hµng ngh×n lo¹i çc ph©n tö h÷u c¬ vµ
v« c¬ nªn còng ®−îc s¾p xÕp thµnh lo¹i thiÕt yÕu vµ kh«ng thiÕt yÕu ®Ó
chó ý khi nu«i d−ìng.
Cã 24 hîp chÊt h÷u c¬ thiÕt yÕu lµ: 9 amino axit, 2 axit bÐo vµ 13
vitamin. Cã 15 thµnh phÇn thiÕt yÕu v« c¬ lµ: canxi, photpho, i«t, magie,
kÏm, ®ång, kali, natri, clo, coban, crom, mangan, molip®en vµ selen (cã
thÓ kÓ c¶ asen, vana®i vµ thiÕc).
Çc chÊt trªn c¬ thÓ lÊy tõ thùc phÈm nh− amino axit lÊy tõ thÞt,
trøng, s÷a“ axit bÐo kh«ng no lÊy tõ ®Ëu nµnh“ vitamin lÊy tõ rau qu¶
nh− vitamin A trong qu¶ gÊc, vitamin C trong qu¶ chanh, cam, b−ëi“
77. Ç nãc, gan cãc, mËt ç tr¾m cã chøa ®éc tè g× ?
Ç nãc rÊt ®éc v× cã chøa ®éc tè tetraodontoxin, gan cãc vµ trøng
cãc ®éc v× chøa bufotoxin, mËt ç tr¾m ®éc v× cã mét ancol steroit g©y
®éc lµ 5 α cyprinol“
78. Nªn ¨n nh− thÕ nµo ?
§Ó cung cÊp ®Çy ®ñ çc chÊt thiÕt yÕu cho c¬ thÓ cÇn ph¶i biÕt çch
¨n nh− thay ®æi thùc phÈm (th−êng gäi lµ ¨n ®æi b÷a) vµ ¨n võa ®ñ
kh«ng qu¸ thiÕu hoÆc qu¸ thõa dinh d−ìng.
79. Thùc phÈm ¶nh h−ëng tíi t©m tr¹ng con ng−êi nh− thÕ nµo ?
Ngµy nay ng−êi ta kh¼ng ®Þnh thùc phÈm kh«ng chØ cã ¶nh h−ëng
®Õn søc khoÎ mµ cßn ¶nh h−ëng tíi t©m tr¹ng con ng−êi.
• Thøc ¨n giµu protein (chÊt ®¹m) lµm cho b¹n vui t−¬i h¼n lªn.
Chóng gióp c¬ thÓ s¶n sinh ra dopamin vµ norpinephrin lµm t¨ng nhiÖt
l−îng c¬ thÓ khiÕn cho b¹n ®−îc tËp trung h¬n vµ cßn cã t¸c dông gi¶m

®−îc stress. NÕu nh− trong b÷a ¨n s¸ng vµ tr−a b¹n dïng mét l−îng
protein thÝch hîp sÏ gióp cho b¹n tØnh t¸o, minh mÉn h¬n.
• Thøc ¨n giµu chÊt gluxit (chÊt bét) cã t¸c dông lµm cho b¹n ®ì
c¨ng th¼ng, Ýt bÞ stress vµ thêi gian ®Ó c¬ thÓ phôc håi sau mÖt mái ng¾n
h¬n. Khi ¨n thøc ¨n cã hµm l−îng gluxit cao th× ®ång thêi còng t¨ng
l−îng amino axit tryptophan ®−a ®Õn n·o, ë ®ã chóng ®−îc biÕn ®æi
thµnh serotonin cã t¸c dông lµm dÞu hÖ thÇn kinh.
• Thøc ¨n ngät cã t¸c dông lµm dÞu c¬ thÓ. Khi c¬ thÓ tiÕp nhËn
nh÷ng thøc ¨n ngät th× l−îng ®−êng trong m¸u t¨ng lªn, ®ång thêi ph¶n
øng ho¸ häc cña c¬ thÓ còng ®−îc t¨ng c−êng, khiÕn b¹n c¶m thÊy dÔ
chÞu h¬n. §Æc biÖt kÑo s«c«la cã chøa chÊt phenyletylamin vµ mét sè chÊt
kh¸c cã t¸c dông kÝch thÝch hÖ thÇn kinh, g©y c¶m gi¸c khoan kho¸i.
• Tr¸i c©y nh− chuèi cã chøa nhiÒu chÊt dopamin vµ norpinephrin
lµ nh÷ng s¶n phÈm cña n·o cã t¸c ®éng m¹nh ®Õn c¶m gi¸c. Tr¸i t¸o
cung cÊp cho c¬ thÓ chÊt x¬, pectin, nguyªn tè bo gióp duy tr× ®é bÒn cña
x−¬ng, gi÷ ®−îc phong ®é tØnh t¸o, linh ho¹t.
• N−íc kho¸ng cã ¶nh h−ëng rÊt nhiÒu ®Õn t©m träng con ng−êi.
C¬ thÓ chóng ta rÊt cÇn nhiÒu nguyªn tè vi l−îng. Ch¼ng h¹n, thiÕu
magie c¬ thÓ dÔ bÞ l©m vµo t×nh tr¹ng trÇm uÊt, b¬ phê, thËm chÝ cßn cã
thÓ dÉn ®Õn h«n mª. Ngoµi n−íc kho¸ng, thøc ¨n giµu nguyªn tè magie lµ
c¸m, g¹o tÊm, ngò cèc.
• §å uèng cã chøa chÊt cafein cã t¸c dông lµm cho c¬ thÓ ho¹t b¸t,
nhanh nhÑn h¬n. Song kh«ng nªn dïng l−îng cao v× cã thÓ g©y n«n nao,
c¸u kØnh vµ ®au ®Çu. Uèng s÷a gióp b¹n ngñ ngon vµ tØnh t¸o h¬n khi
thøc dËy.
80. Vitamin lµ b¹n hay lµ thï ?

N¨m 1970, nhµ ho¸ häc hai lÇn ®−îc gi¶i Nobel lµ Lainux Pauling
(lÇn thø nhÊt vµo n¨m 1901) ®· gi¶i thÝch vitamin C lµ mét chÕ phÈm v«
h¹i, tèt nhÊt, cã t¸c dông thÇn kú, cã kh¶ n¨ng ch÷a khái bÖnh c¶m l¹nh.
Hµng ngµy chØ cÇn uèng liÒu tõ 1 ®Õn 4 gam vitamin C, nÕu c¶m nÆng
h¬n th× uèng liÒu cao h¬n. Vitamin C chøa axit ascocbic. Axit nµy t¹o
thµnh çc tinh thÓ kh«ng mµu, dÔ hoµ tan trong n−íc, ®−îc tæng hîp
trong çc d¹ng c©y xanh cã diÖp lôc sèng trªn c¹n hay d−íi n−íc. Con
ng−êi ®· mÊt kh¶ n¨ng tæng hîp axit nµy tõ ®−êng do mÊt kh¶ n¨ng chÕ
t¹o mét lo¹i men trong qu¸ tr×nh tiªu ho¸.
GÇn ®©y çc nhµ nghiªn cøu ®· chøng minh lµ dïng vitamin C liÒu
cao cã kh¶ n¨ng gi¶m m¹nh søc ®Ò kh¸ng cña c¬ thÓ chèng bÖnh c¶m
l¹nh. Hä ®· x¸c ®Þnh lµ c¬ thÓ cã thÓ chèng l¹i t×nh tr¹ng thõa vitamin C,
tuy nhiªn qu¸ tr×nh th¶i lo¹i vitamin C vÉn tiÕp tôc cho ®Õn khi trong c¬
thÓ b¾t ®Çu thiÕu hôt trÇm träng vitamin C. C¬ thÓ cµng nhËn ®−îc
vitamin C, th× vitamin C l¹i cµng bÞ th¶i lo¹i nhiÒu. ë Canada, n¨m 1965
®· ghi nhËn tr−êng hîp çc trÎ s¬ sinh ®· m¾c bÖnh thiÕu vitamin C,
th−êng gäi lµ bÖnh Scocbut. Ng−êi ta thÊy r»ng çc bµ mÑ chóng ®· uèng
vitamin liÒu cao v× nghÜ lµ sÏ b¶o vÖ ®−îc søc khoÎ thai nhi. Nhu cÇu hµng
ngµy vÒ vitamin C cña ng−êi khoÎ m¹nh dao ®éng tõ 0,05 ®Õn 0,1 gam.
Trong tr−êng hîp bÞ c¶m l¹nh, cã thÓ chØ nªn t¨ng liÒu ®Õn 1 gam th«i.
81. ¨n thÕ nµo ®Ó b¶o vÖ tim m¹ch ?
Theo çc b¸c sÜ tõ thÕ kû XX tr−íc ®©y cho ®Õn thÕ kû XXI nµy,
bÖnh tim m¹ch vÉn lµ nguyªn nh©n tö vong sè 1 cña loµi ng−êi. Theo Tæ
chøc Y tÕ ThÕ giíi, cø 4 gi©y trªn mÆt ®Êt l¹i cã mét nhåi m¸u c¬ tim, vµ
cø 5 gi©y mét tai biÕn m¹ch n·o ! ë çc n−íc ®ang ph¸t triÓn nh− ViÖt
Nam, sè ng−êi chÕt do bªnh tim m¹ch ®ang t¨ng nhanh chãng.

Nh÷ng bÖnh chÕt ng−êi nµy, dï lµ bÖnh tim nh− nhåi m¸u c¬ tim
hay bÖnh m¹ch nh− tai biÕn m¹ch n·o, ®Òu cã chung mét nguyªn nh©n lµ
v÷a x¬ ®éng m¹ch. Ph¶i ng¨n chÆn ®−îc v÷a x¬ ®éng m¹ch, míi cã thÓ
gi¶m bít ®−îc tö vong vÒ bÖnh tËt ! ¨n uèng hîp lý chÝnh lµ mét biÖn
ph¸p quan träng ®Ó ng¨n chÆn v÷a x¬ ®éng m¹ch, tøc lµ ®Ò phßng nhåi
m¸u c¬ tim vµ tai biÕn m¹ch n·o. Cho nªn kh«ng riªng g× nh÷ng bÖnh
nh©n tim m¹ch nªn theo, mµ c¶ nh÷ng ng−êi khoÎ m¹nh b×nh th−êng
còng cÇn chó ý.
Çc nghiªn cøu gÇn ®©y n¨m 2000 ®−a ra nhiÒu lêi khuyªn vÒ ¨n
uèng nh− sau:
1.H¹n chÕ çc thøc ¨n cã nhiÒu acid bÐo b·o hoµ, v× chóng lµ çc
nguyªn liÖu ®Ó c¬ thÓ tæng hîp ra cholesterol xÊu(LDL-C). Cô thÓ lµ nªn
bít ¨n çc mì ®éng vËt, ®Æc biÖt lµ mì bß, mì cõu (90% chÊt bÐo lµ acid
bÐo b·o hoµ); råi ®Õn b¬ s÷a. Mì lîn, mì gµ, mì chim Ýt acid bÐo b·o hoµ
h¬n nªn còng kh«ng cÇn kiªng kü l¾m. §Æc biÖt mì ç tuy lµ mì ®éng
vËt, nh−ng l¹i cã Ýt acid bÐo b·o hoµ, vµ nhiÒu acid bÐo kh«ng b·o hoµ,
nªn ¨n nhiÒu ®Ó b¶o vÖ tim m¹ch. Nªn chó ý r»ng çc dÇu thùc vËt nãi
chung chøa Ýt acid bÐo b·o hoµ, nh−ng cã 2 ngo¹i lÖ: dÇu dõa vµ dÇu cä
(palm oil) chøa acid bÐo b·o hoµ nhiÒu kh«ng kÐm çc mì ®éng vËt 45%!
Çc nhµ chuyªn khoa tim m¹ch khuyÕn ço r»ng tû lÖ acid bÐo b·o hoµ
kh«ng nªn qu¸ 10% tæng sè calo; ë ng−êi t¨ng cholesterol th× kh«ng nªn
qu¸ 7%.
2. H¹n chÕ nh÷ng thøc ¨n cã nhiÒu cholesterol nh− b¬ (cã nhiÒu
trong s÷a), trøng, ãc, bÇu dôc, tim, gan, t«m, cua“ Kh«ng nªn ¨n qu¸ 300
mg cholesterol mçi ngµy, ng−êi ®· t¨ng cholesterol th× kh«ng nªn qu¸
200mg.

Tr−íc ®©y, ¨n Ýt cholesterol lµ lêi khuyªn sè 1 ®Ó gi¶m bÖnh tim
m¹ch. Tuy nhiªn çc t¸c gi¶ gÇn ®©y kh«ng b¾t kiªng cholesterol nghiªm
ngÆt nh− ngµy x−a vµ cho r»ng mét chÕ ®é ¨n h¹ cholesterol kh«ng nhÊt
thiÕt lµ mét chÕ ®é Ýt cholesterol. Hä thÊy r»ng ¨n cholesterol kh«ng h¹i
b»ng ¨n çc acid bÐo b·o hoµ. ThÝ dô mét lßng ®á trøng 17 gam chøa
220mg cholesterol, tr−íc kia ng−êi ta chØ cho ¨n mçi tuÇn kh«ng ®Õn 2
qu¶, th× nay çc nhµ tim m¹ch häc cho phÐp ¨n mçi tuÇn 6 qu¶;
82. §èi víi c¬ thÓ muèi iot cã vai trß nh− thÕ nµo ?
§Ó c¬ thÓ khoÎ m¹nh, con ng−êi cÇn ®−îc cung cÊp ®Çy ®ñ çc
nguyªn tè ho¸ häc cÇn thiÕt. Cã nh÷ng nguyªn tè cÇn ®−îc cung cÊp víi
khèi l−îng lín vµ cã nh÷ng nguyªn tè cÇn ®−îc cung cÊp víi khèi l−îng
nhá (vi l−îng). Iot lµ mét nguyªn tè vi l−îng hÕt søc cÇn thiÕt ®èi víi con
ng−êi. Theo çc nhµ khoa häc, mçi ngµy c¬ thÓ con ng−êi cÇn ®−îc cung
cÊp tõ 1.10-4
®Õn 2.10-4
gam nguyªn tè iot.
C¬ thÓ tiÕp nhËn ®−îc phÇn iot cÇn thiÕt d−íi d¹ng hîp chÊt cña iot
cã s½n trong muèi ¨n vµ mét sè lo¹i thùc phÈm. Nh−ng viÖc thiÕu hôt iot
vÉn th−êng x¶y ra. HiÖn nay, tÝnh trªn toµn ThÕ Giíi mét phÇn ba sè d©n
bÞ thiÕu iot trong c¬ thÓ. ë ViÖt Nam , theo ®iÒu tra míi nhÊt, 94% sè d©n
thiÕu hôt iot ë nh÷ng møc ®é kh¸c nhau.
ThiÕu hôt iot trong c¬ thÓ dÉn ®Õn hËu qu¶ rÊt tai h¹i. ThiÕu iot
lµm n·o bÞ h− h¹i nªn ng−êi ta trë nªn ®Çn ®én, chËm ch¹p, cã thÓ ®iÕc,
c©m, liÖt chi, lïn. ThiÕu iot cßn g©y ra bÖnh b−íu cæ vµ hµng lo¹t rèi lo¹n
kh¸c, ®Æc biÖt nguy hiÓm ®èi víi bµ mÑ vµ trÎ em.
§Ó kh¾c phôc sù thiÕu iot, ng−êi ta ph¶i cho thªm hîp chÊt cña iot
vµo thùc phÈm nh− : muèi ¨n, s÷a, kÑo“
ViÖc dïng muèi ¨n lµm ph−¬ng tiÖn chuyÓn t¶i iot vµo c¬ thÓ ng−êi
®−îc nhiÒu n−íc ¸p dông.

Muèi iot lµ muèi ¨n cã trén thªm mét l−îng nhá hîp chÊt cña iot
(th−êng lµ KI hoÆc KIO3 ). ThÝ dô: Trén 25 kg KI vµo mét tÊn muèi ¨n.
Ng−êi ta còng cho thªm hîp chÊt iot vµo bét canh, n−íc m¾m“
ViÖc dïng muèi iot thËt dÔ dµng vµ ®¬n gi¶n. VÒ mïi vÞ, mµu s¾c,
muèi iot kh«ng kh¸c g× muèi ¨n th−êng. Tuy nhiªn hîp chÊt iot cã thÓ bÞ
ph©n huû ë nhiÖt ®é cao. V× vËy ph¶i thªm muèi iot sau khi thùc phÈm ®·
®−îc nÊu chÝn.
83. Çc hîp chÊt v« c¬ chøa kim lo¹i cã t¸c dông ch÷a bÖnh nh−
thÕ nµo ?
Çc lo¹i d−îc phÈm tuy hÇu hÕt lµ çc hîp chÊt h÷u c¬ nh−ng
ng−êi ta còng nghiªn cøu nhiÒu hîp chÊt v« c¬ ®Ó dïng vµo viÖc ch÷a
bÖnh.
B»ng çc ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu ®Æc tr−ng vËt lý cña çc nguyªn
tö kim lo¹i nh− tÝnh phãng x¹, tÝnh thuËn tõ“ng−êi ta cã thÓ ph©n tÝch c¬
chÕ t¸c dông cña çc lo¹i thuèc, ®Æc biÖt lµ vai trß cña çc nguyªn tö kim
lo¹i. §iÒu nµy kh«ng nh÷ng cho phÐp hiÓu ®−îc tÝnh n¨ng, t¸c dông cña
chóng mµ cßn cho phÐp t×m tßi cã ®Þnh h−íng çc lo¹i thuèc míi.
84. Cã ph¶i hîp chÊt chøa platin ch÷a ung th− ?
Tõ nh÷ng n¨m 1965 ng−êi ta ®· nhËn thÊy ho¹t tÝnh øc chÕ sù ph¸t
triÓn cña çc vi khuÈn cña chÊt cisplatin vµ ®· thö dïng chÊt nµy ®Ó ch÷a
bÖnh ung th− ë ng−êi.
Ngµy nay çc chÕ phÈm chøa platin thuéc nh÷ng thuèc hiÖu qu¶
nhÊt vµ ®−îc sö dông ®Ó ch÷a ung th− cÊp. Çch thuèc chøa platin ®−îc
dïng ®Ó ch÷a ung th− nh−: ung th− buång trøng, ung th− ruét, ung th−
phæi“

Tuy cisplatin lµ mét t¸c nh©n chèng ung th− tèt nh−ng qu¸ ®éc. V×
vËy ng−êi ta t×m çch bµo chÕ ra nh÷ng thuèc míi vÉn gi÷ ®−îc ho¹t tÝnh
®ã nh−ng Ýt ®éc h¬n.
ViÖc thö ho¹t tÝnh chèng ung th− cña hµng lo¹t chÊt kh¸c nhau vµ
nh÷ng nghiªn cøu ®éng häc vÒ sù thÕ phèi tö cho thÊy r»ng khi thay ®æi
phèi tö ho¹t tÝnh chèng ung th− vÉn ®−îc duy tr×, cßn ®éc tÝnh th× liªn
quan trùc tiÕp tíi ®é linh ®éng cña phèi tö bÞ thÕ. Ph¸t hiÖn nµy ®−a ®Õn
viÖc ®iÒu chÕ hµng lo¹t dÉn xuÊt malonat víi ®é linh ®éng thÊp h¬n so víi
cisplatin, trong ®ã cacboplatin ®· ®−îc chän ®Ó ®¸nh gi¸ l©m sµng. KÕt
qu¶ thö nghiÖm hoµn toµn x¸c nhËn çc dù ®o¸n. Tõ 1984 cacboplatin ®·
®−îc phÐp sö dông ë Anh vµ nhiÒu n−íc kh¸c.
Kho¶ng 10 chÕ phÈm platin kh¸c ®· ®−îc thö nghiÖm l©m sµng ë
çc n−íc kh¸c nhau. Trõ tetraplatin çc chÊt cßn l¹i ®Òu lµ phøc chÊt cña
Pt (II) víi çc nhãm bÞ thÕ cã ®é linh ®éng thÊp h¬n ë cisplatin.
85. Cã ph¶i hîp chÊt chøa vµng ch÷a viªm khíp ?
Çc hîp chÊt cña vµng ®· ®−îc dïng ®Ó ch÷a bÖnh tõ nh÷ng n¨m
1920 nh−ng ng−êi ta vÉn ch−a râ c¬ chÕ t¸c dông cña chóng.
Cã nhiÒu b»ng chøng vÒ hiÖu qu¶ ch÷a bÖnh cña çc hîp chÊt chøa
vµng nh−ng ng−êi ta vÉn lo ng¹i vÒ ®éc tÝnh cña chóng. Cã ng−êi cßn ®Ò
nghÞ chÊm døt viÖc sö dông çc hîp chÊt cña vµng ®Ó ch÷a bÖnh viªm
khíp.
Gi¶i thÝch c¬ chÕ t¸c dông cña vµng, mét sè t¸c gi¶ cho r»ng vµng
bao v©y çc nhãm thiol ho¹t ®éng. Mét sè kh¸c chØ ra r»ng vµng øc chÕ
viÖc sinh s¶n çc d¹ng oxi ho¹t ®éng nh− ion peroxit çc gèc hy®roxyl vµ
peroxyl ë mµng vµ dÞch tÕ bµo.

GÇn ®©y çc nhµ ho¸ häc v« c¬ ®· ®iÒu chÕ ®−îc hîp chÊt
Auranofin chøa çc phèi tö t¹o phøc bÒn vµ cã tÝnh ¸i mì, cã thÓ dïng
lµm thuèc uèng, cã t¸c dông t−¬ng tù nh− çc thuèc tiªm.
86. Cã ph¶i hîp chÊt chøa gali ch÷a m¸u t¨ng canxi ?
ë Mü ng−êi ta ®· cho phÐp dïng galinitrat Ga (NO3)3 ®Ó ch÷a
bÖnh m¸u t¨ng canxi ¸c tÝnh. ViÖc nµy xuÊt ph¸t tõ kinh nghiÖm thu ®−îc
khi dïng mét ®ång vÞ cña gali trong chuÈn ®o¸n bÖnh x−¬ng. Ng−êi ta
nhËn thÊy r»ng ngoµi çc u x−¬ng, gali còng tËp trung c¶ ë mét sè u
kh¸c, nhÊt lµ trong b¹ch huyÕt.
Nh÷ng nghiªn cøu nh»m x¸c ®Þnh sím çc khèi u cïng víi viÖc
quan t©m dïng çc hîp chÊt cña kim lo¹i lµm t¸c nh©n chèng ung th− ®·
thóc ®Èy ý ®Þnh thö ho¹t tÝnh chèng ung th− cña Ga(OH)3 kh«ng phãng
x¹ trªn chuét. Tõ kÕt qu¶ nghiªn cøu trªn chuét, ng−êi ta b¾t ®Çu nghiªn
cøu trªn ng−êi. KÕt qu¶ thö nghiÖm trªn bÖnh nh©n bÞ bÖnh m¸u t¨ng
canxi cho thÊy thuèc cã hiÖu qu¶ trong viÖc ®−a møc canxi trong m¸u trë
l¹i b×nh th−êng vµ kh«ng cã ph¶n øng phô. Sù rót canxi tõ x−¬ng ®−îc øc
chÕ trùc tiÕp.
87. Cã ph¶i hîp chÊt chøa bitmut ch÷a viªm loÐt ®−êng tiªu ho¸ ?
Çc hîp chÊt cña bitmut ®· ®−îc dïng ®Ó ch÷a çc rèi lo¹n ë
®−êng tiªu ho¸ (d¹ dµy, ruét), tõ kho¶ng 2 thÕ kû nay.
GÇn ®©y mèi quan t©m l¹i t¨ng lªn khi vµo n¨m 1982 ng−êi ta ph¸t
hiÖn ra vi khuÈn H.pylori trong mµng d¹ dµy cña bÖnh nh©n viªm d¹
dµy.
Mét lo¹i thuèc dùa trªn bitmut lµ antacid ®· tá ra cã hiÖu qu¶
trong viÖc ch÷a loÐt d¹ dµy, cã lÏ do t¸c dông diÖt khuÈn chän läc cña nã.
VÒ mÆt ho¸ häc hiÖu qu¶ gi÷a chèng loÐt cã thÓ lµ do dung dÞch keo cña
bitmut xitrat bÞ kÕt tña trong m«i tr−êng axit cña d¹ dµy d−íi d¹ng

oxiclorua vµ oxixitrat. Do sù kÕt tña nªn líp mµng b¶o vÖ ®−îc h×nh
thµnh sÏ ng¨n c¶n sù khuyÕch t¸n ng−îc l¹i cña ion H+
vµ do ®ã kÝch
thÝch sù t¸i t¹o biÓu m«.
HiÖn nay thuèc nµy ®−îc sö dông rÊt réng r·i trong ch÷a bÖnh
viªm loÐt ®−êng tiªu ho¸ vµ so víi çc lo¹i thuèc kh¸c th× bÖnh Ýt bÞ t¸i
ph¸t h¬n. §ã cã thÓ lµ do sù triÖt tËn gèc vi khuÈn H.pylori cña thuèc.
88. Cã ph¶i hîp chÊt chøa kim lo¹i dïng chuÈn ®o¸n vµ ch÷a bÖnh
b»ng tia phãng x¹.
Trong y häc h¹t nh©n ng−êi ta chuÈn ®o¸n bÖnh b»ng çch ®−a
mét h¹t nh©n bøc x¹ γ vµo c¬ thÓ, sau ®ã dïng mét m¸y dß ®Ó ghi nhËn
sù ph©n bè cña ®ång vÞ phãng x¹ ®Ó x¸c ®Þnh vÞ trÝ mang bÖnh vµ tr¹ng
th¸i cña nã. H¹t nh©n phãng x¹ hay ®−îc sö dông nhÊt lµ tecnixi. TÝnh −u
viÖt cña nã lµ ë chç nã ph¸t ra photon γ thuÇn nhÊt thuËn lîi cho viÖc ghi
nhËn mµ kh«ng bÞ nhiÔu bëi çc tia α vµ β cã h¹i. Chu kú b¸n huû cña nã
lµ 6 giê võa ®ñ ®Ó ghi nhËn mµ bÖnh nh©n kh«ng ph¶i chÞu bøc x¹ qu¸
l©u. MÆt kh¸c tecnexi ®−îc s¶n xuÊt kh¸ dÔ dµng trong çc lß ph¶n øng
h¹t nh©n nªn t−¬ng ®èi rÎ vµ dÔ kiÕm. NhiÒu chÕ phÈm y häc phãng x¹
cña tecnexi ®−îc ®iÒu chÕ tõ sau n¨m 1980 ®· ®−îc x¸c ®Þnh cÊu t¹o kh¸
tØ mØ vµ dïng ®Ó chuÈn ®o¸n bÖnh tim hay x¸c ®Þnh bÖnh n·o v.v.. Mét
trong nh÷ng thµnh c«ng gÇn ®©y lµ ®iÒu chÕ ®−îc progestin chøa tecnexi
®¸nh dÊu ®Ó chuÈn ®o¸n ung th− vó.
Çc ion kim lo¹i cã gi¸ trÞ lín trong y häc nhê tÝnh thuËn tõ. Céng
h−ëng thuËn tõ lµ ph−¬ng ph¸p chuÈn ®o¸n quan träng dùa trªn sù kh¸c
nhau vÒ tèc ®é håi chuyÓn proton cña n−íc trong çc m« kh¸c nhau vµ
chuyÓn çc sù kh¸c nhau nµy thµnh nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt gióp chuÈn
®o¸n bÖnh.
89. Ho¸ häc víi b¶o qu¶n rau qu¶ nh− thÕ nµo ?

B¶o qu¶n rau qu¶ sau khi thu ho¹ch lµ mét viÖc rÊt quan träng
nh»m chèng h− háng vµ gi¶m sót chÊt l−îng.
- Dïng çc ho¸ chÊt ®Ó chèng n¶y mÇm vµ diÖt vi sinh vËt g©y h−
háng rau qu¶. Ch¼ng h¹n nh− ®Ó chèng n¶y mÇm cho khoai t©y, hµnh, cµ
rèt vµ mét sè rau, cñ kh¸c, ng−êi ta th−êng dïng chÕ phÈm MH- HO
(hidrazit cña axit malic), phun dung dÞch 0,25% lªn c©y ngoµi ®ång, 3-4
tuÇn lÔ tr−íc khi thu ho¹ch. Ng−êi ta cßn chèng n¶y mÇm khoai t©y b»ng
ancol nonilic (C9H19OH) ë d¹ng h¬i.
- §Ó b¶o qu¶n b¾p c¶i ng−êi ta phun chÊt diÖt nÊm
pentaclonitrobenzen lªn b¾p c¶i tr−íc khi xÕp vµo kho.
- §Ó b¶o qu¶n chuèi t−¬i, cam t−¬i ng−êi ta phun thuèc diÖt nÊm topsin -
M.
Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, chÊt diÖt nÊm ®−îc dïng nhiÒu lµ
benlate (C14H18H4O3).
ë Céng hoµ Liªn Bang §øc ®· s¶n xuÊt chÕ phÈm b¶o qu¶n qu¶
t−¬i cã tªn th−¬ng m¹i lµ protexan. Protexan lµ chÊt láng kh«ng mïi,
kh«ng vÞ vµ kh«ng ®éc nªn kh«ng ¶nh h−ëng tíi søc khoÎ cña ng−êi tiªu
dïng. Ng−êi ta nhóng qu¶ vµo dung dÞch protexan råi hong kh«, dung
dÞch bèc h¬i vµ t¹o thµnh mµng máng b¶o vÖ ë ngoµi vá qu¶. Mµng
protexan cã t¸c dông gi¶m tæn thÊt khèi l−îng qu¶ trong qu¸ tr×nh b¶o
qu¶n, gi¶m c−êng ®é h« hÊp, lµm chËm qu¸ tr×nh chÝn nªn cã thÓ b¶o
qu¶n qu¶ l©u dµi h¬n, gi÷ nguyªn h−¬ng vÞ tù nhiªn vµ thµnh phÇn dinh
d−ìng cña qu¶.
90. Ho¸ häc víi chÕ biÕn rau qu¶ nh− thÕ nµo ?
- Çc qui tr×nh c«ng nghÖ ®Ó chÕ biÕn rau qu¶ thµnh çc d¹ng s¶n
phÈm kh¸c nhau nh− ®å hép, sÊy kh«, r−îu vang qu¶.. ®Òu cÇn ®Õn mét
sè ho¸ chÊt.

+ §Ó t¨ng hiÖu qu¶ cho qu¸ tr×nh röa s¹ch nguyªn liÖu vµ m¸y mãc,
thiÕt bÞ cña nhµ m¸y hoa qu¶ ng−êi ta dïng çc ho¸ chÊt cã tÝnh s¸t trïng
m¹nh hoÆc cã t¸c dông tÈy röa cao. Röa nguyªn liÖu th× dïng çc ho¸
chÊt cã chøa clo ho¹t ®éng nh− clorua v«i. §Ó röa m¸y mãc, thiÕt bÞ vµ
lµm vÖ sinh nhµ x−ëng ng−êi ta dïng dung dÞch xót hoÆc natricacbonat.
+ §Ó bãc vá çc lo¹i qu¶ khã bãc vá nh− mËm, cµ chua, mµng mói
cam, quÝt hoÆc mét sè qu¶, cñ cã vá máng nh− cµ rèt, khoa t©y“ ng−êi ta
dïng dung dÞch NaOH. Nhóng çc lo¹i qu¶, cñ nµy vµo dung dÞch NaOH
nång ®é 1-2% ë 70 - 800
C trong thêi gian tõ 10-300 gi©y (tuú lo¹i qu¶, cñ)
th× vá sÏ trãc hÕt. Sau ®ã söa l¹i b»ng n−íc s¹ch nhiÒu lÇn. B»ng çch
nµy, çc mói cam, quÝt vµ qu¶ sÏ s¹ch hÕt vá mµ vÉn gi÷ nguyªn h×nh
tr¹ng ban ®Çu.
+ §Ó ng¨n ngõa sù biÕn ®æi mµu rau, qu¶ khi chÕ biÕn nh− chuèi bÞ
th©m ®en, cµ chua mÊt mµu ®á t−¬i, cïi v¶i thiÒu mÊt mµu tr¾ng ®Ñp“
ng−êi ta dïng çc chÊt chèng oxi ho¸ nh− SO2, axit ascobic (Vi tamin C)
axit xitic.
+ §Ó t¨ng h−¬ng vÞ cho n−íc qu¶, qu¶ ®ãng hép ng−êi ta dïng axit
xitric (axit chanh) hoÆc axit malic (axit t¸o). Víi r−îu qu¶ ng−êi ta dïng
axit xitrtic, axit tactric (axit nho).
Víi d−a chuét, cµ chua, gi¸ ®ç xanh“ th× kh«ng thÓ thiÕu axit
axetic. Rau dÇm giÊm (giÊm lµ dung dÞch axit axetic 5%, vÞ chua) cïng
víi ®−êng, muèi ¨n vµ gia vÞ t¹o cho s¶n phÈm cã h−¬ng vÞ chua - ngät
rÊt ®Æc tr−ng vµ hÊp dÉn. Axit axetic cßn cã t¸c dông øc chÕ ho¹t ®éng
cña vi sinh vËt, gi÷ cho s¶n phÈm b¶o qu¶n ®−îc dµi ngµy.
Trong chÕ biÕn rau qu¶, rÊt cÇn chÕ biÕn çc d¹ng b¸n chÕ phÈm
®Ó dù tr÷ nguyªn liÖu khi mïa thu h¸i ré.

§Ó b¶o qu¶n b¸n chÕ phÈm rau qu¶ ng−êi ta dïng çc ho¸ chÊt cã
thÓ t¹o ra SO2 hoÆc dïng axit benzoic, axit sobic vµ muèi cña chóng.
Khi dïng SO2 ®Ó b¶o qu¶n b¸n chÕ phÈm, ng−êi ta nãi b¸n chÕ
phÈm ®· ®−îc sunfit ho¸. Hµm l−îng SO2 cã t¸c dông b¶o qu¶n lµ 0,1 -
0,2%. Axit benzoic hoÆc natri benzoat cã t¸c dông diÖt vi sinh vËt m¹nh
®èi víi çc lo¹i cµ chua. Hµm l−îng ®Ó cã t¸c dông diÖt vi sinh vËt lµ 0,05
- 0,1%. Dïng víi hµm l−îng cao h¬n sÏ lµm cho s¶n phÈm cã vÞ nång,
ch¸t do ho¸ chÊt g©y ra.
Axit sobic lµ chÊt b¶o qu¶n çc b¸n chÕ phÈm rau qu¶ cã nhiÒu −u
®iÓm h¬n so víi SO2 hoÆc axit benzoic v× nã kh«ng g©y ®éc cho ng−êi sö
dông vµ kh«ng t¹o ra h−¬ng vÞ l¹ cho s¶n phÈm. S¶n phÈm cµng chua (®é
PH cµng nhá) th× t¸c dông diÖt vi sinh vËt cña axit sobic cµng m¹nh.
91. Thµnh phÇn çc muèi trong n−íc biÓn nh− thÕ nµo?
Thµnh phÇn muèi Trong 1 kg n−íc TØ lÖ %
NaCl 27,2 77,8
MgCl2 3,8 10,9
MgSO4 1,7 47,0
CaSO4 1,2 3,6
K2SO4 0,9 2,5
CaCO3 0,1 ≈ 0,3
MgBr2 vµ çc thµnh phÇn
kh¸c
0,1 ≈ 0,2
Tæng sè 35,0 100
Muèi trong n−íc biÓn:
70% bÒ mÆt tr¸i ®Êt lµ biÓn. TØ lÖ gi÷a muèi vµ n−íc trong n−íc
biÓn lµ kho¶ng 3/100 tøc lµ cã 3% muèi trong n−íc biÓn.

92. ë ®©u cã cung ®iÖn b»ng muèi?
S©u h¬n 100 m d−íi lßng ®Êt trong nói, má muèi ë Ba Lan cã mét
cung ®iÖn lµm b»ng muèi. C«ng tr×nh nµy ®−îc t¹o dùng tõ thÕ kû 17.
Çc chØnh thÓ ®iªu kh¾c, gi¸ ®Ìn chïm treo trÇn vµ c¶ ®Õn çc gian
phßng ®Òu ®−îc lµm b»ng muèi.
93. Lµm thÕ nµo ®Ó cã con b−ím b»ng muèi kÕt tinh?
Uèn d©y thÐp thµnh h×nh con b−ím vµ quÊn b«ng sîi quanh d©y
thÐp råi ®Æt vµo n−íc muèi ®Ëm ®Æc. N−íc muèi tõ tõ bay h¬i vµ ®Çu çc
sîi b«ng xuÊt hiÖn çc tinh thÓ muèi. §îi cho tinh thÓ muèi xuÊt hiÖn ë
kh¾p çc sîi b«ng, ta l¹i chuyÓn sang n−íc muèi ®Ëm ®Æc kh¸c. Sau
kho¶ng 10 ngµy ta cã con b−ím b»ng muèi kÕt tinh, tr«ng rÊt ®Ñp.
94. Dïng muèi lµm kem que nh− thÕ nµo?
NhiÖt ®é cña n−íc ®¸ lµ 00
C. NÕu cho muèi ¨n vµo nhiÖt ®é sÏ gi¶m
xuèng d−íi 00
C. Lîi dông tÝnh chÊt nµy ®Ó lµm kem que nh− sau: C¾m
que tre vµo « ®ùng n−íc tr¸i c©y råi ®Æt c¶ vµo khay ®¸ cã ®ùng n−íc ®¸
hoµ tan nhiÒu muèi ¨n. TÊt c¶ cho vµo lµm l¹nh. N−íc tr¸i c©y sÏ nhanh
chãng ®«ng l¹i thµnh kem que.
95. V× sao n−íc biÓn cã muèi?
BiÓn c¶ lµ "quª h−¬ng" cña muèi. Muèi ¨n (NaCl) chiÕm 85% çc
lo¹i muèi hoµ tan trong n−íc biÓn. Gi¶ sö nÕu chóng ta t¸ch ®−îc tÊt c¶
muèi khái n−íc biÓn rêi r¶i ®Òu trªn lôc ®Þa th× líp muèi sÏ cao tíi 153 m.
Cßn lµm bay h¬i toµn bé n−íc biÓn th× ®¸y biÓn sÏ cã líp muèi dµy tíi 60
m.
§Ó t×m hiÒu nguån gèc cña muèi trong n−íc biÓn çc nhµ khoa häc
®· tèn nhiÒu c«ng søc tõ viÖc ph©n tÝch, so s¸nh n−íc biÓn vµ n−íc s«ng,
cho ®Õn nghiªn cøu ®Êt ®¸ sau c¬n m−a, thËm chÝ cßn nghiªn cøu hµng

lo¹t nói löa n÷a. Cuèi cïng hä ®· ph¸t hiÖn ra bÝ mËt cña muèi biÓn. Ho¸
ra, ®¹i d−¬ng trong qu¸ tr×nh l©u dµi h×nh thµnh lóc ban ®Çu ®· hoµ tan
tÊt c¶ çc lo¹i muèi kho¸ng. §ång thêi nham th¹ch th«ng qua qu¸ tr×nh
phong ho¸ (nham th¹ch bÞ t¸c ®éng l©u ngµy cña m−a, n¾ng, giã b·o vµ vi
sinh vËt) ®· kh«ng ngõng bÞ ph©n gi¶i vµ s¶n sinh ra çc lo¹i muèi, sau
®ã theo çc dßng s«ng ®Ó ra ®¹i d−¬ng. VËy s«ng ngßi, nham th¹ch vµ çc
nói löa d−íi ®¸y biÓn chÝnh lµ nguån gèc cung cÊp chñ yÕu çc lo¹i muèi
cho biÓn c¶.
96. BiÓn ChÕt n»m ë ®©u?
"BiÓn ChÕt" n»m ë biªn giíi Palestin vµ Jordan, gäi lµ "biÓn"
nh−ng thùc ra "BiÓn ChÕt" chØ lµ çi hå kh¸ lín.
MÆt b¾c cña "BiÓn ChÕt" cã s«ng Jordan ch¶y vµo, cßn mÆt Nam
lµ cöa s«ng Hasa. BiÓn chÕt kh«ng hÒ cã ®−êng n−íc th«ng víi bÊt kú ®¹i
d−¬ng nµo. Tõ bao ®êi nay n−íc hå ch−a bao giê ch¶y ng−îc vÒ hai con
s«ng trªn. N−íc trong hå cã nång ®é muèi ngµy cµng cao, do n»m trong
khu vùc cã khÝ hËu cùc nãng, nªn n−íc hå bèc h¬i rÊt nhiÒu mµ l−îng
muèi l¹i kh«ng hÒ gi¶m ®i. HiÖn nay hµm l−îng muèi cña BiÓn ChÕt ®·
®¹t ®Õn 23 → 25%, tøc cø 10 kg n−íc hå th× cã 2 kg muèi. §©y còng lµ
n−íc hå cã hµm l−îng muèi cao nhÊt thÕ giíi. Do hµm l−îng muèi cao
nªn søc ®Èy cña n−íc kh¸ lín ®Õn møc cã thÓ n»m võa ph¬i n¾ng võa ®äc
b¸o trªn mÆt biÓn. V× hµm l−îng muèi qu¸ cao nªn trõ vµi loµi rong t¶o
ra ch¼ng cã sinh vËt nµo cã thÓ tån t¹i ®−îc. C©y cá trªn bê hå còng chØ l¬
th¬, th−a thít cßn quanh hå hiÕm khi ch¼ng cã bãng ng−êi. V× vËy ch¼ng
cã çi tªn nµo thÝch hîp h¬n çi tªn "BiÓn ChÕt".
97. ChÊt l−îng n−íc ë çc nguån kh¸c nhau nh− thÕ nµo?
N−íc bay h¬i tÝch tô trong khÝ quyÒn lµ kh¸ s¹ch. Khi trë vÒ tr¸i
®Êt d−íi d¹ng m−a hoÆc tuyÕt råi di chuyÓn trªn mÆt ®Êt hoÆc ngÊm qua

®Êt vÒ phÝa biÓn, n−íc sÏ cã thªm t¹p chÊt mµ nång ®é vµ b¶n chÊt kh¸c
nhau tuú vïng, vµ tuú giai ®o¹n cña chu tr×nh.
N−íc m−a.
Tuy kh¸ tinh khiÕt nh−ng n−íc m−a vÉn chøa çc khÝ, mét sè muèi
tan vµ c¶ nh÷ng chÊt r¾n kh«ng tan cã thÓ cã trong khÝ quyÓn.
N−íc trªn mÆt ®Êt (s«ng suèi)
N−íc m−a ch¶y trªn mÆt ®Êt cã thÓ chøa axÝt v× ngoµi viÖc ®· hÊp
thô mét sè khÝ cã tÝnh axÝt trong khÝ quyÓn (nh− SO2, CO2) nã cßn hoµ
tan çc axÝt cacboxylic vµ cacbon ®ioxit sinh ra do qu¸ tr×nh ph©n huû
thùc vËt. Ngoµi ra nã cßn hoµ tan ®−îc çc muèi kho¸ng gÆp trªn dßng
ch¶y. N−íc axÝt nµy sÏ hoµ tan ®−îc çc muèi vµ kho¸ng gÆp trªn dßng
ch¶y. N−íc axit nµy sÏ hoµ tan ®−îc mét sè quÆng theo ph¶n øng sau:
KAlSi3O8(r) + 2H+
(aq) + 9H2O(1) → 2K+
(aq) + 4H4SiO4(aq) +
Al2Si2O5(OH)4(r)
(fenspat) (Cao lanh)
Do vËy n−íc mÊt dÇn tÝnh axit.
N−íc trªn mÆt ®Êt cßn cã thÓ bÞ « nhiÔm bëi vi sinh vËt n÷a.
N−íc biÓn:
Nång ®é çc ion tan trong n−íc biÓn lín h¬n nhiÒu so víi n−íc trªn
mÆt ®Êt vµ n−íc ngÇm:
Çc nguyªn nh©n lµ:
- N−íc biÓn bay h¬i liªn tôc, trë l¹i d−íi d¹ng m−a vµ mang theo
chÊt tan
- N−íc ®i cµng xa míi ®Õn biÓn sÏ cµng hoµ tan nhiÒu muèi.
- Nh÷ng l−îng lín quÆng ®−îc ®−a tõ bÒ mÆt qu¶ ®Êt tíi çc ®¹i
d−¬ng d−íi d¹ng macma.

Mäi nguyªn tè ho¸ häc ®Òu cã trong c¸c ®¹i d−¬ng nªn ®¹i d−¬ng
®−îc coi nh− mét kho quÆng lín nhÊt thÕ giíi. N−íc ®¹i d−¬ng chøa
kho¶ng 40 triÖu tÊn chÊt r¾n tan trong mçi kil«met khèi n−íc.
Nguyªn tè Sè tÊn/km3
Clo 22.000.000 In®i 23 B¹c 0,2
Natri 12.000.000 KÏm 12 Lantan 0,2
Magie 1.600.000 S¾t 12 Kripton 0,2
L−u
huúnh
1.000.000 Nh«m 12 Neon 0,1
Canxi 450.000 Molip®en 12 Ca®imi 0,1
Kali 44.000 Selen 4 Vonfram 0,1
Brom 75.000 ThiÕc 3 Xenon 0,1
Cacbon 32.000 §ång 3 Gemani 0,1
Stronti 9.000 Asen 3 Crom 0,05
Bo 5.600 Urani 3 Thori 0,05
Silic 3.400 Niken 2 Scan®i 0,05
Flo 1.500 Vana®i 2 Ch× 0,02
Agon 680 Mangan 2 Thuû
ng©n
0,02
Nit¬ 590 Titan 1 Gali 0,02
Liti 200 Antimoan 0,5 Bitmut 0,02
Rubi®i 140 Coban 0,5 Niobi 0,01
Photpho 80 Xesi 0,5 Tali 0,01
Iot 68 Xeri 0,5 Heli 0,01
Bari 35 Ytri 0,2 Vµng 0,005

98. Lµm m−a nh©n t¹o nh− thÕ nµo?
N−íc tån t¹i trong m©y d−íi d¹ng h¬i, d¹ng láng vµ d¹ng tinh thÓ.
Th«ng th−êng ë 00
C n−íc ®ãng b¨ng, nh−ng trong nh÷ng ®¸m m©y, dï ë -
200
C, çc h¹t n−íc nhá li ti vÉn ë thÓ láng. ChØ khi nhiÖt ®é h¹ xuèng -
400
C, n−íc trong ®¸m m©y míi kÕt tinh hoµn toµn. Sè l−îng tinh thÓ n−íc
trong m©y phô thuéc vµo çc "h¹t nh©n kÕt tinh" lµ çc h¹t b¨ng chøa
trong ®ã, cßn gäi lµ "mÇm kÕt tinh".
Çc nhµ khoa häc tõ l©u ®· ph¸t hiÖn tinh thÓ b¹c iotua (AgI) cã
cÊu t¹o rÊt gièng cÊu t¹o cña çc h¹t b¨ng nªn cã thÓ dïng lµm "mÇm kÕt
tinh". ChØ víi 1g AgI ®· t¹o ra ®−îc tõ 1012
→ 1016
trung t©m kÕt tinh,
lµm ng−ng tô mét l−îng n−íc lín ë d¹ng khÝ t¹o ra m−a hoÆc tuyÕt.
B¹c Iotua lµ mét ho¸ chÊt rÊt ®¾t, v× vËy çc nhµ ho¸ häc ®· nghiªn
cøu t×m çc chÊt thay thÕ rÎ tiÒn h¬n ®ã lµ ch× Iotua (PbI2); 1,5 -
®ioxinaftalen; n−íc ®¸ kh« (CO2 r¾n) vµ nhiÒu chÊt h÷u c¬ kh¸c.
Dïng çc chÊt trªn lµm m−a víi ®iÒu kiÖn lµ trªn trêi ®· cã s½n
nh÷ng ®¸m m©y. Ng−êi ta dïng m¸y bay ®Ó r¾c çc chÊt trªn vµo m©y.
Nhê ph−¬ng ph¸p nµy ng−êi ta ®· cøu mét vô gieo trång bÞ h¹n khi
s¾p thu ho¹ch, t¨ng ®é Èm khi mïa mµng bÞ l©m nguy hoÆc b¾t mét c¬n
m−a sím ®Ó cã bÇu trêi quang ®·ng tr−íc ngµy héi lín.
Cã nh÷ng k× olympic mïa ®«ng, ng−êi ta ®· dïng ph−¬ng ph¸p
nµy ®Ó lµm t¨ng l−îng tuyÕt lªn tõ 10 → 15%. NÕu tÝnh ®−îc h−íng giã
vµ x¸c ®Þnh ®óng ®Þa ®iÓm r¾c ho¸ chÊt, cã thÓ lµm m−a ë nh÷ng ®iÓm
ch¸y rõng, khi ngän löa míi bïng lªn. Bé l©m nghiÖp n−íc CHLB Nga ®·
nhiÒu lÇn cøu hµng ngh×n hecta rõng Xiberi khái thÇn löa.
99. Lµm thÕ nµo ®Ó ng¨n ngõa m−a ®¸?

R¾c vµo ®¸m m©y nh÷ng "h¹t nh©n kÕt tinh" kh«ng nh÷ng "thay
trêi lµm m−a" mµ cßn ng¨n ngõa ®−îc m−a ®¸, nh÷ng h¹t b¨ng ®ang lín
dÇn chuÈn bÞ cho m−a ®¸, kh«ng lín lªn ®−îc n÷a do nh÷ng "mÇm kÕt
tinh" b»ng ho¸ chÊt tranh c−íp ®é Èm. Çc h¹t b¨ng nhá li ti nhiÒu h¬n,
nh−ng kh«ng ®¹t ®Õn kÝch th−íc cña h¹t m−a ®¸. Trªn ®−êng r¬i xuèng
mÆt ®Êt chóng bÞ tan ra vµ trë thµnh c¬n m−a b×nh th−êng.
HiÖn nay ®· cã nh÷ng ra ®a khÝ t−îng dù b¸o sù h×nh thµnh nh÷ng
®¸m m©y chøa nh÷ng h¹t b¨ng. Çc tªn löa vµ ®¹n chøa ho¸ chÊt ®−îc
®iÓu khiÓn ®Ó b¾n tróng ®Ých. Nhê vËy mµ nhiÒu vïng réng lín ë çc
n−íc tiªn tiÕn ®· tr¸nh ®−îc sù tµn ph¸ cña m−a ®¸ ®èi víi mïa mµng.
100. Lµm thÕ nµo ®Ó ph¸ tan s−¬ng mï?
S−¬ng mï, thñ ph¹m g©y ra nh÷ng vô tai n¹n ®−êng thuû, ®−êng
bé vµ ®−êng kh«ng.
Ng−êi ta r¾c hoÆc b¾n vµo khãi s−¬ng mï çc lo¹i h¹t nÆng cã tÝnh
hót Èm nh− muèi ¨n (NaCl) trén víi xi m¨ng mÞn, çc chÊt ho¹t ®éng bÒ
mÆt, çc chÊt tÝch ®iÖn...
Nh÷ng h¹t n−íc l¬ l÷ng, dµy ®Æc trong s−¬ng mï khi gÆp "mÇm kÕt
tinh" sÏ ®«ng tô khiÕn mËt ®é cña chóng trong kh«ng khÝ gi¶m dÇn vµ
cuèi cïng r¬i xuèng d−íi d¹ng nh÷ng h¹t n−íc.
Bªn c¹nh ph−¬ng ph¸p ho¸ häc, ng−êi ta cßn dïng çc ph−¬ng
ph¸p kh¸c. ë Mü, ng−êi ta ph¸ s−¬ng mï b»ng m¸y bay trùc th¨ng.
Çnh qu¹t cña m¸y bay hót dßng kh«ng khÝ kh« ë çc líp tÇng cao xuèng
xua tan s−¬ng mï. S©n bay Orly cña Ph¸p ph¸ s−¬ng mï b»ng luång
kh«ng khÝ nãng do mét hÖ th«ng tua bin ®Èy ra, h−íng vµo ®−êng b¨ng.
101. Lµm tan gi«ng b·o nh− thÕ nµo?
§Ó lµm tan gi«ng b·o ng−êi Nga dïng m¸y bay r¾c vµo ®¸m m©y
nh÷ng h¹t bét nÆng (çt, xi m¨ng) khiÕn ®¸m m©y nhanh chãng bÞ tan ra.

Ng−êi Mü r¾c lªn ®¸m m©y nh÷ng sîi chØ nilon m¹ kim lo¹i. Sù phãng
®iÖn kiÓu hå quang trong ®iÖn tr−êng g©y ion ho¸ kh«ng khÝ, t¨ng ®é dÉn
®iÖn vµ lµm dÞu ®i sù phãng ®iÖn cña çc ®iÖn tÝch vµ nhê vËy cã thÓ triÖt
tiªu sÊm chíp.
Çc nhµ khÝ t−îng häc r¾c çc chÊt kiÕt tinh vµo nh÷ng ®¸m m©y
gi«ng, ph©n bè l¹i n¨ng l−îng vµ lµm gi¶m søc ph¸ ho¹i cña çc trËn b·o.
Ch¼ng h¹n ë Mü víi trËn b·o Dally n¨m 1979, b»ng çch "xö lý" nµy
ng−êi ta ®· lµm tèc ®é giã gi¶m ®i 1/3.
Çc nhµ ho¸ häc còng dïng nh÷ng chÊt ho¹t ®éng bÒ mÆt ®Ó can
thiÖp vµo thêi tiÕt do lµm thay ®æi tÝnh chÊt cña bÒ mÆt n−íc vµ ®Êt. Dïng
mét l−îng nhá r−îu bÐo ®a chøc t¹o líp mµng cùc máng trªn mÆt biÓn
lµm gi¶m m¹nh l−îng n−íc bay h¬i vµ ng¨n chÆn ®−îc sù h×nh thµnh
nh÷ng ®¸m s−¬ng mï nguy hiÓm bao phñ c¶ng, nhÊt lµ vµo mïa l¹nh.
R¾c nh÷ng h¹t må hãng trªn mÆt ®Êt, ®iÒu chØnh ®−îc tØ lÖ hÊp thô
tia bøc x¹, lµm thay ®æi chÕ ®é nhiÖt t¹i mét vïng réng lín.
Nh×n chung çc ph−¬ng ph¸p ho¸ häc t¸c ®éng vµo thêi tiÕt cßn rÊt
®¾t, kh«ng kinh tÕ v× thÕ ch−a ®−îc sö dông réng r·i.
Con ®−êng chÕ ngù thêi tiÕt cßn réng më, ®ang chê ®îi çc nhµ ho¸
häc trÎ t×m ra çc ph−¬ng ph¸p t¸c ®éng míi, çc ho¸ chÊt míi cã hiÖu
qu¶ cao h¬n, rÎ h¬n vµ kh¶ thi h¬n.
102. ThÕ nµo lµ m¸c xi m¨ng?
Xi m¨ng cã nhiÒu m¸c kh¸c nhau: 200, 250, 300, 400, 500 vµ 600.
M¸c xi m¨ng chØ t¶i träng (tÝnh b»ng kg lùc/cm2
) mµ xi m¨ng ®· ho¸ r¾n
cã thÓ chÞu ®−îc kh«ng bÞ biÕn d¹ng sau 28 ngµy tõ khi trén víi n−íc.
103. §¸nh gi¸ chÊt l−îng x¨ng nh− thÕ nµo?
X¨ng dïng cho çc lo¹i ®éng c¬ th«ng dông nh− « t«, xe m¸y lµ hçn
hîp hi®rocacbon no ë thÓ láng (tõ C5H12 ®Õn C12H26). ChÊt l−îng x¨ng

®−îc ®¸nh gi¸ qua chØ sè octan lµ phÇn tr¨m çc ankan m¹ch nh¸nh cã
trong x¨ng. ChØ sè octan cµng cao th× chÊt l−îng x¨ng cµng tèt do kh¶
n¨ng chÞu ¸p lùc nÐn tèt nªn kh¶ n¨ng sinh nhiÖt cao. n-Heptan ®−îc coi
lµ cã chØ sè octan b»ng zero cßn 2,2,4-trimetylpentan ®−îc quy −íc cã chØ
sè octan b»ng 100. Çc hi®rocacbon m¹ch vßng vµ m¹ch nh¸nh cã chØ sè
octan cao h¬n çc hi®rocacbon m¹ch kh«ng nh¸nh. X¨ng cã chØ sè octan
thÊp nh− MOGAS 83 th−êng ph¶i pha thªm mét sè phô gia nh− tetraetyl
ch× (C2H5)4 hoÆc l−u huúnh. Çc phô gia nµy gióp lµm t¨ng kh¶ n¨ng chÞu
nÐn cña nhiªn liÖu nh−ng khi th¶i ra kh«ng khÝ g©y « nhiÔm m«i tr−êng,
rÊt h¹i cho søc khoÎ con ng−êi. HiÖn nay, ë ViÖt Nam chñ yÕu dïng x¨ng
A90 hoÆc A92 lµ lo¹i x¨ng cã chØ sè octan cao - nh÷ng lo¹i x¨ng nµy
kh«ng cÇn ph¶i thªm çc phô gia nªn ®ì ®éc h¹i vµ Ýt g©y « nhiÔm m«i
tr−êng.
104. B×nh ch÷a ch¸y ho¹t ®éng nh− thÕ nµo?
KhÝ CO2 kh«ng ch¸y vµ kh«ng duy tr× sù ch¸y cña nhiÒu chÊt, nªn
ng−êi ta dïng nh÷ng b×nh t¹o khÝ CO2 ®Ó dËp t¾t çc ®¸m ch¸y. Tuy
nhiªn, mét sè kim lo¹i cã tÝnh khö m¹nh, thÝ dô Mg, Al,... khi ®èt nãng
ch¸y ®−îc trong khÝ CO2:
4 0
2CO 2Mg C 2MgO
+
+ → +
105. §Êt ®Ìn ®· ®−îc sö dông trong nh÷ng ngµnh kinh tÕ quèc d©n nµo ?
§Êt ®Ìn lµ mét ho¸ chÊt cã rÊt nhiÒu c«ng dông. Nã ®−îc sö dông
trong nhiÒu ngµnh kinh tÕ quèc d©n nh− giao th«ng vËn t¶i, c«ng nghiÖp,
n«ng nghiÖp, s¶n suÊt hµng tiªu dïng vµ nhÊt lµ lµm nguyªn liÖu trong
c«ng nghiÖp ho¸ chÊt.
106. §Êt ®Ìn ®−îc s¶n xuÊt tõ khi nµo?

Cuèi thÕ kû 19, ®Êt ®Ìn (cã trong thµnh phÇn chÝnh lµ CaC2) míi
chØ ®−îc s¶n xuÊt ë 12 n−íc trªn thÕ giíi. Thêi gian nµy, ®Êt ®Ìn chñ yÕu
dïng ®Ó th¾p s¸ng. Dùa vµo çc ph¶n øng sau:
CaC 2H O Ca(OH) C H2 2 2 2 2+ → +
5
C H O 2CO H O
2 2 2 2 22
+ → +
Cho ®Õn n¨m 1911 vÉn cßn tíi 965 thµnh phè sö dông ®Êt ®Ó th¾p
s¸ng ®−êng phè vµo ban ®ªm.
Trong nhiÒu n¨m tr−íc ®©y, ë n−íc ta, ®Êt ®Ìn ®−îc sö dông ®Ó
th¾p s¸ng trong çc hÇm lß khai th¸c vµ vËn chuyÓn than. Ng− d©n mét
sè vïng ven biÓn dïng ®Êt ®Ìn vµo viÖc th¾p s¸ng ®Ó ®¸nh b¾t ç, t«m do
®é d¸ng cña ngän ®Ìn ®Êt t−¬ng ®−¬ng víi bãng ®iÖn cã c«ng suÊt 60 - 80
W. ë n«ng th«n n−íc ta, trong nhiÒu n¨m tr−íc ®©y ng−êi ta còng dïng
®Êt ®Ìn ®Ó th¾p s¸ng trong nh÷ng dÞp cã ®×nh ®¸m hoÆc lÔ tÕt.
107. §Ìn x× oxi - axetilen dïng ®Ó lµm g×?
KhÝ axetilen sinh ra khi cho ®Êt ®Ìn t¸c dông víi n−íc ®−îc dïng
lµm nhiªn liÖu trong ®Ìn x× oxi - axetilen ®Ó hµn c¾t kim lo¹i do nhiÖt ®é
ngän löa cã thÓ lªn tíi 30000
C.
§Ó s¶n xuÊt ®−îc mét chiÕc xe ®Ñp ng−êi ta ph¶i dïng tíi 3 kg ®Êt
®Ìn.
ViÖc hµn, c¾t kim lo¹i b»ng ®Ìn x× oxi - axetilen ®−îc sö dông khi
®ãng míi hoÆc söa ch÷a çc con tµu s«ng, biÓn hay x©y dùng, söa ch÷a
çc c©y cÇu, çc c«ng tr×nh x©y dùng.

385 câu hỏi hóa học về đời sống

385 câu hỏi hóa học về đời sống

Recommended

Recommended

More Related Content

Similar to 385 câu hỏi hóa học về đời sống

Similar to 385 câu hỏi hóa học về đời sống (20)

Recently uploaded

Recently uploaded (20)

385 câu hỏi hóa học về đời sống