Τσικολάτας Α. (2011) Παγκοσμιοποίηση και διαπολιτισμική εκπαίδευση. Ο ρόλος του διευθυντή σχολικής μονάδας. Πάτρα

Τσικολάτας Α. (2011) Παγκοσμιοποίηση και διαπολιτισμική εκπαίδευση. Ο
ρόλος του διευθυντή σχολικής μονάδας. Πάτρα
tsikolatas@gmail.com
ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ
Π.Τ.Δ.Ε. – ΚΕΝΤΡΟ ΔΙΑΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ
Παγκοσμιοποίηση και
διαπολιτισμική εκπαίδευση.
Ο ρόλος του διευθυντή σχολικής μονάδας.
Επιμορφούμενος:
ΤΣΙΚΟΛΑΤΑΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ
Επιβλέπων:
ΚΕΔΕΚ

Πάτρα, Νοέμβριος 2010

Περιεχόμενα
2. Αποσαφήνιση όρων.........................................................................................4
2.1 Παγκοσμιοποίηση...............................................................................................4
2.2 Διαπολιτισμικότητα............................................................................................4
2.3 Διαπολιτισμική εκπαίδευση...............................................................................5
2.4 Διαπολιτισμική αγωγή.......................................................................................5
2.5 Διευθυντής σχολικής μονάδας...........................................................................5
3. Η παγκοσμιοποίηση και οι συνέπειές της......................................................6
3.1 Οικονομική διάσταση της παγκοσμιοποίησης.................................................6
3.2 Κοινωνική διάσταση της παγκοσμιοποίησης...................................................6
3.3 Πολιτισμική διάσταση της παγκοσμιοποίησης................................................7
3.4 Παγκοσμιοποίηση και εκπαίδευση....................................................................8
4. Ο ρόλος του διευθυντή στην εποχή της παγκοσμιοποίησης..........................9
4.1 Παιδαγωγικός ρόλος του διευθυντή..................................................................9
4.2 Συμβουλευτικός ρόλος του διευθυντή.............................................................10
4.3 Επικοινωνιακός ρόλος του διευθυντή.............................................................10
4.4 Διοικητικός ρόλος του διευθυντή....................................................................10
5. Συμπεράσματα - Προτάσεις..........................................................................11
Βιβλιογραφία......................................................................................................11

1. Εισαγωγή
Σε µια εποχή, όπου τα εθνικά σύνορα αποδυναμώνονται υπό την πίεση της
παγκοσμιοποίησης και της ανεμπόδιστης επικοινωνίας των ανθρώπων σε όλον τον
πλανήτη, είναι επόµενο η μετανάστευση να αποτελεί ένα από τα χαρακτηριστικότερα
σηµεία των καιρών. Όσο και αν προσπαθήσει κανείς, δύσκολα µπορεί να διαχειριστεί
το φαινόμενο της μετανάστευσης µε συντηρητικές και στερεότυπες πολιτικές, όταν
µάλιστα το τελευταίο όχι µόνο δεν µένει στάσιµο, αλλά και εξελίσσεται καθημερινά
στο πλαίσιο των παγκόσμιων εξελίξεων. Πράγματι, δεν θα ήταν υπερβολή να
ισχυριστεί κανείς ότι η παγκοσμιοποίηση είναι ένα φαινόμενο που αφουγκράζεται
κάθε είδους εξέλιξη στην κοινωνία, την οικονοµία, ακόµη και την οικολογία, και που
αντίστοιχα εξελίσσεται διαρκώς, ενίοτε και µε απρόβλεπτες προεκτάσεις τόσο για τις
κοινωνίες υποδοχής όσο και για τις κοινωνίες αποστολής μεταναστών. Η διαχείριση
ενός φαινομένου όπως η μετανάστευση προϋποθέτει σύγχρονες πολιτικές,
μακρόπνοης προοπτικής µε κύριο χαρακτηριστικό την εις βάθος µελέτη των
µηχανισµών που διέπουν τη µετανάστευση, νόμιμη και μη, προς την Ελλάδα, καθώς
και των επιπτώσεών της στην οικονοµία και την κοινωνία της χώρας υποδοχής.
Στην πορεία αυτών των εξελίξεων, βασική αρχή και στόχο που πρέπει να διέπει
κάθε σχολική δραστηριότητα, αποτελεί η διαπολιτισμική εκπαίδευση. Πεδίο
αναφοράς της πρέπει να είναι η άμεση εμπειρία των παιδιών στις χώρες υποδοχής, να
διευρύνει τους υφιστάμενους εκπαιδευτικούς στόχους του σχολείου, να προκαλεί την
αμοιβαία επίδραση των πολιτισμών των χωρών καταγωγής και υποδοχής, όπως
επίσης να δημιουργεί προϋποθέσεις για αποδοχή της νέας πολιτισμικής
πραγματικότητας και της δυναμικής της στις χώρες υποδοχής.
Σημαντικός κρίνεται ο ρόλος του διευθυντή της σχολικής μονάδας που καλείται
να είναι οπλισμένος με γνώσεις και ικανότητες διαχείρισης του σχολείου, των
εκπαιδευτικών και των μαθητών στο πλαίσιο αυτών των εξελίξεων.
2. Αποσαφήνιση όρων
2.1 Παγκοσμιοποίηση1
Η παγκοσμιοποίηση είναι η αυξανόμενη αλληλεξάρτηση, ενσωμάτωση και
τριβή μεταξύ ανθρώπων και εταιρειών σε διάφορα μέρη του κόσμου. Είναι ένας
γενικός όρος που αναφέρεται σε ένα σύμπλεγμα σχέσεων στα πεδία της οικονομίας,
του εμπορίου, της κοινωνίας, της τεχνολογίας, της κουλτούρας και της πολιτικής. Ο
όρος χρησιμοποιείται τουλάχιστον από το 1944, αλλά ο πρώτος που τον
χρησιμοποίησε σε οικονομικό πλαίσιο ήταν ο Θήοντορ Λέβιτ.
2.2 Διαπολιτισμικότητα2
Ως διαπολιτισμικότητα ορίζουμε το σύνολο των θεωρητικών, εναλλακτικών
προτάσεων και πρακτικών για τη αρμονική συμβίωση, την παράλληλη συνύπαρξη και
την ουσιαστική επικοινωνία των ανθρώπων σε ένα πλαίσιο «πολιτισμικών
ανταλλαγών» και «πολιτισμικού εμπλουτισμού» μέσω της αμοιβαίας ανοχής,
κατανόησης και σεβασμού.
1
www.wikipedia.org (προσπελάθηκε 13/11/10)
2
Γεωργογιάννης Π., Σεμινάριο Διοίκηση της Εκπαίδευσης, ΚΕΔΕΚ, Πάτρα 2010

2.3 Διαπολιτισμική εκπαίδευση3
Είναι η εκπαιδευτική πολιτική η οποία θεωρεί πρωταρχικής σημασίας τη
συμμετοχή του σχολείου στην προάσπιση θεσμών ενάντια στην καταπίεση και το
ρατσισμό, φύλου, φυλής, θρησκείας, καλού ή κακού μαθητή, χοντρού ή αδύνατου,
οποιαδήποτε διάκριση η οποία δημιουργεί στεγανά μέσα στην εκπαιδευτική πρακτική
και διακρίνει τους μαθητές σε κατηγορίες. Συνεπάγεται ένταξη στο εκπαιδευτικό
σύστημα διδακτικών πρακτικών που να έχουν συγκεκριμένη ιδεολογική προσέγγιση,
η οποία να εναντιώνεται σε κάθε είδους διακρίσεις μέσα στην ίδια την εκπαιδευτική
διαδικασία
2.4 Διαπολιτισμική αγωγή4
Είναι η διαμέσου των πολιτισμών εκπαίδευση και αποτελεί την παιδαγωγική
απάντηση στο φαινόμενο της μετανάστευσης και της παραμονής μιας μειονότητας
στον ίδιο χώρο με μια άλλη πολιτιστική και γλωσσική πλειοψηφία. Αποτελεί την
συλλογική πρόταση μιας δημοκρατικής κοινωνίας που δεν θέλει να είναι
διασπασμένη και διαιρεμένη, αποτελεί προσπάθεια για αποδοχής και αναγνώρισης
των πολυπολιτισμικών κοινωνιών, όπως αυτές σήμερα παγκοσμίως πια είναι.
Αποτελεί την ανάδειξη μιας νέας προσέγγισης για την παιδαγωγική και
κοινωνιολογική αντίληψη για μια ανεκτική, δημοκρατική, εκπαιδευτική διαδικασία
που ενώνει αντί να διαχωρίζει, που συνθέτει αντί να διαιρεί σε πολύμορφες,
πολύγλωσσες και πολύχρωμες κοινωνίες.
Η διαπολιτισμική αγωγή με τη χρήση της τεχνολογίας είναι ικανή να αμβλύνει
τις φυλετικές, μαθησιακές και κοινωνικές διαφορές μεταξύ των μαθητών γιατί
διαθέτει και προτείνει συγκεκριμένα εργαλεία που ευνοούν τη συνεργασία, την
αλληλοκατανόηση την ομαδική εργασία και την επικοινωνία.
2.5 Διευθυντής σχολικής μονάδας
Ο Διευθυντής του σχολείου είναι ιδίως υπεύθυνος για την ομαλή λειτουργία του
σχολείου, το συντονισμό της σχολικής ζωής, την τήρηση των νόμων, των εγκυκλίων
και των υπηρεσιακών εντολών και την εφαρμογή των αποφάσεων του συλλόγου των
διδασκόντων, που εκδίδονται σύμφωνα με την υπουργική απόφαση για τις
αρμοδιότητες του συλλόγου των διδασκόντων. Μετέχει επίσης στην αξιολόγηση του
έργου των εκπαιδευτικών του σχολείου του και συνεργάζεται με τους σχολικούς
συμβούλους (Ν.1566/85 Αρ.11 Περ. Δ').
Οι Διευθυντές των σχολείων έχουν την ευθύνη της διεκπεραιώσεως όλων των
σχολικών εργασιών που προβλέπονται από τις κείμενες διατάξεις. Στο έργο τους αυτό
υποβοηθούνται από τους καθηγητές του σχολείου, οι οποίοι ορίζονται με πράξη τους
για την εκτέλεση συγκεκριμένων καθηκόντων.
3
Κανάρης Ανδρέας, 2007
4
Γεωργογιάννης Π., Σεμινάριο Διοίκηση της Εκπαίδευσης, ΚΕΔΕΚ, Πάτρα 2010

3. Η παγκοσμιοποίηση και οι συνέπειές της
Η παγκοσμιοποίηση5
(globalization) είναι μια τάση που συνοδεύει όλη την
ιστορία της ανθρωπότητας και όχι μονό των τελευταίων 20 ετών (new phase of
globalization). Παγκοσμιοποίηση υπήρχε και πριν τον Α’ παγκόσμιο πόλεμο. Την
διακρίνουμε στην οικονομία, στην πολιτική, στα μέσα ενημέρωσης, στις επιστήμες,
στην καθημερινή ζωή, στη μόδα, στα χρηματιστήρια και στις κεφαλαιαγορές, στο
εμπόριο, στις επενδύσεις, στην πληροφόρηση, στην εργασία. Η παγκοσμιοποίηση
δημιουργήθηκε μέσα από τις αδυναμίες και τις «αμαρτίες» του εθνικού κράτους.
Ξεπεράστηκε το παραδοσιακό έθνος - κράτος και όλες οι οικονομικές
δραστηριότητες συνενώνονται σε μία παγκόσμια οικονομία .
3.1 Οικονομική διάσταση της παγκοσμιοποίησης
Απ’ όλες τις διαστάσεις της παγκοσμιοποίησης, ως πρωτεύουσα αναδεικνύεται
η οικονομική6
όπου, ταυτίζεται με τη νέα φάση της διεθνοποίησης του κεφαλαίου
κατά την οποία διαδραματίζει κυρίαρχο ρόλο η ελευθερία στην κίνηση κεφαλαίων
και ειδικότερα του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου. Βασικό συστατικό στοιχείο αυτής
της φάσης είναι η επιβολή των νεοφιλελεύθερων αρχών στην κοινωνική οργάνωση,
η επικράτηση των κανόνων της αγοράς σε πολλές πλευρές της κοινωνικής
οργάνωσης, η μετατροπή του κράτους πρόνοιας σε φιλανθρωπικό κράτος της
εργασίας (workfare state) και η επίτευξη υψηλών επιπέδων παραγωγικότητας στην
κατεύθυνση της στρατηγικής «ανταγωνιστικότητα - ποσότητα» και όχι στην
κατεύθυνση της στρατηγικής «ανταγωνιστικότητα - ποιότητα».
Το προφίλ του οικονομικού μετανάστη θα μπορούσε να είναι εκείνο ενός
νεαρού άντρα, συνήθως άγαμου, από την Αλβανία ή τις πρώην Ανατολικές χώρες, με
κάποια γνώση της Ελληνικής ή και καθόλου, ο οποίος έρχεται περιοδικά-κυκλικά
στην Ελλάδα μια που η απόσταση είναι σχετικά μικρή και τα σύνορα ευρύτατα και
δύσκολα στην φύλαξή τους. Ασχολείται κυρίως με οικοδομικές εργασίες και
απασχόληση την οποία ο γηγενής δεν επιθυμεί.
3.2 Κοινωνική διάσταση της παγκοσμιοποίησης
Οι δυτικές κοινωνίες, και όχι μόνο, προσπαθούν να βρουν τρόπους να
σχηματίσουν μια σύγχρονη εθνική κουλτούρα, ικανή να ενσωματώνει στοιχεία από
άλλες κουλτούρες, χωρίς να απεμπολείται ή να υποβαθμίζεται η κουλτούρα της
πλειοψηφίας, αλλά να υπάρχει και να καλλιεργείται ισότιμα, δίπλα και παράλληλα με
τις κουλτούρες των μειοψηφιών.
Η Συνθήκη Πλαίσιο για την Προστασία των Εθνικών Μειονοτήτων (1995)
καθορίζει ότι "τα συμβαλλόμενα μέρη θα ενθαρρύνουν ένα πνεύμα ανοχής και
διαπολιτισμικού διαλόγου και θα λάβουν αποτελεσματικά μέτρα για να προωθήσουν
τον αμοιβαίο σεβασμό και κατανόηση και τη συνεργασία μεταξύ όλων των προσώπων
5
Γεωργογιάννης, Π. (2009), Διαπολιτισμική εκπαίδευση, Διαπολιτισμική Έρευνα και τα Ελληνικά ως
Δεύτερη ή Ξένη Γλώσσα. 14/02/2008 – 30/06/2009 Εργασίες επιμορφούμενων, Τόμος Ι, Πάτρα:
Gutenberg.
6
Γαλάτη Πικία, Το προφίλ των μεταναστών στην Ελλάδα – Εφημερίδα Καθημερινή,
21/11/2004

που ζουν στο έδαφός τους, ανεξάρτητα από την εθνική, πολιτιστική, γλωσσική ή
θρησκευτική ταυτότητά τους, ειδικότερα στους τομείς της εκπαίδευσης, του πολιτισμού
και των μέσων".
Σύμφωνα με την έκθεση του ΟΗΕ «Replacement Migration: Is It a Solution to
Declining and Ageing Populations?», στην διάρκεια των 50 επόμενων ετών, η
Ευρώπη πρόκειται να αντιμετωπίσει δραματική μείωση και γήρανση του πληθυσμού
της. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο πληθυσμός της Ελλάδας ο οποίος θα
μειωθεί κατά 20% περίπου. Για να διατηρήσει τον πληθυσμό εργάσιμης ηλικίας (15-
64 ετών) στα σημερινά επίπεδα, η Ελλάδα θα έπρεπε να δεχθεί περισσότερους από
100.000 μετανάστες κατ' έτος. Διαφορετικά, οι Έλληνες θα έπρεπε να εργάζονται στο
εξής μέχρι τα 75 χρόνια τους. Το πρόβλημα είναι υπαρκτό και σημαντικό και για τις
άλλες χώρες της Ευρώπης. Για την Ελλάδα, οι προβολές της μελέτης του ΟΗΕ δίνουν
8,23 εκατομμύρια κατοίκους για το 2050 έναντι 10,65 το 2000.
Σύμφωνα με την Απογραφή πληθυσμού του 2001 της ΕΣΥΕ , οι αλλοδαποί στο
σύνολο της χώρας ανέρχονται στις 762.191 και ο κύριος λόγος παραμονής τους είναι
η εργασία. Πάντως ο αριθμός φθάνει τις 900.000 και οι μισοί περίπου διαμένουν στη
χώρα παράνομα, ενώ αδημοσίευτες μελέτες φέρουν τον αριθμό να είναι έως και
1,200,000 άτομα, περίπου σε ένα νόμιμο μετανάστη να αντιστοιχεί ένας παράνομος.
Η πλειοψηφία7
των μεταναστών στην Ελλάδα εγκαταστάθηκε σε αστικά κέντρα
και ιδίως στην Αττική, ανατρέποντας πολλές φορές τη δημογραφική αναλογία.
Επίσης απασχολούνται αρκετές χιλιάδες οικονομικών μεταναστών – εργατών ως
εποχικοί εργάτες, οι οποίοι όμως δεν υπάρχει τρόπος να ελεγχθεί εάν επιστρέφουν ή
όχι στη χώρα τους, όπως από την Αλβανία και τη Βουλγαρία.
Στατιστικά προβλήματα δημιουργούνται επίσης από τις ελληνοποιήσεις, ειδικά
των παλιννοστούντων αλλά και άλλων, που δεν αναφέρονται στις διάφορες έρευνες.
Υπολογίζεται ότι πιθανότατα το 1/3 των παλιννοστούντων από την πρώην Σοβιετική
Ένωση ελληνοποιήθηκε. Από τα ίδια στοιχεία της απογραφής πληθυσμού του 2001,
οι εγκατεστημένοι πρόσφυγες ανέρχονται στις 2.927 και ανευρίσκονται σχεδόν
αποκλειστικά στην Αττική και διάσπαρτα σε αστικά κέντρα.
3.3 Πολιτισμική διάσταση της παγκοσμιοποίησης
Στον κόσμο που έρχεται, αν δεν μπορείς να βρεις το δρόμο σου μέσα από τη
διαφορετικότητα, είσαι χαμένος8
(Cummins, 2005). Μία από τις πιο διαδεδομένες
μομφές κατά της παγκοσμιοποίησης είναι ότι οδηγεί στην ισοπέδωση των
πολιτισμικών ιδιαιτεροτήτων, ότι απειλεί τις ιδιαίτερες ταυτότητες, ότι τελικά
στοχεύει στην επιβολή ενός ενιαίου – δυτικής προέλευσης – πολιτισμού σε ολόκληρη
την ανθρωπότητα.
Είναι βέβαιο ότι η παγκοσμιοποίηση επηρεάζει τις τοπικές κουλτούρες και την
ιδιοπροσωπία των πολιτισμών, εισάγοντας δυτικά πρότυπα σε όλο το φάσμα των
ανθρώπινων σχέσεων, του τρόπου ζωής και της πολιτιστικής έκφρασης. Δύσκολα
όμως μπορεί κανείς να ισχυρισθεί ότι η παγκοσμιοποίηση οδηγεί νομοτελειακά στην
αλλοίωση ή εξαφάνιση των ιδιαίτερων πολιτισμών, στην ομογενοποίηση ή
συγχώνευσή τους μέσα σε ένα πλανητικό πολιτισμικό μόρφωμα. Υπάρχουν μάλιστα
και φωνές οι οποίες υποστηρίζουν ότι η παγκοσμιοποίηση όχι μόνον δεν απειλεί την
7
Παγκοσμιοποίηση - Μετανάστευση, http://clubs.pathfinder.gr/business/38627,
(προσπελάστηκε στις 01/10/2010)
8
Cummins, J. (2005), «Ταυτότητες υπό Διαπραγμάτευση» Αθήνα:Gutenberg

πολιτισμική ποικιλομορφία, αλλά ότι ευνοεί την ανάπτυξη της ιδιαίτερης ταυτότητας
των λαών και πολιτισμών.
3.4 Παγκοσμιοποίηση και εκπαίδευση
Το σχολείο, για να προετοιμάσει τους μαθητές του για τις πραγματικότητες του
21ου αιώνα, πρέπει να λάβει υπόψη την ετερότητα ως κανόνα, σε εγχώριο και διεθνές
επίπεδο, όπου πια ο μονοπολιτισμικός - μονογλωσσικός απόφοιτος ισοδυναμεί με
άτομο κοινωνικά απροετοίμαστο και απροσάρμοστο9
(Cummins, 2005).
Οι στόχοι και οι στρατηγικές για τη δια βίου μάθηση και το σχολείο
επικεντρώνονται σε δραστηριότητες που άπτονται της κινητικότητας, της
επιχειρηματικότητας, της προσαρμοστικότητας, των τίτλων εκπαίδευσης και της
πολλαπλότητας των τρόπων και των διαδικασιών μάθησης. Αυτές οι επιδιώξεις είναι
δυνατό να ταξινομηθούν με βάση τους παρακάτω άξονες:
Α) Μεγαλύτερη σύνδεση και εξάρτηση του σχολείου από τις οικονομικές
προτεραιότητες και τις προτεραιότητες της αγοράς εργασίας για την απασχόληση.
Β) Έμφαση στην επαγγελματική διάσταση των παρεχόμενων γνώσεων από το
σχολείο.
Γ) Μεγαλύτερη ευελιξία και προσαρμοστικότητα, τόσο στο περιεχόμενο της
εκπαίδευσης ( ευέλικτα αναλυτικά προγράμματα που να λαμβάνουν υπόψη τους τις
τοπικές ιδιαιτερότητες και την πολυπολιτισμική σύνθεση του μαθητικού σώματος
καθώς επίσης και την ευρωπαϊκή και διεθνή διάσταση της εκπαίδευσης), όσο και της
διοίκησης του εκπαιδευτικού έργου (συμμετοχή εκπροσώπων της τοπικής ή/και της
επιχειρηματικής κοινωνίας στη ρύθμιση και διεκπεραίωση ζητημάτων του σχολείου,
διεύρυνση ευκαιριών επιλογής σχολείου με την παροχή κουπονιών εκπαίδευσης).
Δ) Αποδυνάμωση του αυτόνομου θεσμικού ρόλου του σχολείου με την
ανάδειξη και την ενίσχυση των πολλαπλών διαδρομών μάθησης, χάρη και στην
αξιοποίηση και χρήση των νέων τεχνολογιών (Π.χ. Σχολεία δεύτερης ευκαιρίας).
Ε) Ανάδειξη και προώθηση των οικονομικών διαστάσεων (Π.χ.
Ανταγωνιστικότητα) σε αρχές και αξίες της σχολικής πραγματικότητας
Η αντιμετώπιση των επιμέρους μορφών εκπαίδευσης και κατάρτισης στο
πλαίσιο της δια βίου μάθησης , η σύνδεση του συστήματος εκπαίδευσης κυρίως με τις
ανάγκες της οικονομίας και της κοινωνίας και όχι μόνο με τις ανάγκες της αγοράς
εργασίας καθώς και η διασύνδεση των επιμέρους συστημάτων μεταξύ τους είναι
αναμφισβήτητα, κεντρικό σημείο για την αντιμετώπιση πολλαπλών κοινωνικών
προβλημάτων. Ωστόσο για να ανταποκριθεί η εκπαίδευση και το σχολείο στις
προκλήσεις της κοινωνίας της γνώσης, είναι ανάγκη να προταχθεί ο κοινωνικός
έλεγχος των διαδικασιών μάθησης και των επιπτώσεων τους στη θέση του
επικρατούντος επιχειρηματικού- ανταγωνιστικού ελέγχου.
Επιπρόσθετα, η ουσιαστική αύξηση του βαθμού συσχέτισης των αλλαγών στο
σύστημα της εκπαίδευσης και της κατάρτισης στην προοπτική της δια βίου μάθησης,
με τις μεταβολές και τις διαρθρωτικές αλλαγές στην αγορά εργασίας, προϋποθέτει το
συστηματικό σχεδιασμό και την ανάπτυξη των σχετικών ενεργειών, μέτρων και
πολιτικών σε άμεση συνάφεια με την αναβάθμιση της κοινωνικής πολιτικής και της
κοινωνικής θέσης των εργαζομένων.
9

Τέλος, στην εποχή της «παγκοσμιοποίησης» και στην κοινωνία της γνώσης
είναι περισσότερο από ποτέ άλλοτε αναγκαίο, το σχολείο της κριτικής, αναλυτικής
και συνθετικής ικανότητας να είναι το σχολείο της ουσιαστικής γνώσης. Αυτό με τη
σειρά του απαιτεί την συμπλήρωση του στόχου της ποιοτικής εκπαίδευσης με το
στόχο της κοινωνικής ποιότητας στην εκπαίδευση, η οποία θα επιτευχθεί κυρίως με
την ουσιαστική συμμετοχή όλων των συντελεστών της εκπαίδευσης στον καθορισμό
των προτεραιοτήτων της, την ποιοτική αναβάθμιση των προγραμμάτων χωρίς
επιβάρυνση των μαθητών και την αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών για την
προσαρμογή των απαιτήσεων μάθησης στις ιδιαιτερότητες των μαθητών με
ταυτόχρονη διασφάλιση των ποιοτικών της προδιαγραφών. Όπως τονίστηκε σε
σχετικό απόσπασμα της Έκθεσης του Διεθνούς Γραφείου Εργασίας για την
κατάρτιση και την απασχόληση του 2000, «Η εκπαίδευση θα έπρεπε να προετοιμάζει
τους νέους για ευέλικτη επαγγελματική σταδιοδρομία και την πιθανότητα πολλών
αλλαγών επαγγέλματος κατά τη διάρκεια του εργασιακού τους βίου. Θα έπρεπε να
προωθεί μία θετική εικόνα για την επιχείρηση και την επιχειρηματικότητα, να αποδομεί
τα στερεότυπα για τα φύλα και να προβάλει την ευαισθησία στις έμφυλες διαφορές. Θα
έπρεπε επίσης να αναπτύξει την ικανότητα των νέων να βελτιώνονται και να είναι
δημιουργικοί και γενικότερα, να τους διευκολύνει να διαχειρίζονται την πολυπλοκότητα
ενός κόσμου που αλλάζει ραγδαία. Με την επικαιροποίηση αυτών των δεξιοτήτων,
είναι περισσότερο από ποτέ άλλοτε αναγκαία, η προαγωγή της απασχολησιμότητας του
καθενός από το εκπαιδευτικό σύστημα, με την ανάδειξή της σε κύριο καθήκον της
βασικής εκπαίδευσης10
».
4. Ο ρόλος του διευθυντή στην εποχή της παγκοσμιοποίησης.
Το στέλεχος που έχει την απόλυτη εξουσία και ευθύνη για την εύρυθμη
λειτουργία και την εκτέλεση καθορισμένων δραστηριοτήτων μιας σχολικής μονάδας
την έχει ο διευθυντής. Πολυδιάστατοι και ποικίλοι είναι οι ρόλοι του διευθυντή όπως:
4.1 Παιδαγωγικός ρόλος του διευθυντή
Ο διευθυντής11
, λειτουργώντας ο ίδιος ως πρότυπο συμπεριφοράς, (ενημερώνει,
συμβουλεύει, ενθαρρύνει, συζήτα, κατανοεί τις ανάγκες μαθητών και εκπαιδευτικών,
συνεργάζεται) οδηγεί τα μέλη της σχολικής κοινότητας σε ότι είναι αναγκαίο,
χρήσιμο και καλό για τη σχολική μονάδα. Οι παρεμβάσεις του υιοθετούνται
ευκολότερα από τους εκπαιδευτικούς και τους εκπαιδευόμενους αν συμμετάσχουν
στη λήψη των αποφάσεων και στον καθορισμό των στόχων (δημιουργία θετικού
κλίματος, κουλτούρας).
Οφείλει να μεταδώσει σους συνεργάτες όσες γνώσεις και ικανότητες κρίνονται
απαραίτητες για την αποτελεσματικότερη εκτέλεση του διδακτικού και
εξωδιδακτικού έργου τους. Λειτουργεί ως παράδειγμα προς μίμηση.
10
ILO, Training for Employment: Social Inclusion, Productivity and Youth Employment.Report
V, 88η
συνεδρία, Γενεύη, 2000.
11
Μουντζούρη-Μανούσου, Ε. (2002), Ο διευθυντής επιλέγει στόχους, σχεδιάζει και συντονίζει
τις δραστηριότητες της σχολικής μονάδας. Επιστήμη και Παιδαγωγία, τεύχ. 3, Σεπτέμβριος-
Δεκέμβριος. Αθήνα: Εκδόσεις Ατραπός, σ. 58.

4.2 Συμβουλευτικός ρόλος του διευθυντή
Ο διευθυντής αποτελεί και τον σύμβουλο σε θέματα που απασχολούν την
σχολική μονάδα, τους εκπαιδευτικούς, τους γονείς, τους μαθητές. Πρέπει να είναι σε
θέση να προσφέρουν ίσες εκπαιδευτικές ευκαιρίες, να λαμβάνουν μέτρα διορθωτικού
χαρακτήρα όσον αφορά τη δημιουργία κλίματος ισότητας, να αναγνωρίζουν τις
ιδιαιτερότητες και την πολυμορφία, να αξιοποιούν τον πολιτισμικό και γλωσσικό
πλούτο που φέρουν οι μαθητές, να προωθούν τη διαπολιτισμική εκπαίδευση στην
τοπική κοινωνία όπου ανήκουν.
Επίσης, προΐσταται των εκπαιδευτικών και συντονίζει το έργο τους. Αποτελεί
μοντέλο προς μίμηση για τους εκπαιδευτικούς και δημοκρατικό ηγέτη για τους
μαθητές. Τέλος, ο ρόλος του διευθυντή είναι σημαντικός για την αποφυγή της
επαγγελματικής εξάντλησης.
4.3 Επικοινωνιακός ρόλος του διευθυντή
Στην πράξη12
, αν ρωτήσουμε διευθυντές σχολικών μονάδων να μας
περιγράψουν τι κάνουν σε καθημερινή βάση, θα πάρουμε απαντήσεις, όπως:
Μίλησαν στους νεοδιοριζόμενους εκπαιδευτικούς για τα καθήκοντά τους, κάλεσαν
τεχνικό για επισκευές, συμμετείχαν σε συνεδρίαση σχολικής επιτροπής, έλυσε
διαφωνία μεταξύ εκπαιδευτικών, ενημέρωσαν γονείς για τη συμπεριφορά ή πρόοδο
παιδιού τους, άκουσαν παράπονα γονέων.
Ο διευθυντής επομένως πρέπει να είναι σε θέση να διακρίνει το ουσιαστικό από
το επουσιώδες, να λύνει τις συγκρούσεις, να επικοινωνεί την γνώση.
4.4 Διοικητικός ρόλος του διευθυντή
Αν ο διευθυντής του σχολείου θέλει να είναι στο ύψος της αποστολής του,
πρώτα απ’ όλα πρέπει να είναι ένας καλός οργανωτής13
. Αυτό σημαίνει πως πρέπει να
κάνει την καλύτερη δυνατή χρήση των διαθέσιμων πόρων. Ανάμεσα στις βασικές
οργανωτικές δραστηριότητές του είναι: Η διαμόρφωση του χώρου του γραφείου, η
οργάνωση της σχολικής γραμματείας, η οργάνωση του σχολικού αρχείου, η τήρηση
και ενημέρωση των υπηρεσιακών βιβλίων του σχολείου, η οργάνωση και λειτουργία
της σχολικής βιβλιοθήκης. Μεριμνά για την ασφαλή αποθήκευση και τη σωστή
συντήρηση του σχολικού εξοπλισμού, φροντίζει για την καλή χρήση και συντήρηση
των σχολικών κτιρίων, προγραμματίζει το ρόλο του.
Ο Διευθυντής διαθέτει το χρόνο του σε γραφειοκρατικές και διεκπεραιωτικές
εργασίες (αλληλογραφία, εξοπλισμός, συντήρηση διδακτηρίου, συνεδριάσεις,
επίλυση συγκρούσεων). Τέλος, σε ορισμένες χώρες οι υποψήφιοι ή νέοι διευθυντές
καλούνται να παρακολουθήσουν ειδικά μαθήματα σε πτυχές της διδασκαλίας, της
διοίκησης και της διαχείρισης οικονομικών και ανθρώπινων πόρων.
12
Σαΐτης, Χ.(2007). Ο διευθυντής στο σύγχρονο σχολείο. Αθήνα: Αυτοέκδοση
13
Καμπουρίδης, Γ. (2002).Οργάνωση και διοικηση σχολικών μονάδων. Αθήνα: Κλειδάριθμος

5. Συμπεράσματα - Προτάσεις
Βασικός άξονας των αλλαγών πρέπει να είναι η συνειδητοποίηση πώς η
διαπολιτισμική εκπαίδευση απευθύνεται και στους γηγενείς μαθητές και είναι
απαραίτητη για να ζήσουν οι μελλοντικές γενιές σε ένα καλύτερο κόσμο (Fishman,
1977).
Η διαμόρφωση προγράμματος συμβουλευτικής και ψυχολογικής υποστήριξης
μαθητών, εκπαιδευτικών και γονέων, καθώς και ενίσχυσης των σχέσεων μεταξύ
σχολείου - οικογένειας και κοινότητας, είναι απαραίτητη.
Αναγκαία επίσης κρίνεται, η ευαισθητοποίηση γονέων, μαθητών,
εκπαιδευτικών και στελεχών της εκπαίδευσης για τις δυνατότητες αρμονικής
συμφοίτησης σε πολυπολιτισμικά σχολεία.
Επιτακτική ανάγκη αποτελεί η ανάπτυξη μηχανισμών στήριξης και
πληροφόρησης, οι οποίοι αφενός θα υποστηρίζουν και θα συνδέουν τις επιμέρους
δραστηριότητες του Προγράμματος και αφετέρου θα διασφαλίζουν τον
πολλαπλασιασμό και τη βιωσιμότητα των αποτελεσμάτων τους.
Από τη νομοθεσία δε φαίνεται ότι ο διευθυντής πρέπει να εκπαιδεύεται για τη
θέση που θα υπηρετήσει. Οι σχολικές μονάδες χρειάζονται παιδαγωγούς διευθυντές
που θα οδηγούν τον εκπαιδευτικό σε νέους τρόπους διδασκαλίας και σε
αποτελεσματικότερο έργο. Διαφορετικά θα μπορούσαμε να έχουμε διευθυντές
επιχειρήσεων στα σχολεία.
Βιβλιογραφία
Ελληνόγλωσση
Ζωγράφου, Α. (2003), Διαπολιτισμική αγωγή στην Ευρώπη και την Ελλάδα.
Αθήνα: Εκδόσεις Τυπωθήτω.
Μουντζούρη-Μανούσου, Ε. (2002), Ο διευθυντής επιλέγει στόχους, σχεδιάζει
και συντονίζει τις δραστηριότητες της σχολικής μονάδας. Επιστήμη και Παιδαγωγία,
τεύχ. 3, Σεπτέμβριος-Δεκέμβριος. Αθήνα: Εκδόσεις Ατραπός, σ. 58.
Μπαλάσκας, Κ. (1986), Ο παιδαγωγικός ρόλος του διευθυντή Σ.Μ. Νέα
Παιδεία, τ. 40, σ.σ. 92-94.
Μπουλούμπαση, Χ. (2003), Επιλογή, υποστήριξη και ανάπτυξη των διευθυντών
σχολικών μονάδων της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης. Το σχολείο και το σπίτι, τεύχ.
456. Αθήνα.
Μυλωνάκου, Γ. (2002), Ο σύγχρονος διευθυντής: Οι επιστημονικές ορίζουσες
του έργου του. Επιστήμη και Παιδαγωγία, τεύχ. 3, Σεπτέμβριος-Δεκέμβριος. Αθήνα:
Εκδόσεις Ατραπός, σ. 54.
Παλούκας, Π. (2002), Η συμβολή του διευθυντή στην ανάπτυξη της
πολιτιστικής ζωής του σχολείου. Επιστήμη και Παιδαγωγία, τεύχ. 3, Σεπτέμβριος-
Δεκέμβριος. Αθήνα: Εκδόσεις Ατραπός, σ.σ. 97-125.
Παπαγεωργίου, Η. (2002), Το διευθυντικό κύρος. Επιστήμη και Παιδαγωγία,
τεύχ. 3, Σεπτέμβριος-Δεκέμβριος. Αθήνα: Εκδόσεις Ατραπός, σ. 32.
Σαΐτης, Χ. (1991), Οργάνωση και διοίκηση της εκπαίδευσης. Θεωρία και
πράξη. Αθήνα: Εκδόσεις Παπαδάμης.
Σαΐτης, Χ. (2002), Ο Διευθυντής στο σύγχρονο σχολείο, από τη θεωρία στην
πράξη, έκδ. 2η βελτ. και επαυξ. Αθήνα: Αυτοέκδοση.

Γιαννάκου, Γ. (2002). Οργάνωση διοίκηση και εποπτεία των σχολείων α/θμιας
και Β/θμιας εκπαίδευσης. Αθήνα: Αυτο-έκδοση
Καμπουρίδης, Γ. (2002).Οργάνωση και διοικηση σχολικών μονάδων. Αθήνα:
Κλειδάριθμος
Παπακωνσταντίνου Παναγιώτης,(χ.χ).Εκπαιδευτικό έργο και αξιολόγηση στο
σχολείο. Έκδοση Β΄, Αθήνα :έκφραση.
Πασιαρδής, Π & Πασιαρδή, Γ.(2000).Αποτελεσματικά σχολεία: Πραγματικότητα
ή ουτοπία. Αθήνα : Τυπωθήτω
Σαΐτης, Χ.(2000). Οργάνωση και διοίκηση της εκπαίδευσης. Β εκδ. Αθήνα :
Ατραπός
Σαΐτης, Χ.(2007). Ο διευθυντής στο σύγχρονο σχολείο. Αθήνα: Αυτοέκδοση
Γεωργογιάννης, Π. (1999), Θέματα Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης. Αθήνα:
Gutenberg
Γεωργογιάννης, Π. (2008), Διαπολιτισμική εκπαίδευση, Πάτρα: Gutenberg.
Ξενόγλωσση
Ιστοσελίδες
Διεθνές Παιδαγωγικό Ηλεκτρονικό Forum, http://www.inpatras.com
Κέντρο Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης Π.Τ.Δ.Ε Πανεπιστημίου Πατρών,
http://www.inpatra.gr/kedek/ (προσπελάστηκε στις 01/09/2010)
Ινστιτούτο Μεταναστευτικής πολιτικής, http://www.imepo.gr, (προσπελάστηκε
στις 01/09/2010)
ΕΣΥΕ, Απογραφή πληθυσμού του 2001 της ΕΣΥΕ, www.statistics.gr,
ΚΕΜΟ, Συμπεράσματα Ημερίδας του Κέντρου Ερευνών Μειονοτικών Ομάδων
για τη Μετανάστευση, www.kemo.gr, (προσπελάστηκε στις 01/09/2010)
John W. Berry, Επιπολιτισμός και ψυχολογική προσαρμογή μεταναστών.
Μαθαίνοντας να ζεις σε ένα νέο πολιτισμικό περιβάλλον. Ενημερωτικό Δελτίο ΑΩ,
www.onassis.gr/greek/assoc/enim_deltio/19_00/p20_1.html, (προσπελάστηκε στις
01/09/2010)
Παγκοσμιοποίηση – Μετανάστευση, www.asxetos.gr, (προσπελάστηκε στις
01/09/2010)

Τσικολάτας Α. (2011) Παγκοσμιοποίηση και διαπολιτισμική εκπαίδευση. Ο ρόλος του διευθυντή σχολικής μονάδας. Πάτρα

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Similar to Τσικολάτας Α. (2011) Παγκοσμιοποίηση και διαπολιτισμική εκπαίδευση. Ο ρόλος του διευθυντή σχολικής μονάδας. Πάτρα

Similar to Τσικολάτας Α. (2011) Παγκοσμιοποίηση και διαπολιτισμική εκπαίδευση. Ο ρόλος του διευθυντή σχολικής μονάδας. Πάτρα (20)

More from Alexandros Tsikolatas

More from Alexandros Tsikolatas (20)

Recently uploaded

Recently uploaded (20)

Τσικολάτας Α. (2011) Παγκοσμιοποίηση και διαπολιτισμική εκπαίδευση. Ο ρόλος του διευθυντή σχολικής μονάδας. Πάτρα