Recommended
More Related Content
Similar to main1429758954.pdf
Similar to main1429758954.pdf (20)
main1429758954.pdf
- 1. Уур амьсгал ба түүний өөрчлөлт Эмхэтгэсэн Ц. Бат-Эрдэнэ
- 2. Уур амьсгал гэж юу вэ? Уур амьсгал гэдэг нь явцуу утгаараа бол "дундаж цаг агаар" бөгөөд үүнийг илүү нарийвчилбал, сараас мянган жил, сая жилийн хугацаан дахь цаг агаарын дундаж хэлбэлзэлийн статистик үзүүлэлт юм. Дэлхийн цаг уурын байгууллага (World Meteorological Organization, WMO) нь уур амьсгалыг тодорхойлохдоо 30 жилийг, үндсэн хугацаа болгон авдаг байна. Уур амьсгалыг тодорхойлоход хэрэглэгддэг үзүүлэлт нь температур, хур тунадас, салхи юм. Уур амьсгал гэдэг нь өргөн хүрээгээр бол уур амьсгалийн системийн, статистик тодорхойлолтыг агуулсан төлөв байдал юм. Уур амьсгал ба цаг агаарын үндсэн ялгааг энгийн үгээр доорхи байдлаар тайлбарлаж болно. "Уур амьсгал гэдэг нь чиний төсөөлж, хүлээж буй нөхцөл, харин цаг агаар гэдэг чиний харж, мэдэрч байгаа нөхцөл". Уур амьсгалд өргөрөг, өндөр, хуурай газар, усны харьцаа, далай, тэнгис, уул нурууд, далайн урсгал, далайн усны дулааны энергийн хувиарлалт (thermohaline circulation), ургамлын бүрхэвч, хүлэмжийн хийн нөлөө зэрэг олон хүчин зүйл нөлөөлнө. Цаг агаар бол өдөр тутам өөрчлөгдөж байдаг бол уур амьсгал харьцангуй тогтвортой юм. Дэлхийн уур амьсгалын өөрчлөлт = Дэлхийн агаарын температур, хур тунадас болон бусад уур амьсгалын элементүүдийн үзүүлэлтүүд өөрчлөгдөхр
- 3. Ангилал • Орчин үеийн уур амьсгалын бүсүүдийн ангилал нь температур ба хур тунадасны хэмжээ, харьцаан дээр тулгуурлах тул уур амьсгалын бүсүүдын зураг нь ургамлын бүрхэвчийн зурагтай ойролцоо харагдана. Дэлхий уур амьсгал ангиллын олон систем бий боловч доорх Кеппений ангилал нэлээн түгээмэл. • Энэ ангиллын үндэс нь жилийн тунадасны хэмжээ ба улирлын хувиарлалт бөгөөд дэлхийг 11 уур амьсгалын хэв шинжид хувааж үздэг. Энэ нь 3 эрэмбэтэй. 1-р нь температурын горим ба чийгшлийн зэрэгт тулгуурлан уур амьсгалын бүсүүдийг ялгаж А,В,С,D,E гэсэн латин үсгээр тэмдэглэсэн, 2-р нь S-хээр, W-цөл T-тундр гэхчлэн чийгийн ялгаагаар, 3-р нь s-зун, w-өвөл, f-чийглэг гэсэн утгыг илэрхийлэх үсгүүдээр (герман хэлний) тэмдгэлдэг.
- 4. Кеппений боловсруулсан дэлхийн уур амьсгалын ангилал
- 5. • А-Чийглэг халуун (тропикийн) уур амьсгал: • В-Хуурай уур амьсгал: • С-Сэрүүн дулаан уур амьсгал: • D-Сэрүүн хүйтэн уур амьсгал: • E-Хүйтэн уур амьсгал: • Н-Өндөр уулын уур амьсгал: • Тропикийн уур амьсагал(А хэв шинж) • Тропикийн ойн халуун чийглэг уур амьсгал(Af). • Тропикийн саваны уур амьсгал(Aw). • Хуурай уур амьсгал (B): • Хуурай гандуу газар дэлхий дээр олон боловчялгаатай. • Сэрүүн дулаан уур амьсгал(C): • Сэрүүн, хүйтэн уур амьсгал (D): • Туйлын уур амьсгал(E)
- 6. Уур амьсгалын өөрчлөлтийн шалтгаан юу вэ? • Агаар мандлын өөрчлөлт • Байгалийн хүчин зүйлс: – Галт уулын дэлбэрэлт – Чулуун мандлын хавтангийн шилжилт – Нарны өөрчлөлт • Хүний үйл ажиллагааны хүчин зүйлс – Агаар мандалд “хүлэмжийн хий” ялгаруулж буй бүхий л зүйлс орно.
- 7. Миланковичийн мөчлөг уур амьсгалд нөлөөлөх нь 3 төрлийн удаан хугацааны мөчлөгийн өөрчлөлт уур амьсгалд нөлөөлдөг байна. Дэлхийн тэнхлэгийн өөрчлөлт Дэлхийн орбит өөрчлөгдөх Дэлхийн тэнхлэгийн хазгайн өнцөг өөрчлөгдөх Экватор Экваторын хавтгай Дэлхий Дэлхий Нар орбит
- 8. Далай ба уур амьсгал • Дэлхийн далай уур амьсгалд ихээхэн нөлөөлдөг • Экватор орчмоос ихээхэн дулааныг Хойд Атлантруу, мөн эсрэг чиглэлрүү хүйтэн усыг зөөж байдаг. Энэ нь Европ тивийг бусад өргөрөгт орших газруудаас илүү дулаан байх шалтгааны нэг болдог.
- 9. El Niño and La Niña Далай тэнгис ба уур амьсгалын хамаарлыг илтгэх үзэгдэл бол El Niño ба La Niña хэмээх үзэгдэл юм. Хэвийн үед салхи дулаан усыг (улаан) Номхон далайн баруун зүгрүү зөөдөг. Харин хүйтэн ус далайн гүнд Номхон далайн зүүн тийш шилждэг. Перу Экватор Экватор Индонези Усны шилжилт Номхон далай Перу Экватор Индонези Перу Усны шилжилт Эль-Нино нөхцөл. Харьцангуй дулаан ус Өмнөд Америкийн эрэгт хүрэх бөгөөд хүйтэн усны босоо ургал байхгүйгээс агаарын температур нэмэгдэнэ. Номхон далайн хэвийн нөхцөл: Экваторын дагуух салхиар харьцангуй дулаан далайн ус баруун зүг рүү шилжинэ. Өмнөд Америкийн эргийн дагуу хүйтэн ус дээш (босоо урсгал) шилжинэ. Ла-Нина нөхцөл. Харьцангуй дулаан ус жирийн үеийнхээс илүү хол баруун зүг рүү шилжинэ.
- 10. El Niño and La Niña Хэвийн нөхцөл улаан = дулаан хөх = хүйтэн Эль-Нино Дулаан ус зүүн тийш тархана Ла-Нина Хүйтэн ус баруун тийш тархдаг
- 11. Хүлэмжийн хий гэж юу вэ? Хүлэмжийн хий нь нарнаас ирж буй цацраг туяаг өөртөө шингээж аван цацруулдаг нэгэн төрлийн агаарын давхарга юм.
- 12. Хүлэмжийн хийн гол ялгаруулагчид www.stuffintheair.com/global-energy-balance.html
- 14. Дэлхийн агаар мандал дахь нүүрстөрөгчийн давхар исэл аж үйлдвэрийн хувьсгалын эхэн үеэс 30%-иар өссөн байна. Энэ нь агаар мандалд удаан хадгалагдаж байгаа бөгөөд ихэнх нь хатуу түлшний шаталтаас гаралтай Нүүрстөрөгчийн давхар исэл
- 15. • CO2-ын агууламж сүүлийн 200 жилийн дотор 33% нэмэгдсэн байна. • Энэ нь сүүлийн 400,000 жил, магадгүй 20 сая жилийн хамгийн өндөр түвшинд байж магадгүй.
- 16. Нүүрстөрөгчийн давхар ислийн агууламж нэмэгдэж буй гол шалтгаан нь: • Нүүрс гэх мэт хатуу түлшийг шатааснаар агаар мандалд CO2-ын агууламж нэмэгдэж байна. • Ойн нөөцийн хомсдол буюу ой модыг ихээр огтлон сүйтгэсэн нь агаар мандал дахь хүчилтөрөгчийн хэмжээг буруулж нүүрстөрөгчийн хэмжээг нэмэгдүүлдэг. .
- 17. Метан www.epa.gov/climatechange Метан хий нь нүүрсний олборлолт, хог хаягдал булах, мөн хөдөө аж ахуй, ялангуяа мах, сүүний үхрийн аж ахуй үйл ажиллагаатай холбоотой бий болдог.
- 18. Азотын дутуу исэл www.epa.gov/climatechange Азотын дутуу исэл нь автомашин, цахилгаа ба дулаан станцын түлшнээс мөн ХАА-гаас ялгардаг.
- 19. Нарны гэрэл машины салхины шилийг гаднаас нь нэвтрэн дотор талыг нь дулаацуулдаг. Гэвч салхины шил дулааныг буцааж дамжуулан гаргадаггүй. Иймд автомашины дотор улам халуун болсоор байдаг.
- 20. Нарны цацраг дэлхийн агаар мандлыг нэвтрэн тусна. Нарны цацрагын зарим хэсэг нь Сансарын уудамруу буцаж ойдог. Дэлхийн гадарга халахад үүссэн цацраг буцаж ойдог Гэвч хүлэмжийн хийн нөлөөгөөр агаар мандлаас дэлхийрүү буцаж ойдог
- 21. Уур амьсгалын дулаарал • Уур амьсгалын дулаарал нь дараах байдлаар ажиглагдаж байна: – Дэлхийн агаарын ба далайн усны температурын өсөлт – Цас, мөсний хайлалт – Далайн усны түвшний өөрчлөлт
- 22. (а) Дэлхийн гадаргын дундаж температур (б) Далайн усны дундаж түвшин (в) Дэлхийн хойд хагасын цасан бүрхэвч Сая км 2 Температур ( 0 С) (Сая км 2 ) ( 0 С) 1961-1990 оны хоорондох өөрчлөлт
- 23. Агаарын температурын өөрчлөлт 1880-1884 Температурын өөрчлөлт 0С
- 38. Уур амьсгалын өөрчлөлтийг судлах: Мөсний цөмийг судлах • Мөстлөг ба мөсөн бүрхэвч нь хэдэн сая жилийн туршид хуримтлагдан бий болсон байдаг. • Энэ явцад тухайн үеийнхээ давхарга бүрд хийн бөмбөлгийг агуулж байдаг. • Эрдэмтэд мөсний цөмийг өрөмдөж хийн бөмбөлөгт дүн шинжилгээ хийж уур амьсгалын өөрчлөлтийг судалдаг.
- 39. Уур амьсгалын өөрчлөлтийг судлах: Тоосонцорын судалгаа • Эрдэмтэд эртний нуурын ѐроолын хурдасыг өрөмдөж судалдаг. • Хурдасны давхарга бүр дэх ургамлын төрлийг тодорхойлох нь тухайн үеийн уур амьсгалыг судлах боломж олгодог. • Эндээс шууд ба шууд бус нотлох баримтыг олж авдаг.
- 40. Уур амьсгалын өөрчлөлтийг судлах: Шууд дээж авч судлах • Эрдэмтэд Хавайн станц дээр 1950 оноос хойш тэмдэглэгдсэн агаар мандал дахь нүүртөрөгчийн давхар ислийн хэмжээг судалж байна. • Уг судалгаагаар түүний хэмжээ 315-373 болж нэмэгдсээр байна. • Өөрчлөлтийн хэмжээ өвөл зунаас хамаарч ихсэж багасаж байдаг.
- 41. Уур амьсгалын өөрчлөлтийг судлах: Загварчлан судлах • Уур амьсгал цаашид хэрхэн өөрчлөгдөхийг мэдэхийн тулд загвар ашиглан судалдаг. • Өнгөрсөн үеийн мэдээллээр компьютерийн загварчлал ашиглан цаашид хэрхэн өөрчлөгдөх талаар дүн шинжилгээ хийдэг.
- 42. Байгалийн ба хүний хүчин зүйлийг тооцоход = тохиромжгүй. 2 хүчин зүйлийг хамтад нь ашиглавал = илүү үр дүнтэй.
- 43. Дэлхийн дундаж температур нэмэгдсээр байна. 100 0.0740.018 50 0.1280.026 Хамгийн халуун байсан 12 жил: 2001,1997,1995,1999,1998,2005,2003,20 02,2004,2006,1990,2000 Period Rate Years /decade
- 44. Дэлхийн гадаргын температур (1855-2010)
- 45. Уур амьсгалын өөрчлөлтийн нотолгоонууд • Мөсөн бүрхэвчийн талбай багасах 1875 2004
- 47. Мөсөн бүрхэвч ба цэвдэгт газрын талбайн өөрчлөлт Улирлын цэвдэг бүхий газрын талбай 1901-2002 оны хооронд 7%- иар буурсан Мөстлөгийн талбай 1990 оноос огцом буурч байна.
- 48. Цасан бүрхэвч, Арктикийн тэнгисийн мөсний багасалт Хаврын цасан бүрхэвчийн хэмжээ 1980 оноос 5%-иар багассан. Арктикийн мөсөн бүрхэвч 2.7%-иар багассан. (Зун: 7.4%-иар)
- 49. Уур амьсгалын өөрчлөлтийн бусад нотолгоонууд • Далайн усны дулааны нөөц нэмэгдэж байна. Атлантын далайн усны температур:
- 50. Сүүлийн 50 жил дэх дулааны нөөцийн өөрчлөлт [нэгж: 1022 жоул]
- 51. Дэлхийн дулааны нөөц 1955-2005 онд нэмэгдсэн Зарим жилүүдэд өсөж, бууурч байгаа боловч нийлбэр дүнгээрээ нэмэгдсэн байна.
- 52. Далайн усны түвшинг хиймэл дагуулаас тодорхойлохд: Сүүлийн 10 жилд 4 см нэмэгдсэн
- 54. Доорх зарим үзэгдэл үйл явцаар өөрчлөлтийг илрүүлэн судалж байна. • Хар салхи • Шороон шуурга • Мөндөр • Аянга, цахилгаан • Антарктикийн мөсөн бүрхэвч Сүүлийн жилүүдэд уур амьсгалын өөрчлөлтийг шууд ажиглан судалж байна.
- 55. Эртний судалгааны өгөгдлийг ашиглах • Тухайлбал, Модын цагираг Bristlecone-ийн нарс (АНУ) 10000 жилийн настай
- 56. Дэлхийн бөмбөрцгийн хойд хагасын температурыг МЭ 700-2000 оны хоорондох өөрчлөлтийг тооцоолсон нь: Сүүлийн 100 жилд температур илүү их нэмэгдсэн нь харагдаж байна.
- 57. Энэ бүхнээс дүгнэж үзэхэд: • Дэлхийн гадаргын температур 1900 оноос хойш 0.6°С- аар нэмэгдсэн байна • Дулаарал нь дэлхийн өнцөг булан бүрт өөр өөрөөр илэрч буй хэдий ч сүүлийн 25 орчим жилийн хугацаанд хаа сайгүй дулаарсан бөгөөд маш цөөхөн газруудад хүйтэн болсон байна. • Бусад өөрчлөлтүүд.: – Далайн түвшин ойролцоогоор 20 см-ээр нэмэгдсэн, – Далайн усны дулаан нөөц нэмэгдсэн, – Бараг бүх уулын мөсөн гол, мөтслөг ухарсан байна
- 58. Эхлээд бид уур амьсгалын өөрчлөлт нь хүн бүрийн асуудал юм гэдгийг хүлээн зөвшөөрөх ѐстой. Ямар ч байгууллага, Засгийн газар, эсвэл эрдэмтэн л энэ бүхнийг өөрчлөхгүй. Хүн бүр бүгд хамтдаа энэхүү асуудлйг шийдэх болно. Учир нь бидний амьдралын хэв маягаас шалтгаалж байгаа билээ. Тиймээс бид амьдралын хэв маягаа өөрчлөх хэрэгтэй. Бид юу хийж чадах вэ?
- 59. • Тохируулдаг халаагуур, хөргүүр ашиглах • Цонх ба хаалгаа цаг агаарын нөхцлөөс хамааран шалгаж засах • Цаг агаарт тохируулж хувцаслах • Зуух ба хөргүүрийн шүүлтүүрийг цэвэрлэх • Ашиглагдаагүй өрөөний дулаан ба хөргүүрийг унтраах • Тусгаарлагч хөшиг суулгах • Гэрийнхээ нар тусдаг хэсэгт ургамал тарих Халаалт ба хөргөлт
- 60. Халуун усыг гамтай ашиглах • Усанд орохдоо удаан орохгүй байх • Шүршүүрийн толгойгоо ус багаар гоождогоор солих • Шүдээ угаахдаа усаа аяганд хийх • Аяга тавгаа саванд ус хийж угааж байх Айл өрхийн цахилгаан эрчим хүчний 17%-ийг ус халаахад ашигладаг
- 61. • Урьдчилан төлөвлөх - нэг аялалд хэд хэдэн зарлага хийж байна. • Алхах эсвэл дугуйгаар явах. Энэ нь эрүүл мэндэд ч их ашигтай. • Таны машины хөдөлгүүр нь сайн ажиллаж буй эсэхийг шалгаарай. • Дугуйгаа зөв хийлэх нь шатахууныг хэмнэнэ. • Машинаа дундаа хэрэглэх эсвэл сургуулийн автобусаар явах. • Нийтийн тээврийг дэмжих. • Бага хөдөлгүүртэй машин эсвэл цахилгаан ба хосолмол хөдөлгүүртэй машин авах. Автомашины зөв хэрэглээ
- 62. • Дахин боловсруулах болон дахин боловсруулсан бүтээгдэхүүн худалдан авах. • Сав баглаа боодол багатай бүтээгдэхүүнийг сонгох хэрэгтэй. Үнэхээр чухал биш бол худалдан авалт хийхгүй байх. • Дэлгүүрээс худалдан авалт хийхдээ даавуун уут хэрэглэх. Хог хаягдлыг багасгах