1. 1.0 1.1
PENGENALAN ANATOMI DAN FISIOLOGI
Anatomi
Anatomi ialah bidang sains yang berkaitan dengan struktur tubuh manusia. Anatomi
juga dikenali sebagai morfologi atau sains bentuk. Bidang ini mula dikaji sejak
2300 tahun dahulu dan masih berkembang sehingga kini. Perkataan anatomi berasal
daripada perkataan Greek yang bermaksud memotong atau membelah anggota badan
untuk melihat strukturnya. Selain itu, anatomi terbahagi kepada beberapa
subdisiplin seperti anatomi kasar (gross) dan mikroskopik. Anatomi kasar
mengkaji tentang struktur tubuh yang dapat dilihat dengan mata kasar seperti
struktur tulang, paru-paru dan otot. Anatomi mikroskopik (histologi) ialah
kajian tisu dengan bantuan mikroskop.
1.2
Fisiologi
Anatomi berkait rapat dengan fisiologi iaitu mengkaji fungsi struktur tubuh
badan. Sebagai contoh, tulang-tulang kaki yang panjang dan tebal seperti femur,
tibia dan fibula dapat menyokong berat badan kita.
1.3
Organisasi Struktur Manusia
Tubuh badan manusia terdiri daripada unit-unit kecil yang dikenali sebagai atom
dan berada pada aras pertama struktur manusia iaitu aras kimia. Atom ini
bergabung sesama sendiri untuk membentuk molekul-molekul dan menjadi aras sel.
Sel merupakan benda hidup paling kecil pada badan manusia serta berfungsi
sebagai pengangkut nutrien dan oksigen, menjalankan tindak balas metabolism dan
mengeluarkan CO2 daripada tubuh manusia. Seterusnya adalah aras tisu iaitu
sekumpulan sel yang menjalankan fungsi khusus yang sama. Terdapat empat jenis
tisu dalam badan manusia iaitu tisu epitilium, tisu penghubung, tisu otot dan
tisu saraf.

2. ANATOMI DAN FISIOLOGI
Aras organ merupakan struktur diskrit yang terbentuk hasil daripada gabungan dua
atau lebih tisu. Kebanyakan organ mempunyai keempat-empat jenis tisu seperti
hati, ginjal dan jantung. Aras sistem terbentuk hasil daripada gabungan beberapa
organ yang berbeza bagi menghasilkan tugas-tugas tertentu seperti organ-organ
sistem respiratori. kesejahteraan kehidupan Seterusnya, aras organisasi
tertinggi ialah aras organisma yang merangkumi kesemua aras yang berfungsi untuk
mencapai
Rajah 1: Aras Kompleksiti Struktur Manusia
2

3. ANATOMI DAN FISIOLOGI
1.5
Sistem-sistem Tubuh Manusia
Terdapat 11 jenis sistem tubuh manusia yang mempunyai fungsi-fungsi khusus.
Rajah 2: Jenis-jenis Sistem Tubuh Manusia
3

4. ANATOMI DAN FISIOLOGI
Jenis-jenis Sistem Tubuh Manusia 1. Sistem Integumentari
Rajah 3:Struktur Kulit
Rajah 4:Struktur Kuku Komponen Utama Kulit Rambut Kuku Kelenjar peluh Fungsi
Melindungi dan mengelak kecederaan pada tisu-tisu dalaman Pembalut luar tubuh
Sintesis vitamin D Peka pada rangsangan sakit, sejuk, panas, tekanan dan
sentuhan. Mengkumuhkan air, asid urik dan lebihan garam mineral.
• • • • •
4

5. ANATOMI DAN FISIOLOGI
2. Sistem Rangka
Komponen Utama Tulang rangka Kartilej Ligamen Sendi
• • • • • •
Fungsi Memberi bentuk dan mengekalkan bentuk badan Menyokong berat badan
Melindungi organ-organ dalaman Tuas untuk pergerakan badan Lokasi pembentukan
sel darah merah dan putih serta platelet dalam sum-sum tulang Lokasi perlekatan
otot
5

6. ANATOMI DAN FISIOLOGI
3. Sistem Otot
Komponen Utama Otot rangka • • • • •
Fungsi Menghasilkan lokomotor Mengekalkan postur badan Menghasilkan haba melalui
aktiviti sel di dalam otot Mempamerkan ekspresi muka Menstabilkan sendi
6

7. ANATOMI DAN FISIOLOGI
4. Sistem Saraf
Komponen Utama Otak Saraf tunjang Saraf periferi Reseptor • • •
Fungsi Sistem kawalan tindak balas pantas badan Mengesan, menerima dan bergerak
balas terhadap rangsangan yang diterima. Menyimpan maklumat yang diterima
7

8. ANATOMI DAN FISIOLOGI
5. Sistem Endokrin
Komponen Utama Kelenjar: Tiroid Pituitari Adrenal Pankreas •
Fungsi Kelenjar merembeskan hormon untuk menyelaras dan mengawal atur proses
fungsi tubuh seperti pertumbuhan, reproduktif dan metabolisma Mengubahsuai
aktiviti sistem organ-organ yang lain dengan bertindak balas secara perlahan
terhadap struktur atau persekitaran.
•
8

9. ANATOMI DAN FISIOLOGI
6. Sistem Kardiovaskular
Komponen Utama Jantung Darah Salur darah • •
Fungsi Jantung mengepam darah Darah merupakan pengangkutan utama badan dengan
membawa hormon, nutrien dan oksigen ke seluruh badan serta bahan kumuh seperti
karbon dioksida ke sistem respiratori Salur darah menyerap oksigen dari paru-
paru ke jantung secara resapan
•
7. Sistem Limfatik
9

10. ANATOMI DAN FISIOLOGI
Komponen Utama Nodus limfa Pembuluh limfatik Duktus torasik Timus • • •
Fungsi Rumah kepada sel darah putih yang menjadi sistem pertahanan badan
Menghasilkan limfosit Mengangkut bahan kumuh dari tisu ke sistem darah untuk
diuraikan oleh hati
8. Sistem Respiratori
10

11. ANATOMI DAN FISIOLOGI
Komponen Utama Rongga hidung Farinks Larinks Bronkiol Paru-paru • • •
Fungsi Membekalkan oksigen ke dalam darah dan mengkumuhkan karbon dioksida
Pertukaran gas oksigen dan karbon dioksida antara paruparu Mengekalkan keadaan
dan persekitaran dalaman tubuh yang stabil (homeostasis)
9. Sistem Pencernaan
11

12. ANATOMI DAN FISIOLOGI
Komponen Utama Rongga mulut Esofagus Perut Usus besar Usus kecil Rektum Ileum
Hati • •
Fungsi Memecahkan makanan kepada unit-unit kecil yang boleh diserap oleh darah
Makanan yang tidak dicernakan dikumuhkan dalam bentuk najis
10. Sistem Urinari
12

13. ANATOMI DAN FISIOLOGI
Komponen Utama Ginjal Pundi kencing Ureter Uretra • • •
Fungsi Menyingkirkan bahan kumuh nitrogen dari badan Mengawal air dan eletrolit
Mengawal keseimbangan asid-bes dalam darah
11. Sistem Reproduktif
13

14. ANATOMI DAN FISIOLOGI
Komponen Utama Lelaki: Testis Penis Pundi postat Skrotum Vasikel semen
Perempuan: Ovari Tiub Fallopio Uterus Vagina
Fungsi • • • Menghasilkan zuriat Testis menghasilkan sperma dan hormon
seks lelaki Duktus dan kelenjar membantu menyalurkan sperma ke trek reproduktif
wanita
• •
Ovari menghasilkan telur dan hormon seks wanita Uterus merupakan lokasi
persenyawaan antara sperma dan ovum dalam perkembangan janin semasa kehamilan
1.6
Kesimpulan
14

15. ANATOMI DAN FISIOLOGI
Sistem-sistem yang berfungsi dengan baik dapat memantapkan keefisenan organisma.
Kerosakkan terhadap sistem dalam tubuh akan memberi kesan kepada sistem-sistem
lain. Sebagai contoh, kesan rokok akan menyebabkan prestasi kerja menurun. Ini
berlaku apabila tar daripada rokok telah menyelaputi pundi-pundi udara di
alveoli dan menyebabkan resapan oksigen berkurangan. Tanpa oksigen yang
mencukupi, tubuh manusia tidak dapat menghasilkan tenaga bagi keperluan aktiviti
daya tahan. Secara tidak langsung juga, keupayaan aerobic akan berkurangan.
1.7
Rujukan
15

16. ANATOMI DAN FISIOLOGI
Mohd Khairi & Borhannudin (2005). Buku Teks Sains Sukan Tingkatan 5. Selangor:
H.l Holdings Sdn. Bhd. Dzulkifli & Jamaliyah (2004). Buku Teks Sains Sukan
Tingkatan 4. Selangor: H.l Holdings Sdn. Bhd. Pusat Perkembangan Kurikulum
(2004). Buku Sumber Sains Sukan Tingkatan 5. Kuala Lumpur: Kementerian
Pendidikan Malaysia. Pusat Perkembangan Kurikulum (2002). Buku Sumber Sains
Sukan Tingkatan 4. Kuala Lumpur: Kementerian Pendidikan Malaysia. Argosy.(2009).
Visible Body : Discover Human Anatomy Like Never Before. Retrieved 2007 from
http://www.visiblebody.com/ Donald A.B. (2008). Medline Plus : Trusted Health
Information for You. Retrieved Oktober 10, 1993 from
http://www.nlm.nih.gov/MEDLINEPLUS/ency/ imagepages/ 19678.htm
16