Van schrijflei tot ipad - historie

1. Historiek gemeentelijke lagere school – deel 2.
Van schrijflei tot iPad.
In een vorige bijdrage van Info Borsbeek liet het Documentatiecentrum haar licht schijnen op de locatie van de
verdwenen dorpsschool of gemeentelijke lagere school naast de kerk Sint-Jakob aan de Jozef Reusenslei.
Vandaag het vervolg van dit heemkundig verhaal.
Door het toenemende leerlingenaantal besliste de gemeenteraad op 13 januari 1906 om een nieuwe
gemeenteschool te bouwen aan de Korte Nieuwstraat, later Korte Smisbergstraat, sinds 1930 Jan Frans Stynenlei.
J. F. Stynen was, naast gemeentesecretaris en ontvanger van het Weldadigheidsbureel, ook onderwijzer in de ge-
meentelijke lagere school van 1893 tot aan zijn overlijden op 26 augustus 1916.
Op 23 februari 1907 werd de koopakte van de bouwgrond, oppervlakte 1173,75 m², toen eigendom van Louis
Torfs, burgemeester van Lint, en van de Antwerpse Godshuizen, in de gemeenteraad goedgekeurd.
Het tekenen van de bouwplannen werd toevertrouwd aan architect Louis Gife, die ook de bouwplannen van de
pastorij en het oud-gemeentehuis ontwierp.
Bouwondernemer G. Van Beirs uit Lier mocht toen het twee klaslokalen tellende schooltje bouwen voor 21456
BEF.
In 1909 werd er al een derde klaslokaal bijgebouwd.
Het schoolgebouw zou in de loop der jaren verder worden uitgebreid en enkele lokalen kregen een andere
bestemming.
Bekijk daarvoor verder in dit artikel de plattegrond van de oude lagere gemeenteschool, verschenen in de
jubileumbrochure ‘100 jaar - gemeentelijke lagere school Borsbeek – 1887/1987’.
Hieronder de enige foto uit het archief Stan Mortelmans, waarop je de toen nog drie klaslokalen tellende ge-
meentelijke lagere school ziet.
Over de Rosekapellewijk was er uiteraard op dat moment nog geen sprake.
1923 – Borsbeek – richting noord.
Links op de achtergrond:
de ‘nieuwe’ gemeentelijk lagere school,
het gebouw met de gele stip.
Midden op achtergrond:
de de Robianostraat en de kloosteringang.
Rechts op de achtergrond:
de lagere meisjes- en kleuterschool O.-L.-Vrouw, nu vrije basisschool Sint-Jozef.
Uiterst rechts vooraan naast de ingangspoort van het klooster:
de smeedijzeren poort van het kerkhof rond de Sint-Jakobskerk.

2. 1899
Op deze foto alle leerlingen van de gemeente-
lijke lagere school. Allemaal gekleed in hun
‘zondagse’ pak. Toen nog een gemengde
school. Vanaf 1902 terug een gemeentelijke
lagere jongensschool, toen het gemeentebe-
stuur de vrije meisjesschool O.-L.-Vrouw als
aangenomen school had erkend. Op de foto:
. links: de in 1887 aangestelde onderwijzer
Frans Laureys.
. rechts: Maria Reyniers, onderwijzeres in
Handwerk en echtgenote van mees-
ter Laureys.
In 1866 is 53% van de totale Belgische bevol-
king nog analfabeet, in 1890 is dat 38% en in
1911 is dat nog 25%. Vandaag nog amper
voor te stellen. Het gemiddeld aantal leerlingen
per onderwijzer(es) daalt van 61 in 1875 tot
44 in 1911. Daarom vroeger in kleine scholen
het bestaan van ‘graadklassen’. Vandaag een
uitzondering.
1889
Frans Laureys alias Sus Patat, zo genoemd
omdat hij vaak over groenten en ‘patatten’
sprak, gaf in de tuin van het vandaag
verdwenen schoolhuis aan J. Reusenslei
tuinbouwonderricht. Dat deze tuin er toen
altijd piekfijn bij lag, was meegenomen.
Soms gebeurde het dat een paar leerlingen op
de duiven moesten letten als deze tijdens de
schooluren naar hun duiventil terugkeerden.
Op deze foto - de oudste klasfoto van de ge-
meentelijke lagere school - houdt elke leerling
‘didactisch’ materiaal vast. Vermoedelijk een
term, die vroeger nog niet tot het onderwijs-
jargon behoorde.
1918
De volledige lagere school – 109 leerlingen -
op de ‘gevoelige plaat’ op het einde van eerste
wereldoorlog. Op de achtergrond het drie
klaslokalen tellende schoolgebouw en enkele
fruitbomen. Het onderwijzend personeel op dat
ogenblik en poserend op deze foto: hoofd-
onderwijzer A. Mortelmans en de onderwijzers
J. Vervloet en F. Resseler, respectievelijk de
dikke, de lange en de kleine meester genoemd.
Deze drie leerkrachten gaven elk les aan twee
leerjaren in één klaslokaal. Even in een
notendop het verloop van een schooldag –
omstreeks 1920 - in deze gemeentelijke lagere
school. Om 08.15 u. opende het schoolhoofd
eerst de ijzeren poort voor de toegangsweg in
de voortuin van de school, palend aan de J.F.
Stynenlei, en vervolgens de hoge poort van het
schoolgebouw. Met een handbel kondigde hij
het begin en het einde van de lessen aan. Het was de tijd van de schrijflei, een schrijfplank van leisteen in een
houten kader, en de griffel, een schrijfstift, vaak ook van leisteen. Op de voorzijde van deze schrijflei kwam het
dagwerk, op de achterzijde stond wat niet onmiddellijk mocht verwijderd worden zoals gedichten en andere
weetjes, die moesten gememoriseerd worden. Iedere schoolbank of lessenaar, voor telkens 2 leerlingen, was
uitgerust met een geglazuurde inktpot. Met de linkerhand schrijven mocht niet. De catechismus en de gewijde
geschiedenis vormden telkens de hoofdmoot in elke – katholieke – godsdienstles. Naast rekenen, moedertaal,
geschiedenis en aardrijkskunde was schoonschrift bijna een ‘ambacht’, die door iedere leerling nauwgezet moest
uitgevoerd worden. Franse les werd vanaf 1912 dagelijks gegeven van 11.30 tot 12 u., en waarvoor de
onderwijzers toen apart werden vergoed. Er was toen nog geen turnleraar: iedere onderwijzer gaf toen – volgens
godsvrucht en vermogen – Zweedse gymnastiekles op de toen nog niet betegelde speelplaats.

3. Op 1 september 1970 werd de gemeentelijke
jongensschool terug een gemengde lagere school.
Door de gestage bevolkingsaangroei in ons dorp
tijdens tweede helft van vorige eeuw, was het
toenmalige gemeentebestuur genoodzaakt om een
compleet nieuw schoolgebouw, palend aan de oude
gemeenteschool, te bouwen. De eerste steenlegging
vond plaats op 19 september 1981.
Vanaf 1 september 1989 werd de gemeenteschool
een basisschool: d.w.z. een kleuter- én een lagere
school.
De basisschool kreeg tijdens de eeuwwisseling ook
een eigen naam: ‘De Klinker’.
Tijdens het voorjaar in 2017 verdween het oudste
gedeelte van de gemeenteschool aan de J.F. Stynen-
lei onder de slopershamer.
In afwachting van de renovatie, de heropbouw en de
uitbreiding van het huidige schoolgebouw verhuisden
in 2017 na de paasvakantie de 45 leerkrachten en
de 530 kleuters en leerlingen naar de ‘Tirolerhofsite’
aan de August Van Putlei 56.
Nog even en deze gemeentelijke basisschool aan de
J. Fr. Stynenlei begint met ‘een schone lei’.
Of is het vandaag met een iPad?
De nieuwe gemeentelijke basisschool De Klinker - gezien vanaf de Jan Frans Stynenlei - realisatie 2017/2018.
Tekst: Johan Mortelmans.
Foto’s: archief Stan Mortelmans en DocC Borsbeek.