Wie met klokken schiet wint de oorlog niet.

1. Wie met klokken schiet, wint de oorlog niet!
Klokkenroof in Borsbeek.
Kerk Sint-Jakob – 1949.
Archief DocC.
Het opeisen van torenklokken ten tijde van oorlog was niet verwonderlijk: om oorlog te
voeren, had men grote hoeveelheden metaal nodig, waaronder koper, tin, ijzer en lood.
Tijdens de 15de
eeuw werden er al klokken uit kerktorens gehaald om er oorlogstuig van
te maken.
Tijdens het Franse bewind (1794-1815) werd in 1797 de kerk Sint-Jakob gesloten en het
kruis van de kerktoren gehaald. De klepels werden uit de klokken gehaald.
En in 1799 werden de klokken geroofd door de Franse bezetter.
Deze kerkklokken werden hersmolten om er kanonnen van te maken. De eerste klok-
kenroof in Borsbeek was een feit! Het werd stil achter de galmgaten van onze kerktoren!
Tijdens de 19de
eeuw werden twee nieuwe klokken in de toren opgehangen: de klok
“Jacobus” , 520 kg, geschonken door de parochianen, en de klok “Immaculata”, 840 kg,
geschonken door Jan Frans Van Bouwel, respectievelijk in 1838 en in 1856.
In België werden tijdens de eerste wereldoorlog (1914-1918) de klokken willekeurig uit
de kerktorens gehaald door de Duitse bezetter. Borsbeek bleef toen gespaard van deze
diefstal.
Tijdens de tweede wereldoorlog (1940-1945) werden nagenoeg overal in het Duitse Rijk
kerkklokken opgehaald en vervolgens vanuit depots getransporteerd naar Duitse smelt-
ovens om vervolgens in de wapenindustrie terecht te komen.
Ook België en Nederland zouden niet aan deze klokkenroof ontsnappen: dankzij een
verplichte inventarisatie, opgelegd bij het begin van de oorlog, wisten de Duitsers perfect
hoeveel klokken er in elke kerktoren hingen.
Tegen deze inbeslagname werd fel geprotesteerd. Men sprak van diefstal van gewijde
liturgische voorwerpen, van klokkenroof, van misdaad.
Sommige kerkgangers dachten hoopvol: wie met klokken schiet, wint de oorlog niet!

2. 18 juni 1943: de klok Immaculata wordt uit de kerktoren gehaald.
Archief Stan Mortelmans
Op 17 juni 1943 werden de 2 klokken – Jacobus en Immaculata – voor een laatste maal
geluid voordat de firma Van Campenhout-Halen uit Brussel de grootste klok Immaculata
uit de toren haalde.
Het weghalen van deze klok op vrijdag, 18 juni 1943, werd stiekem gefotografeerd door
de Borsbekenaar wijlen Chris Wessels vanop de speelplaats van de vrije lagere meisjes-
school, nu vrije basisschool Sint-Jozef.
De kleinere klok Jacobus werd op woensdag, 1 maart 1944, in beslag genomen en
weggevoerd.
Tijdelijk werd het klokje, 12 kg zwaar, toen hangend aan de epistelkant of de zuidzijde
van het altaar, in de kerktoren opgehangen.
Op 30 april 1946 werd een akkoord gesloten met de parochie Sint-Hubertus in Berchem:
er werden tijdelijk twee kerkklokken uitgeleend aan de parochie Sint-Jakob.
De eerste tonen van deze “interimklokken” galmden over Borsbeek op 19 mei 1946.
Vrij snel, op 2 oktober 1949, werd be-
slist om 2 nieuwe klokken aan te kopen.
Deze nieuwe klokken werden op 15 no-
vember 1951 geleverd.
In afwachting van de wijding, die 10
dagen later plaatsvond, stonden beide
klokken tentoongesteld in de kerk.
Beide klokken kregen dezelfde doopnaam
als hun ”voorgangers”: Immaculata en
Jacobus.
Op 30 november 1951 werden de klokken
in de toren geplaatst.
Immaculata Jacobus
Archief Stan Mortelmans
Tekst: Johan Mortelmans