Παρουσιάζεται ο σχηματισμός και η σημασία των εγκλίσεων στο λόγο.

1. Εγκλίσεις
Οι διάφορες μορφές που παίρνει το ρήμα μέσα στο λόγο για να
εκφράσει την ψυχική διάθεση εκείνου που ενεργεί ή παθαίνει κάτι ή
βρίσκεται σε μια κατάσταση

2. Μαθαίνω τις
εγκλίσειςΠόσες και ποιες είναι οι εγκλίσεις;
Τα ρήματα
εμφανίζονται με
5 μορφές

3. Μαθαίνω τις
εγκλίσεις
Είναι αυτές που έχουν
διαφορετικούς τύπους
για τα διαφορετικά
πρόσωπα του ρήματος
Είναι αυτές που έχουν
τον ίδιο τύπο για τα
διαφορετικά πρόσωπα
του ρήματος
Κάνω πειράματα στο σπίτι.
Μου αρέσει να κάνω πειράματα στο σπίτι.
Κάνε πειράματα στο σπίτι.
Κάνοντας πειράματα στο σπίτι μαθαίνω
καλύτερα.
Έχω κάνει πειράματα στο σπίτι.

4. Μαθαίνω τις
εγκλίσεις
Χρόνος Οριστική
Ενεστώτας Κοιτάζ-ω
Παρατατικός Κοίταζ-α
Μέλλοντας εξ. Θα κοιτάζ-ω
Αόριστος Κοίταξ-α
Μέλλοντας στ. Θα κοιτάξ-ω
Παρακείμενος Έχω κοιτάξ-ει
Υπερσυντέλικος Είχα κοιτάξ-ει
Συντελεσμένος Μέλ. Θα έχω κοιτάξ-ει
Οριστική: Σχηματισμός

5. Μαθαίνω τις
εγκλίσειςΟριστική
• Η οριστική είναι η έγκλιση που εκφράζει το πραγματικό, το βέβαιο, αυτό
που δεν αμφισβητείται.
• Πχ. Ο Γιάννης διαβάζει το βιβλίο. (πραγματικό)
• Πχ. Το νερό της θάλασσας είναι αλμυρό. (βέβαιο)
Ας τις μελετήσουμε πιο αναλυτικά   
Όταν περιγράφω κάτι ως πραγματικό/βέβαιο, το τοποθετώ στη χρονική βαθμίδα στην οποία
συνέβη/συμβαίνει/θα συμβεί (δηλ. παρόν/παρελθόν/μέλλον). Γι' αυτό και η οριστική έγκλιση
σχηματίζει τύπους στους διάφορους χρόνους (οριστική ενεστώτα, παρατατικού, αορίστου, συνοπτικού
μέλλοντα, εξακολουθητικού μέλλοντα, παρακειμένου, υπερσυντελίκου, συντελεσμένου μέλλοντα).

6. Μαθαίνω τις
εγκλίσειςΗ οριστική μπορεί να φανερώνει:
• Το δυνατό (αυτό που μπορεί να γίνει).
• Σχηματίζεται με το μόριο θα και Παρατατικός ή Υπερσυντέλικος
• Πχ. Θα θυσίαζα ολόκληρη την περιουσία μου για να γίνω καλά. (θα μπορούσα
να)
• Πχ. Εγώ στη θέση του θα είχα αντιμετωπίσει με άλλον τρόπο την κρίση. (θα
μπορούσα να)
• Το πιθανό. Σχηματίζεται με το μόριο θα και οριστική κάθε χρόνου
• Πχ. Ο Κώστας θα κοιμάται τώρα. (ίσως κοιμάται…)

7. Μαθαίνω τις
εγκλίσειςΗ οριστική μπορεί να φανερώνει:
• Ευχή. Σχηματίζεται με τα ευχετικά επιρρήματα άμποτε, είθε, μακάρι + να, το μόριο
ας + οριστική παρελθοντικού χρόνου.
• Πχ. Μακάρι να πραγματοποιούνταν τα όνειρά σου.
• Πχ. Ας κέρδιζα εγώ το λαχείο και τότε θα έβλεπες πώς θα ζούσα.
• Στο σχηματισμό των προτάσεων επιθυμίας, όταν φανερώνει άρνηση, σχηματίζεται με το μη(ν).
• Μακάρι να μην σε είχα γνωρίσει.
• Παράκληση. Στις προτάσεις κρίσεως η άρνηση σχηματίζεται με το δε(ν)
• Πχ. Δε μου δίνεις το μολύβι σου; (Δώσε μου σε παρακαλώ…)
• Πχ. Δεν πάμε βόλτα με το αυτοκίνητο. (πάμε μια βόλτα … σε παρακαλώ)

8. Μαθαίνω τις
εγκλίσειςΥποτακτική: Σχηματισμός
• Η υποτακτική φανερώνει κάτι που επιθυμούμε ή που είναι
ενδεχόμενο (μπορεί) να συμβεί.
• Πχ. Αν βρω το χρόνο, θα έρθω να παίξουμε. (είναι ενδεχόμενο)
• Η υποτακτική συνοδεύεται από τα μόρια: να, ας καθώς και από
τους συνδέσμους αν, εάν, σαν, όταν, πριν, πριν να, μόλις,
προτού, άμα, να, για να, μη(ν), μήπως
• Μέσα στο λόγο, όμως παίρνει και άλλες συγγενικές σημασίες.
Ας τις μελετήσουμε πιο αναλυτικά   

9. Μαθαίνω τις
εγκλίσειςΥποτακτική: Σχηματισμός
Όταν περιγράφω κάτι ως επιθυμητό/αβέβαιο δεν το τοποθετώ σε χρονική βαθμίδα. Έτσι, η
υποτακτική είναι άχρονη έγκλιση.
Οι βασικοί και πιο συνηθισμένοι τύποι της υποτακτικής σχηματίζονται με το να + τους τρεις απλούς
τύπους ποιού ενεργείας (εξακολουθητικό, συνοπτικό, συντελεσμένο).
αριθμοί πρόσωπο
Εξακολουθητική
(πράξη επαναλαμβανόμενη
με μεγάλη διάρκεια)
Συνοπτική
(Πράξη με μικρή διάρκεια,
στιγμιαία)
Συντελεσμένη
(πράξη που έχει ολοκληρωθεί
πριν από κάποια άλλη)
ενικός
α να τρέχω να τρέξω να έχω τρέξει
β να τρέχεις να τρέξεις να έχεις τρέξει
γ να τρέχεις να τρέξεις να έχεις τρέξει
πληθυντικός
α να τρέχουμε να τρέξουμε να έχουμε τρέξει
β να τρέχετε να τρέξετε να έχετε τρέξει
γ να τρέχουν να τρέξουν να έχουν τρέξει

10. Μαθαίνω τις
εγκλίσειςΥποτακτική: Σχηματισμός
αριθμοί πρόσωπο
Εξακολουθητική
(πράξη επαναλαμβανόμενη
με μεγάλη διάρκεια)
Συνοπτική
(Πράξη με μικρή διάρκεια,
στιγμιαία)
Συντελεσμένη
(πράξη που έχει ολοκληρωθεί
πριν από κάποια άλλη)
ενικός
α να δένομαι να δεθώ να έχω δεθεί
β να δένεσαι να δεθείς να έχεις δεθεί
γ να δένεται να δεθεί να έχεις δεθεί
πληθυντικός
α να δενόμαστε να δεθούμε να έχουμε δεθεί
β να δένεστε να δεθείτε να έχετε δεθεί
γ να δένονται να δεθούν να έχουν δεθεί

11. Μαθαίνω τις
εγκλίσειςΗ υποτακτική φανερώνει:
• Προτροπή.
• Πχ. Ας περιμένουμε λίγο, μέχρι να έρθουν και οι άλλοι.
• Παραχώρηση.
• Πχ. Ας έρθει κι αυτός, αφού δεν μπορούμε να κάναμε αλλιώς.
• Ευχή.
• Πχ. Μακάρι να γίνει σπουδαίος γιατρός.

12. Μαθαίνω τις
εγκλίσειςΗ υποτακτική φανερώνει:
• Το δυνατό (αυτό που μπορεί να γίνει).
• Πχ. Έλα να δεις τι κάνει το παιδί σου. (μπορείς να έρθεις και να δεις)
• Πχ. Τότε να δεις τι αξίζω. (μπορεί να δεις)
• Απορία.
• Πχ. Να πάω; Να μην πάω; Δεν ξέρω τι να κάνω.
• Το πιθανό.
• Πχ. Έρθεις δεν έρθεις εγώ θα πάω βόλτα.
• Προσταγή ή απαγόρευση
• Πχ. Μην πειράζεις το μωρό.
χρησιμοποιείται το μη(ν),
αλλά και σε κάποιες
περιπτώσεις και το δε(ν)
Στις προτάσεις επιθυμίας
(εκφράζει απορία ή
προσταγή) που έχουν
άρνηση

13. Μαθαίνω τις
εγκλίσειςΠροστακτική
• Η προστακτική φανερώνει την επιθυμία ως προσταγή
• Πχ. Τρέξε γρήγορα.
• Η προστακτική χρησιμοποιείται στις ανεξάρτητες προτάσεις, είναι έγκλιση των
προτάσεων επιθυμίας και όταν εκφράζει άρνηση χρησιμοποιείται το μη(ν)

14. Μαθαίνω τις
εγκλίσειςΠροστακτική: Σχηματισμός
Όταν περιγράφω κάτι που απαιτώ την πραγματοποίησή του, δεν το τοποθετώ
σε χρονική βαθμίδα. Έτσι, η προστακτική είναι άχρονη έγκλιση.
Η προστακτική σχηματίζεται με τον εξακολουθητικό και με τον συνοπτικό
τύπο του ποιού ενεργείας
αριθμοί πρόσωπο
Εξακολουθητική
(πράξη επαναλαμβανόμενη
με μεγάλη διάρκεια)
Συνοπτική
(Πράξη με μικρή διάρκεια,
στιγμιαία)
ενικός
α - -
β γράφε γράψε
γ - -
πληθυντικός
α - -
β γράφετε γράψετε (γράψτε)
γ -
Ενεργητική
φωνή

15. Μαθαίνω τις
εγκλίσειςΠροστακτική: Σχηματισμός
αριθμοί πρόσωπο
Εξακολουθητική
(πράξη επαναλαμβανόμενη
με μεγάλη διάρκεια)
Συνοπτική
(Πράξη με μικρή διάρκεια,
στιγμιαία)
ενικός
α - -
β (δένου) δέσου
γ - -
πληθυντικός
α - -
β (δένεστε) δεθείτε
γ -
Ρήμα: δένομαι
Παθητική
φωνή

16. Μαθαίνω τις
εγκλίσειςΗ προστακτική φανερώνει:
• Προσταγή ή επιθυμία
• Πχ. Δώσε μου το μολύβι μου.
• Προτροπή
• Πχ. Ανοίξτε τα βιβλία σας.
• Απαγόρευση
• Πχ. Μην κάνετε φασαρία.
• Παράκληση
• Πχ. Βοήθησέ τον Θεέ μου!
• Ευχή
• Πχ. Άντε, παιδί μου, στο καλό.
• Έντονη ενέργεια
• Πχ. Λέγε, λέγε τον έπεισες.

17. Μαθαίνω τις
εγκλίσειςΜετοχή
• Η μετοχή είναι και ρήμα και επίθετο· άλλωστε η λέξη μετοχή αυτό
σημαίνει, ότι δηλαδή μετέχει και στο ρήμα και στο επίθετο.
• Η μετοχή είναι ένας τύπος του ρήματος που:
• μας δείχνει τον τρόπο με τον οποίο γίνεται αυτό που περιγράφει το ρήμα,
• π.χ. Η Νίκη ήρθε κλαίγοντας, ενώ η Ελένη ήρθε γελώντας (πώς ήρθαν η Νίκη
και η Ελένη;)
• δίνει μια ιδιότητα σε ένα ουσιαστικό (όπως και το επίθετο),
• π.χ. είμαι πολύ χαρούμενος, γιατί ήρθε η αγαπημένη μου Ελένη.

18. Μαθαίνω τις
εγκλίσειςΜετοχή: Σχηματισμός
• Οι μετοχές διακρίνονται σε δύο μεγάλες ομάδες
• Τις άκλιτες
• Οι άκλιτες έχουν κατάληξη –οντας ή ώντας πχ. λέγοντας, χαμογελώντας, και
παράγονται από ρήματα της ενεργητικής φωνής.
• Τις κλιτές
• Οι μετοχές αυτές παράγονται από ρήματα της παθητικής φωνής και έχουν
διάφορες καταλήξεις

19. Μαθαίνω τις
εγκλίσειςΚλιτή μετοχή: Σχηματισμός
κατάληξη παράδειγμα
-ώμενος, -ώμενη, -ώμενο τιμώμενος, τιμώμενη, τιμώμενο
-άμενος, -άμενη, -άμενο
-ούμενος, -ούμενη, -ούμενο
-όμενος, -όμενη, -όμενο
τρεμάμενος, …
κρατούμενος,…
εμπορευόμενος,…
-μένος, -μένη, -μένο. δεμένος, …
Τα ρήματα σε –εύω: μαγεύω  μαγεμένος
Τα ρήματα σε -ίζω, -οίζω, -είζω, -ήζω, -ύζω, διατηρούν και στη μετοχή το το (ι) το πριν από το ζ (ι, οι,
ει, η, υ). π.χ. αθροισμένος, πρησμένος, δακρυσμένος
-μμένος, -μμένη, -μμένο Τα ρήματα της πρώτης συζυγίας (όχι της δεύτερης), που έχουν χαρακτήρα (π, β, φ, πτ), σχηματίζουν
μετοχή με 2μμ. Πχ. αναμμένος, γραμμένος
-ωμένος, -ώμενη, -ώμενο Σχηματίζονται από ρήματα σε -ώνω: απλωμένος, …
-ημένος, -ημένη, -ημένο Σχηματίζονται από ρήματα σε –αίνω: μαθημένος, …
-υσμένος, -υσμένη, -υσμένο
-υμένος, -ημένη, -υμένο
Σχηματίζονται από τα ρήματα σε –υνω: μολυσμένος, απομακρυσμένος
διευκολυμέvος
-ημένος, -ημένη, -ημένο
–ισμένος, -ισμένη, -ισμένο
Τα ρήματα της δεύτερης συζυγίας (-ώ): αγαπημένος, μελετημένος, ακουμπισμένος, δυστυχισμένος,
ξαγρυπvισμέvος

20. Μαθαίνω τις
εγκλίσειςΑπαρέμφατο
• Στη νέα ελληνική ρόλο απαρεμφάτου παίζουν μόνον δύο τύποι, το
απαρέμφατο ενεργητικής φωνής (σε –ει) και αυτό της παθητικής
(σε –θει).
• Σχηματίζεται με το βοηθητικό ρήμα «έχω», για την απόδοση των
συντελεσμένων ρηματικών χρόνων, όπως για παράδειγμα: έχω
γράψει, είχε διαβάσει, έχω δεθεί, θα έχουν γραφτεί, …

21. Μαθαίνω τις
εγκλίσειςΠηγές
• http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/Theoria%20
arxaia/Egliseis.htm
• http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/Theoria%20
Nea/egliseis-rim-NE.htm
• Γούπος Θ., Βρυώνης Κ., Ζιάραγκας Ι., Γλώσσα Ε΄Δημοτικού, εκδ.
Κέδρος.
• Σάκκου Ν., Γλωσσικές Ασκήσεις Ε΄ Δημοτικού, εκδ. Σαββάλας.
• Παπαναστασίου, Γ., Εφαρμοσμένη Γραμματική της Δημοτικής και
Συντακτικό, τομ. Α, Αθήνα 2002.