1. RISALAH RAMADHAN 1433 H /2012 M
SAM TENGKU AMPUAN JEMAAH, SUNGAI BESAR
ADAB MENYAMBUT HARI RAYA Tafsirnya: "Dan hendaklah kamu mencukupkan bilangannya dan hendaklah kamu mengagungkan Allah
atas petunjukNya yang diberikan kepadamu, supaya kamu bersyukur."(Surah Al-Baqarah : 185)
Sebagai hadiah kemenangan orang-orang Islam dalam perjuangan mengengkang hawa nafsu di Di pagi Hari Raya pula disunatkan mandi kerana Hari Raya sebagaimana yang
bulan Ramadhan Allah Subhanahu wa Ta‘ala membalasnya dengan satu hari yang dinamakan ‘Idulfitri atau diriwayatkan oleh Ibnu ‘Abbas dan Al-Fakih bin Sa‘d Radhiallahu ‘anhum bahawa Rasulullah
Hari Raya Fitrah, di mana Allah Subhanahu wa Ta‘ala menghalalkan mereka berbuka puasa dan Shallallahu ‘alaihi wasallam melakukan mandi pada Hari Raya Fitrah dan Hari Raya Adha. Hadits ini
mengharamkan berpuasa pada hari tersebut. dikeluarkan oleh Ibnu Majah.
Dalam keghairahan menyambut Hari Raya yang mulia adalah wajar ianya disambut mengikut Di samping itu disunatkan juga memakai pakaian yang sebagus-bagusnya, memakai
lunas- lunas yang digariskan oleh Syara‘ dan tidak dicampurbaurkan dengan perkara-perkara yang harum-haruman dan menghilangkan segala bau-bau yang tidak elok. Tidak kira sama ada orang itu
dilarang atau yang diharamkan. Hari Raya memang tidak boleh disamakan dengan sambutan perayaan- hendak keluar pergi ke masjid untuk menunaikan sembahyang Hari Raya ataupun duduk sahaja di
perayaan yang lain, kerana ianya merupakan kurniaan Allah Subhanahu wa Ta‘ala khusus kepada hamba- rumah, kerana hari tersebut merupakan hari untuk berhias-hias dan berelok-elok. Diriwayatkan daripada
hamba yang beribadat dan berjuang melawan hawa nafsu sepanjang bulan Ramadhan. Ja‘far bin Muhammad daripada bapanya daripada datuknya:
Apakah adab-adab dan perkara-perkara sunat yang dilakukan ketika menyambut kedatangan Hari Raya? Maksudnya: "Bahawasanya Shallallahu ‘alaihi wasallam memakai kain yang bergaris-garis (untuk
diperselimutkan pada badan) pada setiap kali Hari Raya."
Banyak fadilat atau kelebihan yang terdapat pada malam Hari Raya. Oleh sebab itu, di antara
adab-adab dan perkara-perkara sunat yang telah digariskan oleh Syara‘ untuk kita melakukannya ialah (Hadits riwayat Al-Syafi‘e dan Al-Baghawi)
menghidupkan malam Hari Raya itu dengan melakukan amal-amal ibadat seperti mendirikan sembahyang
fardhu secara berjemaah, melakukan sembahyang sunat, bertakbir, memanjatkan doa ke hadrat Ilahi dan
melakukan apa- apa jua bentuk perkara yang berkebajikan. Sebelum keluar pergi ke masjid untuk menunaikan sembahyang sunat Hari Raya Fitrah
disunatkan makan dan minum terlebih dahulu kerana mengikut apa yang dilakukan oleh Rasulullah
Shallallahu ‘alaihi wasallam sebagaimana yang diriwayatkan daripada Anas Radhiallahu ‘anhu, beliau
Al-Imam Al-Syafie Rahimahullahu Ta‘ala telah menegaskan bahawa malam Hari Raya itu berkata:
adalah di antara malam-malam yang mudah diperkenankan doa, sebagaimana beliau berkata di dalam
kitabnya Al-Umm: "Telah sampai kepada kami bahawasanya pernah dikatakan, sesungguhnya doa itu
sungguh mustajab pada lima malam; malam Jumaat, malam Hari Raya Adha, malam Hari Raya Maksudnya: "Nabi Shallallahu ‘alaihi wasallam tidak keluar pada waktu pagi Hari Raya Fitrah sehingga
Fitrah, awal malam Rajab dan malam Nisfu Sya‘ban. Baginda makan (terlebih dahulu) beberapa biji tamar dan Baginda memakannya dalam bilangan ganjil."
(Hadits riwayat Al-Bukhari dan Ahmad)
Perlu diingat juga, kelebihan menghidupkan malam Hari Raya itu tidak akan diperolehi
melainkan dengan mengisi dan menghidupkan sebahagian besar malam tersebut, sebagaimana mengikut Selain itu, Hari Raya merupakan hari kemenangan dan kegembiraan, maka sebab itu
pendapat yang shahih. disunatkan bagi sesama muslim saling mengucapkan tahniah antara satu sama lain dengan
mengucapkan:
Kemeriahan Hari Raya lebih dirasai apabila laungan takbir bergema. Namun begitu, tidak
bermakna takbir itu semata-mata untuk memeriahkan suasana tetapi lebih dari itu, ianya lebih bersifat untuk Ertinya: "Semoga Allah menerima daripada kita dan menerimaNya daripada awak."
melahirkan rasa kesyukuran dan mengagungkan Allah Subhanahu wa Ta‘ala. Allah memerintahkan
kepada kita mengakui akan kebesaran dan keagunganNya dengan mengucapkan takbir. Daripada Jubair bin Nufair, di mana beliau merupakan salah seorang Tabi‘en (orang-orang
yang datang setelah Sahabat Nabi Shallallahu ‘alaihi wasallam) telah berkata (maksudnya): "Sahabat-
Ucapan takbir pada malam Hari Raya itu merupakan ibadah yang kita lakukan untuk melepaskan sahabat Rasulullah Shallallahu ‘alaihi wasallam apabila mereka berjumpa di Hari Raya, setengahnya
Ramadhan dan untuk menyambut kedatangan ‘Idulfitri. Oleh sebab itu, disunatkan kepada kita mengucapkan kepada setengah yang lain:
mengucapkan takbir dengan mengangkat suara, bermula waktunya dari terbenam matahari malam Hari Raya
sehingga imam mengangkat takbiratul ihram sembahyang Hari Raya. Firman Allah Ta‘ala: Ertinya: "Semoga Allah menerima daripada kami dan menerimaNya daripada awak."
Surau SAMTAJ@program Ihya’Ramadhan 1433H Page 1
2. Menurut pandangan jumhur ulama bahawa mengucapkan tahniah di Hari Raya merupakan Dalam keghairahan menyambut Hari Raya, perlu diingat jangan sekali-kali sampai lupa
sesuatu perkara yang disyari‘atkan di dalam Islam. kewajipan kita kepada Allah Ta‘ala iaitu mendirikan sembahyang fardhu, dan kerana terlalu
seronok jangan pula adanya berlaku perlanggaran batasan-batasan agama.
Al-Imam Al-Qalyubi menaqalkan daripada Al-Imam Ibnu Hajar bahawa memberi atau
mengucapkan tahniah pada hari-hari raya, bulan-bulan dan tahun- tahun (kerana ketibaannya) merupakan Apa yang di harapkan daripada sambutan Hari Raya sebenarnya bukannya semata-mata
perkara yang disunatkan. Al-Imam Al-Baijuri mengatakan: Inilah yang yang dii‘timadkan.(Al-Mausu‘ah Al- kegembiraan atau keseronokan tetapi yang lebih penting dan lebih utama lagi ialah mendapatkan
Fiqhiyyah, Juz 14, m.s. 100) keberkatan dan keredhaan Allah Subhanahu wa Ta‘ala. Semoga kita semuanya mendapat keberkatan
dan keredhaan Allah Subhanahu wa Ta‘ala kerana menghidupkan, membesarkan dan mengagungkan
Hari Raya Idulfiri.
Manakala itu pula, amalan saling ziarah menziarahi rumah terutama sekali saudara mara terdekat
dan sahabat handai merupakan suatu tradisi yang sentiasa diamalkan ketika menyambut Hari Raya. Amalan
ini juga sebenarnya termasuk di dalam perkara yang digemari dan disyariatkan di dalam Islam.
Dalil yang menunjukkan pensyariatannya sebagaimana yang diriwayatkan daripada Aisyah
Radhiallahu ‘anha, beliau berkata:
Maksudnya: "Rasulullah Shallallahu ‘alaihi wasallam masuk kepadaku, dan di sisiku ada dua orang anak
perempuan yang menyanyi dengan nyanyian Bu‘ats. Lalu Baginda baring di atas hamparan dan
memalingkan mukanya, dan kemudian Abu Bakar masuk, lalu mengherdikku dengan berkata: "Seruling
syaitan di sisi (di tempat) Nabi Shallallahu ‘alaihi wasallam!" Rasulullah Shallallahu ‘alaihi wasallam
menghadap kepada Abu Bakar lalu berkata: "Biarkan mereka berdua itu." Melalui riwayat Hisyam Baginda
menambah: "Wahai Abu Bakar, masing-masing kaum ada hari rayanya, dan hari ini adalah Hari Raya kita."
(Hadits riwayat Al-Bukhari)
Al-Hafizh Ibnu Hajar Al-‘Asqalani menerangkan di dalam kitabnya Fath Al-Baari bahawa
kedatangan atau masuknya Abu Bakar Radhiallahu ‘anhu ke dalam rumah Rasulullah Shallallahu ‘alaihi
wasallam menunjukkan seolah-olah Abu Bakar Radhiallahu ‘anhu datang sebagai pengunjung atau penziarah
selepas masuknya Rasulullah Shallallahu ‘alaihi wasallam ke dalam rumah Baginda.
(Al-Fath Al-Baari, Juz 3, m.s. 116 & Al-Mausu‘ah Al-Fiqhiyyah, Juz 31, m.s. 117)
Sehubungan dengan perkara ziarah menziarahi ini, adalah ditekankan kepada orang yang pergi
berziarah supaya sentiasa komited terhadap etika ziarah yang ditetapkan oleh Islam. Umpamanya hendaklah
meminta izin atau memberi salam sebelum masuk, tidak menghadapkan muka langsung ke arah
pintu, menjaga adab kesopanan ketika berada di dalam rumah orang yang diziarahi, memilih waktu
yang sesuai untuk berziarah dan sebagainya.
Surau SAMTAJ@program Ihya’Ramadhan 1433H Page 2
3. ADAB-ADAB DAN SUNAT-SUNAT HARI RAYA -Waktu bermula pada kedua-dua hari Raya ialah selepas gelincir
matahari iaitu masuknya hari baru iaitu selepas masuknya waktu
1- D i s u n a t k a n m a n d i d a n m e m b e r s i h k a n d i r i (niat mandi sunat Hari
maghrib. Berakhir setelah imam bertakbiratul ihram untuk solat
Raya). Hukum sunatnya diqiyaskan dengan hukum sunat mandi Jumaat
kerana Hari Raya ialah hari berhimpunnya manusia. Mana-mana waktu atau sunat Hari Raya.
tempat yg berlakunya perhimpunan manusia, maka disunatkan mandi.
2- Takbir muqayyad : Takbir selepas menunaikan solat sama ada
solat tunai mahupun qadha', fardhu mahupun sunat kerana
Bahkan disunatkan mandi kepada semua, samada yg ingin
takbir ialah syiar waktu. Takbir muqayyad selepas solat tidak
m e n g h a d i r i s o l a t H a r i R a y a a t a u p u n t i d a k kerana mandi ini bertujuan
disunatkan pada malam Aidilfitri menurut pendapat yg ashah
untuk menzahirkan kecantikan.
dalam mazhab Syafie. Walaubagaimanapun, takbir yg bergema
di masjid-masjid pada malam Aidilfitri tidaklah dianggap sebagai
Disunatkan membersihkan diri dengan m e n c u k u r b u k u - b u l u p a d a t u b u h , bidaah yg keji kerana ia boleh dianggap sebagai takbir mutlak
memotong kuku (cara potong kuku klik SINI), menghilangkan bau- dan bukan takbir muqayyad yg dikhususkan selepas solat.
bau yg tidak menyenangkan dari badan dan pakaian dan memakai
wangi-wangian.
-Waktu bermula dari subuh Hari Arafah iaitu 9 Zulhijjah
sehingga asar Hari Tasyriq iaitu 13 Zulhijjah.
2- Disunatkan makan dahulu sebelum solat sunat Aidilfitri (afdhal makan
tamar dengan bilangan ganjil) jika tidak sempat makan di rumah, maka Tidak disunatkan takbir selepas sujud tilawah dan sujud syukur kerana
makan di jalanan, musolla dan sebagainya supaya dapat membezakan kedua- duanya bukan solat.
Aidilfitri dengan hari sebelumnya yg diwajibkan berpuasa. M a n a k a l a b a g i
Aidiladha, disunatkan makan selepas Solat Raya supaya makanan
*Ini semuanya bagi orang yg tidak mengerjakan haji. Bagi yg mengerjakan
yg mula-mula dimakan pada hari itu ialah daging korban yg berkat.
haji, maka bagi mereka ada hukum-hukum yg khas.
Anas radiyallahuanhu meriwayatkan, "Nabi Sollallahualaihiwasallam tidak
keluar pada Aidilfitri sehinggalah Baginda memakan beberapa tamar,
Baginda memakannya dengan bilangan ganjil." Riwayat Bukhari 5- P e r g i a w a l k e m u s o l l a b a g i m a k m u m , manakala bagi imam
disunatkan untuk lewat sedikit sehingga tiba waktu untuk solat kerana
mengikut perbuatan Nabi Muhammad Sollallahualaihiwasallam.
3- M e m a k a i p a k a i a n y g p a l i n g b a g u s , w a l a u p u n b u k a n b e r w a r n a
Disunatkan bagi imam untuk melewatkan solat sunat Aidilfitri untuk
putih kerana tujuannya untuk menzahirkan nikmat. Tetapi jika
memberi ruang kepada umat Islam untuk membayar zakat fitrah pada
warna putih maka terhimpun padanya dua sunat; pakaian yg bagus
waktu yg afdhal iaitu sebelum solat, manakala disunatkan menyegerakan
dan warna putih iaitu warna yg paling afdhal.
solat sunat Aidiladha untuk segera menjalankan acara korban.
Surau SAMTAJ@program Ihya’Ramadhan 1433H Page 3
4. 6- D i s u n a t k a n b e r j a l a n d a n m e l a l u i j a l a n y g b e r b e z a k e t i k a p e r g i 9- S o l a t s u n a t m u t l a k . Tiada solat sunat khas sebelum dan selepas
dan ketika pulang. Tidak menaiki kenderaan melainkan kerana solat Hari Raya. Tetapi harus bagi selain imam untuk solat sunat
terdapat keuzuran seperti sakit, lemah dan jauh, maka tidak
(nafilah) mutlak pada Hari Raya selepas naiknya matahari sebelum
mengapa untuk menaiki kenderaan. Jabir radiyallahuanhu
menunaikan solat Hari Raya ataupun selepasnya (bukan dengan niat
meriwayatkan, "Adalah Nabi Muhammad Sollallahualaihiwasallam
solat sunat sebelum dan selepas Solat Sunat Hari Raya). Kerana tiada
apabila Hari Raya, Baginda membezakan jalan (pergi melalui jalan
lain dan pulang melalui jalan lain). Riwayat Bukhari. yg lebih penting daripada solat. Abu Burdah, Anas, Al-Hasan dan Jabir
bin Zaid solat sebelum keluarnya imam pada Hari Raya - Riwayat
Baihaqi.
Disunatkan ketika pergi ke musolla untuk melalui jalan yg lebih
jauh kerana pergi lebih afdhal daripada pulang. Supaya jalan-jalan
yg dilaluinya menjadi saksi atas ibadatnya dan supaya
Adapun bagi imam, dimakruhkan baginya solat sunat sebelum Solat
memperbanyakkan pahalanya. Ini disunatkan dalam setiap ibadat
Sunat Hari Raya dan selepasnya kerana menyibukkan dirinya dengan
seperti Solat Jumaat, Haji dan menziarahi orang sakit.
perbuatan yg tidak penting. Diriwayatkan daripada Ibnu Abbas
radiyallahuanhuma "Sesungguhnya Nabi Sollallahualaihiwasallam keluar
7- Disunatkan wanita untuk hadir ke kawasan Solat Hari Raya pada Hari Aidilfitri, lalu solat dua rakaat (solat sunat Hari Raya),
(walaupun berada dalam keadaan uzur dan tidak boleh solat, tetapi Baginda tidak solat sebelum dan selepasnya." Riwayat Bukhari.
t i d a k d i b e n a r k a n m a s u k k e m a s j i d k e r a n a u z u r ) . Tujuannya untuk
menyaksikan kebaikan, doa umat Islam dan mendengar khutbah.
Imam Syafie rahimahullah berkata, “ T e l a h s a m p a i k h a b a r k e p a d a
Tidak dibenarkan wanita memakai wangi-wangian melainkan yg kami, bahawa doa dimakbulkan pada 5 malam. Malam Jumaat,
baunya hanya memadai untuk dirinya sahaja. dua malam hari raya, malam awal Rejab dan malam Nisfu
Syaaban.”
8 - M e n g h i d u p k a n m a l a m H a r i memberi a n s o l a t , m e m b a c a A l -
Disunatkan saling R a y a d e n g ucapan tahniah
Q u r a n , kpd isesama a d a n i s t i g h f a r . Walaupun: hadith- hadith yg
b e r z k i r , b e r d o muslim di hari raya
menceritakan kelebihannya berstatus dhaif, tetapi dibenarkan untuk tujuan
Rujukan : Al-Muktamad fi al-Fiqh as-Syafie karangan Dr. Muhammad Az-
"Semoga Allah menerima daripada kita dan
fadhail amal. Abu Umamah radiyallahuanhu meriwayatkan bahawa
menerimaNya daripada awak." Zuhaili hafizahullah.
Rasulullah Sollallahualaihiwasallam bersabda, "Sesiapa yg
menghidupkan dua malam Hari Raya, maka hatinya tidak akan mati
pada hari matinya seluruh hati."
Surau SAMTAJ@program Ihya’Ramadhan 1433H Page 4
