- พื้นฐานทฤษฎี: ระบบซับซ้อนและทฤษฎีโกลาหล - ความหมายของเงินตรา ประวัติความเป็นมา และรูปแบบระบบเศรษฐกิจ - พื้นฐานเงินคริปโต เงินดิจิทัล ระบบเศรษฐกิจฐานดิจิทัล และการลงทุนขั้นพื้นฐาน - การลงทุนขั้นสูง และการคาดการณ์อนาคต (foresight) เกี่ยวกับเงินคริปโตและเงินดิจิทัล - การบรรยายนี้เป็นเสมือนการแนะนำเบื้องต้นยังไม่ได้ลงลึกในรายละเอียด ซึ่งหากจะทำดังนั้นจะต้องใช้เวลามากกว่านี้ และการบรรยายนี้ไม่ใช่การแนะนำให้ลงทุนในสินทรัพย์ใด ๆ - เนื่องจากเป็นการบรรยายสาธารณะจึงจะเคร่งครัดต่อหลักฐานทางวิชาการ

1. เงินดิจิทัลและระบบเศรษฐกิจฐานดิจิทัล
กานต์ ยืนยง
GSPA
NIDA การบรรยายความรู้สาธารณะเศรษฐกิจฐานดิจิทัล

2. หัวข้อการวิจัย (Research Focus)
อภิภูมิรัฐศาสตร์ (Meta-geopolitics), ทฤษฎีรัฐประศาสนศาสตร์และ
นโยบายสาธารณะ (Public Administration Theory and Policy
Science), ธรรมาภิบาลและระเบียบธรรมาภิบาลโลก (Governance
and Global Governance), อาเซียนและอุษาคเนย์ศึกษา (ASEAN
and Southeast Asian Study), สังคมศาสตร์วิทยาการคอมพิวเตอร์
(Computational Social Science), แบบจำลองภาคี (Agent-based
Model), ปรากฏการณ์วิทยา (Phenomenology), ระบบซับซ้อน
(Complexity Theory), การวางแผนฉากทัศน์ (Scenario Planning)
กานต์ ยืนยง
• ผู้ก่อตั้งและนักวิจัย: สถาบันสยามอินเทลลิเจนซ์ยูนิต
• นักศึกษาปริญญาเอก: สาขานโยบายสาธารณะและการพัฒนา
หลักสูตรนานาชาติ คณะรัฐประศาสนศาสตร์ สถาบันบัณฑิต
พัฒนบริหารศาสตร์
• สมาชิกภาพถาวรสมาคมรัฐประศาสนศาสตร์แห่งประเทศไทย (PAAT)
• ติดต่อ: info@geopolitics.asia; http://www.geopolitics.asia;
http://gotoknow.org/blog/deconstruct; http://
sikkha.medium.com; http://www.twitter.com/sikkha

3. หัวข้อการบรรยาย
• พื้นฐานทฤษฎี: ระบบซับซ้อนและทฤษฎีโกลาหล
• ความหมายของเงินตรา ประวัติความเป็นมา และรูปแบบระบบเศรษฐกิจ
• พื้นฐานเงินคริปโต เงินดิจิทัล ระบบเศรษฐกิจฐานดิจิทัล และการลงทุนขั้น
พื้นฐาน
• การลงทุนขั้นสูง และการคาดการณ์อนาคต (foresight) เกี่ยวกับเงินคริป
โตและเงินดิจิทัล
• การบรรยายนี้เป็นเสมือนการแนะนำเบื้องต้นยังไม่ได้ลงลึกในรายละเอียด
ซึ่งหากจะทำดังนั้นจะต้องใช้เวลามากกว่านี้ และการบรรยายนี้ไม่ใช่การ
แนะนำให้ลงทุนในสินทรัพย์ใด ๆ
• เนื่องจากเป็นการบรรยายสาธารณะจึงจะเคร่งครัดต่อหลักฐานทางวิชาการ
https://www.economist.com/weeklyedition/2021-05-08

4. ทําความเข้าใจกันก่อน
• ปรากฎการณ์ในธรรมชาติโดยส่วนใหญ่มีลักษณะที่เรียกว่า “ระบบซับซ้อนแบบปรับตัว
ได้” (Complex Adaptive Systems: CAS) ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของระบบโกลาหล (Chaotic
System) พบทั้งในวิทยาศาสตร์ธรรมชาติและวิทยาศาสตร์เชิงสังคม อาทิเช่น ตลาดหุ้น ระบบ
เศรษฐกิจ การจราจร ระบบการเมืองทั้งในและต่างประเทศ ฯลฯ
• ลักษณะของระบบแบบ CAS คือมีลักษณะไม่เป็นเส้นตรง (nonlinearity) มีปฏิสัมพันธ์ระหว่างเอ
เจนท์ที่มีมากมายและหลากหลายอย่างคึกคักและทั่วถึง จึงมีระบบตั้งต้นเป็นตัวแปรที่มีความอ่อน
ไหวสูงแต่ไม่ใช่การสุ่มแบบสมบูรณ์แบบแต่ต้น (โกลาหลแต่ไม่ใ่ช่ไร้ระเบียบ) ทำให้การคาดการณ์
ระยะสั้นพอเป็นไปได้ แต่การคาดการณ์ระยะยาวมีโอกาสผิดพลาดสูง (ในระยะยาวมีลักษณะสุ่ม)
• การปรับตัวได้ของระบบเกิดมาจากปรากฎการณ์ระบบที่ผุดบังเกิดขึ้นมาโดยบังเอิญ
(emergence) ที่มาจากปฏิสัมพันธ์ของทั้งกลไกป้อนกลับเชิงบวก (กระตุ้นการเปลี่ยนแปลง) และ
กลไกป้อนกลับเชิงลบ (ยับยั้งการเปลี่ยนแปลง) ทั้งหมดเป็นปรากฎการณ์อัตโนมัติระหว่างการ
เปลี่ยนแปลงตามธรรมชาติมิใช่ถูกกำหนดหรือออกแบบมาแต่แรกโดยระบบ
• การคาดการณ์ที่ดีที่สุดมีความแม่นยำเพียง 70% จากการใช้วิธีวิเคราะห์สหสัมพันธ์ของตัวแปรใน
ระบบ ผสมผสานกับการสอบถามจากผู้เชี่ยวชาญ (Dunn, 2018: 121)
• ความแตกต่างระหว่าง CAS กับ Chaos คือ CAS มีลักษณะย้ำรอยประวัติศาสตร์ของตัวเอง (ใน
ทางวิชาการคือ path dependence) ระหว่างการวิวัฒน์ของระบบไปสู่คุณภาพใหม่ https://www.gotoknow.org/posts/688786
In the controlled lab
In the natural environment

5. Path Dependence และ Factuality ระหว่างระบบวิวัฒน์

6. https://doi.org/10.1016/j.cor.2021.105365

7. https://observablehq.com/@geopoliticsasia/covid-19-in-thailand (Javascript D3.js; manual data retrieval), Problem Structuring
exponential
take-off
peak
The Future Cone
His face is turned toward
the past.
The moonwalk trajectory
Problem Structuring
Phase I Phase II Phase III
• การวิเคราะห์ของมนุษย์มีอคติทำให้เกิดความผิดพลาด เพราะเป็นการตัดสินจากประสบการณ์ในอดีต มากกว่าการคาดการณ์ความเปลี่ยนแปลงใหม่ในอนาคต

8. การรับมือกับสิ่งที่เราไม่รู้ว่าเราไม่รู้ (Unknown Unknowns)
• การวางแผนฉากทัศน์ (Scenario Planning) ตัวอย่างเช่นโครงการมองต์เฟลอร์เพื่อแก้ปัญหาการถือผิว
(Apartheid) ในอาฟริกาใต้ หรือโครงการฉากทัศน์ประเทศไทย (Scenario Thailand) เพื่อแก้ปัญหาความ
ขัดแย้งทางการเมืองระหว่างสีเสื้อ ทั้งสองโครงการมีคุณอดัม คาเฮน จากรีออสเป็นผู้อำนวยกระบวนการ
• การใช้ “ทีมสีแดง” (Red Team) เพื่อจำลองวิธีคิดฝ่ายตรงข้าม ตัวอย่างเช่นการที่ไอบีเอ็็มตั้งแผนกไมโคร
คอมพิวเตอร์ เพื่อจำลองวิธีคิดของบริษัทเกิดใหม่ที่มีฐานอยู่บนไมโครคอมพิวเตอร์ซึ่งต่างไปจากฐานคิดแบบ
เมนเฟรมซึ่งเป็นฐานที่มั่นของไอบีเอ็ม
• ใช้วิธี “ผู้แก้ต่างให้ปีศาจ” (Devil’s Advocate) หรือผู้คัดค้านที่คิดแบบกระแสทวน เพื่อไม่ให้วิธีคิดถูก
ครอบงำจากกระบวนทัศน์กระแสหลักมากเกินไป ตัวอย่างเช่นการประยุกต์ใช้ “กฏคนที่สิบ” (The Tenth
Man Rule) ในภาพยนตร์เรื่อง WWZ (ให้ระวังเรื่องห้องเสียงสะท้อนให้มาก!!!)
• การสร้างแบบจำลองภาคี (Agent-based Model; ABM) เพื่อดูความเป็นไปได้ของระบบวิวัฒน์จากแบบ
จำลอง อาทิ การสร้าง ABM บนพื้นฐาน SEIR เพื่อดูการเปลี่ยนแปลงเชิงระบาดวิทยาของโควิด-19
• การบริหารองค์กรแบบทำให้ผอม (lean) ปรับเปลี่ยนให้ไวว่อง (agility) เป็นเครือข่าย (network) ไม่ใช่
องค์กรแบบช่วงชั้นตายตัว (hierachical system) ใช้การออกแบบให้ปรับเปลี่ยนตลอดเวลา (agile
system) ไม่ใช่แบบชั้นน้ำตกหรือขั้นบันไดที่หวังความสมบูรณ์แบบดั้งเดิม (waterfall model) พัฒนาและ
ส่งมอบระบบให้เร็วและบ่อย (DevOps) คำนึงถึงการเปลี่ยนแปลงแบบทวีคูณ (exponential change)
และประยุกต์ใช้วิธีคิดแบบ “วัฎจักรการสังเกต” (object-oriented-decision-act or OODA loop)

9. อนาคต: ควอนตัม ปัญญาประดิษฐ์ และบล็อกเชน |QAB>
• การบรรยายที่สำคัญของศาสตราจารย์ Shoucheng Zhang เกี่ยวกับเรื่องควอนตัม ปัญญาประดิษฐ์ และบล็อก
เชนที่กูเกิล (อ่านประวัติ https://www.geopolitics.asia/post/quantum-supremacy)
• กลไกสำคัญที่สุดในการคงสภาพเชิงสถาบันหรือการขับเคลื่อนขนาดใหญ่เชิงสังคมไม่ว่าจะเป็นระบบเศรษฐกิจหรือ
การเมืองคือ “ความเชื่อมั่น” (trust); เกิดจากความไว้วางใจจากความสัมพันธ์ส่วนบุคคลที่มีมาโดยเฉพาะการร่วม
ฝ่าฟันวิกฤต และความสามารถในการแก้ปัญหา ใครแก้วิกฤตได้ดีที่สุด ควรจะได้รับความเชื่อมั่น
• CAS เป็นระบบนิเวศน์แบบพิเศษที่มีความสามารถทั้งคงสภาพและการวิวัฒน์ไปพร้อมกันโดยไม่สลายไปตาม กฏเท
อร์โมไดนามิกส์ข้อที่สอง แต่เพื่อการคงสภาพจำเป็นจะต้องปล่อย entropy (ความร้อน) ในที่สุด entropy นั้นจะ
ไปเพิ่มความไร้ระเบียบให้กับระบบนิเวศน์ที่ใหญ่ขึ้นเหนือตัว CAS นั้นเอง; CAS ที่ซับซ้อนคือระบบมีชีวิต
• เงินคริปโตขึ้นอยู่กับเทคโนโลยีสามประเภทคือ (1) การเข้ารหัสเพื่อคงสภาวะความเป็นส่วนตัว (2) บล็อกเชนเพื่อ
บรรลุฉันทามติโดยไม่จำเป็นต้องรู้จักกัน (Proof of Work Algorithm) เป็นกลไกการสร้าง Trust โดยไม่จำเป็น
ต้องรู้จักไว้เนื้อเชื่อใจกัน (การสร้าง Trust จากปฏิสัมพันธ์ของมนุษย์จะถูกจำกัดด้วยกฎของ Dunbar และการใช้
อุดมการณ์มีข้อจำกัด); Proof of Work ผลิตของเสีย (กินพลังงาน) สูง (3) การประมวลผลแบบกระจายศูนย์
ทำให้มีความยืดหยุ่นสูงการทำลายระบบทั้งหมดต้องใช้ต้นทุนมหาศาล
• ปัญญาประดิษฐ์เป็นการแก้ปัญหา optimality ของระบบที่เกิดจากปฏิสัมพันธ์ของแรงขับต่าง ๆ ในระบบและมี
การเรียนรู้เสริมแรงด้วยตัวของมันเอง ที่พ้นไปจากความสามารถของมนุษย์ (เช่น การเอาชนะการแข่งขันหมาก
ล้อมของอัลฟาโกะเหนือนักหมากล้อมเก้าดั้ง ลีแซโดล ในปี 2559) ส่วนเทคโนโลยีควอนตัมเป็นการเพิ่ม
ประสิทธิภาพทวีคูณที่เหนือกว่าเทคโนโลยีคอมพิวเตอร์ในปัจจุบัน โดยใช้คุณสมบัติ entanglement ใน Qubit
ปัจจุบันที่ทำได้มากที่สุดคือขนาด 127 Qubits ของไอบีเอ็ม (Qubits ทั้งหมดสามารถ entangle ถึงกันได้ทั้งหมด)
• ตัวอย่างเช่น การแก้ปัญหาการเข้ารหัสโดยอัลกอริทึมของชอร์ประมาณการเทียบประสิทธิภาพคอมพิวเตอร์ดั้งเดิม
ที่ 72(log N)3 ขณะนี้ระบบยังไม่มีเสถียรภาพพอ (noise) และยังทำได้ไม่ครบทุกอัลกอริทึม ถ้าแก้อุปสรรคดัง
กล่าวได้จะกลายเป็นยุคที่เรียกว่าอำนาจเหนือสูงสุดของควอนตัม (Quantum Supremacy)

10. การมาถึงของเอกปจิยสภาวะ (Singularity)
• การเปลี่ยนแปลงอย่างถึงรากที่ส่งผลถึงมูลฐานจากปัจจัยเพียงประการเดียว คือการทวีคูณของ
ประสิทธิภาพของคอมพิวเตอร์เป็นสองเท่าทุก ๆ สิบแปดเดือน ภายใต้บริบทดังต่อไปนี้:
• การเปลี่ยนแปลงจากกระบวนทัศน์ของคอมพิวเตอร์แบบเครื่องจักรแบบวอน นิวแมน ไปสู่เครื่องจักร
แบบ Neuromorphic (จากโครงการ BRAIN Initiative) และการเข้าสู่ fault-tolerant quantum
computer era
• การเปลี่ยนกระบวนทัศน์การวิจัยวิทยาศาสตร์จาก empirical based ไปสู่ computer modeling
+ big data = eScience และการแพร่กระจายไปสู่ทั้งวิทยาศาสตร์ธรรมชาติและวิทยาศาสตร์สังคม
(NGS2 และ GT ของ DARPA) ในแง่ Biotech คือการเปลี่ยนจาก in-vivo & in-vitro -> in-silico
• อรุณรุ่งของอุตสาหกรรมแบบ MBNRIC (Med-Bio-Nano-Robo-Info-Cognitive) ดูการเสริมแรง
จากปริมาณการลงทุนและผลการวิจัยใน Biotech
• เหตุการณ์ที่คอมพิวเตอร์สามารถเอาชนะมนุษย์ทั้งในเชิง optimality และความคิดสร้างสรรค์ เมื่อ
เทียบกับสติปัญญารวมหมู่ของมนุษย์ทั้งมวลบนผืนพิภพ
• มนุษย์จำเป็นจะต้องเปลี่ยนแปลงเพื่อผสานกับคอมพิวเตอร์ (H+ หรือ Transhumanism) ต่อไปจะ
เป็นยุค post-antropocene
• มองในแง่นี้วิธีคิดแบบ Industry 4.0 และ Thailand 4.0 จึงค่อนข้างฉาบฉวย
• ระบบเงินตราและระบบเศรษฐกิจแบบเดิมไม่สามารถรองรับการเปลี่ยนแปลงครั้งใหม่นี้ได้อีก
ตัวอย่างเช่น แอปเปิล ไมโครซอฟต์ อเมซอน อัลฟาเบต และเฟสบุ๊ค ล้วนมีมูลค่าระดับ Trillion
“The coming technological singularity: How to survive in the post-human era”
by Verner Vinge
in the symposium “Vision 21: Interdisciplinary Science and Engineering in the
Era of Cyberspace” held at Holiday Inn in Westlake, Ohio on March 30-31,
1993, (also featured “S-curve”)
https://ntrs.nasa.gov/search.jsp?R=19940022855

11. “In an analysis by computational neuroscientist Anders Sandberg, the
computational capacity of an Earth-size computational “object” called Zeus was
reviewed. Three types of intelligence superobject: ‘Jupiter brain’ (Zeus for
Earth-size, 1049 OpS), ‘Dyson brain’ (Uranos for Solar system-size, 1051 OpS)
and ‘Neutronium brain’ (Chronos from globular cluster, 1085 OpS)”
http://www.jetpress.org/volume5/Brains2.pdf

13. https://howmuch.net/articles/worlds-money-in-perspective-2018

15. Death Cross
} grand cycle

16. } intermediate cycle = simple buy/sell signal = MACD
Tesla bought USD 1.5 Billion Bitcoin at
around USD 32,000 per Bitcoin
https://www.barrons.com/articles/tesla-bitcoin-losses-accounting-51624373337v
Buy
Sell

17. https://medium.com/coinmonks/crypto-market-manipulation-wyckoff-method-patterns-3cdbfe1f8e3a
ลักษณะการเข้าสะสมพอร์ตฟอลิโอของรายใหญ่

18. ลักษณะการเข้าสะสมพอร์ตฟอลิโอของรายใหญ่ (ต่อ)

20. https://bitinfocharts.com/top-100-richest-bitcoin-addresses.html

21. https://twitter.com/santimentfeed/status/1415074083880935425/photo/1

22. https://www.bybt.com/LiquidationData
Over the past 24 hours, a total of 375.15 million worth of leveraged trading positions was forcibly liquidated. Unsurprisingly, 88.85% of them were long, meaning
that those traders were betting on the price of Bitcoin and other cryptos to go up—but it looks like the market had other ideas.
https://cryptoslate.com/bitcoin-dogecoin-all-coins-fall-amid-crypto-market-pullback/
การล้างพอร์ตของรายย่อยเกิดกับพอร์ตลองมากกว่าชอร์ต

23. • Ark Invest's Cathie Wood has said bitcoin could become a central part of investors' portfolios as it becomes a
"better accepted new asset class", leading to a 60-20-20 split between stocks, bonds, and the cryptocurrency. The
Ark boss predicted bitcoin would stabilize and become a more widely accepted asset. "We are seeing institutional
movement into the space, and we're seeing the diversification of balance sheets from cash into bitcoin.”
• Goldman Sachs said a survey of 300 clients found that 40% had exposure to crypto, while bitcoin-services provider
NYDIG announced on Monday that it had raised $200 million from Wall Street names including Morgan Stanley.
• Wood told CNBC that she thought bitcoin would start to behave "more like the fixed-income markets, believe it or
not."
• She said the historic fall in bond yields seen in recent years makes the idea of a portfolio with 60% stocks and 40%
bonds "problematic."
• "We've been through a 40 year bull market in bonds. We would not be surprised to see [bitcoin] become a part of
those percentages." She suggested investors could start to put 20% in bonds and 20% in bitcoin.
• https://markets.businessinsider.com/currencies/news/cathie-wood-bitcoin-btc-investor-portfolios-institutional-
tesla-tsla-2021-3
แคธี วู้ด ระบุ MPT บนพื้นฐาน 60-40 มีปัญหา

24. • SkyBridge Capital’s co-chief investment officer Troy Gayeski predicts that Bitcoin will
go through a supply-side crisis similar to what happened last year when BTC kicked
off its bull market.
• And since then, we’ve rotated a small amount of the capital into Ethereum. We view
the market pretty straightforward as: Bitcoin will be the market leader in terms of store
of value and Ethereum, at least so far, is the market leader in terms of transaction use.
So, we have a little diversification there. All in all, we have a 9% position size.”
• “So for us basically, what we did is we trimmed the position in order to keep it from
going further, and our portfolios at the end the March, we had more outflows than
inflows.”
• https://dailyhodl.com/2021/07/14/bitcoin-supply-shock-incoming-according-to-
skybridge-capitals-troy-gayeski/
กองทุนสกายบริดจ์มีคริปโตอยู่ในพอร์ต 9%

25. • “We broke out in January. A few months ago, we made this peak. I actually would go back and put the
retracement levels on top of bitcoin, and when you see that, you can see that around 33,000 to 34,000 is a
very important retracement level,” Johnson told CNBC’s “Trading Nation” on Thursday, referring to
Fibonacci retracement in technical analysis that marks key support and resistance levels.
• Bitcoin has bounced between $31,500 and $34,800 for roughly two weeks. Johnson says that based on its
history bitcoin is unlikely to drop much further. However, he does see a prolonged period of consolidation.
• “You’ve already seen bitcoin correct about 45%. When you go back to the last two prior cycles, those
crypto cycles lasted about 1,000 days,” he said. “You’ve got to be prepared to batten down the hatches
and kind of wait for this to consolidate for quite some time longer before you start the next big major leg
higher.”
• “Give me $25,000 on bitcoin, and I’d be buying more,” Baruch said during the same segment.
• “I’ve been in the space since 2017. There’s times where I’m in it, there’s times when I’m not, I totally exited
through early this year,” he said.
• https://www.cnbc.com/2021/07/08/as-bitcoin-breaks-down-two-traders-share-key-levels-to-watch.html
แนวรับของรายใหญ่

26. Bakry,Walid,AudilRashid, Somar Al-Mohamad, and Nasser El-Kanj. 2021. Bitcoin and Portfolio Diversification: A Portfolio Optimization
Approach. Journal of RiskandFinancialManagement14: 282. https://doi.org/10.3390/jrfm14070282

27. ปัจจัยที่มีผลต่อความผันผวนของบิตคอยน์
https://doi.org/10.1016/j.jedc.2020.103980

28. • The results suggest that Bitcoin has some potential to act as a diversifier because in almost all the portfolio optimization frameworks, the
performance attributes of the portfolios with Bitcoin were considerably higher compared to portfolios without Bitcoin. It must also be
pointed out that the allocation to Bitcoin in most of the unconstrained or semi-constrained frameworks was minimal. It may, therefore, be
concluded that because Bitcoin witnesses heavy price fluctuations, investors must exercise caution and limit their exposure to Bitcoin, as
excess exposure to Bitcoin may not essentially lead to improvement in portfolio performance attributes. Moreover, the results also
indicate that adding Bitcoin to a portfolio increases the conditional value at risk during extreme market conditions.
• Against this backdrop, certainly, empirical evidence suggests that Bitcoin has been (until now) immune to economic and financial
downturns, stock market downturns (Dyhrberg 2016b), and ill-conceived and ill-implemented monetary policy developments such as
those of the Venezuelan government and the Indian demonetization experiment (Luther and Salter 2017; Bouoiyour and Selmi 2017;
Selmi et al. 2018). However, although our results support the hypothesis that Bitcoin can play a significant role in portfolio diversification
and investment management, it would be going too far to assert that Bitcoin can serve as an alternative asset due to its random spikes
and movement in prices. Bitcoin’s price volatility is likely to be due to the lack of interest from the institutional investors who still consider
Bitcoin a speculative asset and its price formation as a bubble fueled by young, inexperienced individual investors as well as being due
to various legal, taxation, or accounting problems associated with cryptocurrency (Bouri et al. 2019; Tan and Low 2017). As such,
considerably more evidence in Bitcoin’s favor is required before we can expect Bitcoin to be considered an alternative asset to
commodities or gold.
• That said, it will certainly be interesting to see how Bitcoin price development evolves as the legal, regulatory, and accounting guidelines
with regard to it change. In addition, with the recent introduction of Bitcoin futures, the emergence of a strong altcoin market, and other
developments (among them, uncertainty around the acceptance of Bitcoin on various platforms, such as, Elon Musk’s investment and
commitment to accepting Bitcoin as a mode of payment and subsequent backtracking for environmental concerns, the crackdown on
Bitcoin mining in China, etc.), it will be interesting to see whether significant economic, fiscal, and financial downturns such as those
witnessed in recent periods will still render Bitcoin as a diversifier, hedge, or safe haven.
บิตคอยน์มีศักยภาพเป็นสินทรัพย์กระจายความเสี่ยง แต่...
Bakry,Walid,AudilRashid, Somar Al-Mohamad, and Nasser El-Kanj. 2021. Bitcoin and Portfolio Diversification: A Portfolio Optimization
Approach. Journal of RiskandFinancialManagement14: 282. https://doi.org/10.3390/jrfm14070282

29. • Identifying and measuring systematic risk is not only an important issue for pension funds and other institutional investors, but
also is a central concern of policymakers. The recent financial crisis shows that governments, and indeed most economists
(including financial economists), did not have a clear understanding of the extent and magnitude of systematic risk. The basic
requirement to reduce the risks of financial crises is the ability to define and measure those risks explicitly (Lo 2009). It is not
possible, at least at a low cost, for an institutional investor to identify and assess different components of systematic risk because
to do so the investor needs to be able to gather and process data about security positions of all market participants, in addition to
their leverage, interdependencies and liquidity in close to real time. Also given the complexity of the global financial market, its
interrelatedness and also the lack of an authority that oblige all market participants to reveal all their information, it is impossible
even for governments to establish such an organization.
• Therefore even within the MPT framework, ignoring its deficiencies outlined in previous sections, having an accurate and more or
less real-time grasp of correlations among different securities and the magnitude and impact of systematic risk is not conceivable.
This problem is magnified by the interdependencies unwittingly caused by the widespread adoption of MPT and subsequent
developments in risk management techniques. These increased interdependencies prior to significant market-wide crises have
increased asset correlations significantly, both within and across asset classes due to the very methods of risk management itself.
• This problem is illustrated when commenting on the financial crisis Harry Markowitz said, ‘Diversifying sufficiently among
uncorrelated risks can reduce portfolio risk toward zero. But financial engineers should know that’s not true of correlated
risks’ (Crovitz 2008). Markowitz did not address why he thinks that correlated risks across or within asset classes have become so
important. Before the financial crisis Myron Sholes commented: ‘Models fail because they fail to incorporate the inter-relationships
that exists in the real world.’
• https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/20430795.2012.738600
LTCM พิสูจน์ว่า MPT ไม่ครอบคลุมความเสี่ยงเชิงระบบ

30. https://www.morningstar.com/etfs/pinx/gbtc/risk

33. https://www.tradersmagazine.com/am/digital-asset-ecosystem-to-grow/

34. https://www.newsbtc.com/news/bitcoin/whales-transfer-massive-amounts-of-bitcoin-as-bakkt-opens-warehouse-custody/

35. การปริวรรตเงินตราสมัยใหม่
• เงินตราเป็นสื่อกลางในการแลกเปลี่ยนสินค้า และเก็บรักษามูลค่าความมั่งคั่ง ที่ได้รับการยอมรับ
โดยประชาชนอย่างกว้างขวาง
• ทองคำเป็นทั้งสินทรัพย์และเงินตรามาตรฐาน ทั้งนี้เพราะคุณสมบัติทางเคมีที่มีความสุกสว่างไม่
หมองหรือเสื่อมสลายจากปฏิกริยาทางเคมีรวมทั้งปริมาณจำกัดจากการขุดค้นหาทำได้ยาก สเปน
เผชิญปัญหาเงินเฟ้อจากการทะลักเข้ามาของปริมาณทองคำและเงินจากการยึดครองอาณานิคม
อเมริกาในช่วงครึ่งหลังศตวรรษที่ 16
• นวัตกรรมการโอนเงินข้ามประเทศ และการจัดทำบัญชีบริหารงบการคลังเกิดขึ้นในยุคศตวรรษที่
13 โดยคณะภาคีอัศวินแห่งวิหาร ต่อมาแพร่กระจายไปทั้งในอิตาลีและสวิตเซอร์แลนด์
• คณะภาคีฯ ยังทำการบริหาร “ธนาคารกลาง” ให้กับทั้งราชสำนักอังกฤษและฝรั่งเศส สำหรับ
ราชสำนักอังกฤษมีการแยกพระคลังข้างที่ (wardrobe หรือ garderoba) ที่ทำธุรกรรมอย่างมาก
กับคณะภาคีอัศวินแห่งวิหาร ส่วนท้องพระคลัง (exchequer) ที่มีความมั่งคั่งมากกว่าถึงสองใน
สาม ถูกแยกไว้และต้องได้รับอนุมัติร่วมกับขุนนาง ฝรั่งเศสไม่มีการแบ่งแยกพระคลังแบบอังกฤษ
• คณะภาคีฯ ถูกกวาดล้างโดยกษัตริย์ฟิลิปที่สี่แห่งฝรั่งเศส ฌัคแห่งมอแล grand master คน
สุดท้ายถูกเผาทั้งเป็นในปี คศ 1314 เหตุผลในการกวาดล้างทั้งการล้างหนี้สินและการกำจัดความ
เสี่ยงทางการเมือง (คณะภาคีฯ มีกำลังทหารและอัศวินที่ขึ้นกับพระสันตปาปาไม่ใช่แก่กษัตริย์)
ความขัดแย้งระหว่างราชอาณาจักรกับศาสนจักรจะถูกแก้ไขเด็ดขาดในสนธิสัญญาเวสต์ฟาเลีย
เมื่อวันที่ 24 ตุลาคม คศ 1648 หลังสิ้นสุดสงครามสามสิบปี

36. เราเชื่อมั่นในพระผู้เป็นเจ้า
• สหรัฐฯ กำหนดเงินดอลลาร์ในมาตรฐานทองคำ ตามอย่างสหราชอาณาจักร
ซึ่งเริ่มใช้ตั้งแต่ช่วงปี คศ 1750 - 1870 (ยุโรปขาดดุลการค้ากับจีนอย่างมาก)
• หลังสงครามโลกครั้งที่สอง อังกฤษ และ สหรัฐฯ กำหนดระเบียบการเงินโลก
Bretton Woods แต่ด้วยระบบเศรษฐกิจและขนาดตลาดภายในที่ไม่ถูก
กระทบในช่วงสงครามทำให้สหรัฐฯ กลายเป็นเสาหลักเศรษฐกิจโลกในเวลา
นั้น
• สหรัฐฯ ยกเลิกการผูกเงินดอลลาร์กับทองคำในวันที่ 15 สิงหาคม คศ 1971
• นับแต่นั้นเป็นต้นมาเงินดอลลาร์ ถูกเรียกว่าเป็นเงินเฟียต (fiat) เพราะการ
สร้างความเชื่อมั่นมาจากเฉพาะการค้ำประกันและการตรากฏหมายของรัฐ
• อัตราแลกเปลี่ยนเงินดอลลาร์ขึ้นอยู่กับความเชื่อมั่นในเรื่องการบริหาร
เศรษฐกิจของรัฐบาล
• ดอลลาร์สหรัฐฯ เป็นเงินสกุลหลักในการค้าน้ำมัน (PetroDollar)

38. 0
5,000
10,000
15,000
20,000
25,000
30,000
35,000
1800
1803
1806
1809
1812
1815
1818
1821
1824
1827
1830
1833
1836
1839
1842
1845
1848
1851
1854
1857
1860
1863
1866
1869
1872
1875
1878
1881
1884
1887
1890
1893
1896
1899
1902
1905
1908
1911
1914
1917
1920
1923
1926
1929
1932
1935
1938
1941
1944
1947
1950
1953
1956
1959
1962
1965
1968
1971
1974
1977
1980
1983
1986
1989
1992
1995
1998
2001
2004
2007
2010
USA UK Expon. (USA) Expon. (UK)
WW I WW II End of
Cold War
Hamburgur
crisis
Spanish
American
war
America
approached
regional
hegemony
plaza
accord
1812
war
Battle
of
Waterloo
Monroe doctrine
Pig
war
Treaty
of
Washington
Vietnam war
Korean
war
September
11
attacks
Cuban
crisis
Sputnik1
&
Laika
launched
Afghan
War
Soviet
1st
atomic
bomb
test
(RDS1)
Nixon
end
dollar
convertible
with
gold
Sino-Soviet
Border
conflict
Operation
Desert
Storm
Yom
Kippur
War
&
Oil
Crisis
Iranian
revolution
End
Chinese
civil
war
Spr
ing
of
nat
ions
Am
eric
an
civi
l
war
Mexican
-
American
war
Napoleon
became
emperor
Unification
of
Germany
Great
Depression
Commodore
Perry
to
charge
Japan
Second
Boer
War
“The actual adoption of the Internet and e-commerce did show smooth exponential growth through both boom and bust;
expectation of growth affected only capital (stock) valuation.” - Ray Kurzwell, “The Singularity is near”.
# Two centenaries of geopolitical competing between Pax Britannica vs Pax Americana
Macroeconomic instability
& great inflation
Great moderation
& great recession
Free banking Era
(1837 - 1862)
National Banks
(1863 -1913)
Federal Reserve (since 1913) ->
The Bank of North America,
the First, and Second,
Bank of the United States
(1781 - 1836)
Kennan’s
long
telegram

39. https://www.bangkokpost.com/opinion/opinion/409824/
while-our-economists-learn-our-politicians-fail-us
https://asia.nikkei.com/Spotlight/Asia-Insight/Asia-faces-
financial-health-check-after-going-big-on-stimulus
การกํากับดูแลความเชื่อมั่นผ่านเครดิตเรตติ้ง
Note: TRIS Rating’s path of development as a key pillar of the Thai debt capital market was marked with another crucial milestone in June
2016 when S&P Global Ratings, the world’s leading provider of credit risk research services, acquired a 49% equity stake in TRIS Rating
from its parent company, TRIS. The transaction signified the deepening of collaborations between TRIS Rating and S&P Global Ratings that
started in 1993. https://www.trisrating.com/about-us/company/

40. The logistic estimated coefficients for these variables have the expected sign. Changes in real exchange rate, gross domestic savings,
government revenue and corruption index have a significant positive impact on ratings. Note that the coefficient of the corruption index
is positive since the highest note (10) is attributed to uncorrupted countries. Moreover, this index is also a good proxy for the quality of
governance. These findings corroborate the idea that developed and more competitive countries have higher ratings, in general, than
developing countries. Negative effect on ratings is produced by inflation (consumer prices), trade dependency and external debt. This
effect reflects the fact that countries with lower levels of foreign debt and low inflation are less likely to default, and get a better rating.
The results underpin the strong influence of the default history of sovereign borrowers over rating agencies’ decisions. The coefficient of
the dummy variable is high and statistically different from zero. This means that countries that have defaulted once on their official debt
are rated, on average, 1.4 notches below countries with good track records.
https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/13518470500377406?scroll=top&needAccess=true&journalCode=rejf20
ปัจจัยการกําหนดเครดิตเรตติ้ง

41. Fitch rating owned 80% by Hearst
Communications and 20% by FIMALAC

42. https://doi.org/10.1111/1758-5899.12041

43. https://www.icij.org/investigations/paradise-papers/advocates-celebrate-major-us-anti-money-laundering-victory/

44. # Congressional Budget Office
https://www.slideshare.net/cbo/an-overview-of-the-budget-and-economic-outlook-2018-to-2028-97287089

47. China has its own “digital Yuan” project aiming to
replace M0, based on either Ethereum or Libra’s
Diem, rebuild alternative trade settlement system
apart of SWIFT and for KYC/CFT/AML. This kind of
regulatory measure in China is, however, not the first
time. Please note that China’s Yuan has been
manipulated, “Treasury said that the bilateral
imbalances were in part caused by China’s distortive
economic and trade policies, which limit foreign
investment and imports.” According to Time, “In
China’s impoverished central province of Ningxia, for
example, subsidized power supplies designated for
locals to process Goji berries as part of poverty
alleviation efforts have been covertly syphoned off for
bitcoin mining” (sig).
การใช้ดิจิทัลหยวน

48. ประวัติของเงินคริปโต
• David Chaum เผยแพร่เปเปอร์ Untraceable Electronic Mail, Return
Addresses, and Digital Pseudonyms ในปี คศ 1981
• Satoshi Nakamoto ออกไวท์เปเปอร์บิตคอยน์ เมื่อวันที่ 18 สิงหาคม คศ 2008
โดยอ้างอิงถึงการแก้ปัญหาไบแซนไทน์ (การหาฉันทมติการแก้ปัญหาในระบบ)
• การเข้ารหัสสืบทอดย้อนไปในอดีตอันยาวไกล แต่ที่สำคัญคือการถอดรหัสเครื่องอี
นิกมาของนาซีเยอรมัน โดย Hut 8 & Hut 4 (โดย อลัน ทัวริ่ง) และการถอดรหัส
เครื่องลอเรนซ์โดย Hut 6 & Hut 3
• นอกจากนี้ยังมีความเกี่ยวข้องกับวัฒนธรรมไซเบอร์พังค์และสงครามคริปโตเพื่อ
ต่อต้านการห้ามส่งออกเทคโนโลยีการเข้ารหัสของรัฐบาลสหรัฐฯ ในช่วงทศวรรษ
1980
• มีความเกี่ยวข้องกับจุดกำเนิดวิธีคิดแบบวัฒนธรรมความเป็นส่วนตัวและการทำ
สัญญาล่วงหน้าแบบพวกพิลกริมที่นั่งเรือเมย์ฟลาวเวอร์ตั้งอาณานิคมพลีมัธ พบ
อย่างเข้มข้นในสำนักคิดอิสรชนนิยม (libertarian)

49. Behind the curtain: The illicit trade of firearms,
explosives and ammunition on the dark web
https://www.researchgate.net/publication/
318570855_Behind_the_curtain_The_illicit_trade_of_fire
arms_explosives_and_ammunition_on_the_dark_web
The dark web is an enabler for the circulation of illegal weapons
already on the black market, as well as a potential source of
diversion for legally owned weapons.Although the arms trade is
small in volume compared to other products trafficked online, its
potential impact on international security is significant.
https://www.rand.org/randeurope/research/projects/international-
arms-trade-on-the-hidden-web.html

50. วิวัฒนาการเงินคริปโตสามระยะ
• ระยะแรก: Usecase เป็นการใช้เป็นสื่อกลางในการแลกเปลี่ยนการค้าผิดกฎหมาย โดย
เฉพาะในดีพเว็บ [รวม ICO และ hedging asset]
• ระยะที่สอง: เป็นการปฏิวัติบริการการเงินและธนาคารผ่านระบบ Decentralized
Finance (DeFi) และ Decentralized Autonomous Organization (DAO); มีส่วน
เกี่ยวข้องกับแนวคิด Web 3.0
• ระยะที่สาม: การทำให้สินทรัพย์ดิจิตัลมีความเป็นต้นฉบับ ทำสำเนาซ้ำไม่ได้ (Non-
Fungible Token: NFT) โดยปกติสินทรัพย์ดิจิตัลจะสามารถทำสำเนาโดยต้นทุนใกล้
ศูนย์ (Near-zero Marginal Cost); มีส่วนเกี่ยวข้องกับแนวคิด Metaverse
• เงินคริปโตมีความผันผวนสูง (ดู BitMEX Daily Historical Bitcoin Volatility Index:
.BVOL24H) และยังถูกครอบงำด้วยบิตคอยน์เป็นหลัก
• ความเสี่ยงในอนาคตมีสามประการ: (1) ความเสี่ยงจากการกำกับดูแล (2) ความเสี่ยง
จากการจัดการ carbon footprint อันเนื่องมาจากปัญหาการใช้พลังงานสูง (3) ความ
เสี่ยงจากการถูกเจาะการเข้ารหัส โดยเฉพาะอย่างยิ่งจากพัฒนาการของเทคโนโลยี
ควอนตัมคอมพิวเตอร์ (เป็นความเสี่ยงระยะสั้น คาดว่าจะแก้ไขได้ในระยะยาว)

51. Bitcoin Stock2Flow (S2F)
https://stats.buybitcoinworldwide.com/s2fx/

52. อัตราแลกเปลี่ยนเงินคริปโตแบบต่าง ๆ
Data as of May 22, 2021

53. ความเคลื่อนไหวอัตราแลกเปลี่ยนเงินคริปโตแบบต่าง ๆ

54. การลงทุนขั้นพื้นฐาน
http://www.lazyportfolioetf.com/comparison/warren-buffett-vs-us-stocks/

55. การเทรดขั้นสูง

56. เปรียบเทียบการลงทุน
• การลงทุนขั้นพื้นฐานใช้วิธีการลงทุนในกองทุนดัชนีหุ้น คาดการณ์ผลตอบแทนเฉลี่ยราว 10% +/- ต่อปี หรือการขอคำปรึกษาจากที่ปรึกษาทางการเงินและการลงทุนที่มี
ประสบการณ์
• การลงทุนขั้นกลางอาจใช้วิธีวิเคราะห์บัญชีและกิจการพื้นฐานทำ Discount จากอัตราเงินเฟ้อเพื่อหามูลค่าปัจจุบันสุทธิ (NPV) เพื่อค้นหาหุ้นที่มีมูลค่าแท้จริงแต่ยังไม่ถูกรับรู้
จากตลาด หรือการใช้คอมพิวเตอร์สร้างพอร์ตเลียนแบบดัชนีตลาดหลักทรัพย์อัตโนมัติ
• การลงทุนขั้นสูงในวิธีการจัดพอร์ตแบบ “Modern Portfolio Theory (MPT)” และหาจุด optimum ระหว่างผลตอบแทนกับความเสี่ยง (ดู Eugene Fama)
• การเทรดขั้นต้น ใช้วิธีการดูสัญญาณทางเทคนิค สร้างพอร์ตการลงทุนที่มีการป้องกันความเสี่ยงด้วยการกำหนดจุดตัดขาดทุน คาดการณ์ผลตอบแทนเฉลี่ยราว 13-15% +/-
ต่อปี ข้อเสียคือการกำหนดสัญญาณทางเทคนิคเหล่านี้มีลักษณะ Subjective สูง เป็นความเป็นไปได้ทางสถิติ มีโอกาสผิดพลาด
• การเทรดโดยอัลกอริทึม (Quant) ใช้วิธีการสร้างโมเดลเพื่อหา Alpha แล้วทำการทดสอบข้อมูลย้อนหลัง (backcasting) ซึ่งจำเป็นจะต้องมีฐานข้อมูลเพียงพอ จากนั้นนำไป
ทดสอบใช้งานจริง (ดูตัวอย่าง https://www.weareworldquant.com/en/home)
• การเทรดขั้นกลางใช้คอมพิวเตอร์มองหาสัญญาณเทคนิคและทำการซื้อขายแบบอัตโนมัติ เช่น Trend Follower, Momentum Scanning, etc. ปัจจุบันมีการเผยแพร่
เทคนิคแบบนี้เป็นหนังสือและหลักสูตรให้ความรู้ทั่วไป (ต้องมีความรู้การเขียนโค้ดด้วย Python) ข้อดีคือไม่ต้องใช้คนติดตามราคาตลอดเวลา ตัดปัญหาความล้าจากการต้อง
คอยจับตามองราคาและความเครียดจากการเทรด
• การเทรดขั้นสูงใช้หุ่นยนต์เพื่อทำการซื้อขายด้วยความเร็วสูง (High Frequency Trade: HFT) ในปริมาณสูงผ่านตลาดนอกระบบ อย่าง Dark Pool ต่าง ๆ; กองทุน
Renaissance Technology ใช้วิธีนี้ ; Dark Pool ของคริปโต เช่น Kraken ข้อเสียคือการแข่งขันอัลกอริทึมอาจทำให้ตลาดล่มแบบไม่ทราบสาเหตุ (Flash crash 2010)

57. Q&A?
END
GSPA
NIDA การบรรยายความรู้สาธารณะเศรษฐกิจฐานดิจิทัล