sarcopenia, frailty, malnutrition, cachexia overlapping conditions

1. ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑ
ΣΑΡΚΟΠΕΝΙΑΣΣΑΡΚΟΠΕΝΙΑΣ
Αρεζίνα Καστή,Αρεζίνα Καστή,
Διαιτολόγος MScΔιαιτολόγος MSc
Προϊσταμένη Τμ. ΔιατροφήςΠροϊσταμένη Τμ. Διατροφής

2. Σαρκοπενία
Περιγραφή του συνδρόμου το1988 από τον
Irwin Rosenberg: ‘sarx’ or flesh + ‘penia’ or
loss

3. International Academy on
Nutrition and Aging(ΙΑΝΑ)
European working group on
sarcopenia in older people
(EWGSOP)
Asian working group for
sarcopenia (AWGS)
Foundation for the National
Institutes of Health (FNIH)
International Working Group on
Sarcopenia
Mετρήσεις με DXA (dual energy X-ray
absorptiometry)
IWGS

4. Σαρκοπενία  ξεχωριστό νόσημα σύμφωνα με το ICD-10.
Απώλεια μυϊκής μάζας  ≈ 1% ετησίως μετά την ηλικία των 30.
Μεγάλη απώλεια μυϊκής μάζας ↓ 2 SD
(J Am Med Dir Assoc. PMC 2016 Nov.)

6. Μάρτιος 2018
Παγκόσμιος χάρτης μελετών: 298 για σαρκοπενία
Αύξηση 784%!!!!!!!

7. 63.8%
increase
72.4%
increase
10,869,527 18,735,173
19,740,527 32,338,990
Proportion of men and women among prevalent cases of sarcopenia from 2016 to 2045 and according to
the highest and the lowest definition variants

8. Frailty: ευπάθεια σε στρεσογόνους παράγοντες  χαμηλή ποιότητα ζωής
(Σημαντικός παράγοντας πρόκλησης επιπλοκών μετά από επεμβατικές
διαδικασίες, π.χ. χειρουργεία – χημειοθεραπείες).
(Jeroen L.A. et al, 2016)

9. Σαρκοπενία και Ευπάθεια (frailty): Ξεχωριστές κλινικές οντότητες.
Παράγοντες δυσλειτουργικότητας, εισαγωγής στο νοσοκομείο, πτώσεων & θανάτου.
Σαρκοπενία  παράγοντας πρόκλησης frailty - παρούσα στο 50% -70% των
διαγνωσμένων με frailty. Μόλις το 30% των ατόμων με σαρκοπενία δεν παρουσιάζουν
frailty (σκόπιμο να διερευνώνται και τα δύο όταν αξιολογείται ένας ηλικιωμένος).
Sarcopenia often overlaps with malnutrition
International Osteoporosis Foundation (IOF): 41% γυναικών & 38% ανδρών > 50
έχουν μικρότερη πρωτεϊνική πρόσληψη από την συνιστώμενη ημερήσια.
Vandewoude MFJ et al. J Aging Research. 2012:1-8.
Li Cao MDa, John E. Morley MB, BCh, JAMDA 17 (2016) 675-677

10. Στην κλινική πράξη η σαρκοπενία μπορεί να συνυπάρχει με την καχεξία,
ΑΛΛΑ οι δύο συνθήκες δεν είναι οι ίδιες.

11. Αποτέλεσμα  οι παχύσαρκοι ασθενείς έχουν αυξημένο ρίσκο
για σαρκοπενία και μειωμένη λειτουργικότητα

12. Stages of sarcopenia
Cruz-Jentoft AJ, Baeyens JP, Bauer JM, et al. Sarcopenia: European consensus on definition and diagnosis: report of the European
Working Group on Sarcopenia in Older People. Age Ageing. 2010;39(4):412-423.

13. CAUSES OF SARCOPENIA
Η αιτία πρόκλησης σαρκοπενίας είναι πολυπαραγοντική.
Π.χ. περιβαλλοντικές αιτίες, ασθένειες, φλεγμονές, μιτοχονδριακές ανωμαλίες,
απώλεια νευρομυϊκών συνδέσμων, ορμονικές αλλαγές, ινσουλινοαντίσταση και
διατροφικές ελλείψεις.

14. Μechanisms of Sarcopenia

16. Relationships between dysregulation of PI3k-Akt pathway in neutrophils and sarcopenia and frailty. Figure depicting
proposed relationships between dysregulation of PI3k-Akt pathway within neutrophils and muscle and frailty and
sarcopenia states.
PI3K (phosphatidylinositol 3-kinase - Akt Protein Kinase B)

17. TEXNIKEΣ ΔΙΑΓΝΩΣΗΣ

18. SARC-F: μέρος του Rapid Geriatric Assessment (RGA)  υψηλή εξειδίκευση
Χρόνος συμπλήρωσης 5 – 10 λεπτά
Li Cao MDa, John E. Morley MB, BCh, JAMDA 17 (2016) 675-677

19. Measurement tools (the FRAIL scale and the Gérontopôle Frailty Screening Tool)
Victoria L. Keevil and Roman Romero-Ortuno, 2015
FRAIL

20. Diagnosis of Frailty (2)
Components of the frailty index FI (systolic blood pressure SBP, diastolic blood pressure DBP, Parkinson’s disease
PD).
Victoria L. Keevil and Roman Romero-Ortuno, 2015
Frailty is quantified according to the proportion of deficits present and, although designed to be used as a
continuous scale, an index value of about 0·20–0·25 (regardless of age) is usually accepted as the threshold above
which frailty is present.

21. Prevalence, incidence, and clinical impact of sarcopenia: facts, numbers,
and epidemiology—update 2014
John E. Morley et al, 2014
Diagnostic imaging and functional tests are the basic biomarkers for the diagnosis of
sarcopenia. A consensus statement has provided a long list of possible serum biomarkers.
Mυϊκή δυστροφία και καταστάσεις,
που επηρεάζουν τους σκελετικούς
μύες.
H γήρανση στους ηλικιωμένους άνδρες
σχετίζεται με μείωση των επιπέδων του
αντιοξειδωτικού CoQ10 και της καθαρής
μυϊκής μάζας (Fat – Free Mass)
Membrane protein MLC1 is found
primarily in the brain but also in the spleen
and white blood cells (leukocytes).

22. Methods to Measure Mass, Strength and
Physical Function
(S. C. Shaw et al 2017)

23. Αξονική τομογραφία  ακριβής τμηματοποίηση κάθε μέρους του
μυϊκού και λιπώδους ιστού. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί για
ποσοτικοποίηση της σκελετικής μυϊκής μάζας.
(Εγκάρσια τομή στον τρίτο οσφυϊκό σπόνδυλο (L3) που συσχετίζεται πολύ καλά με
ολόκληρη την έκταση του σκελετικού μυός και του λιπώδους ιστού - μπορεί να δώσει
ακριβή αξιολόγηση της σύνθεσης ολόκληρου του σώματος).
Ο δείκτης SMI (skeletal muscle index) [skeletal muscle cross sectional
area (cm2)/height (m2)], προβλέπει τη λειτουργική βλάβη και την
ανικανότητα στους ηλικιωμένους & καρκινοπαθείς.
(Vishal Dahya et al. DOI: https://doi.org/10.1016/j.ahj.2016.08.016)
Computed tomography (CT)

25. ΧΕΙΡΟΔΥΝΑΜΟΜΕΤΡΗΣΗ
Μέθοδος εκτίμησης της μυϊκής δύναμης.
Χρήσιμος δείκτης της λειτουργικής ικανότητας του μυϊκού συστήματος.
(Klidjian, Archer, Foster, & Karran, 1982)
(Cruz-Jentoft et al, 2010)

26. Screening Algorithm for Sarcopenia

27. Αιτία για σημαντική δαπάνη στην ιατροφαρμακευτική περίθαλψη.
Άμεσο ιατρικό κόστος ≈ 18,5 δισ.$ (USA 2000)
$10.8 billion in men, $7.7 billion in women  1.5% of total healthcare expenditures for that year.
“…reducing the prevalence of sarcopenia by 10% would result in savings of 1.1$ billion per year in
USA healthcare cost”.

28. Προοπτική μελέτη παρατήρησης  Ολλανδία, μελέτη EMPOWER
Σκοπός: Αξιολόγηση παραμέτρων μυϊκής μάζας σε ηλικιωμένους νοσηλευόμενους ασθενείς
και διερεύνηση σχέσης μεταξύ υποσιτισμού και κατάκλισης
Μέθοδος: Ν=378 70 > ετών.
Υποσιτισμός Εργαλείο διατροφικής αξιολόγησης: Short Nutritional Assessment Questionnaire
(SNAQ)
Μυϊκή δύναμη  χειροδυναμόμετρο
Μυϊκή μάζα  BIA & DEXA
Οι ασθενείς αξιολογήθηκαν σε 2 φάσεις
 κατά την εισαγωγή (εντός 48 ωρών)
 Κατά το εξιτήριο ή 7 μέρες μετά την πρώτη αξιολόγηση (εφόσον οι ασθενείς παρέμεναν στο
νοσοκομείο).
Αποτελέσματα:
 Ο υποσιτισμός σχετίζεται με μειωμένη μυϊκή μάζα - όχι με μειωμένη μυϊκή δύναμη.
 Οι υποσιτισμένοι ασθενείς δεν είχαν αλλαγή σ’ αυτές τις παραμέτρους κατά τη διάρκεια νοσηλείας
τους.

29. Prevalence of sarcopenia in the world:
a systematic review and meta- analysis
of general population studies
Συστηματική ανασκόπηση & μετα-ανάλυση  2009 – 2016
Σκοπός: Η εκτίμηση του επιπολασμού και στα δύο φύλα σε διαφορετικές περιοχές του
κόσμου.
Μέθοδος: 3 databases  MEDLINE (via PubMed), SCOPUS & Web of Science
Υγιείς ενήλικες≥60 ετών
Μέτρηση μυϊκής μάζας  Bio-electrical Impedance Analysis (BIA)
Σαρκοπενία  σύμφωνα με τους ορισμούς των EWGSOP, AWGS και IWGS.
Αποτελέσματα: 35 άρθρα Ν=58404
•Επιπολασμός: 10% άνδρες - 10% γυναίκες.
•Μικρότερος στους Ασιάτες (και στα δύο φύλα)
Συμπεράσματα:
Η σαρκοπενία είναι συνέπεια της γήρανσης.
Σημαντικό ποσοστό ηλικιωμένων έχει σαρκοπενία, αν και υγιείς.
Ο έγκαιρος εντοπισμός μπορεί να αποτρέψει τις αρνητικές συνέπειες.

30. Μελέτη cross-sectional
Σκοπός: Μελέτη κινδύνου θνησιμότητας σε σχέση με σαρκοπενία και σαρκοπενική παχυσαρκία στους
ηλικιωμένους.
Μέθοδος: Ν=4652 άτομα 60 ετών⩾
Ταυτοποίηση σαρκοπενίας  ΒΙΑ.
Ταυτοποίηση παχυσαρκίας  ποσοστά λίπους (males: 27%, females: 38%).⩾ ⩾
Μελέτη θνησιμότητας με βάση την ηλικία, το φύλο, την εθνικότητα, συννοσυρότητες.
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ: Follow-up σε 14 έτη
Επίπτωση της σαρκοπενίας  35.4% γυναίκες & 75.5% άνδρες.
Επίπτωση της παχυσαρκίας  60.8% γυναίκες & 54.4% άνδρες.
Επίπτωση της σαρκοπενικής παχυσαρκίας  18.1% γυναίκες & 42.9% άνδρες .
Γυναίκες  υψηλότερη θνησιμότητα οι σαρκοπενικές και παχύσαρκες σαρκοπενικές σε σχέση με αυτές
χωρίς σαρκοπενία ή παχυσαρκία.
Άνδρες στατιστικά μη σημαντικός κίνδυνος θανάτου από σαρκοπενία & σαρκοπενική παχυσαρκία.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ: Ηλικιωμένες σαρκοπενικές γυναίκες  αυξημένος κίνδυνος θνησιμότητας
(ανεξάρτητος παράγοντας η παχυσαρκία).
European Journal of Clinical Nutrition (2014) 68, 1001–1007;

31. Μυϊκή μάζα, δύναμη, φυσική δραστηριότητα
Διαφορές μεταξύ εθνοτήτων - Διαφορές μεταξύ ανδρών και γυναικών.
ΠΡΟΣΟΧΗ: Τα υψηλότερα επίπεδα μυϊκής μάζας που παρατηρούνται σε ορισμένες εθνότητες δεν
μεταφράζονται σε υψηλότερα επίπεδα μυϊκής δύναμης και δραστηριότητας.
S. C. Shaw et al, 2017

32. Η δεϋδροεπιανδροστερόνη (DHEA) προ-ορμόνη της τεστοστερόνης  αύξηση
μυϊκής μάζας και δύναμης.
O Βaker WL. et al. (2011) αξιολόγησε την επίδραση συμπληρωμάτων DHEA στη
σύνθεση του σώματος και τη φυσική απόδοση σε ηλικιωμένους
δεν είναι ευεργετικά στη μυϊκή δύναμη και τη φυσική απόδοση
Eνώ ο Sattler υποστηρίζει τη χρήση της TRT ως πιθανή θεραπεία της
σαρκοπενίας, εφόσον τα αποτελέσματα έδειξαν σημαντική αύξηση μυϊκής μάζας
και απώλεια σωματικού λίπους.
(Sattler F. et al. Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism. 2009; 94(6)
DHEA - ΤΕΣΤΟΣΤΕΡΟΝΗ

33. Α. Σχέση μεταξύ επιπέδων ανδρογόνων - αναβολισμού σκελετικών μυών και επιπτώσεις
στην μυϊκή μάζα & δύναμη.
Β. Κυτταρικές επιδράσεις τεστοστερόνης στους σκελετικούς μύες.
Carla Basualto-Alarcón et al.
Front Endocrinol (Lausanne). 2014; 5: 217.
Ηλικιωμένοι άνδρες με ↓ τεστοστερόνη και ανεπάρκεια ανδρογόνων  θεραπεία υποκατάστασης ορμονών σε
συνδυασμό με σωματική δραστηριότητα & σωστή διατροφή  αύξηση μυϊκής μάζας & δύναμης.

34. ΜΥΟΣΤΑΤΙΝΗ
A.S. Ryan M.C. Serra O. Addison, 2017
White T.A.,
Le Brasseur N.K., 2014

35. Myostatin and Sarcopenia:
Opportunities and Challenges - A Mini-Review
White T.A. Le Brasseur N.K., 2014
a. ↓ μυών αντιστρέφεται άμεσα με αναστολή της μυοστατίνης.
b. ↑συγκεντρώσεων γλυκόζης & τριγλυκεριδίων από τροφή υψηλής περιεκτικότητας λίπους σε ποντίκια βελτιώνονται.
Αν και οι μηχανισμοί είναι έμμεσοι, η αύξηση λίπους, η διήθηση μακροφάγων, η φλεγμονή (c) και η έκτοπη
συσσώρευση λίπους στο ήπαρ (d) αποτρέπονται στα πειραματόζωα με μετάλλαξη στο γονίδιο μυοστατίνης.
e. ↓οστικής πυκνότητας περιορίζεται στα ποντίκια. Άρα, η αναστολή της θα μπορούσε να αποτρέψει τον κίνδυνο
οστεοπορωτικού κατάγματος.
↓στο κλάσμα εξώθησης λόγω ηλικίας προλαμβάνεται στα ποντίκια.
f. Τέλος, φαίνεται να έχει προστατευτική δράση από τις αορτικές αθηρωματικές αλλοιώσεις στα γενετικά
προδιατεθειμένα ποντίκια για αθηροσκλήρωση.

36. Διαχείριση της σαρκοπενίας
Βιταμίνη D 1000IU/d

37. Exercise
 Mυϊκή μάζα  "use it or lose it“. Η λειτουργία των μυών βοηθά στη
διατήρηση της μυϊκής μάζας και της δύναμης. Oι μύες που δεν
χρησιμοποιούνται, συρρικνώνονται.
 Ασκήσεις ενδυνάμωσης και αντιστάσεις μπορούν να βελτιώσουν το μέγεθος
των μυών, τη δύναμη και τον τόνο. Μπορούν να ενισχύσουν τα οστά, τους
συνδέσμους και τους τένοντες, και γενικά την υγεία.
 Σύμφωνα με το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (CDC), οι
ηλικιωμένοι πρέπει να συμμετέχουν σε δραστηριότητες ενίσχυσης μυών
τουλάχιστον 2 ημέρες την εβδομάδα και να ασκούν όλες τις σημαντικές
μυϊκές ομάδες.

38. The sixth age shifts into the lean and slipper’d pantaloon, with spectacles
on nose and pouch on side, his youthful hose well sav’d, a world too wide
for his shrunk shank…
Η έκτη ηλικία μεταβάλλει τον άνθρωπο σε κοκκαλιάρικο γερόντι
με παντόφλες, γυαλιά στη μύτη, πουγκί στη ζώνη, το παντελόνι
άθικτο, αν και φτιαγμένο χρόνια πριν, έναν κόσμο τόσο φαρδύ για
τα γερασμένα του πετσιά…
Shakespeare, As You Like It, Act II, Scene VII, lines 157–161