1. 2011-11-03
1
Postępowanie cywilne
Wykład 5
Współuczestnictwo
Pojęcie i rodzaje
• Występowanie po jednej ze stron
procesu (lub po obu) kilku podmiotów
• Współuczestnictwo pierwotne
• Współuczestnictwo następcze
– Następcy prawni zmarłej strony
– Nabywcy przedmiotu sporu (art. 192 pkt 3)
– Osoby wezwane (art. 194)
• Współuczestnictwo czynne i bierne
Współuczestnictwo materialne
• Wspólność praw i obowiązków
– Współwłaściciele dochodzą czynszu najmu
– Wierzyciel dochodzi zapłaty od dłużników
solidarnych
• Tożsamość podstaw faktyczne i
prawnej
– dochodzenie roszczeń od spadkobierców
• Jeden przedmiot sporu

2. 2011-11-03
2
Współuczestnictwo formalne
• Roszczenia lub obowiązki jednego
rodzaju
• Jednakowa podstawa faktyczna i
prawna
• Właściwość sądu uzasadniona dla
wszystkich roszczeń wspólnie i każdego
z osobna (art. 74 par. 2)
Współuczestnictwo formalne II
• Przykłady
– Dochodzenie czynszu jednym pozwem od
kilku najemców
– Dochodzenie roszczeń od PKP przez
poszkodowanych w wypadku kolejowym
• Właściwość (nie art. 43)
– Miejscowa dla każdego z pozwanych
– Rzeczowa dla każdego pozwanego z
osobna i wszystkich łącznie
Współuczestnictwo
kwalifikowane
• Rodzaje
– Konieczne
– Jednolite
• Zawsze współuczestnictwo materialne
• Współuczestnictwo kwalifikowane nie
wchodzi w grę przy współuczestnictwie
formalnym

3. 2011-11-03
3
Współuczestnictwo konieczne
• Sprawa może toczyć się przeciwko kilku
osobom tylko łącznie
• Rodzaje
– Bierne (zasada – art. 72 par. 2)
– Czynne (wyjątek art. 195 par. 1)
• Jeżeli po stronie pozwanej
przedsiębiorca i nie – przedsiębiorca,
sprawa toczy się w trybie zwykłym.
Współuczestnictwo konieczne
przykłady
• Mąż matki zaprzecza ojcowstwu,
pozywa matkę i dziecko (art. 66 krio)
• Rozwiązanie spółki przez sąd (art. 874
kc)
• Naruszenie praw autorskich przez
współautorów innego utworu
• Wykluczenie ze sp. z o.o. (jednolite i
konieczne)
Współuczestnictwo konieczne
udział prokuratora
• Sprawy o ustalenie istnienia lub
nieistnienia stosunku prawnego
łączącego inne osoby
• Przykłady: art. 57, 189, 447, 448, 545
par. 1’, 2, 3, 4 kpc, art. 14 par. 2 krio
• Współuczestnictwo konieczne bierne

4. 2011-11-03
4
Skutki braku w zakresie
współuczestnictwa
koniecznego
• Współuczestnictwo bierne
– Wezwanie do udziału w sprawie (art. 195)
• Współuczestnictwo czynne
– Wezwanie do udziału w sprawie
– Jeśli nie przystąpią: oddalenie powództwa
ze względu na brak legitymacji
• Brak konwalidowalny, konwalidacja po
stronie czynnej zależy od zachowania
osób wezwanych do udziału w sprawie
Współuczestnictwo jednolite
• Z istoty spornego stosunku prawnego
lub przepisu ustawy wynika, że wyrok
ma dotyczyć niepodzielnie wszystkich
współuczestników =
• Wyrok ma być w pełni taki sam co do
wszystkich współuczestników,
niedopuszczalne np. oddalenie w
stosunku do niektórych z nich
Przykłady – prawa obowiązki
niepodzielne i rodzinne
• Właściciel nieruchomości występuje
przeciwko 2 współwłaścicielom
nieruchomości sąsiedniej o zniesienie
służebności (art. 294 kc)
• Powództwo prokuratora albo osoby
trzeciej o unieważnienie małżeństwa
(art. 13 par 2 i 14 par 2 krio)

5. 2011-11-03
5
Przykłady - ustawowe
• Powództwo o stwierdzenie nieważności
lub nieistnienia lub uchylenie uchwały
walnego zgromadzenia spółdzielni
• Wyrok stwierdzający nieważność lub
uchylający ma skutek względem
wszystkich członków spółdzielni.
Solidarność a
współuczestnictwo jednolite
• Solidarność nie prowadzi do powstania
współuczestnictwa jednolitego
• Dłużnik solidarny może podnosić
zarzuty przysługujące mu osobiście
przeciwko wierzycielowi
• Wyrok nie będzie wtedy jednakowy
wobec wszystkich pozwanych
Współuczestnictwo konieczne
a współuczestnictwo jednolite
• Każde współuczestnictwo konieczne
jest współuczestnictwem jednolitym
– Wątpliwość: sprawy z art. 841 par. 2 kpc
– Wyrok skuteczny wobec wierzyciela i
dłużnika
• Nie każde współuczestnictwo jednolite
jest współuczestnictwem koniecznym
(np. uchylenie uchwały spółdzielni)

6. 2011-11-03
6
Współuczestnictwo
nienazwane
• Konkurencyjne
– Wezwanie do udziału w sprawie w
charakterze pozwanego (194 par 1 i 2)
– Wezwanie do udziału w sprawie w
charakterze powoda (art. 196 par 1 i 2)
• Interwencja główna
– Powód i pozwany stają się pozwanymi w
nowym procesie
– To nie współuczestnictwo konkurencyjne
Działania współuczestników w
procesie
• Zasada samodzielności (art 73 i 74)
• Każdy działa w imieniu własnym
• Na posiedzenie wzywani wszyscy
współuczestnicy
• Współuczestnik sporu może być
pełnomocnikiem innego
współuczestnika (art. 87 par 1)
Działania współuczestników II
• Współuczestnik nie będący
współuczestnikiem jednolitym może być
świadkiem co do faktów dotyczących
wyłącznie innego współuczestnika (260)
• Możliwe jest wydanie wyroku
kontradyktoryjnego co do
współuczestników biorących udział w
procesie i zaocznego wobec
współuczestnika nie działającego

7. 2011-11-03
7
Działania współuczestników III
• Wniesienie środka odwoławczego przez
jednego ze współuczestników nie
skutkuje wobec pozostałych
– Wyjątek: współuczestnictwo materialne art.
378 par 2 kpc
Działania współuczestników
jednolitych
• Czynności współuczestników
działających są skuteczne wobec
niedziałających
• Niektóre czynności wymagają zgody
wszystkich współuczestników (art. 73)
• Wniesienie środka odwoławczego jest
skuteczne wobec pozostałych
• Ograniczenia dowodowe (art. 259 pkt 4)