2. 1.Inleiding
Marjolijn De Wilde & Sarah Carpentier (UA –CSB)
Koen Hermans & Marian de Groof (KULeuven – LUKAS)
3. 2. RMI wet
26 mei 2002
Min 25 jaar
a) Werk binnen de 3 maand
b) Geïndividualiseerd Project Maatschappelijke Integratie met als
doel werk (voltijds leerplan)
o Evaluatie GPMI in Vlaanderen (Hermans 2008)
o Meervoudige problematiek jongeren
8. 4. Onderzoeksvragen
1.Vergelijking BE, NL en FR wetgeving rond
studenten?
2.Kenmerken van studenten met een leefloon?
3.Hoe voeren MA + OCMW de wetgeving uit?
4.Hoe ervaren studenten de OCMW-hulp?
9. 5. Bronnen
1. Literatuurstudie (FR-NL-BE)
2. PRIMA DB (profiel STUD)
3. Web enquête (OCMW)
4. Focusgroepen (MA+STUD)
10. 6. Studenten toegelaten tot bijstand?
Nederland:
• Neen, via studiefinanciering
• Geen uitkering voor vroegtijdige schoolverlaters
vanaf 2013 (wet Werken naar Vermogen)
Frankrijk:
• Neen, jongeren onder de 25 geen bijstand (tenzij
reeds werkervaring)
• Studenten en scholieren doen beroep op diverse
studiebeurzen (o.a. gericht op levensonderhoud)
11. 6. Studenten toegelaten tot bijstand?
België:
• Ouders = verantwoordelijk
• Onvoldoende inkomen of conflict => recht
op bijstand
• Doelstelling studie => toeleiding naar
tewerkstelling
• Studie als billijkheidsreden
12. 6. Studenten toegelaten tot bijstand?
België:
• België enige land waar student = bijstand
• Studiefinanciering = studiegebonden kosten
• Uniek aan bijstand in België:
Diverser jongerenpubliek dan in FR en NL
Vervult residuaire rol (voorwaarden
vooraleer leefloon wordt toegekend)
Belangrijke rol voor kansarme jongeren
13. 6. Studenten toegelaten tot bijstand?
België:studiefinanciëring dient enkel
voor het betalen van kosten verbonden
aan studie
Nederland: studiefinanciëring dient ook
deels voor levensonderhoud
14. 7. Profiel
Cirkel van de armoede
Indicatoren:
- Ouders ooit in begeleiding bij OCMW
- Geen terugvordering leefloon omwille van
laag inkomen ouders
¾ vermoede van armoede bij ouders =
onderschatting
15. 7. Profiel
Geografische spreiding
½ Waalse gewest, ¼ in Brusselse
en Vlaamse gewest
1/3 in grootsteden, 1/3 in kleinere
steden (15.000 a 50.000)
½ in gemeente > 2% OCMW
(armoedeconcentratie)
16. 7. Profiel
Geslacht: 56% vrouwen
Leeftijd: 10% jonger dan 18, 6% ouder
dan 25 jaar, overigen 18-25 jaar
23. 9. Begeleiding
Contact - frequentie
2/3 heeft driemaandelijks face-to-
face contact, 14% heeft vaker contact,
20% minder vaak
De frequentie hoger indien studieplek
(kot) = gemeente OCMW
24. 9. Begeleiding
Duur van begeleiding
Ongeveer 70% van de studenten is
na anderhalf jaar nog in begeleiding
Gemiddelde duur = 32 maanden of
bijna drie jaar
Ongeveer 17 % langer dan vier jaar
in begeleiding
25. 10. Financiële steun
Slechts in 13% van de dossiers
aanvullende financiële steun
Terugvordering van het (equivalent)
leefloon bij 4%
Niet-terugvordering vooral wegens
inkomen te laag, ofwel
conflictsituatie
26. 11. Focusgroepen - maatschappelijk
werkers
Studiebekwaamheid = knelpunt
Begeleiding kotstudenten = knelpunt
Uiteenlopend gebruik van GPMI
Verschillen bij slechte studieresultaten
Relatieconflict: moeilijk om binnen
maand sociaal onderzoek uit te voeren
26
27. 12. Focusgroepen - studenten
Leefloon biedt kans om te studeren
Leefloon is krap voor alleenwonenden
OCMW oefent invloed uit op studiekeuze
Focus van begeleiding: vooral studies
Gebrekkige info over rechten en plichten
OCMW-raad: stigmatiserende ervaring
Relatie met maatschappelijk werker
bepaalt succes
GPMI: weinig gekend
27
29. 1. Voorkomen van schoolse
achterstand
o 39% (6.650) studenten in het secundair
onderwijs
Voorkomen van vertraging & uitval door:
a) Onderwijs
b) preventie vanuit OCMW
Opvolging van studieresultaten
Specifieke initiatieven vb. huiswerkklassen
30. 2. Verhoging van schooltoelagen &
studiebeurzen
België: studiefinanciering =
bevoegdheid gemeenschappen
•in principe:
levensonderhoud + studiekosten
•in praktijk:
enkel levenskosten ten gevolge
van studies (kot & verplaatsing)
te beperkt om studiekosten te
dekken
31. 2. Verhoging van schooltoelagen &
studiebeurzen
OCMW bereikt in de eerste plaats
‘kansarme studenten’
Behoud van het unieke
bijstandssysteem in België voor
studenten
Op maat van de student
Mogelijkheid tot integrale begeleiding
Maar residuair karakter versterken
32. 3. Optimalisatie van het procedureel
recht
Grote discretionaire ruimte voor
OCMW’s bij opvolging van studenten
• Laat aanpassing op maat toe
• Maar: soms ervaren als willekeur
• Zowel variatie tussen OCMW’s als binnen
OCMW’s vb. recht op universitaire
opleiding, mogelijkheden tot herkansing
33. 3. Optimalisatie van het procedureel
recht
Ter aanvulling op discretionaire ruimte:
Optimalisatie van het procedureel recht
= procedures om rechten te vrijwaren
Jongeren laagdrempelig informeren over
hun rechten & hoe ervoor op te komen
vb. expliciteren richtlijnen OCMW’s
vb. recht op hoorrecht
vb. beroepsmogelijkheden
34. 4. Deskundigheid van maatschappelijk
werkers inzake onderwijsaangelegenheden
versterken
Onzekerheid maatschappelijk werkers bij
beoordeling studiebekwaamheid en –
vordering vnl. hoger onderwijs
a) Verbetering ondersteuning bij
studieoriëntering door onderwijsdiensten
b) Organisatie van vormingen inzake
studentenmateries
• Spanning verhoging arbeidsmarktkansen versus
vrijheid onderwijskeuze
• Maatstaven herkansing. Impact Bologna.
35. 5. Studeren als volwaardig
activeringstraject
Studeren: in wetgeving & praktijk geen
prioritair activeringstraject voor jongeren
zonder diploma
Geen specifieke stimulansen (cf. NL) ter
aanmoediging van jongeren die zelf het
initiatief niet nemen
Studeren niet enkel als billijkheidsreden,
maar als volwaardige piste
Sterkere ondersteuning door OCMW voor
behalen van diploma secundair onderwijs
36. 6. Aandacht voor risico’s op
ontoereikende of te hoge uitkeringen
Knelpunten huidig financierings-
syteem voor typegezinnen als
jongere 18 wordt
Alleenstaande ouder met thuiswonend
studerend kind
Koppel met thuiswonend studerend
kind
Betreft te beperkte groep voor
herziening categorieën van leefloon
37. 6. Aandacht voor risico’s op
ontoereikende of te hoge uitkeringen
Mogelijkheden voor OCMW’s:
Bemiddeling tussen ouder en jongere bij bepaling
bedrag voor kost & inwoon
Toekenning aanvullende steun
Voorzichtige hantering artikel 34§2
=bestaansmiddelen hoger dan bedrag leefloon voor
samenwonende (gedeeltelijk) in rekening brengen
bij samenwoning van één of meerdere
meerderjarige ascendenten en/of descendenten
van de eerste graad
38. 7. Begeleiding van studenten door
OCMW’s
Studenten met aanvraag tot bijstand ten
gevolge van relatieconflict
• Helderheid over conflict vóór beslissing
• Nadelen: tijdsdruk & intrusief
• Helderheid over conflict na beslissing
• Nadelen: mogelijk onterecht toegekend
• Door OCMW te beslissen
Inzetten op bemiddeling (ook na beslissing)
vb. Opleiding familiale bemiddeling door
maatschappelijk werker
vb. Externe dienst
39. 7. Begeleiding van studenten door
OCMW’s
GPMI: meestal standaardcontract
o.a. wegens korte tijd voor opmaak
GPMI
GPMI = begeleidingsinstrument?
a) instrument eerst standaardcontract
b) daarna geïndividualiseerd
40. 7. Begeleiding van studenten
Belang van een maatschappelijk werker die
in hen gelooft
Integrale begeleiding aangewezen, nu
teveel gericht op studieverloop
Meer contacten aangewezen
Driemaandelijks contact laat weinig ruimte
voor andere thema’s dan studie
Flexibele uren wenselijk
vb. avondpermanenties
41. 7. Begeleiding van studenten
Studenten met kinderen hebben
hoge kans op niet succesvol
studietraject
Extra aandacht voor het behalen
van een diploma voor deze groep
jongeren
42. 14. Besluit
1. 7.598 (6%) 17.052 (11%)
2. Specifieke situatie Brussel
3. Meervoudige problematiek jongeren
4. BE uniek bijstandssysteem
5. Cirkel van de armoede (3/4)
6. Concentratie in grootsteden en kleine
steden. Niet in studentensteden.
7. Meerderheid samenwonend
8. Budget 81.000Keuro
43. 14. Besluit
9. ¾ Belgische nationaliteit
10. 50% secundair – 50% hoger
11. 4/5 succesvoltraject
12. Europe 2020 school drop-out (vb. NL)
13. Spreidingsplan werkt
14. Know-how MA
15. Samenwerkingsverbanden
16. Lokale autonomie (onderhoudsplicht,
vakantiewerk, studiekeuze, GPMI, …)