เอกสารประกอบการเรียนวิชานนาฏศิลป์ เรื่อง ประวัติกำเนิดนาฏศิลป์ไทย ระดับชั้น ม.4 รวบรวมโดย คุณครูพนมพร ชินชนะ

1. ครูพนมพร ชินชนะ ประวัตินาฏศิลปไทย 1

2. ครูพนมพร ชินชนะ ประวัตินาฏศิลปไทย 2
ประวัตินาฏศิลปไทย
กําเนิดนาฏศิลปไทย
ประเทศไทยมีประเพณีแบบอยางทางศิลปะการแสดงมาชานาน ซึ่งไดผานมาหลาย
ศตวรรษและหลายชั่วอายุคน การถายทอดศิลปะนี้ไดผานมาหลายทาง จากที่เปนคําพูด จน
ถายทอดมาเปนเอกสารจากเรื่องราวตางๆ จนมาเปนกิจกรรมทางการศึกษาอยางมีระบบ แตกระนั้น
ประเพณีทางศิลปะของการแสดงนี้ก็ไดผานจากยุครุงเรืองและยุคเสื่อม
นาฏศิลปไทยเปนสวนหนึ่งของการแสแหงการกแสดงออกทางวัฒนธรรมที่สําคัญ และ
ยังเปนสิ่งสําคัญอยางมากตอชีวิตประจําวันและวิถีชีวิตของชาวไทย ไมใชเปนความบันเทิงเพียง
อยางเดียว แตยังเปนสวนหนึ่งของพิธีกรรมที่สําคัญและเกี่ยวของกับศาสนาและกลุมสังคมหลาย
กลุม โดยแทจริงแลวนาฏศิลปไทยนั้นสามารถที่จะบรรยายลักษณะเฉพาะตัวและยังสามารถที่จะ
สะทอนใหเห็นถึงลักษณะของสังคมไทยที่แตกตางจากที่อื่น ๆ โดยเฉพาะ ดังนั้นเราสามารถสังเกตได
วานาฏศิลปของไทยจะสะทอนใหเห็นถึงลักษณะที่จะบงบอกใหเห็นถึงความเปนไทย
ประเทศไทยตั้งอยูทางตอนกลางของทวีปเอเชียอาคเนย โดยอยูในแนวเสนทางการ
พาณิชย ประเทศไทยจึงมีวัฒนธรรมที่หลากหลายจากทางตะวันตก และทางตะวันออก วัฒนธรรม
เหลานี้ไดหลั่งไหลเขาสูประเทศไทย ซึ่งมีผลทําใหรูปแบบทางประเพณีและศิลปะมีความแตกตางกัน
ไป
นาฏศิลปไทยนั้นสามารถจะสืบคนหาถึงความเปนมาไดวามีมาตั้งแตเริ่มตน
ประวัติศาสตร
ชาติไทย สิ่งที่นําเสนอออกมาถายทอดผานการแสดงนาฏศิลปไทยนั้น ทําใหเราเห็นวัตถุในทางศิลป
ที่มนุษยไดสรางสรรคขึ้นมา ทั้งวรรณคดี ประติมากรรม จิตรกรรม เปนตน ในแตละยุคของ
ประวัติศาสตรไทยไดเผยใหเห็นถึงสิ่งมาชีวิตที่มีอยู รวมถึงความเจริญของมรดกทางวัฒนธรรมไทย

3. ครูพนมพร ชินชนะ ประวัตินาฏศิลปไทย 3
ความหมายของนาฏศิลป
คําวา “นาฏศิลป” เปนคําสมาส แยกไดเปน 2 คํา คือ คําวา “นาฏ” และ “ศิลป”
นาฏ หมายถึง การรายรํา และการเคลื่อนไหวไปมา สันสกฤตใชรูปศัพทคํา
วา “นฤตย” ภาษามคธ ใชคําวา “นจฺจ” และ “นฤตฺย” เปนชื่ออยางหนึ่งของการฟอนรํา
บวงสรวงพระผูเปนเทวาลัย โดยเลือกเอาจังหวะและทารําที่เต็มไปดวยทาเคารพสักการะ และเลือก
แสดงตอนที่เปนการกระทํานับเนื่องในชีวประวัติของพระผูเปนเจาดวย สวนคําวา “นิจฺจ” มี
คําอธิบายเพิ่มอีก ไดแก การฟอนรํา นับตั้งแตการฟอนรําพื้นเมืองของชาวบาน เชน รํา
โทน ตลอดจนไปถึงการฟอนที่เรียกวา ระบําของนางรํา (ที่กลาวถึงในกฎหมายเกา) ระบํา
เดี่ยว ระบําคู ระบําชุด หรือระบําของนางนัจจะ ซึ่งมีอยูในอินเดียจนบัดนี้
ศิลปะ ความหมายของศิลปะกลางออกไปตามความคิด และแตละแขนงสาขา ซึ่งจะ
กําหนดแนนอนไมได เนื่องจากมีการเปลี่ยนแปลงอยูเสมอ ในสมัยแรก ๆ ศิลปะหมายถึงการชางทั่ว
ๆ ไป ตองใชฝมือปฏิบัติโดยอาศัยมือ ความคิด และความชํานาญในการที่จะประกอบวัตถุนั้น ๆ
ใหเกิดความงดงาม ประณีต ละเอียดออน กอใหเกิดความรูสึกยินดีชื่นชมและเปนที่ประทับใจแกผู
ที่ไดพบเห็น
ศิลปะ อาจหมายถึงการแสดงออกเพื่อสนองความตองการทางอารมณ การ
ลอกเลียนแบบ การถายทอดความหมายตาง ๆ หรือเปนสิ่งที่มนุษยเกิดจินตนาการในอันที่จะแสดง
คุณคาแหงความงอกงามออกมาในรูปแบบตาง ๆ หรือไดพบเห็นจากธรรมชาติแลวนํามาดัดแปลง
ประดิษฐขึ้นใหมีความวิจิตรละเอียดออนซาบซึ้ง
ศิลปะ คือ สิ่งที่มนุษยสรางสรรคขึ้นโดยดัดแปลงจากธรรมชาติใหประณีตสวยงาม
ศิลปะนั้นยอมเกิดขึ้นไดทุกขณะ ธรรมชาติเปนสวนหนึ่งที่จะนําศิลปะอันสูงสงปรากฏ
แกมวลมนุษย คือ เปนแรงบันดาลใจ ศิลปะที่เกิดขึ้นนั้นจะตองใหความเพลิดเพลิน นิยม
ยินดี ซาบซึ้งแกผูดูและผูชม รวมทั้งความคิด สติปญญา ความงามทางดานสุนทรียภาพ

4. ครูพนมพร ชินชนะ ประวัตินาฏศิลปไทย 4
ศิลปะ เปนคําภาษาสันสกฤต (ส.ศิลฺป ป.สิปฺป มีฝมือยอดเยี่ยม) ซึ่งหมายถึงการ
แสดงออกมาใหปรากฏขึ้นอยางงดงามนาพึงชมกอใหเกิดอารมณสะเทือนใจ ตรงกับคํา
ภาษาอังกฤษวา “ARTS”
ศิลปะอาจแบงแยกออกตามความสําคัญไดดังนี้
1. วิจิตรศิลป หรือประณีตศิลป (FINE ARTS) เปนศิลปะแหงความสุขที่มุงหมาย เพื่อ
ชวยสนองความตองการทางอารมณ จิตใจ และสติปญญา กอใหเกิดความสะเทือนใจ นับเปน
ศิลปะที่บริสุทธิ์ที่สรางสรรคจากสติปญญาจิตใจ รวมกับความเจริญทางดานสุนทรียภาพของศิลปน
แตละคน แสดงออกโดยใชฝมือเปนสวนใหญ แบงออกเปน 5 ประเภทคือ
1. วรรณกรรม (LITERATURE)
2. ดนตรีและนาฏศิลป (MUSIC AND DRAMA)
3. จิตรกรรม (PAINTING)
4. ปฏิมากรรม หรือ ประติมากรรม (SCULPTURE)
5. สถาปตยกรรม (ARCHITECTURE)
วิจิตรศิลปทั้ง 5 ประเภทนี้กอใหเกิดอารมณและพุทธิปญญา กลาวคือ มนุษยอาศัย
ศิลปะเพื่อแสวงหาความดี และความบันเทิงใจใหกับจิตใจคน เห็นคุณคาทางศาสนาและ
วรรณคดี ความงามสงาแหงสถาปตยกรรม บังเกิดความพอใจและมีอารมณคลอยตามไปกับ
ความรูสึกนึกคิดของเรื่องราวและการแสดงออกของศิลปน
2. ประยุกตศิลป (APPLIED ARTS) เปนศิลปะแหงอัตถะประโยชน เพื่อสนองความ
ตองการทางอารมณ และดานวัสดุที่กาวหนา โดยนําไปใชประโยชนเกี่ยวกับหัตถกรรมและโภค
ภัณฑ เชน เครื่องใชภายในบาน การประดิษฐเครื่องแตงกาย อาหาร ซึ่งศิลปะนี้อาจประดิษฐขึ้น
ดวยเครื่องมือ หรือเครื่องจักร
3. มัณฑนศิลป (DECORATIVE ARTS) เปนศิลปะแหงการตกแตงประดับประดา เชน
การตกแตงสวน อาคาร สถานที่ตาง ๆ หองรับแขก โดยใชศิลปะในการตกแตงในสถานที่หรือ
อาคารนั้น มีความงามสงเสริมทางดานจิตใจและอารมณ

5. ครูพนมพร ชินชนะ ประวัตินาฏศิลปไทย 5
4. อุตสาหกรรมศิลป หรือ พาณิชยศิลป (INDUSTAIL OR COMMERCAIL ARTS)
เปนศิลปะที่สรางขึ้นเพื่อประโยชนใชสอยสวนใหญ ทําเปนอุตสาหกรรมในครอบครัว หรือใน
โรงงาน อันเปนผิตผลเพื่อการเงิน เชน การปนรูปตาง ๆ การผลิตเครื่องปนดินเผา งานไม งาน
โลหะ เปนตน สวนดานพาณิชยศิลปนั้น คือศิลปะเกี่ยวกับการคา ซึ่งตองพยายามออกแบบให
เหมาะสมและถูกรสนิยมของประชาชน ทําใหเกิดความตองการซื้อ ไดแก ศิลปะการโฆษณา การ
จัดตูโชว ภาพโปสเตอร
5. ศิลปบริสุทธิ์ (PURE ARTS) เปนศิลปะเพื่อตอบสนองอารมณของศิลปนในการ
แสดงผลงานของตนออกมาในรูปแบบอิสระ โดยไมไดมุงหวังใหศิลปะที่ผลิตขึ้นมานั้น มีผลงานทาง
การเงินเปนสําคัญ นับเปนศิลปะที่ผลิตขึ้นเพื่อศิลปะโดยแทจริง
6. PLASTIC ARTS เปนศิลปะประเภทที่มีรูปทรง คือ มีคุณคาเชิงสามมิติ มีความ
กวาง สูง และความลึก ศิลปะประเภทนี้ไดแก จิตรกรรม ภาพพิมพ รวมทั้งปฏิมากรรม และ
สถาปตยกรรมดวย
ศิลปะที่กลาวมานี้ ลวนแตเปนศิลปะที่มีคุณคาทางความงามในแตละสาขาตามแนวตาง ๆ
การใหความคิด การสรางสรรคแตกตางกันไป สรุปความไดวา ศิลปะทุกประเภทมีจุดหมายเปนจุด
เดียวกันคือ สรางขึ้นเพื่อใหเปนที่นิยมยินดี ขัดเกลาความคิดและจิตใจใหผองใส อันจะกอใหเกิด
ความสุขแกมวลมนุษยโดยทั่วไป
ฉะนั้น คําวา “นาฏศิลป” จึงประมวลความหมายไดวา การฟอนรําที่มนุษยประดิษฐ
ขึ้นจากธรรมชาติดวยความประณีตอันลึกซึ้ง เพียบพรอมไปดวยความวิจิตรบรรจงอัน
ละเอียดออน นอกจากหมายถึงการฟอนรํา ระบํา รํา เตน ฟอนแลว ยังหมายถึงการรองและการ
บรรเลงดวย

6. ครูพนมพร ชินชนะ ประวัตินาฏศิลปไทย 6
ที่มาของนาฏศิลป
นาฏศิลปหรือศิลปะการรายรํา สันนิษฐานวา มีมูลเหตุที่เกิดสําคัญ 2 ประการ คือ
1. เกิดจากธรรมชาติ ศิลปะทุก ๆ อยางยอมมาจากธรรมชาติทั้งสิ้น การฟอนรําก็เปน
ศิลปะสาขาหนึ่งที่เรียกวานาฏศิลป โดยดัดแปลงปรับปรุงมาจากธรรมชาติเชนเดียวกับศิลปะสาขา
อื่น ๆ การฟอนรําเปนการเคลื่อนไหวอวัยวะตาง ๆ ตั้งแตศีรษะลงมาถึงเทา มนุษยเราทุกคนตองมี
อารมณ รัก โกรธ เศราโศก บางขณะบางชั่วเวลาก็มีความบันเทิงเริงใจ และมักจะแสดงกิริยา
ทาทางเหลานั้นออกมาใหผูอื่นเขาใจความหมาย กิริยาตาง ๆ เหลานี้ไดนํามาปรับปรุงใหเหมาะสม
ไดสัดสวน จนกลายเปนทาฟอนรํา เชน การเตนเปนจังหวะ ยกขา ชูแขน เอียงไหล หมุน
ตัว ในระยะแรกอาจไมงดงาม แตตอมาภายหลังไดปรับปรุงและกําหนดสัดสวนใหสวยงามขึ้น
ตามลําดับ
2. เกิดจากการบวงสรวงบูชาเทพเจา แตโบราณมนุษยทุกชาติทุกภาษาไมมีสิ่งใดอัน
จะยึดเปนที่พึ่งทางจิต หรือเครื่องเคารพสักการะเหมือนปจจุบัน เทพเจาหรือพระผูเปนเจาเขามามี
บทบาทสําคัญในชีวิตมนุษย ซึ่งเกิดจากการสมมติ เมื่อมีการรวมพลังจิตมากเขา ก็ทําใหสิ่งสมมติมี
ความศักดิ์สิทธิ์ประสบความสําเร็จในที่ปรารถนา เชน ญี่ปุนนับถือดวงอาทิตย เปนการบูชา
ความสําคัญของดวงอาทิตยที่ใหความเรารอนและแสงสวาง อินเดียบูชารูปเคารพซึ่งแตงตั้งเปนเทพ
เจาตาง ๆ ไทยเชื่อภูต ผี เทพารักษ เจาปา เจาเขา รูปเคารพตาง ๆ ที่มนุษยสมมติขึ้นตางไดรับ
การบวงสรวงบูชาดวยอาหาร หรือสรรพสิ่งอันควร จากนั้นมีการบวงสรวงดวยการรายรํา กระโดด
โลดเตนตามจังหวะ เชน พวกแอฟริกา คนปา ชาวเขา เปนแบบแผนวัฒนธรรมของแตละ
ชาติ นับไดวาเปนนาฏศิลปพื้นฐาน ประเทศอินเดียมีหลักฐานปรากฏวามีการรายรําออนวอนบูชา
เทพเจาในคัมภีรหนึ่งในสี่ของคัมภีรไตรเวท อันมี
1. ฤคเวท
2. ยุชรเวท
3. สามเวท
4. อาถรรพเวท

7. ครูพนมพร ชินชนะ ประวัตินาฏศิลปไทย 7
ตอมามีการขับรองประกอบการรายรํา เพื่อใหมีความงดงามทางเสียงประกอบการรํา
เรียกวา นาฏยเวท เมื่อศิลปะแหงการรํารุงเรืองในประเทศอินเดีย พราหมณไดนําเอาตํารานาฏเวท
มาสอนในประเทศไทย ไมปรากฏหลักฐานแนชัดวาเขามาในสมัยใด และเปลี่ยนชื่อตํารานาฏ
ศาสตร เชื่อกันวา พระภรตมุนีเปนผูรจนา ตํารานาฏยศาสตรนี้ บางครั้งเรียกวา ตําราภรต
ศาสตร มีตํานานแหงการฟอนรําของอินเดีย กลาววา พระศิวะทรงเปนบรมครูแหงการฟอนรํา ดัง
มีตํานานที่ไดกลาวไว
ตํานานการฟอนรําของอินเดีย
เปนที่ยอมรับกันโดยทั่วไปแลววา ประเทศตาง ๆ ในภาคพื้นเอเชีย เอเชีย
อาคเนย หลายประเทศรวมถึงประเทศไทย ไดรับอารยธรรมมาจากประเทศอินเดียเปนสวน
ใหญ เมื่อไทยไดรับอารยธรรมจากอินเดีย เปนตนวา ลัทธิ ศาสนา ขนบธรรมเนียม
ประเพณี และศิลปะแขนงตาง ๆ โดยมีการพิจารณาอยางถี่ถวนแลว วาเปนอารยธรรมที่มีระเบียบ
แบบแผนที่ดีจึงไดนํามาดัดแปลงยึดถือเปนแบบฉบับ ตามความเห็นชอบของไทย การฟอนรําหรือ
วิธีการดานนาฏศิลป ก็เปนอารยธรรมแขนงหนึ่งที่ไทยไดแบบแผนและแนวความคิดเดิมมาจาก
อินเดีย บรรดานักปราชญราชบัณฑิตของไทยหลายคนไดยืนยันในเรื่องนี้ปรากฏเปนลายลักษณ
อักษร ในการศึกษาเรื่องราวและประวัติความเปนมาของนาฏศิลปไทยนั้น ถือวามีความจําเปน
อยางยิ่งที่จะตองรูเรื่องตํานานการฟอนรําของอินเดียดวย
ตํานานการฟอนรําของอินเดียตามที่ปรากฏใน “โกยัลปุราณะ” (โกยัลปราณะ คือ
ตํานานเกี่ยวกับความเปนมาของเทวาลัยตาง ๆ) ในศาสนาฮินดู ฉลับอินเดียใตกลาววา ใน
กาลครั้งหนึ่งมีฤๅษีพวกหนึ่งตั้งอาศรมบําเพ็ญพรตอยูกับภรรยาในปาตาระคา ตอมาฤๅษีพวกนี้
ประพฤติอนาจารฝาฝนเทวบัญญัติ รอนถึงพระศิวะตองชวนพระนารายณลงมาปราบ พระศิวะทรง
แปลงพระองคเปนโยคีหนุมรูปงาม พระนารายณทรงแปลงองคเปนภรรยาสาวสวย ทั้งนี้เพื่อลอให
พวกฤๅษีและภรรยาเกิดความหลงใหลในความงามเพราะอํานาจราคะจริต จนเกิดการวิวาทแยงชิง
กันในบรรดาฤๅษีและภรรยาดวยกันเอง แตพระศิวะและประนารายณแปลงกายไมปลงใจดวย เมื่อ
ฤๅษีและภรรยาไมประสบความสําเร็จ จึงทําใหฤๅษีเหลานั้นเกิดโทสะพากันสาปแชงพระศิวะและประ
นารายณแปลงกายทั้งสอง แตพระศิวะและพระนารายณไมไดรับอันตรายแตอยางใด พวกฤๅษีจึง

8. ครูพนมพร ชินชนะ ประวัตินาฏศิลปไทย 8
เนรมิตเสือขึ้นตัวหนึ่งเพื่อฆาโยคีและภรรยาปลอมตัวใหตาย พระศิวะจึงตองฆาเสือและนําหนังเสือ
มาทําเปนเครื่องแตงองค พวกฤๅษีจึงเนรมิตใหเกิดพญานาคขึ้นตัวหนึ่งเพื่อตองการใหพนพิษใสโยคี
และภรรยาปลอมตัว พระศิวะจึงจับพญานาคตัวนั้นมาพันพระวรกายทําเปนสายสังวาลยประดับ
องค ตอมาก็ทรงกระทําปาฏิหาริยโดยการรายรําทําทาไปมาแตพวกฤๅษีก็ยังไมสิ้นฤทธิ์ พวกฤๅษีจึง
เนรมิตยักษคอมมีสีผิวดําสนิทขึ้นตนหนึ่งมีชื่อวา มุยะละคะ หรืออสูรมูลคนี พระศิวะเห็นดังนั้นจึงใช
พระบาทขวาเหยียบยักษตนนั้นแลวทรงฟอนรําอยูบนหลังยักษตนนั้นตอไปจนหมดกระบวนทา
รํา เมื่อฤๅษีเห็นดังนั้นก็สิ้นทิฐิยอมรับผิด ทูลขอชมาโทษและสัญญาวาจะปฏิบัติตนอยูในเทวบัญญัติ
อยางเครงครัดตอไป
ตอมาพญาอนันตนาคราชซึ่งเปนบัลลังคนาคของพระนารายณ ไดฟงพระนารายณ
ทรงเลาถึงการฟอนรําของพระศิวะในปา ตาระคา มีความประสงคที่จะไดดูการฟอนรําของพระศิวะ
บาง (บางตําราวาการปราบฤๅษีในครั้งนั้น พญาอนันตนาคราชไดตามเสร็จไปดวย) พญาอนันต
นาคราชจึงทูลพระนารายณใหทรงทูลพระศิวะ ใหทรงฟอนรําใหด พระนารายณจึงทรงแนะนําให
พญาอนันตนาคราชบําเพ็ญพรตบูชาพระศิวะเพื่อขอพรแลวจะไดทุก ๆ อยางที่ตองการ พญาอนันต
นาคราชก็ทรงทําตาม และเมื่อไดเวลาทูลขอการฟอนรํา พระศิวะก็ทรงรับคําวาจะลงมาฟอนรําใหดู
ในโลกมนุษย ณ ตําบลที่มีชื่อวา “จิทัมพรัม” ซึ่งถือวาเปนศูนยกลางของโลก ใหพญาอนันต
นาคราชมาคอยดู ครั้นถึงวันที่กําหนดพระศิวะก็เสด็จลงมายัง “ติลไล” หรือตําบล “จิทัมพ
รัม” (ในแควนมัทราษฏร) ทรงเนรมิต “นฤตสภา” (หรือเทวสภา) ขึ้นแลวจึงฟอนรําตามที่เคย
ทรงประทานสัญญาแกอนันตนาคราชอีกครั้งหนึ่ง ครั้งนี้มีพระบัญชาใหภรตมุนี ซีงอยูใน ณ ที่นั้น
ดวย บันทึกสรางเปนตําราการฟอนรําขึ้น
ตอมา พระพรหมไดมีเทวบัญชาแกพระภรตฤๅษี ใหสรางโรงละคร และจัดการแสดง
ละครขึ้น พระภรตฤาษีรับเทวบัญชาแลว ก็ขอใหพระวิศุกรรมเปนผูสรางโรงละครได ทั้งโรงขนาด
ใหญ ขนาดกลางและขนาดเล็ก ซึ่งมีทั้งโรงรูปสามเหลี่ยม สี้เหลี่ยมจัตุรัส และ
สี่เหลี่ยมผืนผา แลวพระภรตฤๅษีก็บัญญัติการแสดงขึ้น โดยแตงเปนโศลกบรรยายทารําตาง ๆ
ของพระศิวะ 108 ทาโดยใหรําเบิกโรงดวยการรําตามโศลก ซึ่งขับกลอมเปนทํานองจนจบ
เพลง แลวจึงจับเรื่องใหญ ตําราการแสดงละครของพระภรตฤๅษี มีชื่อวา “นาฏยศาสตร” หรือ

9. ครูพนมพร ชินชนะ ประวัตินาฏศิลปไทย 9
“ภรตศาสตร”
จากตํานานที่กลาวมานี้ จะเห็นวาพระศิวะทรงเปนผูเชี่ยวชาญการฟอนรําอยางมากที่จะหาผูใด
เทียบได ดวยเหตุนี้ชาวอินเดียทั้งหลายจึงนับถือพระศิวะวาทรงเปนนาฏราช คือพระราชาแหงการ
ฟอนรํา ชาวอินเดียไดสรางพระศิวะเปนทาฟอนรําโดยกําหนดใหเปนทาเหยียบยักษคอม ตาม
ตํานานที่ปรากฏในโกยัลปราณะ นอกจากนี้ยังมีอีกทารําทาหนึ่งเปนทาฟอนรําและยกพระบาทขาง
ซายเหมือนกัน แตไมมีการเหยียบหลังยักษ ทั้งสองทานี้เรียกชื่อเหมือนกันวา “เทวรูปปางนาฏ
ราช”
ในประเทศอินเดียเมืองจิทัมพรัม หางจากเมืองมัทราช (อินเดียใต) ราว 150 ไมล มี
เทวาลัยแหงหนึ่งชื่อ “จิทัมพรัม” แตชาวบานนิยมเรียกวา “เทวาลัยศิวะนาฏราช” เปนเทวาลัยที่
สรางขึ้นตั้งแต พ.ศ. 1800 ภายในมีชองทางเดินเขาสูตัวเทวาลัยชั้นใน มีภาพแกะสลักดวยหินเปน
รูปตัวระบําผูหญิงแสดงทารําตาง ๆ 108 ทา (ตามตํานานที่วาพระศิวะทรงฟอนรํา 108 ทา ) ทา
รําตาง ๆ นี้ตรงกับคําที่กลาวไวในตําราที่มีชื่อวา “นาฏยศาสตร” ทาฟอนรําเหลานี้เปนทารําที่
นาฏศิลปอินเดียใชเปนแบบฉบับในการฟอนรํา เพราะเชื่อวาเปนทารําที่พระศิวะทรงฟอนรําที่
ตําบล อันเปนที่ตั้งของเทลาลัยนี้เอง การฟอนรําตามภาพแกะสลัก ทารําที่เทลาลัยศิวะนาฏราช
เปนที่นิยมแพรหลายตอมาทั่วประเทศอินเดีย และโดยนัยนี้ก็ไดเขามาแพรหลายในประเทศไทย
ดวย ทานผูทรงวิทยาคุณทั้งหลายไดตั้งขอสันนิษฐานวา คงเขามาในสมัยกรุงศรีอยุธยา
นี่เอง เพราะใน พ.ศ. 1800 ซึ่งเปนเวลาที่สรางเทวสถานที่เมืองจิทัมพรัมนั้นเปนระยะเวลาที่
ไทยเพิ่งตั้งกรุงสุโขทัยทารํา ที่ไทยเราไดดัดแปลงมาจากอินเดียในครั้งแรกนั้นก็ตองเปนความคิดของ
นักปราชญในสมัยกรุงศรีอยุธยา ตอมานักปราชญของไทยสมัยกรุงรัตนโกสินทรไดแกไขปรับปรุง
หรือประดิษฐขึ้นอีกชั้นหนึ่ง ทาฟอนรําของนาฏศิลปไทย จึงดูหางไกลกับทารําของอินเดียที่ปรากฏ
อยูทุกวันนี้

10. ครูพนมพร ชินชนะ ประวัตินาฏศิลปไทย 10
เทวรูปพระศิวะ ปาง “นาฏราช” ศิลปะแบบอินเดียใต
แสดงทาเหยียบอสูรชื่อ มุยะละคะ
ตําราฟอนรํา ของไทยแตเดิมแปลมาจากตําราของอินเดีย ดังที่กลาวไวในตํานานฟอน
รําของอินเดีย และบรมครูทางนาฏศิลปไดคิดประดิษฐขึ้นใหมในชั้นหลังก็มีโดยพบจาก คํากลอน
ของเกาวาดวยตํารามีอยู 3 บท
1. เปนกลอนสุภาพ แตงบอกตําราทารําไวแตโบราณมีทารํา 66 ทา (รําแมบทใหญ)
2. บทละครเรื่องรามเกียรติ์ พระราชนิพนธในรัชกาลที่ 1 ตอนนารายณปราบนน
ทุก คัดแตทาเฉพาะที่จะรําในบทนั้นไปเรียงไวในบทกลอน 1 บท เรียกวาแมบทนาง
นารายณ

11. ครูพนมพร ชินชนะ ประวัตินาฏศิลปไทย 11
3. เปนคําไหวครูของละครชาตรี โนราหเมืองนครศรีธรรมราช
รูปแบบของนาฏศิลปไทย
เมื่อมองยอนกลับไปในศตวรรษที่ 13 วัฒนธรรมไทยไดพัฒนาขึ้นมา 2 สาย คือ
1. วัฒนธรรมดั้งเดิมซึ่งถือปฏิบัติมาจากคนพื้นบาน ดังนั้นจังไดอิทธิพลอยางมากจาก
อารยธรรมตางประเทศโดยเฉพาะอารยธรรมของชาวอินเดีย ที่ไดแผขยายเขามาทั่วมหาสมุทร
อินเดียจนถึงเอเชียอาคเนย และเชื่อกันวาไดเขาถึงประเทศไทยในสมัยอาณาจักรทวารวดี และ
อาณาจักรเขมรโบราณ อิทธิพลและศาสตรของชาวอินเดียไดแสดงรูปแบบของตัวเองโดยผานทาง
ศาสนา (ศาสนาฮินดู และพุทธ) ภาษา จากโคลงที่กลาวถึงความกลาหาญ คือ จักรและนารายณ
ศาสตรา รวมทั้งเรื่องอื่นๆ อารยธรรมตะวันตกที่ไดแผขยายเขามาในประเทศไทยโดยอาศัยชองทาง
การคาขายระหวางประเทศในชวงปลายอยุธยาเปนตนมา ซึ่งไดนําเอาวัฒนธรรมเขามาเผยแพรดวย
เชน รูปแบบการเตนบัลเลตมาจากการแสดงของชาวยุโรป การแสดงรองเง็งมากจากการแสดงของ
ชาวสเปน รวมแลวประเทศไทยไดรับวัฒนธรรมตาง ๆ เขามาผสมผสานกลมกลืนจนมีรูปแบบใหมที่
มีลักษณะโดดเดนเพียงแบบเดียวในที่สุด
2. วัฒนธรรมที่เกิดขึ้นจากคนพื้นเมือง สามารถมองยอนไปในสมัยสุโขทัย ราว ๆ
ป ค.ศ.1238 – 1378 อันเปนสมัยที่สุโขทัยเปนราชธานี เวลานั้นประเทศไทยมีความเจริญรุงเรือง
ทางวัฒนธรรมและเศรษฐกิจ ทําใหชาวบานเกิดการละเลนในแตละทองถิ่นที่ตางกันตามภูมิ
ประเทศ การดํารงชีวิต สภาพสังคมและวัฒนธรรมยอย ดังเชน
- นาฏศิลปภาคกลาง เชน เตนกํารําเคียว เปนการแสดงของชาวบานภาคกลาง
ที่มาจาก
กิจกรรมการทํานํา เกี่ยวขาว ในฤดูเก็บเกี่ยวซึ่งการปลูกขาวก็เปนอาชีพหลัก
ของ

12. ครูพนมพร ชินชนะ ประวัตินาฏศิลปไทย 12
- นาฏศิลปภาคเหนือ เชน ฟอนเล็บ เปนการแสดงที่บงบอกถึงความเปน
ภาคเหนือดวยเครื่องแตงกาย ลักษณะทารํา
- นาฏศิลปภาคอีสาน เชน เซิ้งโปงลาง เปนการแสดงที่เปนเอกลักษณของภาค
อีสานโดยเฉพาะการนําเอาเครื่องดนตรีของทางภาคอีสานเปนทํานองเพลง
- นาฏศิลปภาคใต เชน มโนราห ซึ่งเปนเอกลักษณประจําภาคใตซึ่งคนใตเปนคนที่
มักทําอะไรรวดเร็ว ดังนั้นการรํามโนราหจึงเปนการรําที่ดูรวดเร็วและแข็งแรง ไมออน-ชอยเหลือการ
รําในภาคอื่น ๆ
ภายหลังจากการกําเนิดนาฏศิลปไทยนั้นทําใหนาฏศิลปไทยวิวัฒนาการและเกิดการ
พัฒนาจนถูกจัดประเภทโดยแบงออกตามลักษณะการแสดงซึ่งประกอบไปดวย
1. โขน
2. ละคร
3. ระบํา รํา ฟอน
และนาฏศิลปไทยสามารถจําแนกรูปแบบเปนหลักไว 2 แบบ คือ
1. นาฏศิลปอยางมีแบบแผน (มาตรฐาน)
2. นาฏศิลปพื้นเมือง (ภาคเหนือ ภาคกลาง ภาคอีสาน ภาคใต)

13. ครูพนมพร ชินชนะ ประวัตินาฏศิลปไทย 13
ที่มา....
กรมศิลปากร . ระบํา รํา ฟอน , กรุงเทพ ฯ : ฝายโสตทัศนวัสดุ , 2532
พาณี สีสวย. สุนทรียของนาฏศิลปไทย , กรุงเทพ ฯ : ธนะการพิมพ , 2526
รานี ชัยสงคราม. นาฏศิลปไทยเบื้องตน , กรุงเทพ ฯ : องคการคาของคุรุสภา , 2544
สุมนมาลย นิ่มเนติพันธ และคณะ .หนังสือเรียนสาระการเรียนรูพื้นฐาน กลุมสาระการ
เรียนรูศิลปะ นาฏศิลป ม.4–ม.6 ชวงชั้นที่ 4 , กรุงเทพ ฯ : อักษรเจริญทัศน , 2547
อมรา กล่ําเจริญ. สุนทรียนาฏศิลปไทย , กรุงเทพ ฯ : สํานักพิมพโอเดียนสโตร , 2531