2003-04 – 5ο Πιλοτικό Ολοήμερο Δημ. Σχ. Γαλατσίου – Εκπόνηση Πολιτιστικού Προγράμματος:«Τα φουγάρα στο Γαλάτσι»

1. Δημιουργία παρουσίασης: Μίτσης ΠαναγιώτηςΕλαιογραφία του Σπύρου Βασιλείου για το Γαλάτσι (Εθνική Πινακοθήκη)

2. Στις αρχές του αιώνα η περιοχή
είναι ακόμα ακατοίκητη. Τα
Τουρκοβούνια παραμένουν σχεδόν
απάτητα. Το 1903 στρατιωτικός
χάρτης της σχολής Ευελπίδων δείχνει
ότι η “Εύμορφη Εκκλησιά” είναι
ακατοίκητη.
Στις γειτονικές περιοχές, όπως η Γυψέλη
(Κυψέλη) και τα Πατήσια βρίσκονται
“αγροικίες κατοικούμενες”. Όμως, το έδαφος
και το κλίμα της περιοχής προσφέρεται για
βοσκή. Έτσι το 1850 αρχίζουν να
καταφθάνουν οι πρώτοι επισκέπτες. Είναι
βοσκοί από τη Στερεά Ελλάδα και κυρίως
από την επαρχία Δωρίδας που φτιάχνουν
προσωρινές κατοικίες για να
ξεκαλοκαιριάζουν τα κοπάδια τους

3. Λίγα χρόνια αργότερα η ανάπτυξη της
Αθήνας επιβάλλει τη δημιουργία νέων
κατοικιών και κατά συνέπεια την
παραγωγή πρώτων υλών για την
κατασκευή τους. Έτσι δημιουργούνται
τα πρώτα ασβεστοκάμινα.
Το καμίνι που ξεκίνησε να λειτουργεί
γύρω στο 1910 ήταν η αιτία για την
δημιουργία οικισμού γύρω από αυτό.
Το εργατικό δυναμικό της
ασβεστοκαμίνου αποτέλεσε και το
πρώτο πληθυσμό που σύστησε τον
οικισμό Γαλατσίου.
Στα νεότερα χρόνια, μεγάλες εκτάσεις στο
Γαλάτσι ήταν κτήματα του οπλαρχηγού του 1821
Λάμπρου Βεΐκου και των απογόνων του, ενώ
άλλες εκτάσεις ήταν ιδιοκτησία του
μεγαλοκτηματία Καραγιάννη. Στο Γαλάτσι
γίνονταν στους χρόνους εκείνους και κυνήγια
αλεπούς στα οποία έπαιρνε μέρος και η βασιλική
οικογένεια, ενώ παλιότερα αναφέρεται και
διοργάνωση κυνηγιού στα Τουρκοβούνια από το
Σουλτάνο της Τουρκίας.

4. Το Γαλάτσι είχε παλιότερα έντονο εξοχικό
χαρακτήρα και ήταν τόπος εκδρομών και αναψυχής..
Χαρακτηριστικό είναι το απόσπασμα του Γρ.
Καμπούρογλου από τον «Αναδρομάρη της Αττικής»,
που εξυμνεί τις φυσικές καλλονές του τόπου. «…Εδώ
κυριαρχεί το θυμάρι και το θρούμπι, ενώ που και
που το αγκαθωτόν ασπάλαθρον καταστολισμένον
από κίτρινα άνθη σου προξενεί την έκπληξιν που
αισθάνεσαι όταν απαντάς ευμορφίαν και ευγένειαν…
Εδώ το έδαφος είναι ανοικτόν και ελεύθερον, εδώ
κυριαρχεί το φως, το Αττικό φως…»
Ελαιογραφία του Σπύρου Βασιλείου για το Γαλάτσι (Εθνική Πινακοθήκη)

5. Τα Τουρκοβούνια, το πευκοδάσος
της Ομορφοκκλησιάς (σημερινό Άλσος
Βεΐκου) και τα ορμητικά ρέματα
χαρακτήριζαν μορφολογικά την περιοχή
η οποία δυστυχώς έχει αλλοιωθεί. Η
πυκνή βλάστηση στα Τουρκοβούνια
καταστράφηκε κατά την διάρκεια της
Κατοχής καθώς οι ανάγκες των
Αθηναίων για ξύλα οδήγησε μέρος του
δάσους σε καταστροφή. Η κατασκευή
των λατομείων και η ανάπτυξη της
περιοχής γύρω από αυτά συνέβαλαν
καταλυτικά στην αλλοίωση της μορφής
της περιοχής. Η μορφή των
Τουρκοβουνίων άλλαξε ριζικά με την
διάνοιξη της λεωφόρου Βεΐκου η οποία
συνδέει το Γαλάτσι με το Ψυχικό.

6. Υπάρχουν διάφορες ερμηνείες για
το όνομα του Γαλατσίου. Ότι
προέρχεται από τη μεσαιωνική
αθηναϊκή οικογένεια των Γαλάκη ή
Γαλάτση (Γαλάκηδων) που είχε
μεγάλα κτήματα στην περιοχή. Ότι
προέρχεται από παραφθορά της
λέξης γάλα – γαλατάκι - γαλατάτσι
που φώναζαν οι τσοπάνηδες της
περιοχής για να διαλαλήσουν το
προϊόν τους. Ή από την πόλη
Γαλάτσι της Ρουμανίας.

7. Σήμερα, σύμφωνα με το Υπουργείο Πολιτισμού η ασβεστοκάμινος στην οδό
Καραϊσκάκη αποτελεί ένα ιστορικό και διατηρητέο μνημείο. Σύντομα στο μέλλον,
το καμίνι που δυστυχώς μέχρι τώρα είχε μείνει εγκατελειμμένο θα πάρει ζωή
καθώς θα αξιοποιηθεί κατάλληλα από το Δήμο Γαλατσίου.
Διατηρώντας τον όγκο και τα βασικά μορφολογικά στοιχεία του υπάρχοντος
κτιρίου θα γίνουν απαραίτητες επεμβάσεις έτσι ώστε να μετατραπεί σε ένα
μοντέρνο και όμορφο Πολιτιστικό Κέντρο.

8. Η Ομορφοκκλησιά, γνωστή στους
δημότες Γαλατσίου και σαν το
εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου,
αποτελεί ένα αξιοσημείωτο βυζαντινό
ναό του 12ου αιώνα με εξαιρετικές
τοιχογραφίες. Υπάρχουν λίγες
πληροφορίες γι‘ αυτό το μνημείο και
για την ακριβή χρονολογία
κατασκευής του.

9. Η Αγ. Γλυκερία είναι επίσης
ονομαστή εκκλησία του Γαλατσίου, όπου
παλιότερα συγκεντρώνονταν τα διάφορα
επαγγελματικά σωματεία (σινάφια) της
Αθήνας και γιόρταζαν τους προστάτες
Αγίους τους. Χτίστηκε το 1590 από την
Οσία Φιλοθέη και για παραπάνω από
300 χρόνια χρησιμοποιήθηκε σαν
παρθεναγωγείο, μοναστήρι και κρυφό
σχολειό. Γκρεμίστηκε το 1927 για να
οικοδομηθεί στην ίδια θέση ο σημερινός
ναός Ονομαστή ήταν και η πηγή της απ’
όπου προμηθεύονταν νερό οι παλιοί
Γαλατσιώτες, που τρέχει ακόμα σήμερα
εκεί κοντά, δυστυχώς με μολυσμένα
νερά. .

10. Στο Γαλάτσι και σε εκτεταμένο χώρο στην περιοχή της
Ομορφοκκλησιάς, βρίσκονται τα διυλιστήρια της ΕΥΔΑΠ.

11. Ο Δήμος Γαλατσίου
βρίσκεται στο κεντρικό
τμήμα του Λεκανοπεδίου
Αττικής, στις δυτικές
πλευρές των
Τουρκοβουνίων σε
υψόμετρο 160 μέτρων. Η
συνολική έκταση του
Δήμου είναι 424 εκτάρια
ή 4240 στρέμματα. Τα
όριά του ορίζονται νότια,
δυτικά και βορειοδυτικά
από το Δήμο της Αθήνας,
βόρεια από το Δήμο Ν.
Ιωνίας και ανατολικά από
τους Δήμους Φιλοθέης και
Ψυχικού. Διοικητικά
υπάγεται στη Νομαρχία
Αθηνών. Περιλαμβάνει
τις συνοικίες Κρητικά,
Περιβόλια,
Καραγιαννέικα,
Ακτημόνων, Μενιδιάτικα,
Λαμπρινή