2. ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Η παρακάτω εργασία έγινε με σκοπό να γνωρίσουν οι μαθητές (και
όχι μόνο) την ιστορία του ρολογιού της κεντρικής πλατείας των
Ιωαννίνων. Ένα μνημείο με μεγάλη ιστορική και πολιτισμική αξία.
Αρωγός αυτής της προσπάθειας υπήρξε η Εταιρεία Ηπειρωτικών
Μελετών, την οποία και ευχαριστούμε για την πολύτιμη βοήθειά της.
Επίσης οφείλουμε ένα μεγάλο ευχαριστώ στον Κο Φανίτσιο Σπύρο
ωρολογοποιό της πόλης.
4. Η ανατολή του 20ου αι. χάρισε στην πόλη των Ιωαννίνων ένα
ξεχωριστό μνημείο, τον Πύργο της Πλατείας. Επιτυχές μείγμα
νεοκλασικού , μεσογειακού και ανατολίτικου ρυθμού φιλοξενεί στην
κορυφή του το πασίγνωστο Ρολόι των Ιωαννίνων. Το πέτρινο
κιγκλίδωμα είναι επτανησιακής προέλευσης, οι χυτοσιδηρές
ανάγλυφες κολώνες του θόλου θυμίζουν ανατολή, ενώ τα πολυγωνικά
κιονόκρανα , που στηρίζουν τα τόξα, αποτελούν έμπνευση του
αρχιτέκτονα Μελίρρυτου.
Σημείο συνάντησης των Γιαννιωτών και των επισκεπτών της
πόλης ο κομψός και διαμπερής πυργίσκος που υψώνεται στο
κεντρικότερο σημείο των Ιωαννίνων, είναι ένα από τα γοητευτικότερα
μνημεία της ηπειρωτικής πρωτεύουσας.
5.
6. Η ιστορία του είναι πολύχρονη και ενδιαφέρουσα. Ανεγέρθηκε
το 1905 με την ευκαιρία των Ιωβηλαίων του Σουλτάνου Αμπντούλ
Χαμήτ Χαν με την προτροπή του Οσμάν Πασά του Κούρδου ο
οποίος είχε διατελέσει υπασπιστής του Σουλτάνου.
Το ρολόι-πύργος είναι έργο του αρχιτέκτονα Μελίρρυτου,
απόφοιτου του πανεπιστημίου του Παρισιού. Ο νεαρός γιαννιώτης
δέχτηκε με χαρά την εντολή του Οσμάν Πασά και χρησιμοποίησε για
την κατασκευή , τους άριστους των χτιστών και λιθοξόων της
Κόνιτσας, της Κωστάνιανης και της Βούρμπιανης. Σε ελάχιστο
χρόνο το μνημείο στήθηκε και έτσι η επέτειος γιορτάστηκε εγκαίρως
και μεγαλοπρεπώς.
7.
8. Η αρχική του θέση όμως, ήταν μπροστά από το ξενοδοχείο «Αβέρωφ»
στη θέση που είναι σήμερα το Δικαστικό Μέγαρο.
Το Ρολόι υπήρξε και μάρτυρας δραματικών στιγμών όπως αυτή της
15ης Φεβρουαρίου 1913 κατά την οποία οι τούρκοι κρέμασαν 16 νέους που
είχαν συλλάβει από τα γύρω χωριά, στο χώρο δίπλα από το Ρολόι .
Ήταν όμως πάντα σημαιοστολισμένο και επιβλητικό και στις μεγάλες
στιγμές της πόλης όπως η απελευθέρωση των Ιωαννίνων την 25η
Φεβρουαρίου 1913.
Μετά την απελευθέρωση των Ιωαννίνων τοποθετήθηκε , στα 1917,
γενικός διευθυντής Ηπείρου και μετέπειτα περιβόητος ύπατος αρμοστής
Σμύρνης, ο εκ Κρήτης δικηγόρος Αριστείδης Στεργιάδης.
9.
10. Το καλοκαίρι του 1918 , παρουσία του Στεργιάδη, γιορτάστηκε στα
Γιάννενα η νίκη των Συμμάχων στον Α΄ παγκόσμιο πόλεμο. Στην παρέλαση
ένα βαρύ πυροβόλο συρόμενο από έξι ουγγαρέζικα άλογα παρέκλινε της
πορείας του και ο τροχός του αποξήλωσε το κιγκλίδωμα του ρολογιού.
Έξαλλος ο Στεργιάδης απαίτησε από τον τότε Δήμαρχο Ιωαννίνων
Γ.Ιωαννίδη να μεταφέρει τον πυργίσκο σε άλλη θέση.
Την επομένη κιόλας μέρα ο Περικλής Μελίρρυτος άρχισε να τον διαλύει.
Φρόντισε όμως να αριθμήσει τα λαξευτά μάρμαρα τα οποία και τοποθέτησε
στον περίβολο του σημερινού Δημαρχείου όπου και έμειναν εκτεθειμένα για
οχτώ χρόνια.. Το μηχανισμό του Ρολογιού και την καμπάνα τα αποθήκευσε
στο υπόγειο του Δημαρχείου.
11. Χρειάστηκε να γίνει Δήμαρχος ο Β.Πυρσινέλλας, για να αναστηλωθεί,
στα 1925, στη σημερινή του θέση το όμορφο αρχιτεκτόνημα.
Όταν όμως ανέσυραν την καμπάνα από το υπόγειο του Δημαρχείου
διαπίστωσαν ότι η καμπάνα ήταν ραγισμένη και συνεπώς άχρηστη.
Κατόπι ενεργειών του Δημάρχου μεταφέρθηκε η παλιά βενετσιάνικη
καμπάνα του Ρολογιού του Κάστρου, από το Παρεκκλήσι των Αγίων
Αναργύρων όπου φυλασσόταν και τοποθετήθηκε στον αναστηλωθέντα
Πύργο της Πλατείας.
Η καμπάνα του Κάστρου στάλθηκε από το Δόγη της Βενετίας ,σαν δώρα
προς το Δήμο Πρέβεζας, «εις παντοτεινήν φιλίαν και ενότητα », σύμφωνα με
την επιγραφή που υπάρχει στα χείλη της. Αργότερα όταν ο Αλή Πασάς
κατέλαβε την Πρέβεζα από τους Γάλλους, μετέφερε την ονομαστή για την
μελωδικότητά της αυτή καμπάνα, στα Γιάννενα και την τοποθέτησε στο
μεγάλο πύργο της κεντρικής πύλης του Κάστρου.
12. Όμως κατά την μεταφορά της το ρόπτρο τραυματίστηκε , με
αποτέλεσμα να μην φτάνει να χτυπήσει τα χείλη του κώδωνα. Έτσι η
απόδοση του ήχου δεν είναι ακόμη και σήμερα ολοκληρωμένη. Παρ’ όλα
αυτά, ιδίως , κατά τη νύχτα το χτύπημα των ωρών εντυπωσιάζει με την
βαριά και μελωδική φωνή της και τον παράδοξο ήχο της.
Ο καλλιτεχνικός πύργος έχει εντοιχισμένες στις πλευρές του
τέσσερις μαρμάρινες πλάκες, που φέρουν ισάριθμα ανάγλυφα: το
μονόγραμμα
του Σουλτάνου Χαμήτ, συμπλέγματα από το Κοράνι, δύο
διασταυρούμενες κάνες πυροβόλων και την ημισέληνο μέσα σε ακτινωτό
κύκλο. Στη βάση του πύργου υπάρχουν τέσσερις ωραιότατες κρήνες.
13. Από το 1926 υπήρχε ο παλιός μηχανισμός, με βαρίδια ολλανδικής
καταγωγής. Μέχρι τη δεκαετία του ’60 το ρολόι το κούρδιζαν με μανιβέλα. Το
1963 η τότε δημοτική αρχή τοποθέτησε μοτέρ. Μετά από 85 χρόνια λειτουργίας
όμως το μοτέρ χάλασε και ήταν αδύνατο να βρεθούν ανταλλακτικά και να
επισκευαστεί ο μηχανισμός, καθώς το εργοστάσιο έχει κλείσει από τη δεκαετία
του ’80.
Από το 2000 την επισκευή και συντήρηση του Ρολογιού είχε αναλάβει ένας
από τους ελάχιστους ωρολογοποιούς της πόλης, ο Σπύρος Φανίτσιος, που
εισηγήθηκε την αντικατάσταση του μηχανισμού στη δημοτική αρχή.
Ο νέος μηχανισμός, πιστό αντίγραφο των κλασικών μηχανικών ρολογιών,
τοποθετήθηκε τον Ιανουάριο του 2012 χωρίς να επέλθει καμία αλλαγή στην
αρχιτεκτονική του Ρολογιού.
16. Πύργοι με ρολόγια που χτίστηκαν σε σημεία σημαντικών
ιστορικών γεγονότων ή σημαντικά κτήρια ή ακόμη σε κεντρικά
σημεία μιας πόλης για να ενημερώνουν τους πολίτες για την ώρα
όταν ακόμη τα ρολόγια χειρός δεν ήταν καθημερινά αντικείμενα και
φυσικά δεν υπήρχαν… κινητά.
Με την πάροδο του χρόνου κάποια από αυτά τα ρολόγια
μετατράπηκαν σε αντιπροσωπευτικό σύμβολο της πόλης για την
οποία έχουν χτιστεί.
Ας δούμε μερικά από τα διασημότερα ρολόγια σε πύργους και
ένα από Ελλάδα:
