Κοινωνική και Πολιτική Αγωγή. Κοινωνικοί θεσμοί

1. 4.ΘΕΣΜΟΙ

2. Κοινωνικοί θεσμοί
Οι οργανωμένες και σταθερές σχέσεις και
δραστηριότητες που έχουν σκοπό να
ικανοποιήσουν σημαντικές κοινωνικές
ανάγκες αποτελούν τους θεσμούς.

3. ΘΕΣΜΟΙ
οι εκπαιδευτικοί
θεσμοί (π.χ. σχολεία,
Πανεπιστήμια) για να
εξασφαλίσουν τη
μετάδοση και την
παραγωγή γνώσεων και
αξιών,
οι οικογενειακοί
θεσμοί (π.χ. συγγένεια,
γάμος, οικογένεια) για να
εξασφαλίσουν την
αναπαραγωγή και τη
φροντίδα των νέων μελών,
οι θρησκευτικοί
θεσμοί (π.χ. τόποι
λατρείας, ιερατεία) για τις
σχέσεις με το θείο.
οι πολιτικοί θεσμοί
(π.χ. συμβούλιο γερόντων,
βασιλεία, Κοινοβούλιο)
για την εξισορρόπηση των
συγκρούσεων μεταξύ των
ομάδων,
οι οικονομικοί
θεσμοί (π.χ.
επιχειρήσεις, υπηρεσίες)
για την παραγωγή
αναγκαίων αγαθών,

4. ΑΝΑΓΚΗ ΘΕΣΜΟΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΟΡΓΑΝΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΘΕΣΕΙΣ
βιολογική
αναπαραγωγή
κοινωνικοποίησης
οικογενειακ
οί
οικογένεια παιδί – γονιός
παραγωγή αγαθών οικονομικοί επιχειρήσεις εργάτης -
εργαζόμενος
μόρφωση εκπαιδευτικ
οί
σχολείο μαθητής -
καθηγητής
διακυβέρνηση πολιτικοί Βουλή κυβερνήτης -
πολίτης
λατρεία Θεού θρησκευτικο
ί
εκκλησία ιερέας – πιστοί

5. ΑΝΑΓΚΗ ΘΕΣΜΟΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΟΡΓΑΝΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΘΕΣΕΙΣ
αναπαραγωγή
κοινωνικοποίηση
οικογενειακοί οικογένεια Γονείς
παιδιά
Παραγωγή
αγαθών
οικονομικοί επιχειρήσεις Εργαζόμενος
Ιδιοκτήτης
επιχείρησης
μόρφωση εκπαιδευτικοί σχολείο Μαθητής
Καθηγητής
Εξισορρόπηση
συγκρούσεων ,
πολιτικοί Βουλή
θρησκευτικοί εκκλησία

6. Βασικά χαρακτηριστικά κοινωνικών θεσμών
• Έχουν σημαντικούς κοινωνικούς σκοπούς, όπως είναι η μόρφωση, η
παραγωγή αγαθών, η ασφάλεια κ.λ.π.,
• Παραμένουν σχετικά σταθεροί, π.χ. ο θεσμός της οικογένειας ή του
σχολείου, παρά τις μεταβολές τους, διατηρούν σχετικά σταθερές τις
βασικές σχέσεις μεταξύ των ατόμων και των ρόλων τους (γονείς-
παιδιά, δάσκαλοι-μαθητές).

7. Εργασία
Οι θεσμοί δημιουργούνται για να εξυπηρετήσουν νέες κοινωνικές ανάγκες.
Η Ενισχυτική διδασκαλία στα σχολεία,
ο σχολικός τροχονόμος,
τα τμήματα ένταξης,
η παράλληλη στήριξη,
τα 15μελή Συμβούλια,
το Ανοιχτό Πανεπιστήμιο αποτελούν νέους θεσμούς στο χώρο της
εκπαίδευσης.
Να γράψετε τις ανάγκες που οδήγησαν στη δημιουργία αυτών των
θεσμών.

8. Εργασία στην τάξη
Να καταγράψεις τα συστήματα
λειτουργίας του ανθρώπινου οργανισμού
Να καταγράψεις τα συστήματα
λειτουργίας της κοινωνίας

9. Εργασία στην τάξη (2η)
Να καταγράψετε τις διαφορές

10. 4.ΘΕΣΜΟΙ

11. 4.2 Αναγκαιότητα θεσμών
• η κοινωνία οργανώνεται και εξασφαλίζει τη διάρκειά της
μέσα στο χρόνο, αν και τα μέλη της, όπως και τα κύτταρα του
οργανισμού,
διαρκώς ανανεώνονται,
• τα άτομα μαθαίνουν τις αξίες, τους κανόνες και τους ρόλους
τους
και με αυτόν τον τρόπο εξακολουθεί να υπάρχει κοινωνική
ζωή.

12. ΘΕΣΜΟΙ
οι εκπαιδευτικοί θεσμοί
(π.χ. σχολεία,
Πανεπιστήμια) για να
εξασφαλίσουν τη
μετάδοση και την
παραγωγή γνώσεων και
αξιών,
οι οικογενειακοί θεσμοί
(π.χ. συγγένεια, γάμος,
οικογένεια) για να
εξασφαλίσουν την
αναπαραγωγή και τη
φροντίδα των νέων
μελών,
οι θρησκευτικοί
θεσμοί (π.χ.
τόποι
λατρείας, ιερατεία)
για τις σχέσεις με το
θείο.
οι πολιτικοί θεσμοί
(π.χ. συμβούλιο
γερόντων, βασιλεία,
Κοινοβούλιο)
για την
εξισορρόπηση των
συγκρούσεων
μεταξύ των
ομάδων,
οι οικονομικοί
θεσμοί
(π.χ.επιχειρήσεις,
υπηρεσίες) για την
παραγωγή
αναγκαίων αγαθών,

13. ΑΝΑΓΚΗ ΘΕΣΜΟΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΟΡΓΑΝΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΘΕΣΕΙΣ
βιολογική αναπαραγωγή οικογενειακοί οικογένεια παιδί – γονιός
παραγωγή αγαθών οικονομικοί επιχειρήσεις εργάτης - εργαζόμενος
μόρφωση εκπαιδευτικοί σχολείο μαθητής - καθηγητής
διακυβέρνηση πολιτικοί Βουλή κυβερνήτης - πολίτης
λατρεία Θεού θρησκευτικοί εκκλησία ιερέας – πιστοί

14. Δημιουργία νέων θεσμών
Όσο βέβαια οι κοινωνίες εξελίσσονται και
εκσυγχρονίζονται, νέες κοινωνικές ανάγκες δημιουργούνται και μαζί τους
νέοι θεσμοί.
Η εργασία των γυναικών π.χ. δημιούργησε την ανάγκη
φύλαξης των μαθητών του Δημοτικού μετά το σχολείο και
οδήγησε στη δημιουργία ενός νέου εκπαιδευτικού θεσμού,
του ολοήμερου σχολείου.

15. Θεσμοθέτηση
Όταν ένας θεσμός δημιουργείται με νόμο, τότε ο θεσμός είναι
τυπικός και η διαδικασία δημιουργίας του ονομάζεται θεσμοθέτηση.
Παράδειγμα
Η εργασία των γυναικών, η είσοδος των γυναικών στην αγορά εργασίας π.χ.
δημιούργησε την ανάγκη φύλαξης των μαθητών του Δημοτικού μετά το σχολείο
και οδήγησε στη δημιουργία ενός νέου εκπαιδευτικού θεσμού, του ολοήμερου
σχολείου.
Αρχικά, η φύλαξη των μαθητών πραγματοποιήθηκε με πρωτοβουλία των γονέων,
χωρίς να προβλέπεται από το νόμο, ενώ σήμερα η συγκεκριμένη ανάγκη καλύπτεται
από το
θεσμό το ολοήμερου σχολείου, το οποίο προβλέπεται από το νόμο.

16. Θεσμοποίηση
Όταν ένας θεσμός εφαρμόζεται με πρωτοβουλία ατόμων και
αποτελεί συνήθεια τότε ο θεσμός είναι άτυπος και η
διαδικασία δημιουργίας του ονομάζεται θεσμοποίηση.
Παράδειγμα
έθιμα και παραδόσεις (έθιμα Χριστουγέννων, αποκριάς κ.ά)

17. Εργασία στην τάξη
Το σήμα των Νόμπελ Φυσικών επιστημών και Ειρήνης
• Τα βραβεία Νόμπελ (www.nobelprizes.com)
θεσμοποιούνται με τη διαθήκη του Άλφρεντ Νόμπελ το
1895. Η θεσμοθέτησή τους πραγματοποιείται αργότερα
από το Σουηδικό κράτος.
• Ποιους σκοπούς εξυπηρετούν οι διάφοροι θεσμοί βράβευσης επιστημόνων,
καλλιτεχνών και διανοουμένων; Ποιοι ανάλογοι θεσμοί προβλέπονται από την
ελληνική Πολιτεία;

18. • Ο πρωθυπουργός της Αιθιοπίας
Άμπι Άχμεντ τιμήθηκε με το
βραβείο Νόμπελ Ειρήνης 2019 «για
τις προσπάθειές του να επιτύχει
ειρήνη και διεθνή συνεργασία κα
ιδιαίτερα για την αποφασιστική
πρωτοβουλία του να επιλύσει τη
μεθοριακή σύγκρουση με τη
γειτονική Ερυθραία». Οι σχέσεις των
δύο χωρών αποκαταστήθηκαν τον
Ιούλιο του 2018 έπειτα από χρόνια
εχθρότητας.

19. Τρεις επιστήμονες
κέρδισαν το
βραβείο Νόμπελ
Ιατρικής για το 2020
γιατί ανακάλυψαν
την Ηπατίτιδα C.
Πρόκειται για τους
Χάρβεϊ Άλτερ, Μάικλ
Χάφτον και Τσαρλς
Ράις.

21. Εργασία στο τετράδιο
1. Να αναφέρετε παραδείγματα θεσμοποίησης από την κοινωνική ζωή του
τόπου σας
2. Να συζητήσετε με τους γονείς και τους παππούδες σας για το θεσμό του
σχολείου στην εποχή τους. Να καταγράψετε τα χαρακτηριστικά του και τις
αλλαγές του σε σχέση με τη σημερινή μορφή που γνωρίζετε.

22. Εργασία στην τάξη 2η Υπόθεση..
Βρίσκεσαι ναυαγός σε ένα νησί του Ειρηνικού με άλλος 50 ναυαγούς, χωρίς
ελπίδα να σας βρουν.
Καταγράψτε τις βασικές ανάγκες και τις λιγότερο βασικές ανάγκες
Βασικές ανάγκες Λιγότερο βασικές

23. 4.ΘΕΣΜΟΙ

24. Ο θεσμός της οικογένειας
Διαχρονικός και διαπολιτισμικός θεσμός
Λειτουργίες:
Δημιουργία νέας
γενιάς
Ανατροφή
Προετοιμασία
για την κοινωνία

25. Ο γάμος στην
Ελλάδα
•Θρησκευτικός
•Πολιτικός

26. Μορφές οικογένειας

27. Εκτεταμένη
Πυρηνική
Μονογονεϊκή

28. Εκτεταμένη οικογένεια
• Συνήθως πατριαρχική
• Οικογένειες αδελφών που ζουν με τους γονείς
• Συνήθως εργάζονται σε οικογενειακές επιχειρήσεις
• Οι δεσμοί είναι ισχυροί …γιατί άραγε; (ποιες λειτουργίες έχει)

29. Πυρηνική οικογένεια
• Κύρια μορφή οικογένειας
• Γονείς και παιδιά
• Ποιες λειτουργίες έχει η πυρηνική οικογένεια και
που διαφέρει με την εκτεταμένη ;

30. Κοινωνικά φαινόμενα που οδήγησαν στη μετάβαση
από την εκτεταμένη στην πυρηνική οικογένεια
• Κοινωνικές μεταβολές
• Βιομηχανική επανάσταση, μετεξέλιξη των
κοινωνιών από αγροτικές σε βιομηχανικές
κοινωνίες
• Αστικοποίηση, συγκέντρωση πολλών
ανθρώπων στις πόλεις

31. • Το κράτος ανέλαβε πολλές λειτουργίες που
έκαναν παλιά οι οικογένειες ( εκπαίδευση,
φροντίδα ασθενών, ανάπηρων και
ηλικιωμένων μελών κ.α.)
• Αλλαγή του τρόπου ζωής
• Αλλαγές στα ήθη και τις αξίες της κοινωνίας
Κοινωνικά φαινόμενα που οδήγησαν στη μετάβαση
από την εκτεταμένη στην πυρηνική οικογένεια

32. Μονογονεϊκή οικογένεια
Ένας γονέας και παιδιά
• Χηρεία
• Διαζύγιο
• Επιλογή

33. • Είσοδος της γυναίκας στην αγορά εργασίας
• Κατάκτηση δικαιωμάτων εκ μέρους των
γυναικών
• Ισότητα των δύο φύλων
• Αλλαγές στα ήθη και τις αξίες της κοινωνίας
• Αύξηση διαζυγίων
Κοινωνικά φαινόμενα που οδήγησαν στη μετάβαση
από την πυρηνική στην μονογονεϊκή οικογένεια

34. Πότε αλλάζουν οι κανόνες μιας κοινωνίας;
• Όταν αλλάζουν και οι αξίες που κυριαρχούν
• Όταν υπάρχει κοινωνική αλλαγή:
Τεχνολογικές αλλαγές – επαναστάσεις
Πόλεμοι
ιστορικές επαναστάσεις
κοινωνικά κινήματα

35. Κοινωνικές θέσεις
• Οι διευθυντικές θέσεις είτε στο δημόσιο είτε στον ιδιωτικό
τομέα αποτελούν κατακτημένες θέσεις που θα έπρεπε να
βασίζονται σε επίκτητα χαρακτηριστικά.
• Δίνοντας τις θέσεις αυτές σε συγγενικά πρόσωπα

36. Υπογεννητικότητα
Υψηλό κόστος ανατροφής
Καριέρα
Γιατί;

37. • Στην Ελλάδα ο πληθυσμός μειώθηκε κατά 60.500 το 2012 και την 1/1/2013
έφτασε τους 11,06 εκατομμύρια κατοίκους. Το 2012 καταγράφηκαν 100.400
γεννήσεις και 116.700 θάνατοι, ενώ την ίδια χρονιά εγκατέλειψαν την Ελλάδα
πάνω από 44.000 κάτοικοί της. Η Ελλάδα και η Ιταλία καταγράφουν τον τρίτο
χαμηλότερο δείκτη γεννήσεων (9‰) στην ΕΕ, μετά τη Γερμανία (8,4‰) και
την Πορτογαλία (8,5‰).
Ηλικίας άνω των 60 ετών θα είναι το 2050 τέσσερις στους δέκα Ελληνες, ως αποτέλεσμα της ταχύτατης
δημογραφικής γήρανσης του πληθυσμού. Στη χώρα μας τα άτομα ηλικίας άνω των 60 ετών αποτελούν σήμερα
το 27% του πληθυσμού, ποσοστό που εκτιμάται ότι θα φτάσει στο 33% το 2030 και στο 40,8% το 2050.
Αντίστοιχα, τα άτομα ηλικίας άνω των 65 ετών στη χώρα μας από 19,3% του πληθυσμού που είναι σήμερα θα
φτάσουν να αντιπροσωπεύουν το 30% το 2030.

39. Εργασία στο τετράδιο
1. Ποιες είναι οι μορφές του θεσμού της οικογένειας; Ποιες από αυτές
θεωρούνται παραδοσιακές και ποιες σύγχρονες; Συναντάμε στην
εποχή μας παραδοσιακές μορφές οικογένειας;
2. - Ποια είναι τα αίτια της υπογεννητικότητας; Ποιο από αυτά
θεωρείτε πιο σημαντικό και γιατί;
3. - Τι συνέπειες μπορεί να έχει το πρόβλημα της υπογεννητικότητας
και πόσο σημαντικές είναι αυτές για την επιβίωση ενός έθνους;

40. Οι θεσμοί δημιουργούνται για να εξυπηρετήσουν
νέες κοινωνικής ανάγκες.
• Τα κοινωνικά φαινόμενα- προβλήματα που οδήγησαν στην δημιουργία των
θεσμών της ενισχυτικής διδασκαλίας, των τμημάτων ένταξης και της
παράλληλης στήριξης :
• α) τα αυξημένα ποσοστά σχολικής αποτυχίας και σχολικής διαρροής που
παρατηρούνται στην υποχρεωτική εκπαίδευση
• β) η ύπαρξη πολλών μαθητών που ανήκουν σε ευάλωτες, ή ασθενείς
οικονομικά κοινωνικές ομάδες
• γ) οι νέες μορφές εργασίας, ο σύγχρονος τρόπος ζωής, τα οικονομικά
προβλήματα που δεν επιτρέπουν πολλές φορές στους γονείς να βοηθήσουν,
ενισχύσουν τα παιδιά τους σε όλα τα επίπεδα
• δ) ο σύγχρονος τρόπος ζωής που ενισχύει την εμφάνιση μαθησιακών
δυσκολιών
• ε) η ανάγκη παροχής ίσων ευκαιριών μόρφωσης σε όλους τους μαθητές

41. Τα κοινωνικά φαινόμενα- προβλήματα που
οδήγησαν στην δημιουργία του θεσμού
των δεκαπενταμελών συμβουλίων είναι:
• η ανάγκη εφαρμογής δημοκρατικών διαδικασιών στα πλαίσια του
σχολείου
• η ανάγκη πολιτικής κοινωνικοποίησης των νέων
• η ανάγκη ανεξαρτητοποίησης τους, ανάληψης ευθυνών εκ μέρους
τους καθώς και ανάληψης πρωτοβουλιών
• η ανάγκη να υπάρχει καλύτερη επικοινωνία μεταξύ των διαφόρων
υποκειμένων του σχολικού χώρου
• η ανάγκη να απολαμβάνουν περισσότερα δικαιώματα οι μαθητές,
εκτός από υποχρεώσεις

42. Τα κοινωνικά φαινόμενα- προβλήματα που
οδήγησαν στην δημιουργία του θεσμού
Του σχολικού τροχονόμου είναι:
• Η αύξηση των τροχαίων ατυχημάτων
• Η ελλιπής και ανεπαρκής κυκλοφοριακή αγωγή τόσο των
οδηγών όσο και των πεζών, έλλειμμα παιδείας, κακό οδικό
σύστημα.
• Το φαινόμενο της αστικοποίησης που έχει οδηγήσει στην
συσσώρευση πολλών ανθρώπων στα μεγάλα αστικά κέντρα,
καθιστώντας πολλές φορές επικίνδυνες τις μετακινήσεις των
ανθρώπων

43. Τα κοινωνικά φαινόμενα- προβλήματα που
οδήγησαν στην δημιουργία του θεσμού
του Ανοιχτού Πανεπιστημίου είναι:
• Η ανάγκη της δια βίου μάθησης, κατάρτισης και
επανακατάρτισης που χαρακτηρίζει τις σύγχρονες κοινωνίες,
βάσει των αυξημένων απαιτήσεων της αγοράς εργασίας
• Η ανάγκη πολλών ατόμων για ανώτερη εκπαίδευση
ανεξαρτήτως ηλικίας και χωρίς προϋποθέσεις (εισαγωγικές
εξετάσεις)