2. 2. ELIKADURA ETA DIGESTIOA.
MANTENUGAIAK
Zer behar dugu gizakiok bizitzeko?
3.
4. Baina zer dira materia eta energia?
Masa duen eta espazioan lekua okupatzen duen
edozer da materia.
Energia magnitude fisiko bat da; lana egiteko
materiaren ahalmena da, beroa sortzea, argi
egitea eta mugimendua eragitea ahalbidetzen
duena.
5. Nola lor ditzakegu materia eta energia?
Zenbait prozesuren bidez Nutrizioa
Mantenugaiak: substantzia kimikoak, energia lortzeko
eta gure materia sortzeko baliatzen ditugunak.
Elikagaiak: elikagaietatik lortzen ditugu mantenugaiak.
7. MANTENUGAI EZ-ORGANIKOAK
1. URA
Izaki bizidunen osagairik ugariena: gizakia %60-75
Erreakzio metabolikoen ingurunea
Funtzio ugari Substantzien garraioa
Gorputzeko tenperatura erregulatu
Edanda eta elikagaietatik eskuratu
Galdu (izerdia, gernua…)
8.
9. MANTENUGAI EZ-ORGANIKOAK
2. GATZ MINERALAK
Gizakiaren pisuaren %4
Funtzioak:
- Erregulatzailea (giharren mugimenduan,
nerbio-bulkadaren transmisioan)
- Egiturazkoa. Adibidez hezur eta hortzen
eraketan. Zelula-mintzak eta proteinak
eratzen ere bai.
Hartzen ditugu edateko uretan, jakietan…
Galdu uraren berdin.
11. Mantenugai organikoak
a) GLUZIDOAK
- Energia eman berehala
- Motak:
monosakarido, disakarido, polisakaridoak…
(glukosa) (sakarosa) (glukogenoa)
- Landare jatorriko elikagaietatik (fruitu, zereal,
patata, azukre, irina…)
12.
13. Mantenugai organikoak
b) LIPIDOAK
- Ezin uretan dislbatu
- Energia lortu eta gantzak sortu, adipozitoetako
erreserbetan metatuz. - Gorputzari forma
Adipozito zelula horiek - Organoak babestu
(gantz-ehuna)
- Landare-jatorriko elikagaietatik (olio, fruitu lehor,
margarina)
- Animalia-jatorrikoak
(gurina, urdaila)
14.
15. Mantenugai organikoak
c) PROTEINAK
- Aminoazidoz eratuta
- Egitura (ehun eta organoak osatuz), babesa
eta odolean oxigenoa garraiatzea.
- Animalia jatorriko elikagaietan: arraina,
haragia, esnea, arrautzak
- Landare jatorriko elikagaietan: lekaleak eta
zerealak
16. Mantenugai organikoak
d) BITAMINAK
- Ezinbestekoak gure dietan
- Konposizioagatik, lipidoak eta proteinak
- Hazteko, prozesu organikoek funtzionatzeko
- Gaixotasunak: bitamina gehiegi edo gutxiegi
- Fruitu eta barazkietan, esnean, arrautzetan,
fruitu-lehorretan, arrain olioan eta zerealetan
19. 2. ELIKAGAIAK
- Bizimodu osasungarria
- Elikadura orekaturako elikagaien ezaugarriak
ezagutu
- funtzioa
- dituen mantenugaiak
- zer kopuru egunean
20. 2. ELIKAGAIAK
Adibidez TOMATEA… http://alimentos.org.es/tomate
http://vitaminas.org.es/tomate
1. Batez ere erregulatzailea
2. Bitaminak (A, B, C, E eta K) eta gatz mineralak
3. Egunero behar dugun C bitaminaren %26 du, onura ugari
Mantenugaiak 100 g tomateko
Calorías 22,17 kcal.
Grasa 0,21 g.
Colesterol 0 mg.
Sodio 9 mg.
Carbohidratos 3,50 g.
Fibra 1,40 g.
Azúcares 3,39 g.
Proteínas 0,88 g.
Vitamina A 217 ug. Vitamina C 26,60 mg.
Vitamina B12 0 ug. Calcio 10,60 mg.
Hierro 0,70 mg. Vitamina B3 0,90 mg.
23. Elikagaien gurpila
I eta II: funtzio
energetikoa
III eta IV: funtzio plastikoa
V eta VI: funtzio
erregulatzailea
24. 3. ELIKAGAIEN BALIO ENERGETIKOA
Arnasketa zelularra
- Mitokondrioetan
- Mantenugaiak oxidatu energia lortzeko.
- Lortzen den energia lortzeko unitatea:
a) cal edo kcal
b) J edo kJ
25. 3. ELIKAGAIEN BALIO ENERGETIKOA
Mantenugaia (gramo bakoitzeko) Balio energetikoa (kcal)
Gluzidoa 4
Proteina 4
Lipidoa 9
26. 4. PERTSONEN ENERGIA-BEHARRAK
Energia kontsumitzen dugu aktibitate guztiak
egiteko.
Metabolismo basalaren tasa (MBT): gorputzeko
tenperaturari eusteko, arnasteko eta zenbait
organo martxan edukitzeko behar dugun
gutxieneko energia, cal/egun.
Desberdina banakoetan
(adina, sexua, pisua, neurria),
inguruneko tenperatura…
27.
28. 5. Dieta osasungarria eta orekatua
Dieta zer da?
Elikagai kopurua eta motak
Dieta gure energia beharretara egokitu behar!
Orekatua: kaloria ekarpenak
Proteinak %15
Gluzidoak %55-60
Lipidoak %30
33. Osasun-arazoa Zer da? (definizioa) Zerk sortzen du? Eraginak
Salmonelosia
(intoxikazioa)
Salmonella bakterioak kutsatutako
arrautza jatean
Elikagaietako mikroorga-
nismoek eta toxinek
Hesteetako infekzioa
Alergiak Elikagai batzuen elementuak onartzen ez
dituzten pertsonetan ematen diren
erreakzioak
Alergenoek Erreakzio alergikoak
Gizentasuna Gorputzean gantz gehiegi izatea Elikagai energetiko
gehiegi (koipe eta
goxokiak) kontsumitzea
Beste gaixotasun batzuk,
esaterako diabetesa eta
hipertentsioa
Desnutrizioa Mantenugai gabezia Dieta desegokiak Energia gutxiegi hazteko eta
bizi-funtzioak betetzeko
Anorexia Norberaren irudi distortsionatua (gizena)
ikustea
Jateari uztea /
Psikologikoa
Gorputz-masaren galera,
desnutrizioa…
Bulimia Pisu eta gorputz irudiari buruzko neurriz
gaineko kezka
Gehiegi jateak eta oka
egiteak / Psikologikoa
Aldaketa fisiko eta
emozionalak (masa galera…)
