7. energia eta materiaren eraldaketak

NATURA ZIENTZIAK LH6 EGITEN JAKIN PROIEKTUA
1 www.margarigela.blogspot.com
www.laguntza3ziklo.blogspot.com
Irudiak: Internet
ZER DA ENERGIA?
Zerbaitek energia du aldaketa bat eragiten duenean. Adibidez: pilek
energia dute, linternak argia ematen digutelako; haizeak energia du,
errota mugitzen duelako; eguzkiak energia du, bero eta argia ematen
digulako …
Energia ez da sortzen, eraldatu egiten da (formaz aldatzen da).
Energia mota asko daude.

Irudiak: Internet
ENERGIA MOTA
ENERGIA MEKANIKOA ENERGIA KIMIKOA ENERGIA ELEKTRIKOA
Mugimendua sortzen du:
haizeak …
Elikagaiek dute, erregaiek
(Kotxeak), pilek
(elektrizitatea)…
Korronte elektrikoa sortzen
du: tximistak (naturan),
zentral elektrikoetan…
ARGI ENERGIA ENERGIA TERMIKOA
(BERO ENERGIA)
ENERGIA NUKLEARRA
Eguzki energia: argia
ematen digu.
Eguzki energia, ikatza…
Beroak eraldaketa
nabarmenak eragiten ditu
materian.
Material erradiaktiboek
sortzen dute: Uranio.
Energia elektrikoa lortzeko
erabiltzen da, itsasontziak
mugitzeko…

Irudiak: Internet
1. Aipatu zer energia mota ezagutzen dituzun:
2. Hurrengo objektu hauek, zer energia mota behar dute
funtzionatzeko?:
3. Zein energia mota du …?

Irudiak: Internet
4. Zergatik ez dabil automobil bat gasolinarik gabe?

Irudiak: Internet
SUBSTANTZIA PURUAK ETA NAHASTEAK
MATERIA forma askotan agertzen da: SUBSTANTZIAK dira.
Egurra Plastikoa Ikatza Ura beira
Substantziak bi multzotan banatzen dira:
SUBSTANTZIA PURUAK NAHASTEAK
Gure inguruko substantzia gehienak nahasteak
dira.
Mota bakarreko materiaz osatuta
daude:
Azukrea, gatza, urrea, pirita …
Materia bat baino gehiago osatuta
daude: grantito, cola-cao, itsasoko
ura …

Irudiak: Internet
:
Bi nahaste mota bereizten dira:
NAHASTE HETEROGENEOAK NAHASTE HOMOGENEOAK /
DISOLUZIOAK
Osagaiak ondo bereizten dira.
Ad: granitoa, fideo-zopa…
Osagaiak ez dira bereizten: itsasoko
ura (gatza+ura) …
ALEAZIOAK: Nahaste homogeneoak
dira eta osagaiak metalak dira. Ad:
altzairua (acero), burdina+karbonoa
.

Irudiak: Internet
NOLA BANANDU NAHASTEAK?
Nahasteak bereizteko metodoak:
IRAGAZKETA
Iragazki bat erabiltzen da. (solido+likido
eta edo bi solido banantzeko)
LURRUNKETA
Likidoa lurrundu egiten da eta solidoa
gelditzen da.
DESTILAZIOA
Lurrunketa mota bat da. Lurruna jaso eta
kondensatu egiten da. Ur destilatua
lortzeko, adibidez.
DEKANTAZIOA
Dekantazio-inbutuak erabiltzen dira,
dentsitate desberdinetako likidoak
banantzeko.
1. Zer da substantzia purua? Adibide bat marraztu.

Irudiak: Internet
2. Zer metodoren bidez bananduko zenituzke zopa batean fideoak
saldatik?
3. Eta arroza eta txitxirioak?
4. Zeintzuk dira substantzia puruak eta zeintzuk nahasteak?

Irudiak: Internet
BEROAK MATERIAN ERAGITEN DITUEN ALDAKETAK:
Beroak eraldaketa nabarmenak eragiten ditu materian.
Solido-egoeratik
URTZEA
Likido-egoerara
Likido-egoeratik
SOLIDOTZEA
Solido-egoerara
Likido-egoeratik
BAPORIZAZIOA
Lurruntzea
Edozein tenperaturan
gertatzen da: adibidez
koloniarekin
Gas-egoerara
Irakitea
Bizkor gertatzen da, gorputz
bat tenperatura jakin
bateraino berotzen denean:
ura 100 ºC

Irudiak: Internet
Gas-egoeratik KONDENTSAZIOA Likido-egoerara
Solido-egoeratik SUBLIMAZIOA Gas-egoerara zuzenean
URTZE-TENPERATURA: Substantzia batek tenperatura jakin batean
solido egoeratik likido-egoerara aldatzen da:
URA: 0ºC URREA: 1.064 º C

Irudiak: Internet
Zer da bolumena? Gorputz
horrek hartzen duen lekua.
Gorputz bat berotzean, haren
bolumena handitu egiten da:
DILATAZIOA
Aldiz, gorputz baten
tenperatura jaisten denean,
haren bolumena txikitu
egiten da: UZKURTZEA.
IRAKITE-TENPERATURA: Substantzia batek tenperatura jakin batean
likido egoeratik gas-egoerara aldatzen da:
URA: 100ºC ALKOHOLA: 78º C

Irudiak: Internet
1. Zer egoera-aldaketa gertatzen dira gorputzak berotzean?
2. Eta gorputzak hoztean?
3. Zer da baporizazioa? Zer motatako baporizazioak bereizten dira?
4. Zein da uraren URTZE-TENPERATURA ETA IRAKITE
TENPERATURA?

Irudiak: Internet
ERREAKZIO KIMIKOAK:
ZER DIRA?
Materiaren substantzia batzuk beste substantzia bihurtzen da erreakzio
kimiko batean. Adibidean, papera, errauts bihurtzen da. Paperak eta
errautsek ez dituzte itxura eta propietate berberak.
ERREAKZIO KIMIKO MOTAK:
OXIDAZIOA ERREKUNTZA HARTZIDURA
Substantzia bat
OXIGENOAREKIN
konbinatzean: burdinari
gertatzen zaio, adibidez
Sortzen dena: burdin
oxidoa
ERREGAI BAT
oxigenoarekin ere
konbinatzen da: egurra
erretzen denean karbono
dioxidoa eta errauts
bihurtzen da.
Izaki bizidunengan
gertatzen da. Bakterioek
edo legamiek eragiten
dute, adibidez jogurta
egiteko, ardoa …

Irudiak: Internet
ERREAZKIO KIMIKOEN GARRANTZIA:
 Oso garrantzitsuak dira gure bizitzan.
 Ibilgailuetan: errekuntza-erreakzioak bekarrezkoak dira
 Zentral termikoetan, errekuntzaren bidez elektrizitatea sortzen da.
 Jakiak sutan prestatzean, erreakzio kimikoak gertatzen dira; zaporea
aldatzen zaie eta errazago digeritzen dira.

Irudiak: Internet
 Elikadura-industrian hartzidura erabiltzen da jogurta, ogia, ardoa…
egiteko.
 Kimika-industrian erreakzio kimikoen bidez produktuak lortzen dira:
 Izaki bizidunengan: adibidez elikatzen garenean. Gure gorputz
barruan erreakzio kimikoak gertatzen dira.

Irudiak: Internet
1. Aztertu irudi hau eta azaldu zer gertatu den:
2. Eta hemen? Zer gertatu da?

Irudiak: Internet
3. Azaldu nola egiten den ogia:

Irudiak: Internet
4. Kopiatu eta osatu eskema:
5. Zer egoera-aldaketa gertatzen dira beheko irudietan?

7. energia eta materiaren eraldaketak

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

More from MargaGutierrez

More from MargaGutierrez (20)

7. energia eta materiaren eraldaketak