note for TBE exam

1. 1
BAB A1
PENGENALAN MUAMALAT ISLAM
HASIL PEMBELAJARAN
Pada akhir bab ini, calon akan dapat:
 Memahami konsep Islam, matlamat (maqasid) dan sumber-sumber syariah.
 Memahami larangan-larangan dalam muamalat Islam.
 Memahami dan menerangkan peraturan-peraturan kontrak muamalat.
A1.1 PENGENALAN
Perkataan 'Islam' dalam bahasa Arab bermaksud „penyerahan‟, dan berasal daripada
perkataan yang membawa maksud „keamanan‟. Dalam konteks agama, Islam bermakna
penyerahan sepenuhnya kepada kehendak Allah (SWT). Islam bukanlah agama semata-
mata tetapi suatu "deen", yang bermaksud 'cara hidup'. Ia merangkumi dimensi jasmani
dan rohani dalam kewujudan manusia.
Allah (SWT) telah menegaskan kesempurnaan Islam dalam ayat Al-Quran yang berikut;
Maksudnya: "Pada hari ini Aku telah sempurnakan bagi kamu agama kamu, dan Aku
telah cukupkan ni’mat Ku kepada kamu dan Aku redhai Islam menjadi agama untuk
kamu"
(Al-Maidah: 3)
1.1.1 Konsep Islam
Pada asasnya, Islam merangkumi aqidah (kepercayaan), syariah (undang-undang) dan
akhlak (kod moral/adab).
Konsep syariah bukan sahaja mentadbir manusia dalam menjalankan hidupnya bagi
merealisasikan kehendak Ilahi, tetapi meliputi semua tingkah laku; spiritual, mental serta
fizikal. Oleh itu, prinsip-prinsip syariah bukan saja mengenai undang-undang tetapi
meliputi keseluruhan cara hidup yang merangkumi kepercayaan (iman) dan amalan
(amal), tingkah laku peribadi, undang-undang dan sosial.
Oleh itu, Islam juga dikenali sebagai syariah al-kubra yang merangkumi cara hidup yang
telah ditentukan oleh Allah (SWT).

2. 2
Syariah al-kubra boleh dibahagikan seperti berikut:
Aqidah Aqidah ditakrifkan sebagai kepercayaan tanpa sebarang ragu-ragu
atau syak terhadap Allah (SWT), para Rasul-Nya dan Para Malaikat-
Nya, Hari Akhirat, Kitab Suci serta dan Qada‟ dan Qadar. Ia
merupakan asas utama dalam Islam dan titik permulaan untuk
menjadi seorang Muslim yang baik. Ia dapat dilihat dengan aktiviti-
aktiviti yang dilakukan oleh seseorang Muslim itu sendiri. Nabi
Muhammad (saw) menjelaskan bahawa Islam adalah seperti sebuah
bangunan di mana asasnya ialah aqidah. Asas aqidah dalam Islam
ialah enam rukun iman (rukun al-iman).
Akhlaq Amalan kebaikan, moral, dan adab dalam teologi dan falsafah Islam.
Ia merangkumi hubungan antara manusia dan Allah (SWT), antara
manusia dan manusia dan antara manusia dan makhluk lain.
Syariah Syariah ialah satu set peraturan yang diperolehi daripada al-Quran
dan hadith-hadith sahih (sunnah) Nabi Muhammad (saw) dan
pendapat ilmiah (ijtihad) berdasarkan al-Quran dan Sunnah. Syariah
mengandungi kategori dan perkara-perkara mengenai undang-
undang Islam yang dikenali sebagai cabang fiqh (perundangan
Islam).
Islam
ShariahAqidah Akhlaq
Fiqh
Muamalat
Fiqh
Ibadat
Fiqh
Munakahat
Fiqh
Jinayat
Kewangan
Islam

3. 3
Fiqh Ibadat Peraturan penyucian mengenai hubungan antara manusia dan Allah
(SWT) seperti solat, puasa, zakat, jihad dan beberapa bentuk ibadah
lain yang termasuk di bawah tajuk ini.
Fiqh Munakahat Peraturan berkaitan dengan undang-undang kekeluargaan seperti
perkahwinan, perceraian, harta pusaka, penjagaan dan perkara-
perkara lain yang berkaitan.
Fiqh Jinayat Ia dikenali sebagai undang-undang jenayah dalam Islam,
merangkumi kesalahan besar seperti persetubuhan haram (zina),
kecurian (sariqah), pembunuhan, dan lain-lain.
Fiqh Muamalat Peraturan yang mengawal transaksi perdagangan antara pihak-pihak
yang terlibat.
1.1.2 Objektif Syariah (Maqasid al Syariah)
Maqasid ialah perkataan dalam bahasa Arab yang bermaksud matlamat atau tujuan.
Dalam konteks Islam, ia merujuk kepada objektif yang ditetapkan oleh syarak dalam
mensyariatkan hukum.
Menurut Imam al-Ghazali “matlamat syariah adalah untuk menggalakkan kesejahteraan
seluruh manusia, dengan menjaga iman mereka (deen), diri mereka (nafs), akal mereka
(a'qal), keturunan mereka (nasl ) dan harta benda mereka (mal). Apa sahaja yang boleh
memastikan perlindungan daripada lima prinsip ini demi kepentingan awam, ia adalah
sewajarnya.
Terdapat lima maqasid (objektif) seperti berikut: -
Pemeliharaan Keterangan / Catatan
Agama Pemeliharaan dan perlindungan deen (agama) di dalam semua
keadaan.
Contoh:
Mempertahankan agama Islam terutamanya jika ia diserang
oleh musuh-musuh Islam.

4. 4
Nyawa Pemeliharaan dan perlindungan keselamatan nyawa manusia
didalam semua keadaan.
Contoh:
Dalam usaha untuk melindungi nyawa manusia, hukuman
yang berat dikenakan ke atas mereka yang membunuh orang.
Keturunan Pemeliharaan dan perlindungan keturunan dan kehormatan
didalam semua keadaan.
Contoh:
Islam melarang pengikutnya berzina atau berkelakuan tidak
bermoral.
Akal Pemeliharaan dan perlindungan intelek dan minda di dalam
semua keadaan. Pemeliharaan akal ialah melindunginya dari
perkara-perkara yang boleh merosakkan dan menjejaskan
fungsi serta keupayaan berfikir.
Contoh:
Pengambilan minuman keras atau seumpamanya akan
memberi kesan negatif kepada fungsi otak.
Harta Pemeliharaan dan perlindungan harta didalam semua keadaan.
Contoh:
Inisiatif dan perancangan pro-aktif dalam melindungi harta
benda terhadap musibah atau bencana.
1.1.3 Klasifikasi Manfaat Objektif Syariah
Cendiakawan/ulama Islam telah membahagikan keseluruhan masalih - merangkap -
maqasid kepada tiga kategori kepentingan dalam susunan menurun:
Tahsiniyyat
(perhiasan)
Contohnya kereta mewah,
barang kemas, dan sebagainya
Hajiyyat (keperluan)
contohnya pendidikan yang baik, rumah yang selesa, dan
sebagainya
Daruriyyat(asas)
contohnya makanan, pakaian, perlindungan.
Kurang
Penting
Lebih
Penting

5. 5
1.1.4 Sumber Syariah
Secara umum, sumber syariah terbahagi kepada dua, iaitu sumber-sumber yang
dipersetujui oleh ulama (adillah muttafaq 'alaih) dan sumber-sumber yang tidak
dipersetujui oleh ulama. Sumber-sumber yang dipersetujui oleh ulama adalah sumber
yang digunakan untuk mengeluarkan peraturan mengenai sesuatu perkara atau masalah
yang berlaku. Sumber-sumber ini diterima oleh ulama tanpa apa-apa perbezaan pendapat
di kalangan mereka dari segi turutan atau kebolehgunaan.
Terdapat empat sumber undang-undang yang dipersetujui oleh majoriti ulama seperti
berikut:
Sumber Keterangan / Catatan
Al-Quran Al-Quran adalah firman Allah (SWT) yang diwahyukan kepada Nabi
Muhammad (saw) dalam bahasa Arab melalui malaikat Jibril (as). Al-
Quran adalah sumber rujukan utama dalam syariah. Ia adalah mu'jizat
(makna yang mungkin tidak difahami oleh orang) dan tidak berubah
dan dipelihara oleh Allah (SWT).
Sunnah Menurut muhaddithun atau pakar hadith, sunnah merujuk kapada
sebarang tingkah laku Nabi Muhammad (saw) termasuk perbuatan
beliau, kata-kata beliau, perbuatan beliau yang tidak melarang dan
tidak menegah.
Ia boleh dibahagikan kepada tiga kategori1
:
a. Sunnah Qawliyyah (Sunnah melalui Perkataan)
Contoh: apabila Nabi Muhammad (saw) dengan jelas
berkata, "Solatlah seperti yang engkau lihat aku bersolat"
b. Sunnah Fi'liyyah (Sunnah melalui Perbuatan)
Jenis sunnah ini terdiri daripada perbuatan dan arahan
sebenar Nabi, seperti cara beliau mendirikan solat,
berpuasa, menjalankan upacara haji, atau transaksi yang
dilaksanakan seperti jual beli dan urus niaga kewangan.
c. Sunnah Taqririyyah (Sunnah melalui Persetujuan)
Sunnah ini terdiri daripada perbuatan dan kata-kata para
sahabat di hadapan Nabi atau yang sampai kepada
1
Aznan Hasan, Asas Syariah dalam Kewangan Islam, ms 29

6. 6
pengetahuannya tetapi beliau diam sahaja. Kelulusan
tersirat Nabi Muhammad (saw) boleh disimpulkan
daripada berdiam diri menandakan tingkah laku tersebut
dibenarkan. Nabi Muhammad (saw) tidak akan berdiam
diri kepada perkara-perkara yang dilarang.
Ijma ' Ijma’ istilah dalam bahasa Arab yang merujuk kepada persetujuan
sebulat suara di kalangan mujtahidun selepas kewafatan Nabi
Muhammad (saw).2
Qiyas Qiyas merujuk kepada penggunaan hukum asal (hukum) yang telah
ditetapkan dalam kes yang lebih awal mengenai isu semasa di mana
undang-undang adalah senyap. 3
1.1.5 Undang-Undang Mandatori (Hukum Taklifi)
Undang-undang mandatori (hukum taklifi) adalah undang-undang yang menghuraikan
tentang arahan, larangan dan pilihan untuk melaksanakan atau meninggalkan
aktiviti/pekerjaan. Menurut istilah Islam, tindakan seorang Muslim mesti dipandu oleh
kelima-lima hukum (al-ahkam al-khamsah) yang diklasifikasikan sebagai berikut:
Klasifikasi Hukum Penerangan
Wajib (wajib) Istilah wajib bermaksud tindakan yang mesti dilaksanakan
oleh sesaorang muslim. Contoh: mendirikan solat dan
berpuasa pada bulan Ramadhan. Dari segi teknikal, ia
merupakan satu perbuatan yang dituntut oleh Allah (SWT)
dengan syarat-syarat yang harus dipatuhi.
Mandub (disyorkan) Mandub ditakrifkan sebagai tuntutan Allah (SWT) di mana
melakukan sesuatu perbuatan mendapat pahala dan tidak salah
jika meninggalkannya. Hukum mandub ialah berkaitan
membuat sesuatu yang tidak bercanggah akan dapat pahala
(thawab) bagi pelakunya, manakala meninggalkanya tidak
berdosa seperti memberi sedekah.
Haram (larangan /
menyalahi undang-
undang)
Haram ditakrifkan sebagai peninggalan sesuatu perbuatan
yang diperintah oleh Allah (SWT) dengan syarat-syarat yang
harus dipatuhi.Contoh perbuatan yang dilarang (haram) ialah
penggelapan kekayaan orang lain.
2
Aznan Hasan, Asas Syariah dalam Kewangan Islam,ms. 39
3
Aznan Hasan, Asas Syariah dalam Kewangan Islam, ms 43

7. 7
Makruh (tercela atau
ditolak)
Makruh ditakrifkan sebagai peninggalan sesuatu perbuatan
yang dituntut oleh Allah (SWT) dari segi syarat-syarat yang
tidak terikat.Contoh perbuatan tercela (makruh) ialah hutang
yang tidak didokumenkan (tidak direkodkan).
Mubah (dibenarkan) Mubah atau perbuatan yang dibenarkan ialah Allah (SWT)
telah memberi pilihan samaada melakukan atau meninggalkan
sesuatu tanpa menyalahi atau memuji sipelaku. Menurut
prinsip ini, semua kontrak dan urus niaga adalah dibenarkan,
melainkan jika terdapat bukti yang menunjukkan sebaliknya.
A1.2 ASAS MUAMALAT
1.2.1 Pengenalan Muamalat
Istilah "muamalat" (jamak dari muamalah) bermaksud peraturan jual beli manakala dari
segi teknikalnya Muamalat merupakan sebarang bentuk peraturan perhubungan dan
persetujuan bersama antara manusia untuk menyelesaikan keperluan harian mereka,
terutama dalam hal-hal yang berkaitan dengan perdagangan dan perniagaan. Muamalat
merupakan hubungan sosial yang terdiri daripada pelbagai aktiviti ekonomi dan bukan
ekonomi.
Prinsip-prinsip asas yang memainkan peranan dalam membentuk peraturan syariah
dalam muamalat ialah: 4
Prinsip-prinsip Asas Penerangan
Keharusan sebagai
Peraturan Umum
Status semua perkara selain daripada ritual adalah dibenarkan
sehingga bukti dikemukan bahawa perkara tertentu dilarang.
Kesimpulan Kontrak
dengan Persetujuan
Bersama
Persetujuan bersama bermakna bahawa kontrak yang
dimeterai oleh kedua-dua pihak hendaklah bebas daripada
sebarang unsur-unsur paksaan, penipuan, salah nyata atau cara
lain yang menyalahi undang-undang.
Pematuhan Kontrak
dengan Maqasid al
Shariah
Transaksi atau kontrak yang dibuat oleh individu-individu
hendaklah selaras dengan maqasid al shariah.
4
Aznan Hasan, Asas Syariah dalam Kewangan Islam, ms 193-199

8. 8
Prinsip Edaran
Kekayaan secara Meluas
Kekayaan dan harta harus diedarkan di kalangan orang ramai
dan dipindahkan secara aktif dari satu tangan ke satu tangan
yang lain dalam bentuk perbelanjaan dan pelaburan.
Prinsip Ketelusan dalam
Urus niaga Perdagangan
Semua urus niaga kewangan perlu dijalankan dengan telus
supaya semua pihak jelas mengenai semua fakta penting
termasuk terma-terma dan syarat-syarat urusan mereka.
Adil dan Saksama dalam
Urus Niaga
Keadilan adalah prinsip umum shariah yang perlu diamalkan
dalam semua transaksi dan kontrak Islam.
1.2.2 Larangan dalam Muamalat
Semua aktiviti ekonomi dibenarkan selagi aktiviti-aktiviti tersebut tidak melanggar
sebarang prinsip-prinsip syariah. Pendapat ini disepakati dengan sebulat suara oleh
kesemua empat mazhab utama (Hanafi, Maliki, Shafii dan Hanbali) bahwa semua bentuk
urusan perniagaan yang melanggar sebarang prinsip-prinsip syariah dianggap tidak sah.
Prinsip-Prinsip Am
 Tidak dibenarkan membuat kontrak untuk menjual atau membeli produk-produk
yang haram seperti alkohol atau bahan-bahan haram yang lain.
Nabi Muhammad (saw) telah bersabda,
"Sesungguhnya Allah dan Rasul-Nya telah melarang penjualan arak, daging
haiwan yang mati, babi dan berhala,"
(Riwayat Bukhari dan Muslim)
 Begitu juga, tidak dibenarkan membuat kontrak bagi mana-mana perjanjian
kewangan yang berasaskan riba (bunga atau faedah).
Maksudnya: "Allah telah menghalalkan jual beli dan mengharamkan riba"
(Al-Baqarah: 275)
 Kontrak yang melibatkan perjudian (maisir) adalah dilarang dalam Islam.

9. 9
Maksudnya: "Mereka bertanya kepadamu (wahai Muhammad) tentang khamar
dan judi. Katakanlah: “Pada keduanya ada dosa besar, dan ada pula beberapa
manfaat bagi manusia, tetapi dosa keduanya lebih besar daripada manfaatnya”.
(Al-Baqarah: 219)
 Kontrak yang melibatkan unsur-unsur ketidakpastian yang besar (gharar fahish)
juga dilarang dan kontrak boleh dibatalkan.
Maksudnya: "Wahai orang-orang yang beriman, janganlah kamu makan
(gunakan) harta-harta kamu sesama kamu dengan jalan yang salah (tipu, judi
dan sebagainya), kecuali dengan jalan perniagaan yang dilakukan secara suka
sama suka di antara kamu, dan janganlah kamu berbunuh-bunuhan sesama
sendiri. Sesungguhnya Allah sentiasa Mengasihani kamu . "
(An-Nisaa ': 29)
Unsur-Unsur yang Dilarang
1. Riba (Bunga atau Faedah)
Al-Jassas mentakrifkan riba sebagai pinjaman yang diberi untuk satu tempoh
yang ditetapkan dengan ditetapkan bayaran lebihan keatas principal yang mesti
dibayar oleh peminjam. Riba juga ditakrifkan sebagai satu peningkatan yang tidak
mempunyai pertimbangan yang sejajar dalam pertukaran harta untuk harta.5
Larangan riba disimpulkan daripada ayat berikut:
Maksudnya:
Orang-orang yang memakan (mengambil) riba tidak dapat berdiri betul
melainkan seperti berdirinya orang yang dirasuk syaitan dengan terhoyong-
hayang kerana sentuhan (Syaitan) itu. Yang demikian ialah disebabkan mereka
mengkatakan: "Bahawa sesungguhnya berjual beli itu sama saja seperti riba".
Padahal Allah telah menghalalkan berjual beli (berniaga) dan mengharamkan
riba. Oleh itu sesiapa yang telah sampai kapadanya peringatan (larangan) dari
Tuhannya lalu dia berhenti (dari mengambil riba), maka apa yang telah
diambilnya dahulu (sebelum pengharaman riba) adalah menjadi haknya, dan
perkaranya terserahlah kapada Allah. Dan sesiapa yang mengulangi lagi
(perbuatan mengambil riba itu) maka mereka itu ahli neraka, mereka kekal di
dalamnya.
(Al-Baqarah: 275)
5
Aznan Hasan, Asas Syariah dalam Kewangan Islam, ms 199

10. 10
Adalah jelas bahawa larangan mengenai riba mempunyai dua dimensi.Yang
pertama melarang menambah jumlah hutang/pinjaman yang perlu dibayar yang
dikenali sebagai riba duyun, manakala yang kedua, dalam sistem perdagangan
“barter”, pertukaran barang ribawi dari jenis dan asas yang sama ditukar dengan
kadar/nisbah tukaran berbeza yang dikenali sebagai riba buyu'.
Ini boleh diringkaskan seperti berikut:6
a. Riba Duyun
Kenaikan yang tidak wajar ke atas wang yang dipinjamkan sama ada
dalam bentuk barangan atau wang tunai melebihi jumlah pokok.
Jenis Penerangan
Riba Qard Pertambahan (faedah) ke atas jumlah pinjaman
pokok yang telah dipersetujui ketika kontrak
dibuat.
Riba Jahiliyyah Faedah dikenakan ke atas peminjam bagi
pembayaran lewat atau kegagalan untuk
membayar balik pinjaman.
b. Riba Buyu’
Dalam urus niaga perdagangan dan pertukaran, berlaku pertukaran yang
tidak sama ke atas komoditi ribawi yang jenis dan asas yang sama.
6
Aznan Hasan, Asas Syariah dalam Kewangan Islam, ms 33-34
Riba
Riba Duyun Riba Buyu’
Riba
Jahiliyyah
Riba
Qard
Riba
Fadhl
Riba
Nasi’ah

11. 11
Jenis Penerangan
Riba Fadhl Oleh kerana jumlah/kuantiti yang tidak sama rata
Riba Nasi'ah Oleh kerana lanjutan masa penghantaran
Nabi Muhammad (saw) bersabda,
'Emas akan dibayar dengan emas, perak dengan perak, gandum dengan
gandum, barli dengan barli, kurma dengan kurma, dan garam dengan
garam – sama jenis untuk sama jenis, seimbang untuk seimbang,
pembayaran yang dibuat dengan serta-merta. Jika jenis berbeza, ikut
kehendak anda menjualnya dengan syarat pembayaran dibuat dengan
serta-merta.
(Riwayat Muslim)
Dari hadith di atas, emas dan perak mewakili wang. Gandum, barli, tamar
dan garam mewakili barang makanan asasi.Barang tersebut dikenali
sebagai barang ribawi.
Jenis
Matawang Makanan Asasi
Emas Perak MYR SGD Gandum Barli Tamar Garam
Matawang
Emas
Perak
MYR
SGD
Makanan
Asasi
Gandum
Barli
Tamar
Garam
Pada masa dan kadar yang sama
Pada masa yang sama
Tanpa syarat
Peratuan pertukaran barangan berikut digunakan dalam menentukan sama
ada transaksi berkenaan riba fadhl atau riba nasi'ah.
Peraturan 1:
Pertukaran antara bahan ribawi dari jenis yang sama (dan asas yang sama)
hendaklah menggunakan kadar yang sama berat, sukatan atau jumlah dan
penghantaran dan pembayaran mestilah dibuat pada waktu yang sama.

12. 12
 Jika pembayaran dan penghantaran barangan dibuat pada waktu
yang sama tetapi kadar berat, sukatan atau jumlah bahan yang
ditukar tidak seimbang, maka berlaku riba fadhl.
 Jika pembayaran dan penghantaran barangan tidak dibuat pada
waktu yang sama tetapi kadar berat, sukatan atau jumlah bahan
yang ditukar adalah seimbang, maka berlaku riba nasi’ah.
Peraturan 2:
Pembayaran dan penghantaran di antara bahan ribawi dari jenis yang
berbeza dan asas yang sama perlu dibuat pada waktu yang sama, walaupun
mungkin dengan harga yang berbeza. Keseimbangan kadar berat, sukatan
atau jumlah barangan yang ditukar tidak penting.
 Jika bayaran dan penghantaran tidak dibuat pada waktu yang sama,
maka berlaku riba nasiah.
2. Gharar (Ketidakpastian)
Gharar atau ketidakpastian membuat transaksi tidak sah dalam Islam kerana ia
akan menyebabkan berlaku ketidakadilan kapada pihak-pihak yang terlibat.Ini
adalah disebabkan kuantiti dan kualiti yang dinyatakan dalam transaksi berkenaan
tidak ditetapkan dan tidak diketahui yang boleh menjadikan kontrak tidak sah atau
boleh batal.
Larangan gharar boleh disimpulkan dari ayat berikut:
Maksudnya:
"Wahai orang-orang yang beriman. janganlah kamu makan (gunakan) harta-
harta kamu sesama kamu dengan jalan yang salah (tipu, judi dan sebagainya)
kecuali dengan jalan perniagaan yang dilakukan secara suka sama suka di
antara kamu, dan jangan kamu berbunuh-bunuhan sesama sendiri.
Sesungguhnya Allah sentiasa Mengasihani kamu. "
(An-Nisaa ': 29)
Larangan transaksi gharar disahkan dalam hadith berikut:
Abu Hurairah ra melaporkan bahawa Nabi Muhammad (saw) melarang transaksi
yang ditentukan dengan membaling batu, dan transaksi yang melibatkan
sebarang ketidaktentuan.
(Riwayat Muslim)

13. 13
Gharar boleh dikategorikan seperti berikut:
a. Gharar Kecil (Yasir)
Gharar kecil tidak menyebabkan kontrak jualan cacat kerana tidak
memberi kesan kepada komponen-komponen utama (rukun atau unsur-
unsur penting) kontrak dan syarat-syarat yang perlu bagi elemen-elemen
penting (contohnya syarat-syarat yang berkaitan dengan aset, harga,
bahasa yang digunakan dalam kontrak dan sebagainya)
b. Gharar Besar (Fahish)
Secara amnya, gharar besar adalah
 ketidakpastian yang terlalu nyata sehingga ia tidak boleh
diterima, atau
 Ia terlalu kabur sehingga sukar dinilai.
Gharar besar menyebabkan kontrak tidak sah.
3. Maisir (Perjudian)
Maisir bermakna mendapatkan sesuatu dengan terlalu mudah atau memperolehi
keuntungan tanpa berusaha. Islam melarang segala bentuk perniagaan di mana
keuntungan kewangan diperolehi daripada mencuba nasib semata-mata atau
spekulasi dan bukan dari pekerjaan. Tidak seperti gharar yang boleh diterima
pada tahap tertentu, maisir tidak boleh diterima sama sekali.
"Wahai orang-orang yang beriman! Bahawa sesungguhnya arak, dan judi, dan
pemujaan berhala, dan mengundi nasib dengan batang-batang anak panah,
adalah (semuanya) kotor (keji) dari perbuatan Syaitan.Oleh itu hendaklah kamu
menjauhinya supaya kamu berjaya. "
(Al-Maidah: 90)
1.2.3 Konsep Kontrak dalam Muamalat
"Aqad" dari sudut bahasa bermaksud "ikatan" atau "simpulan". Ia boleh diterjemahkan
sebagai "kontrak".
Al-Barbati dalam kitabnya "Inayah 'ala Fath al-Qadri" mentakrifkan aqad sebagai:
"Hubungan yang sah di sisi undang-undang tercipta melalui gabungan dua pengisytiharan
dan wujud kesan perundangan ke atas perkara pokok yang dimaksudkan".

14. 14
Unsur-unsur penting dalam aqad :
Unsur-unsur penting Penerangan
Sighah a. Ijab (tawaran)
Dalam Majallah al Ahkam al Adliyyah dalam artikel 101,
ijab ditakrifkan sebagai ikrar - untuk membuat penjualan
harta dan mengesahkan penjualan tersebut.
b. Qabul (penerimaan)
Dalam Majallah al Ahkam al Adliyyah dalam artikel 102,
qabul ditakrifkan sebagai ikrar yang disebut oleh pihak
kedua apabila menerima penjualan harta dan dengan itu,
perjanjian itu menjadi sempurna.
Aqidain (pihak-pihak
yang terikat dalam
kontrak)
Ia adalah syarat untuk kontrak yang sah bahawa pihak-pihak
berkaitan mempunyai keupayaan. Keupayaan adalah kualiti
yang menjadikan seseorang layak untuk mendapatkan hak-hak
dan menjalankan tugas dan tanggungjawab.
AqidainSighah Ma’aqud
Alaih
QabulIjab Barangan Harga

15. 15
Ma'aqud Alaih a Perkara Pokok
Syarat-syarat yang perlu diambil kira menurut
perundangan Islam bagi subjek kontrak:
 Perlu wujud pada masa kontrak.
 Mesti dimiliki secara sah.
 Mesti memberi manfaat atau hasil yang
penting bagi pihak-pihak yang
berkontrak.
 Perlu mempunyai nilai komersial dalam
prinsip syariah.
b Harga / Balasan
Ditakrifkan sebagai nilai yang dijanjikan kepada pihak
lain apabila membuat kontrak
Syarat-syarat untuk balasan yang sah:
 Wujud (mawjud)
 Dibenarkan (halal)
 Sah (sahih)
 Berharga (mutaqawwim)

16. 16
BAB A2
KONSEP RISIKO
HASIL PEMBELAJARAN
Pada akhir bab ini, calon akan dapat:
 Memahami konsep asas risiko.
 Memahami proses pengurusan risiko.
 Memahami bagaimana untuk menangani risiko.
 Memahami risiko dari perspektif Islam.
 Memahami hubungan antara risiko dengan Takaful.
A2.1 PENGENALAN
Istilah "risiko" secara amnya dikaitkan dengan kemungkinan berlakunya kerosakan,
kecederaan atau kerugian. Terdapat unsur ketidakpastian daripada peristiwa yang berlaku
dan akibat daripada peristiwa tersebut.
Menurut Khidmat Nasihat Kesihatan dan Keselamatan Pekerjaan United Kingdom (The
Occupational Health and Safety Advisory Services, United Kingdom), risiko ditakrifkan
sebagai "gabungan kemungkinan berlakunya peristiwa berbahaya atau pendedahan
kepada peristiwa berbahaya dan tahap keterukan kecederaan atau kemudaratan yang
boleh berlaku akibat peristiwa atau pendedahan tersebut". (the combination of the
likelihood of an occurrence of a hazardous event or exposure(s) and the severity of
injury or ill health that can be caused by the event or exposure(s).)
Dalam Takaful, perkataan "risiko" merujuk kepada kemungkinan berlakunya sesuatu
peristiwa dan tahap keterukan kesan-kesan negatif daripada peristiwa tersebut. Dalam erti
kata lain, ia sentiasa melibatkan ketidakpastian yang berpunca daripada kemungkinan
berlakunya sesuatu peristiwa, yang mana hasilnya boleh mengakibatkan seseorang
berada dalam kedudukan yang lebih buruk berbanding dengan kedudukan beliau sebelum
berlakunya peristiwa tersebut.
A2.2 KONSEP RISIKO
Memandangkan wujudnya kaitan antara risiko dengan Takaful, tumpuan akan diberikan
pada risiko yang melibatkan kemungkinan berlakunya kerugian dari segi kewangan.
Kerugian kewangan boleh ditakrifkan sebagai penurunan atau kehilangan nilai
disebabkan oleh sesuatu kontingensi.

17. 17
Selain risiko merupakan ketidakpastian yang mungkin menyebabkan kerugian akibat
daripada peristiwa yang tidak dijangka, risiko juga merupakan hubungan antara
kekerapan dengan keterukan. Kekerapan merujuk kepada berapa kali kerugian berlaku
(contohnya 170,670 kemalangan jalan raya setiap tahun) manakala keterukan merujuk
kepada saiz kerugian (contohnya kerosakan kenderaan akibat kemalangan jalan raya
mencapai RM10 juta pada tahun 2012). Hubungan antara kekerapan dengan keterukan
kewangan justeru adalah penting bagi syarikat insurans dan Pengendali Takaful.
Secara umumnya, terdapat kekerapan yang tinggi bagi kadar insiden yang rendah dan
kekerapan yang rendah bagi kadar insiden yang tinggi.
Sebagai contoh, terdapat banyak insiden kecil kebakaran rumah berbanding dengan
sangat sedikit kes kebakaran rumah yang musnah sama sekali.
2.2.1 Kategori Risiko
Risiko boleh dikelaskan kepada beberapa kategori yang berbeza. Kategori yang paling
penting adalah seperti yang berikut:
1. Risiko Tulen berbanding Risiko Spekulatif
Risiko Huraian Contoh
Tulen Kemungkinan yang boleh
menyebabkan hanya kerugian
(contoh, rumah musnah akibat
kebakaran) atau tiada kerugian
(contoh rumah tidak musnah akibat
kebakaran yang berlaku pada tahun
itu). Risiko tulen amnya boleh
dilindungi.
Kebakaran, kilat, banjir,
ribut, kematian awal,
kemalangan, kecurian, dan
lain-lain
Spekulatif Kemungkinan yang boleh
menyebabkan kerugian, tiada
kerugian atau keuntungan
(perolehan). Risiko spekulatif
amnya tidak boleh dilindungi.
Pelaburan dalam pasaran
saham, turun naik mata
wang asing, menceburi
perniagaan baharu.
2. Risiko Asas berbanding Risiko Khusus
Risiko Penerangan Contoh
Asas Risiko yang akan memberikan
kesan kepada semua lapisan
masyarakat atau sejumlah besar
orang dalam masyarakat. Risiko ini
bukan dalam kawalan individu.
Kerosakan kepada harta
benda akibat gempa bumi,
peperangan, dan lain-lain

18. 18
Khusus Risiko yang akan memberi kesan
kepada individu sahaja dan dalam
kawalan individu.
Kerosakan kepada harta
benda akibat kemalangan,
kecurian, rompakan.
2.2.2 Jenis Risiko Tulen
Risiko tulen boleh dikategorikan kepada tiga (3) jenis yang akan menjejaskan
jaminan kewangan, iaitu:
1. Risiko peribadi
Risiko ini ditakrifkan sebagai risiko yang secara langsung memberikan kesan
terhadap individu.
Risiko peribadi seterusnya boleh dibahagikan kepada empat (4) jenis seperti yang
berikut:
Bil. Jenis risiko Huraian
1 Kematian Awal Kematian ketua isi rumah atau pencari nafkah
boleh menyebabkan kesukaran kewangan kepada
tanggungan.
2 Pendapatan yang
tidak mencukupi
semasa Persaraan
Kemungkinan pesara hilang pendapatan yang
diperoleh mereka jika mereka tidak mempunyai
aset kewangan yang mencukupi atau sumber
pendapatan persaraan lain.
3 Kesihatan tidak
memuaskan
Kemungkinan untuk membayar bil-bil perubatan
yang terlalu besar dan kehilangan pendapatan.
4 Pengangguran Ancaman utama terhadap jaminan kewangan akibat
daripada kitaran menurun perniagaan, perubahan
teknologi dan ekonomi dan lain-lain
2. Risiko Harta Benda
Risiko harta benda merujuk kepada kemungkinan kerugian disebabkan oleh
kerosakan harta benda yang berpunca daripada pelbagai sebab, seperti kebakaran,
banjir, gempa bumi dan bencana alam yang lain.
Terdapat dua (2) jenis risiko yang berkaitan dengan harta benda:

19. 19
Bil. Jenis risiko Huraian
1 Kerugian Langsung Kerugian kewangan akibat kerosakan fizikal,
kemusnahan atau kecurian harta. Sebagai contoh,
sebuah kilang musnah oleh kebakaran (kerosakan
fizikal kilang ialah satu kerugian langsung).
2 Kerugian tidak
langsung atau
kerugian turutan
Kerugian kewangan akibat tidak langsung daripada
berlakunya kerosakan fizikal secara langsung atau
kerugian kecurian harta. Sebagai contoh, tambahan
kepada kerosakan fizikal kilang, pemilik akan
kehilangan pendapatan (kerugian turutan)
disebabkan oleh pengurangan dalam pengeluaran
sementara kilang itu sedang dibaik pulih.
3. Risiko Liabiliti.
Risiko ini merujuk kepada kecederaan tubuh badan pihak ketiga atau kerosakan
harta benda. Dalam kes ini, mahkamah boleh memerintahkan orang yang
menyebabkan kemalangan untuk membayar ganti rugi yang besar kepada orang
yang mengalami kecederaan.
Contoh:
Firma perniagaan boleh dipertanggungjawabkan dari segi undang-undang bagi
produk yang rosak yang boleh menyebabkan kecederaan atau kerosakan harta
benda kepada pengguna yang menggunakan produk ini.
2.2.3 Ciri- Risiko yang Boleh Dilindungi di bawah Takaful
Bil. Ciri Huraian
1 Nilai kewangan Risiko ini mesti melibatkan kerugian yang boleh diukur
dari segi kewangan supaya pampasan kewangan boleh
dibuat akibat daripada kerugian, contohnya kebakaran
rumah, kereta yang dicuri.
2 Pendedahan
homogen (sama
jenis)
Perlu ada sejumlah besar risiko yang serupa, dan homogen
(sama jenis) sebelum mana-mana risiko daripada jumlah
yang besar tersebut boleh diinsuranskan.
3 Risiko Tulen Secara umumnya, hanya risiko tulen (kerugian atau
pulangan modal) boleh diinsuranskan kerana insurans
tidak boleh digunakan untuk membuat keuntungan.

20. 20
4 Risiko khusus Risiko-risiko khusus boleh dilindungi jika mereka
memenuhi kriteria-kriteria risiko yang lain yang boleh
dilindungi di bawah Takaful. Risiko-risiko asas secara
umumnya tidak boleh dilindungi, contohnya peperangan,
perubahan dalam adat walaupun risiko-risiko tertentu
boleh dipertimbangkan bergantung pada lokasi geografi
risiko-risiko tersebut.
5 Kebetulan Kekerapan dan keterukan apa-apa risiko mestilah benar-
benar di luar kawalan orang yang menginsuranskan.
6 Kepentingan Boleh
Takaful
Ditakrifkan sebagai hubungan undang-undang antara
orang yang diinsuranskan dengan sesuatu perkara dalam
Takaful. Risiko yang hendak diinsuranskan mesti
mempunyai beberapa bentuk kerugian kewangan yang
diiktiraf oleh undang-undang. Orang yang Diinsuranskan
mestilah orang yang akan mengalami beberapa kerugian
kewangan jika risiko itu menjadi nyata, contohnya
pemilik rumah menginsuranskan rumahnya sendiri.
2.2.4 Sumber Risiko
Selain risiko, penting juga untuk memahami faktor-faktor yang boleh menyebabkan atau
menyumbang kepada berlakunya kerugian iaitu "Peril "dan" Bahaya ".
1. Peril
Peril menyebabkan berlakunya penyimpangan daripada apa yang kita
jangkakan. Ia merupakan penyebab langsung kepada kerugian. Kewujudan
peril memastikan bahawa kita dikelilingi oleh risiko seperti banjir, kematian,
sakit, kecurian, keganasan dan lain-lain dan ini dibincangkan di bawah.
a. Peril Semula Jadi:
Kategori ini termasuk peril seperti kecederaan dan kerosakan yang
disebabkan oleh unsur-unsur alam semula jadi seperti hujan, ais, salji,
taufan, hurikan, gunung berapi, ombak besar, angin, gempa bumi, atau
banjir.
b. Peril Disebabkan Manusia:
Terdapat juga peril disebabkan oleh manusia, yang menyebabkan
kerugian. Ini merupakan hasil perbuatan masyarakat kita dan tindakan
ganas dan tidak berperi kemanusiaan, yang mengakibatkan
penyimpangan daripada jangkaan. Terdapat banyak peril seumpama
ini, tetapi hanya sebahagian sahaja dibincangkan untuk
menggambarkan kepentingan mereka.

21. 21
i. Kecurian
ii. Rusuhan, mogok dan kerosakan dengan niat jahat
iii. Kemalangan
c. Peril Ekonomi:
Kategori peril yang ketiga atau punca risiko ialah bercirikan ekonomi
dan contoh risiko jenis ini ialah kegawatan, inflasi, turun naik pasaran
tempatan dan ketidakstabilan firma perindustrian. Kegawatan dalam
pasaran menyebabkan tahap pengeluaran yang rendah dan
peningkatan dalam pengangguran. Hasil pengeluaran yang rendah
menyebabkan keuntungan yang berkurangan atau kerugian bagi
tempat-tempat perniagaan manakala pengangguran menyebabkan
pendapatan individu terhenti lantas mengakibatkan penderitaan mental
dan fizikal.
2. Bahaya
Sementara bencana adalah punca langsung kerugian, bahaya merupakan
faktor asas, yang meningkatkan kemungkinan berlakunya kerugian.
Terdapat syarat-syarat, yang lebih berbahaya daripada yang lain contohnya,
pekerjaan, sebagai juruelektrik adalah pekerjaan yang lebih berbahaya
berbanding dengan jurubank kerana juruelektrik lebih mudah terdedah
kepada kemalangan.
Bil. Jenis Bahaya Huraian
1 Bahaya Fizikal Bahaya fizikal ditakrifkan sebagai keadaan fizikal
yang meningkatkan kemungkinan kehilangan.
Contoh:
Kerosakan pendawaian di bangunan yang
meningkatkan peluangkebakaran.
2 Bahaya Moral Bahaya moral ditakrifkan sebagai sikap individu
yang meningkatkan kemungkinan kebakaran.
Contoh:
Membakar barangan yang tidak terjual dengan
sengaja yang dilindungi di bawah Takaful.

22. 22
3 Bahaya moral Bahaya moral ialah suatu sikap kurang prihatin
mengenai akibat tindakannya.
Satu contoh ini ialah seorang yang cuai
memadamkan rokok dan tidak ambil peduli
tindakannya melemparkan rokok itu di sekitar
yang boleh menyebabkan kebakaran.
A2.3 PENGURUSAN RISIKO
Menurut Institut Insurans Bertauliah UK (Chartered Insurance Institute UK), pengurusan
risiko boleh ditakrifkan sebagai "pengenalpastian, analisis dan kawalan ekonomi bagi
semua risiko yang memberikan kesan kepada aset dan keupayaan pendapatan
perusahaan".
Sementara itu, Institut Insurans Malaysia (Malaysian Insurance Institute, MII)
mentakrifkan pengurusan risiko sebagai " pendekatan sistematik dalam menangani risiko
yang mengancam aset dan pendapatan daripada perniagaan atau perusahaan ".
2.3.1 Proses Pengurusan Risiko
1. Mengenal Pasti Risiko
Merujuk kepada proses mengenal pasti, menganalisis, mengkaji dan
menjangkakan kemungkinan risiko. Objektif mengenal pasti risiko adalah
untuk mengenal pasti dan mengkategorikan risiko yang boleh menjejaskan
projek dan mendokumentasikan risiko-risiko ini. Hasil daripada mengenal
pasti risiko ialah penyenaraian risiko-risiko.

23. 23
2. Menilai Risiko
Menilai risiko ialah proses menentukan kesan risiko atau potensi kerugian
supaya tindakan sewajarnya dapat diambil, dengan mengambil kira sumber
yang ada. Dalam usaha menilai atau menentukan impak risiko, berikut perlu
dipertimbangkan:
a. Kekerapan Risiko
Merujuk kepada bilangan berapa kali peristiwa yang menyebabkan
kerugian akan berlaku dalam tempoh masa yang diberikan
(kebarangkalian kejadiannya).
b. Keterukan Risiko
Merujuk kepada kos atau jumlah kerugian, dari segi nilai wang, yang
timbul daripada peristiwa yang menyebabkan kerugian.
3. Membangunkan Pelan Pengurusan Risiko
Setelah risiko dinilai sepenuhnya, maka perlu pula untuk membangunkan
pelan pengurusan risiko dengan memilih kaedah pengendalian risiko yang
bersesuaian. Pemilihan perlu mengambil kira kos dan keberkesanan.
Berikut ialah kaedah pengendalian risiko:
Kaedah Huraian
Penghindaran
risiko
Ini merupakan teknik yang diusahakan untuk menghapus atau
mencegah risiko melalui pemberhentian aktiviti-aktiviti atau
perniagaan yang mencetuskan risiko.
Contoh:
Seorang perokok berhenti merokok untuk mengelak risiko
kanser paru-paru.
Pengawalan
Risiko
Ini merupakan satu teknik untuk mengurangkan risiko bagi
mencapai tahap yang standard dan wajar. Ia melibatkan kaedah
yang mengurangkan tahap kerugian yang teruk atau
kemungkinan berlakunya kerugian.
Contoh:
Pemasangan perenjis air untuk memadamkan api bagi
mengurangkan tahap kerugian yang teruk.

24. 24
Pengekalan
Risiko
Ini melibatkan penerimaan risiko jika tahap semasa risiko
sudah berada pada tahap yang boleh diterima. Pengekalan
risiko ialah satu strategi yang berdaya maju bagi risiko kecil
apabila kos menginsuranskan risiko akan lebih besar dari masa
ke masa berbanding dengan jumlah kerugian yang dialami.
Pemindahan
risiko
Ini melibatkan pemindahan risiko kepada organisasi atau
individu. Apabila risiko dipindahkan, kerugian akan dibayar
oleh organisasi atau individu yang mana risiko tersebut
dipindahkan.
Contoh:
Seorang pemilik rumah boleh memindahkan risiko kerugian
yang ditanggung apabila rumahnya musnah oleh kebakaran
dengan menandatangani kontrak insurans kebakaran.
Perkongsian
risiko
Islam tidak membenarkan penukaran risiko, iaitu jumlah
pemindahan akibat kerugian kewangan yang timbul daripada
risiko. Ia tidak diiktiraf sebagai adil kepada setiap pihak kerana
ia boleh menyebabkan terlebih beban -tuntutan di luar niat asal
Pengendali Takaful, atau sebaliknya, yang juga boleh
menyebabkan tahap premium yang tidak munasabah dikenakan
kepada orang yang diinsuranskan.
Sebagai alternatif, individu atau organisasi boleh berkongsi
risiko dengan orang lain yang mempunyai ciri risiko yang
sama. Amalan ini dikenali sebagai Takaful atau saling
melindungi.
4. MelaksanaPelan Pengurusan Risiko
Setelah melakukan pemilihan terhadap kaedah yang sesuai, pelan tersebut
sedia untuk dilaksanakan. Bagi melaksanakan langkah ini, risiko tersebut
perlu diberikan keutamaan dan diselaraskan dengan tindakan-tindakan yang
diambil. Salah satu tindakan sudah tentunya adalah untuk menginsuranskan /
melindungi risiko.
5. Mengkaji dan memantau Pelan Pengurusan Risiko
Aktiviti ini melibatkan kajian secara berkala, pemantauan ke atas proses
pelaksanaan serta semakan secara progresif ke atas pelan berdasarkan apa-apa
perubahan dalam persekitaran perniagaan dan ekonomi.
Kajian secara berkala boleh membantu untuk mengenal pasti apa-apa
kekurangan atau pelarasan dan juga memastikan objektif pelan itu dicapai.
Kajian perlu dilakukan sekurang-kurangnya sekali setahun.

25. 25
A2.4 KONSEP RISIKO DALAM ISLAM
Salah faham dalam kalangan umat Islam terhadap konsep takdir (qada’ dan qadar)
adalah perkara biasa. Mereka percaya bahawa masa depan mereka adalah di tangan Allah
(SWT) dan manusia tidak perlu mengambil apa-apa tindakan proaktif untuk mengubah
keadaan mereka.Ini adalah bertentangan dengan ayat al-Quran berikut:
"... Sesungguhnya Allah tidak mengubah apa yang ada pada sesuatu kaum sehingga
mereka mengubah apa yang ada pada diri mereka sendiri. "
(Ar Ra'd: 11)
Islam menerima pakai pengurusan risiko sebagai salah satu cara untuk memastikan
pencapaian sasaran dan objektif ke arah Sa'adah (kebahagiaan) di dunia dan akhirat. Ini
boleh dijustifikasikan oleh ayat-ayat Al-Quran dan hadis.
Bukti Al-Quran
"Dan (pada suatu hari) raja Mesir berkata: “Sesungguhnya aku mimpi melihat: tujuh
ekor lembu yang gemuk dimakan oleh tujuh ekor lembu yang kurus, dan aku melihat
tujuh tangkai (biji-bijian) yang hijau dan tujuh tangkai lagi yang kering. Wahai ketua-
ketua kaum (yang hadir), terangkanlah kepada ku tentang mimpi ku ini, kalau kamu
orang-orang yang pandai menta`birkan mimp. Mereka menjawab: “Yang demikian itu
ialah mimpi-mimpi yang bercampur aduk, dan kami bukanlah orang-orang yang
mengetahui mimpi-mimpi (yang sedemikian) itu. Dan (pada saat itu) berkatalah orang
yang terselamat di antara mereka yang berdua itu, dan yang baharu teringat (akan
pesanan Yusuf) sesudah berlalu suatu masa yang lanjut: “Aku akan memberitahu kepada
kamu ta`birnya. Oleh itu, hantarkanlah daku pergi (kepada orang yang mengetahui
ta`birnya)". (Setelah ia berjumpa dengan Yusuf, berkatalah dia): "Yusuf, wahai orang
yang benar (pada segala-galanya)! Ta`birkanlah kepada kami (seorang bermimpi
melihat): tujuh ekor lembu yang gemuk dimakan oleh tujuh ekor lembu yang kurus dan
tujuh tangkai (biji-bijian) yang hijau serta tujuh tangkai lagi yang kering (ta`birkanlah)
supaya aku kembali kepada orang-orang yang mengutus ku itu, semoga mereka dapat
mengetahui ta`birnya".Yusuf menjawab: "Hendaklah kamu menanam bersungguh-
sungguh tujuh tahun berturut-turut, kemudian apa yang kamu ketam biarkanlah dia pada
tangkai-tangkainya kecuali sedikit dari bahagian yang kamu jadikan untuk makan.
Kemudian akan datang selepas tempoh itu, tujuh tahun yang bersangatan kemaraunya,
yang akan menghabiskan makanan yang kamu sediakan baginya kecuali sedikit dari apa
yang kamu simpan (untuk dijadikan benih). "Kemudian akan datang pula sesudah itu
tahun yang padanya orang ramai beroleh rahmat hujan, dan padanya mereka dapat
memerah (hasil anggur, zaitun dan sebagainya)".
(Surah Yusuf: 43-49)
Berdasarkan tafsiran ini, Nabi Yusuf (as) telah menasihati Raja Mesir cara untuk
menghadapi apa-apa malapetaka. Dalam usaha untuk mempersiapkan diri bagi

26. 26
menghadapi 7 tahun kemarau (seperti yang diramalkan oleh Nabi Yusuf (as), orang-orang
Mesir digalakkan untuk menanam tanaman secara aktif dalam tempoh 7 tahun pertama
dan menyimpan hasil tersebut. Raja Mesir kemudiannya telah melantik Nabi Yusuf (as)
sebagai Menteri Pertanian. Baginda kemudiannya melaksanakan cadangannya sendiri,
seperti yang diperkenankan oleh Raja Mesir, dan hasilnya negara itu berupaya
mengharungi 7 tahun kemarau.
Ini adalah satu contoh yang jelas tentang pengurusan risiko, iaitu risiko kelaparan dan
kebuluran dapat dicegah dengan menanam tanaman dan bahan yang boleh dimakan
dalam tempoh 7 tahun kemakmuran.
Bukti Hadis
Nabi Muhammad (saw) pernah bertanya kepada seorang Badwi yang telah
meninggalkan unta beliau dengan membuka ikatannya, "Mengapa kamu tidak mengikat
unta anda?" Orang Badwi itu menjawab, "Saya serahkan kepada kehendak Allah. Nabi
(saw) berkata, "Ikatlah unta kamu terlebih dahulu kemudian berserahlah kepada Allah
(SWT).
Perbualan ini menggambarkan bahawa bukan sahaja umat Islam harus menerima takdir
mereka tetapi juga menunjukkan bagaimana umat Islam perlu berusaha untuk
mengurangkan risiko kerugian dan bencana, iaitu pengurusan risiko.
A2.5 RISIKO DAN TAKAFUL
Terdapat banyak salah faham dalam kalangan umat Islam terhadap konsep takdir.
Sesetengah orang Islam percaya bahawa masa depan adalah di tangan Allah (SWT),
apabila mereka menghadapi mentaliti takdir dengan meletakkan diri mereka dalam
doktrin ini, iaitu sama ada seseorang itu kaya atau miskin, gembira atau sedih, semuanya
ditakdirkan oleh Allah (SWT). Akibat salah faham yang nyata ini, apa-apa usaha atau
strategi pengurusan risiko untuk melindungi aset atau kehidupan telah dianggap sebagai
bertentangan dengan takdir dan kehendak Allah (SWT).
Dalam perancangan kewangan Islam, Takaful ialah satu cara untuk mengurangkan risiko
kerugian kewangan akibat kemalangan dan musibah (Iqtisad Al-Islamy, 2003). Pada
hakikatnya, Pelan Takaful ialah alternatif kepada insurans dalam perancangan kewangan
konvensional. Dalam pelan Takaful, peserta akan membayar sejumlah wang yang
ditentukan sebagai caruman (dikenali sebagai premium) sebahagiannya kepada dana
risiko (peserta akaun khas) dengan menggunakan konsep Tabbaru '(derma) dan
sebahagiannya kepada pihak lain (dikenali sebagai pengendali Takaful ) dengan
persetujuan bersama bahawasanya Pengendali Takaful adalah di bawah tanggungjawab
dari segi undang-undang untuk memberikan peruntukan untuk perlindungan kewangan

27. 27
kepada peserta terhadap kerugian yang tidak dijangkakan, sekiranya risiko itu berlaku
dalam tempoh yang telah dipersetujui.
Dalam Takaful, risiko daripada individu atau organisasi disebarkan atau dikongsi dengan
individu atau organisasi lain yang mempunyai corak yang sama secara relatif. Individu
atau organisasi yang mengambil bahagian dalam skim ini akan memberikan caruman
kepada dana Takaful. Sekiranya sesuatu risiko berlaku, mereka akan menerima pulangan
daripada dana Takaful untuk menampung kerugian yang telah dialami mereka.

28. 28
BAB A3
PENGENALAN TAKAFUL
HASIL PEMBELAJARAN
Pada akhir bab ini, calon akan dapat:
 Memahami konsep asas Takaful.
 Memahami aplikasi dan manfaat Takaful.
A3.1 PENGENALAN
Industri Takaful Malaysia telah menyaksikan pertumbuhan yang pesat sejak awal
penubuhannya pada tahun 1984. Industri ini telah berkembang daripada industri yang
terdiri dari Pengendali Takaful tunggal untuk menjadi industri yang berdaya maju. Hari
ini, Takaful merupakan industri yang penting dalam sistem kewangan Islam.
Menurut laporan Bank Negara Malaysia yang terkini, industri Takaful mengalami purata
kadar pertumbuhan sebanyak 27 peratus daripada segi sumbangan atau caruman bersih
antara tahun 2005 hingga 2012.
3.1.1 Definisi
Perkataan “Takaful” berasal daripada kata kerja bahasa Arab “kafala” yang bermaksud
saling menjamin. Oleh itu, pakatan yang melibatkan sekurang-kurangnya antara dua
pihak yang sama-sama bersetuju untuk menjamin satu sama lain sekiranya berlaku
kehilangan atau kerugian, sebagai akibat daripada ditimpa bencana mentakrifkan istilah
"Takaful".
Menurut Akta Perkhidmatan Kewangan Islam 2013 (IFSA) Takaful bermaksud:
"Suatu pengaturan yang berdasarkan saling membantu di mana peserta Takaful bersetuju
untuk menyumbang kepada kumpulan wang bersama yang memberi manfaat kewangan
bersama yang boleh dibayar kepada peserta Takaful atau waris mereka apabila berlaku
keadaan-keadaan yang telah dipersetujui terlebih dahulu".
A3.2 FALSAFAH DAN KONSEP TAKAFUL
Pada dasarnya, sistem Takaful adalah berasaskan saling bekerjasama, bertanggungjawab,
jaminan, perlindungan dan membantu dalam kalangan para pesertanya. Amalan yang
sama boleh dilihat dalam amalan al-aqilah di bawah adat kebiasaan suku bangsa Arab

29. 29
sebelum kedatangan Islam di mana seorang pembunuh dikehendaki membayar wang
darah (diyat) sebagai pampasan kepada keluarga si mati. Doktrin ini telah dibenarkan
oleh Nabi Muhammad (saw) dan seterusnya dijadikan mandatori semasa Khalifah kedua,
Saidina Umar Al Khatab (ra).
1. Asas Kerjasama
Takaful, adalah berasaskan konsep ta'awun bermaksud saling membantu. Para
peserta skim Takaful bersetuju untuk membantu antara satu sama lain dalam
berbentuk kewangan dalam perkara keperluan yang khusus (sebagaimana yang
ditakrifkan dalam kontrak Takaful) dengan menyumbang atau menderma kepada
satu kumpulan wang yang umum.
Konsep ini adalah berdasarkan perintah Allah (SWT) menerusi ayat yang berikut:
"... Bekerjasamalah kamu dalam kebaikan dan ketakwaan, tetapi jangan kamu
membantu satu sama lain dalam dosa dan permusuhan"
(al-Maidah: 2)
Nabi Muhammad (saw) menegaskan dalam hadis yang berikut:
"Allah akan sentiasa membantu hamba-Nya selagi dia membantu orang lain"
(Diriwayatkan oleh Ahmad dan Abu Daud)
2. Asas Tanggungjawab
Seiring dengan disiplin syariah ke atas Takaful (yang bermaksud berkongsi
tanggungjawab dan berkongsi jaminan), para peserta bersetuju untuk memberi
pampasan sekiranya berlaku musibah.
Ibarat hubungan dan perasaan orang-orang yang beriman, antara satu sama
lain, adalah seperti jasad, apabila salah satu daripada bahagian-bahagian yang
ditimpa kesakitan, maka seluruh jasad akan merasainya.
(Diriwayatkan oleh Bukhari dan Muslim)
3. Asas Saling Melindungi
Para peserta Skim Takaful bersetuju untuk saling bertanggungjawab atau
berkongsi tanggungjawab.
Demi hayatku yang berada dalam kekuasaan Allah, tiada siapa akan masuk
Syurga jika beliau tidak melindungi jirannya yang berada dalam kesusahan.
(Diriwayatkan oleh Ahmad)

30. 30
A3.3 APLIKASI DAN MANFAAT-MANFAAT TAKAFUL
Pada tahun 1985 Majlis Akademik Liga Islam Sedunia, sesudah membuat
pengubahsuaian yang sewajarnya membuat kesimpulan bahawa insurans berbentuk
kerjasama adalah diterima dan dianggap sebagai alternatif kepada insurans. Sistem ini
yang berada di dalam rangka kerja Islam perlu diasaskan seperti berikut:
1. Takaful
Ulama Islam sebulat suara bersetuju bahawa perlindungan yang sesuai dengan
kehendak syariah boleh diasaskan atas konsep Islam Takaful. Takaful adalah kata
nama yang berasal daripada kata kerja bahasa Arab "kafala" yang bermaksud
untuk menjaga keperluan seseorang. Takaful bermaksud saling membantu dalam
kalangan kumpulan iaitu setiap ahli kumpulan bersama-sama berusaha untuk
membantu mereka yang memerlukan dari dalam kumpulan.
Konsep Takaful adalah berdasarkan perpaduan, berkongsi tanggungjawab dan
persaudaraan ddalam kalangan ahli. Takaful boleh ditakrifkan sebagai tindakan
sekumpulan orang yang berhasrat untuk menjamin antara satu sama lain dari
dalam kumpulan terhadap kehilangan atau kerosakan yang mungkin berlaku ke
atas sesiapa sahaja antara mereka.
Ciri-ciri utama operasi Takaful adalah seperti berikut:
o Pengendali bukanlah yang menanggung risiko, para Peserta yang saling
melindungi antara satu sama lain.
o Pengendali Takaful bertindak sebagai pemegang amanah bagi pihak para
Peserta untuk menguruskan operasi perniagaan Takaful.
o Semua caruman (premium) yang dibayar oleh peserta akan terkumpul
dalam dana Takaful untuk pembayaran manfaat Takaful.
o Dana Takaful pada masa yang sama boleh dilaburkan dalam urus niaga
yang diluluskan oleh Jawatankuasa Syariah.
2. Model Takaful
a. Mudharabah (Kontrak Perkongsian Keuntungan)
Dalam perniagaan Takaful, para peserta adalah sebagai pemberi modal
yang menyumbang sejumlah wang pada kumpulan wang Takaful,
manakala Pengendali Takaful sebagai usahawan bersetuju untuk
menguruskan kumpulan wang tersebut dengan hasrat menjana keuntungan
bagi kedua-dua pihak, peserta dan pengendali berkongsi keuntungan pada
kadar yang ditentukan.

31. 31
b. Wakalah (Kontrak Agensi)
Dalam perniagaan Takaful, peserta melantik Pengendali Takaful sebagai
wakil mereka untuk menguruskan perlindungan Takaful dan kumpulan
wang Takaful mereka.
Sebagai balasan bagi perkhidmatan agensi, Pengendali Takaful dibenarkan
untuk mengenakan bayaran di bawah perjanjian tersebut. Fi boleh dibayar
daripada caruman peserta Takaful. Ini bererti berdasarkan model di atas,
perbelanjaan pengurusan boleh dicajkan kepada kumpulan wang Takaful
sebagai caj pendahuluan.
3. Konsep dan Kontrak Takaful
a. Tabarru' (Derma)
Dalam perniagaan Takaful, peserta bersetuju untuk menyumbang kepada
kumpulan wang Takaful berasaskan kontrak tabarru'. Kontrak Tabarru'
adalah elemen teras dalam perniagaan Takaful dan bukan sahaja
diamalkan di Malaysia tetapi juga di seluruh dunia.
Tabarru' dengan nyatanya mengislamkan kontrak insurans dengan
menghapuskan kebanyakan unsur-unsur yang bercanggah. Ini sebenarnya
adalah perbezaan asas antara insurans yang patuh syariah dan insurans
konvensional. Dalam kontrak Takaful, Peserta hendaklah bersetuju untuk
melepaskan sebagai derma keseluruhan atau sebahagian tertentu caruman
yang sekali gus membolehkannya memenuhi tanggungjawab saling
membantu dan saling jamin-menjamin.
Kelebihan tabarru' dalam Takaful:
i. Perlindungan Takaful yang patuh syariah.
ii. Kelebihan melakukan amal soleh.
A3.4 MANFAAT-MANFAAT TAKAFUL
Takaful menawarkan kedua-dua keuntungan kewangan melalui skim perlindungan dan
"keuntungan" dari segi kerohanian. Beberapa manfaat adalah seperti berikut:
1. Takaful membolehkan peserta untuk menunaikan tanggungjawab sosial terhadap
masyarakat dan keluarga.
2. Takaful juga membolehkan bantuan kewangan bagi yang kurang bernasib baik
dan mereka yang memerlukan melalui konsep tabarru' di mana sebahagian
daripada sumbangan itu akan diagihkan kepada kumpulan wang berisiko. Derma

32. 32
"Tabarru" juga membolehkan peserta untuk menyucikan diri mereka serta
mencapai ketenangan fikiran.
3. Menggalakkan nilai-nilai moral dan etika berurusan dalam semua aktiviti
perniagaan dan operasi kerana ianya bebas daripada unsur-unsur yang dilarang
seperti riba, gharar dan maysir serta lain-lain unsur yang dilarang dalam urusan
kewangan.
4. Memberi perlindungan dan keselamatan untuk keluarga dan kumpulan daripada
sebarang musibah.

33. 33
BAB A4
PERBANDINGAN ANTARA TAKAFUL DAN INSURANS
HASIL PEMBELAJARAN
Pada akhir bab ini, calon akan dapat:
 Memahami konsep asas, dasar dan jenis-jenis insurans.
 Memahami dan menerangkan unsur-unsur yang dilarang dalam amalan insurans.
 Memahami dan menerangkan perbezaan antara Takaful dan insurans.
A4.1 PENGENALAN
Insurans boleh ditakrifkan sebagai kontrak di mana satu pihak yang dinamakan sebagai
penanggung insurans, berjanji sebagai balasan terhadap pertimbangan yang dipersetujui,
yang dipanggil premium bagi membayar kepada pihak lain, yang dinamakan pihak
diinsuranskan, sejumlah wang, apabila berlakunya keadaan tertentu pada tempoh tertentu.
Oleh itu, dalam erti kata yang lain, kontrak insurans adalah kontrak antara dua pihak,
penanggung insurans dan pihak diinsuranskan, di mana pihak terdahulu berjanji untuk
membayar ganti rugi kepada pihak yang kemudian apabila berlakunya keadaan tertentu
sebagai pulangan pada sumbangan atau carumannya.
Insurans telah wujud sejak beberapa abad. Sesetengah ahli sejarah menjejaki asal usul
insurans dari 215 Masihi /CE, apabila kerajaan Romawi diperlukan oleh pembekal tentera
untuk menanggung semua risiko yang timbul akibat daripada serangan musuh, ribut, dan
lain-lain bencana alam terhadap bekalan yang dibawa di atas kapal mereka. (Omar Fisher,
2009). Bukti terawal kontrak insurans bermula dari tahun sekitar 2,800 Sebelum Masihi
di mana kod perundangan Babylon menunjukkan peraturan mengenai insurans. Pada
asasnya konsep insurans telah dibangunkan untuk menangani bahaya yang dihadapi oleh
saudagar-saudagar dan pedagang-pedagang di laut. Ini berbeza daripada perlindungan
kargo dan barangan yang dibawa oleh kapal-kapal bagi perlindungan terhadap kehilangan
nyawa para pelayar dan pegawai.
Dalam erti kata lain, terdapat keperluan untuk manusia bersedia terhadap kerugian. Dan
insurans moden boleh dijejaki bermula pada abad 1600 Masihi, apabila saudagar-
saudagar British dan pemilik kapal mula bertemu di kedai kopi berhampiran Lombard
Street di London. Kedai kopi ini dinamakan Lloyd, di mana mereka membuat perjanjian
untuk saling berkongsi dalam keuntungan dan kerugian pelayaran di laut (Omar Fisher,
2009).
Terdapat bukti yang menunjukkan bahawa amalan tersebut juga tersebar luas di kalangan
orang Cina, Yunani dan Eropah. Kes pertama insurans hayat bermula pada tahun 1583 di

34. 34
England di mana kontrak jangka tertentu dikeluarkan untuk hayat William Gybbon. Satu
perkembangan yang penting dalam industri insurans hayat ialah pembangunan jadual
kemortalan oleh Edmund Halley dalam tahun 1693. Walau bagaimanapun, kira-kira satu
abad kemudiannya barulah tahap ketepatannya telah dicapai dalam meramal kadar
kemortalan.
Insurans telah diperkenalkan di Malaysia bermula sejak abad ke-18 dan ke-19 di mana
firma-firma perdagangan dan rumah-rumah agensi bertindak sebagai ejen bagi syarikat-
syarikat insurans dari United Kingdom. Setelah mencapai kemerdekaan, terdapat usaha
untuk menubuhkan syarikat insurans tempatan. Awal 1960-an menyaksikan pertumbuhan
banyak syarikat-syarikat insurans hayat dan am. Sesetengah syarikat dikendalikan secara
kurang sihat dengan garis panduan pengunderaitan yang tidak wajar.
Kerajaan kemudiannya campur tangan dan Akta Insurans 1963 telah diperkenalkan. Di
bawah Akta tersebut, pengendalian dan pengawasan industri insurans secara am adalah
dalam bidang kuasa Ketua Pengarah Insurans di bawah Kementerian Kewangan. Baru-
baru ini, Kerajaan telah memperkenalkan Akta Perkhidmatan Kewangan 2013 bagi
menggantikan akta yang lama.
4.1.1 Definisi Insurans
Insurans boleh ditakrifkan sebagai kontrak di mana satu pihak dinamakan penanggung
insurans, berjanji sebagai balasan terhadap pertimbangan yang dipersetujui, dipanggil
premium bagi membayar kepada pihak lain, yang dinamakan pihak diinsuranskan,
sejumlah wang, apabila berlakunya keadaan tertentu sepanjang tempoh tertentu.
4.1.2 Asas Insurans
Insurans adalah satu proses di mana kerugian yang dialami oleh beberapa pihak disebar
luas kepada dan ditanggung oleh pihak yang ramai. Dalam amalan moden, insurans
adalah satu bentuk di mana beban kewangan musibah dipindahkan daripada Penanggung
Insurans kepada Pihak yang Diinsuranskan. Konsep di sebalik insurans adalah bahawa
sekumpulan orang terdedah kepada risiko yang sama berkumpul bersama-sama dan
memberi sumbangan ke arah pembentukan satu kumpulan wang terkumpul. Seandainya
ada pihak yang benar-benar mengalami kerugian daripada risiko tersebut, ia dibayar
pampasan daripada kumpulan wang terkumpul yang sama. Sumbangan kepada
pengumpulan tersebut dilakukan oleh sekumpulan orang yang berkongsi risiko umum
dan dikutip oleh syarikat insurans dalam bentuk premium.
Kontrak insurans adalah kontrak indemniti/ganti rugi (tidak termasuk Insurans Hayat dan
Kemalangan Diri) dan prinsip ini menempatkan Pihak Diinsuranskan pada kedudukan
kewangan yang sama seperti mana dia berada sebelum berlakunya musibah. Jumlah
pihak diinsuranskan mestilah ditetapkan pada tahap, yang akan memberikan pampasan

35. 35
yang mencukupi pada masa kerugian. Bagi insurans hartanah, susut nilai mestilah
diambil kira. Kos insurans bergantung kepada skop perlindungan di mana tambahan
perlindungan memerlukan tambahan premium. Secara umumnya, hanya kerugian yang
tidak diduga dan tidak dijangka boleh diinsuranskan. Oleh itu, musibah atau kerugian
yang dijangka secara amnya tidak boleh insurans (kecuali dalam Insurans Hayat).
4.1.3 Jenis-jenis Insurans
Akta Perkhidmatan Kewangan 2013 (FSA) memperuntukkan bahawa:
1. Bagi maksud Akta ini, perniagaan insurans hendaklah dibahagikan kepada
dua kelas:
a. Perniagaan hayat, yang mana tambahan pada semua perniagaan yang
insurans berkenaan dengan polisi hayat termasuk sebarang jenis
perniagaan insurans yang dijalankan hanya berkaitan dengan perniagaan
penanggung insurans hayat, dan
b. Perniagaan am, yang bererti semua perniagaan insurans yang bukan
perniagaan insurans hayat.
2. Bagi maksud Akta ini, insurans semula liabiliti di bawah polisi dikira sebagai
perniagaan insurans dari kelas dan perihalan di mana polisi tersebut akan
tergolong jika ianya dikeluarkan oleh penanggung insurans semula.
A4.2 RESOLUSI SYARIAH TERHADAP INSURANS
Konsep insurans tidak mendapat persetujuan menyeluruh dari para ulama sama ada
dibenarkan (halal) atau dilarang (haram). Oleh kerana insurans sebagaimana yang
diamalkan sekarang, tidak wujud semasa zaman Nabi Muhammad (saw) 'ijtihad'
digunakan untuk menentukan sama ada insurans dibenarkan atau sebaliknya.
4.2.1 Fatwa mengenai Larangan Insurans
1. Imam Sayyid Muhammad Amin ibn Sayyid Umar (Ibn Abidin)
Ibn Abidin, ulama Islam dari Mazhab Hanafi mengeluarkan fatwa pada tahun
1836 bahawa kontrak tukaran yang digunakan dalam insurans konvensional
tidak mematuhi kontrak tukaran (muawadhah) seperti yang dikehendaki oleh
syariah.
2. Jawatankuasa Fatwa Kebangsaan

36. 36
Jawatankuasa Majlis Fatwa Kebangsaan bagi Hal Ehwal Agama Islam
Malaysia, pada mesyuarat yang diadakan pada 15 Jun 1972 membincangkan
dan memutuskan mengenai isu-isu Insurans Hayat.
Keputusan:
Insurans Hayat yang disediakan oleh syarikat-syarikat insurans hari ini adalah
transaksi perniagaan yang tidak sah kerana ia bercanggah dengan prinsip-
prinsip perniagaan Islam memandangkan kontrak mengandungi unsur-unsur
gharar, maisir dan riba. Oleh yang demikian dari sudut pandangan syariah,
insurans adalah haram.
3. Akademi Fiqh OIC
Akademi Fiqh Islam, yang terbentuk daripada Pertubuhan Persidangan Islam,
bermesyuarat dalam Sesi Kedua di Jeddah, Arab Saudi, dari 10 hingga 16
Rabiulawal 1406 H (bersamaan dengan 22-28 Disember 1985). Dan selepas
mengkaji semula pembentangan dari para ulama yang mengambil bahagian
dalam sesi berkenaan `Insurans dan insurans semula‟, dan setelah berbincang
perkara yang sama, dan selepas memeriksa secara dekat kesemua jenis-jenis
dan bentuk-bentuk insurans dan mengkaji secara mendalam prinsip-prinsip
asas yang telah mereka asaskan dan matlamat serta objektif, dan meneliti
secara mendalam apa yang telah dikeluarkan oleh Akademi Fiqh dan lain-lain
institusi dalam perkara ini;
Keputusan:
Kontrak Insurans Komersil, dengan premium berkala yang tetap, biasanya
diamalkan oleh syarikat-syarikat insurans komersial, adalah kontrak yang
mengandungi unsur-unsur utama risiko, yang akan membatalkan kontrak dan
oleh yang demikian adalah dilarang (haram) mengikut syariah.
Kontrak alternatif yang sesuai dengan prinsip-prinsip Islam adalah urusan
kontrak insurans koperatif, yang diasaskan atas dasar kebajikan dan
kerjasama.
Akademi Fekah OIC menjemput negara-negara umat Islam untuk
menubuhkan institusi insurans koperatif dan entiti koperatif bagi insurans
semula, dalam membebaskan ekonomi Islam daripada eksploitasi dan
pelanggaran sistem Allah yang telah disediakan untuk ummah.

37. 37
4.2.2 Unsur-unsur yang dilarang dalam Amalan Insurans
Insurans adalah berdasarkan kepada kontrak beli dan jual yang mewujudkan unsur-unsur
larangan seperti berikut:
1. Riba
Riba Nasi'ah Pertukaran bahan ribawi antara pihak diinsuranskan
(premium) dan syarikat insurans (manfaat-manfaat
tuntutan) pada masa yang berbeza.
Riba fadhl Pertukaran bahan ribawi antara pihak diinsuranskan
(premium) dan syarikat insurans (manfaat-manfaat
tuntutan) pada kuantiti yang berbeza.
Riba Qard  Syarikat insurans melabur premium dalam
pelaburan yang menghasilkan faedah.
 Syarikat insurans membayar faedah ke atas
produk mereka.
 Syarikat insurans mengambi kira faedah masa
depan apabila mengira premium.
 Faedah yang dicajkan pada polisi pinjaman
Riba jahiliyyah Faedah yang dicajkan pada premium yang dibayar lewat.
2. Gharar
 Kedua-dua pihak dalam kontrak insurans tidak mengetahui secara tepat
apakah kewajipan dan tanggungjawab mereka antara satu sama lain, baik
syarikat insurans mahupun pihak diinsuranskan yang tahu hasil daripada
kontrak.
 Pihak diinsuranskan tidak tahu jumlah pampasan yang dia mungkin terima
seandainya berlaku kemalangan atau bahaya sebagaimana juga pihak
diinsuranskan tidak tahu akan ada pampasan sebagaimana tidak tahunya
hasil daripada kontrak.
 Penanggung insurans tidak tahu bila bahaya yang akan berlaku.
 Tidak ada keadilan dalam insurans yang mana pihak diinsuranskan
dikehendaki membayar premium tetapi jika peril yang diinsuranskan tidak
berlaku, pihak yang diinsuranskan tidak akan menerima apa-apa bayaran.
 Insurans adalah satu janji untuk membayar pampasan yang kadangkala
dipenuhi dan kadangkala tidak. Ketidakpastian dalam hasil pertukaran
pada ketika kontrak itu dimeterai, hasil daripada pertukaran itu masih
tidak pasti.

38. 38
4. Maisir
 Pihak diinsuranskan boleh menerima sejumlah besar wang, tanpa input
yang sama.
 Berkemungkinan membayar premium tanpa mendapat sebarang amaun
atau jumlah wang sebagai balasan.
 Penanggung insurans kerugian jika terlalu banyak tuntutan.
 Premium yang diperoleh melebihi tuntutan, Penanggung insurans boleh
membuat keuntungan yang besar.
A4.3 PERBEZAAN ANTARA TAKAFUL DAN INSURANS
Bil. Isu-isu
berkaitan
Takaful Insurans
1 Inti pati Niat Niat adalah untuk
mewujudkan kedua-dua
perhubungan rohani dan
undang-undang
Niat adalah untuk mewujudkan
hubungan undang-undang
sahaja
2 Isi kandungan Isi kandungan mestilah
dibenarkan Syariah
Isi kandungan mestilah
dibenarkan oleh Common Law.
3 Jaminan Pengendali Takaful hanya
Pengurus Kumpulan Wang
atau Dana. Peserta saling
menjamin antara satu sama
lain
Syarikat yang menyediakan
jaminan
4 Kumpulan
Wang atau
Dana
Kumpulan Wang atau Dana
adalah milik Peserta dan
diuruskan oleh Pengendali
Takaful bagi pertimbangan
yang sah terhadap
perkhidmatan yang diberikan
Kumpulan Wang adalah milik
Syarikat walaupun aset
diasingkan dan dikekalkan di
antara pemegang saham
dengan pemegang polisi
5 Bayaran
sumbangan /
premium
Sumbangan dianggap sebagai
derma (tabarru)
Premium yang dibayar
mewujudkan suatu kewajipan
terhadap penanggung insurans
ke atas kontrak jual beli
6 Unsur
Larangan
Model Islam adalah
berdasarkan prinsip-prinsip
Islam dan bebas daripada
sebarang unsur-unsur haram
Polisi insurans berkisar unsur-
unsur Gharar, Riba dan Maisir
7 Keuntungan Keuntungan dikongsi antara
Peserta dengan Pengendali
Dalam insurans keuntungan
adalah mengikut budi bicara
Syarikat

39. 39
8 Kontrak Gabungan kontrak tabarru'
(derma) dan agensi atau
kontrak perkongsian
keuntungan
Kontrak pertukaran (jual dan
beli) antara penanggung
insurans dengan pihak
diinsuranskan
9 Pendekatan
Risiko
Konsep perkongsian risiko
dalam kalangan Peserta
Konsep pemindahan risiko
daripada pihak diinsuranskan
kepada syarikat insurans
10 Manfaat Dibayar daripada kumpulan
wang atau dana bersama yang
ditakrifkan di bawah
indemniti/ganti rugi yang
ditanggung oleh peserta
Dibayar daripada kumpulan
wang atau dana yang dimiliki
secara sah oleh syarikat
11 Keuntungan /
Bonus
Menyatakan dari awal lagi
bagaimana keuntungan yang
akan dikongsi di antara
peserta dengan pengendali
Boleh menawarkan bonus atau
keuntungan secara umum
sahaja terutamanya dengan
polisi keuntungan penyertaan
12 Pelaburan
Kumpulan
Wang atau
dana
Aset kumpulan wang atau
dana takaful dilaburkan dalam
instrumen yang patuh Syariah
Tiada sekatan selain daripada
alasan-alasan yang disebabkan
oleh peraturan kehematan

40. 40
BAB A5
PRINSIP DAN MODEL PERNIAGAAN TAKAFUL
HASIL PEMBELAJARAN
Pada akhir bab ini, calon akan dapat:
 Menyenaraikan pelbagai prinsip asas Takaful.
 Memahami model perniagaan Takaful yang diterima pakai oleh Pengendali Takaful.
 Menerangkan pelbagai prinsip dan model kepada bakal pelanggan.
A5.1 PENGENALAN
Kontrak Takaful bukan sahaja tertakluk kepada prinsip-prinsip umum undang-undang
kontrak, tetapi juga prinsip-prinsip khusus undang-undang yang termaktub dalam kontrak
Takaful. Berdasarkan kaedah-kaedah undang-undang yang telah ditetapkan dalam konsep
fiqh al-asl fi al-ashya 'al-ibahah (semua perkara adalah dibenarkan melainkan jika
ditetapkan sebaliknya), kontrak Takaful menyepadukan prinsip-prinsip normal insurans
ke dalam amalan Takaful yang merangkumi konsep keadilan dalam berurusan seperti
yang dihuraikan dengan terperinci oleh syariah.
A5.2 PRINSIP-PRINSIP ASAS TAKAFUL
5.2.1 Kepentingan Boleh Takaful (Lindung)
Istilah "Kepentingan Boleh Takaful" merujuk kepada manfaat (atau faedah) seseorang
yang ada pada sesuatu objek atau orang yang dilindungi. Manfaat ini boleh dirujuk
kepada, antara lain, manfaat kewangan. Seseorang yang memiliki kepentingan yang
dibolehkan pada suatu benda yang apabila dia mengalami kerugian (kewangan atau
sebaliknya) sekiranya benda tersebut dirosakkan atau hilang.
Kepentingan Boleh Takaful wujud apabila terdapat hubungan antara peserta dengan
sesuatu benda, kebiasaannya timbul daripada beberapa situasi seperti berikut:
Hubungan Deskripsi
Pemilikan Harta benda Pemilik harta benda akan rugi daripada segi kewangan
jika harta benda mereka rosak atau musnah.
Potensi Liabiliti Undang-
undang
Kepentingan Boleh Takaful boleh juga wujud apabila
terdapat kerugian kewangan yang berlaku daripada liabiliti
undang-undang.

41. 41
Hak Perundangan Kepentingan di atas boleh diwujudkan sekiranya terdapat
peruntukan dalam kontrak bahawa satu pihak
bertanggungjawab sepenuhnya bagi sebarang kerugian
atau kerosakan pada harta benda dan liabiliti pihak ketiga.
Kepentingan Boleh Takaful mestilah wujud pada permulaan dan pada masa berlaku
kerugian – sekiranya tidak, perlindungan Takaful adalah tidak sah.
Beberapa contoh mereka yang mempunyai Kepentingan Boleh Takaful adalah: -
1. Individu yang hayat dan badannya mempunyai Kepentingan Boleh Takaful yang
tidak boleh dipersoalkan pada apa jua jumlahnya.
2. Pasangan yang mempunyai Kepentingan Boleh Takaful terhadap hayat dan harta
benda sesama mereka.
Seseorang itu mempunyai Kepentingan Boleh Takaful terhadap kanak-kanak atau
bayi di bawah umur majoriti ketika perlindungan Takaful mula berkuat kuasa, dan
juga terhadap sesiapa yang di bawah jagaannya sepenuh masa atau sebahagian
daripadanya.
4. Pemiutang mempunyai Kepentingan Boleh Takaful terhadap hayat si penghutang
(setakat jumlah hutang) tetapi penghutang tidak mempunyai kepentingan terhadap
hayat si pemiutang.
5.2.2 Kewajipan Penuh Percaya Mutlak
Kewajipan Penuh Percaya Mutlak boleh ditakrifkan sebagai kewajipan yang positif
secara sukarela untuk menzahirkan, dengan tepat dan sepenuhnya semua fakta penting
mengenai risiko yang dicadangkan, sama ada diminta atau tidak.
Kontrak Takaful, kedua-dua Keluarga dan Am yang dimeterai oleh semua pihak
berdasarkan Penuh Percaya Mutlak, bermaksud bahawa kedua-duanya adalah
dikehendaki untuk mendedahkan semua fakta yang berkaitan, sama ada diminta atau
tidak, yang penting kepada keputusan pihak lain untuk memasukkannya ke dalam
kontrak. Kegagalan mendedahkan maklumat penting walaupun tidak diminta,
membuatkan pihak yang terkilan berhak untuk menganggap kontrak sebagai tidak sah. Di
bawah doktrin Penuh Percaya Mutlak kedua-dua pihak iaitu peserta dan Pengendali
Takaful mestilah mendedahkan semua fakta penting sepenuhnya dengan penuh
kebenaran.
Doktrin Penuh Percaya Mutlak juga memerlukan bahawa tidak ada penyembunyian,
salah pernyataan atau berniat menipu fakta-fakta penting. Tanggungjawab Penuh Percaya
Mutlak mestilah berterusan sepanjang tempoh Takaful di mana peserta dikehendaki
memberitahu dan mendedahkan kepada Pengendali Takaful akan sebarang perubahan
yang mungkin meningkatkan risiko dengan ketara. Pengendali Takaful seterusnya akan

42. 42
membuat keputusan sama ada peningkatan risiko tersebut memerlukan peningkatan
dalam kadar caruman, perlukan syarat-syarat tambahan, atau dalam kes yang teruk,
terpaksa dibatalkan. Sebagai contoh ialah perubahan fungsi/kegunaan sesebuah bangunan
daripada sebuah kedai runcit kepada stor penyimpanan bahan bunga api.
Dalam kontrak Takaful, bagi penguatkuasaan sijil, pihak-pihak yang terlibat di dalamnya
perlu mempunyai niat yang baik. Oleh itu, tiadanya pendedahan tentang fakta-fakta
penting, penglibatan dalam perbuatan menipu, salah pernyataan atau pernyataan palsu
adalah semua unsur yang boleh membatalkan sijil Takaful.
Pelanggaran Penuh Percaya Mutlak berlaku apabila pencadang tahu atau menjangkakan
secara munasabah untuk mengetahui sesuatu fakta penting:
 Gagal menzahirkan fakta penting, atau
 Salah nyata fakta penting.
Apabila peserta gagal menzahirkan suatu fakta penting pelanggaran penuh percaya
mutlak dinyatakan sama ada sebagai tidak menzahirkan atau penyembunyian, iaitu
penipuan tidak menzahirkan. Sekiranya dia salah nyata sesuatu fakta penting,
pelanggaran itu disebut ditakrifkan sebagai salah nyata tanpa niat atau penipuan kerana
salah nyata. Sebagai contoh, peserta Takaful Keluarga mempunyai penyakit yang sedia
ada tetapi gagal memaklumkannya kepada Pengendali Takaful.
Fakta Penting (Material)
Fakta penting (material) ditakrifkan sebagai sebarang fakta munasabah yang akan
mempengaruhi keputusan pengunderaitan Pengendali Takaful terhadap sijil, seperti akan
mempengaruhi keputusan pihak underait sama ada mengeluarkan sijil atau caruman
terhadap sijil.
Contoh:
Jika pencadang memohon sijil Takaful Perubatan dan Kesihatan dan mengakui bahawa
dia tidak mempunyai penyakit yang serius, sedangkan dia adalah pesakit kencing manis.
Salahnyataan beliau dianggap material bilamana Pengendali Takaful tidak akan
mengeluarkan sijil itu seandainya mengetahui fakta tersebut.
Apabila pelanggaran penuh percaya mutlak berlaku, kontrak Takaful terbatal tanpa
mengira sama ada pelanggaran itu telah dilakukan secara jujur atau menipu.
Menurut Seksyen 141 (4) Akta Perkhidmatan Kewangan Islam 2013:
Sebelum kontrak Takaful selain daripada kontrak Takaful pengguna dimeterai, diubah
atau diperbaharui, pencadang hendaklah mendedahkan kepada Pengendali Takaful
berlesen sesuatu perkara bahawa:

43. 43
o dia tahu akan relevannya keputusan Pengendali Takaful berlesen sama ada untuk
menerima atau tidak risiko tersebut, dan kadar dan terma-terma yang digunakan,
atau
o seseorang dalam keadaan yang munasabah yang boleh dijangkakan yang dia
mengetahui bahawa sesuatu itu adalah relevan.
Bagaimanapun, menurut Bahagian 2 Jadual 9 Perenggan 4 akta tersebut, kewajipan
pendedahan itu tidak memerlukan pendedahan perkara yang berikut:
o mengurangkan risiko kepada Pengendali Takaful berlesen
o perkara yang menjadi pengetahuan umum
o Pengendali Takaful berlesen tahu atau mengikut kebiasaan perniagaannya patut
tahu
o berhubung di mana Pengendali Takaful berlesen mengetepikan sebarang
keperluan bagi penzahiran
5.2.3 Prinsip Indemniti
Indemniti boleh ditakrifkan sebagai satu mekanisme yang digunakan oleh Pengendali
Takaful untuk menyediakan pampasan dalam usaha untuk mengembalikan peserta
kepada kedudukan kewangan yang sama selepas kerugian sepertimana yang dinikmati
sebelum kerugian.
Kontrak Takaful menjanjikan kebaikan kepada peserta sekiranya berlaku kerugian atau
kerosakan. Apabila kerugian berlaku, jumlah yang peserta boleh dapat kembali dipanggil
'ukuran ganti rugi‟. Prinsip indemniti memerlukan Pengendali Takaful mengembalikan
peserta kepada kedudukan kewangan yang sama seperti yang dia telah dinikmati sebelum
kerugian.
5.1.4 Prinsip Subrogasi
Prinsip Subrogasi merujuk kepada hak Pengendali Takaful untuk berada di tempat
peserta, sesudah pembayaran tuntutan daripada pihak ketiga, sehingga peserta berhak
untuk kembali pulih. Hak subrogasi walau bagaimanapun, dilaksanakan oleh Pengendali
Takaful sebelum pembayaran kerugian. Prinsip ini adalah turutan daripada Prinsip
Indemniti.
5.1.5 Prinsip Sumbangan
Prinsip Sumbangan boleh ditakrifkan sebagai hak orang yang dilindungi untuk meminta
orang lain yang mempunyai perlindungan yang sama tetapi tidak semestinya bertanggung
jawab kepada peserta yang sama untuk berkongsi kos bayaran indemniti. Prinsip
Sumbangan adalah satu lagi yang turutan Prinsip Indemniti. Oleh itu, ia hanya terpakai
kepada kontrak indemniti sahaja.

44. 44
5.1.6 Sebab Terhampir
Prinsip ini ditakrifkan sebagai punca yang terdekat dan terkuat serta aktif yang ditetapkan
yang membawa kepada akibat, tanpa gangguan daripada mana-mana tindakan yang
bermula dan bergerak secara aktif daripada sumber baharu dan bebas.
Kerugian tidak mungkin disebabkan daripada satu kejadian. Ia mungkin sebab-sebab
yang serentak atau sebab-sebab berturutan yang mungkin berlaku dalam turutan atau
dalam turutan yang terputus. Oleh itu, punca kerugian perlu ada kerana hanya risiko
khusus yang dilindungi (tidak termasuk risiko seperti yang dinyatakan dalam sijil
Takaful) boleh diberi pampasan.
Contoh: -
Peserta menderita sakit batu karang, dilanggar oleh sebuah kereta dan mati, walaupun
bagi penyakit batu karang, dia tidak akan meninggal dunia. Kematiannya bukannya di
dalam polisi kemalangan (Louden v British Merchants Ins.Co Ltd [1961]).
Apabila berlaku kerugian, tanggungjawab atau beban untuk membuktikan bahawa
kerugian yang berlaku adalah daripada peril yang dilindungi terletak pada Peserta.
Sebaliknya, tanggungjawab membuktikan bahawa kerugian tersebut dikecualikan
daripada perlindungan sebabkan oleh pengecualian tertentu di dalam sijil adalah terletak
pada Pengendali Takaful.
5.1.7 Tabarru '(Derma)
"Tabarru" (dari segi harfiah bermaksud derma), adalah tanggungjawab bersama dan
prinsip jaminan bersama yang jelas menyatakan bahawa wang yang dikutip akan
digunakan untuk tujuan membantu "peserta lain yang memerlukan bantuan mengikut
terma-terma yang dipersetujui selagi terma-terma itu tidak bercanggah dengan syariah. "
Dalam perniagaan Takaful, tabarru '(dermaTakaful) adalah satu kontrak di mana peserta
bersetuju mendermakan peratusan yang telah ditentukan daripada carumannya (untuk
dana Takaful) bagi menyediakan bantuan kepada peserta lain. Dengan cara ini, dia
memenuhi kewajipan bagi jaminan bersama dan saling membantu seandainya peserta lain
mengalami kerugian. Konsep ini juga telah menghapuskan unsur gharar daripada
kontrak Takaful.
A5.2 PENGURUSAN DANA BERASINGAN DI BAWAH PERNIAGAAN TAKAFUL
Pengendali takaful dikehendaki mengekalkan dan mengasingkan tiga jenis dana:
1. Dana Takaful Am
2. Dana Takaful Keluarga

45. 45
3. Dana Pemegang Saham
Ciri-ciri penting sebagaimana yang diperuntukkan dalam Akta Perkhidmatan Kewangan
Islam 2013 berhubung dengan Dana Takaful adalah seperti berikut:
Seksyen 90:
Pengendali Takaful berlesen hendaklah menubuhkan dan menyelenggarakan satu atau
lebih dana Takaful bagi mana-mana kelas atau deskripsi urus niaga Takaful sebagaimana
yang ditentukan oleh Bank.
Seksyen 91:
Pengendali Takaful berlesen hendaklah memastikan Dana Takaful yang ditubuhkan dan
diselenggarakan di bawah Seksyen 90 disimpan secara berasingan daripada dana
pemegang saham.
A5.3 JENIS-JENIS MODEL TAKAFUL
Operasi Takaful dalam sektor Tijari (komersial) boleh distrukturkan kepada beberapa
model perniagaan seperti yang disenaraikan di bawah:
 Model Wakalah
 Model Mudharabah
 Model Mudharabah + model Wakalah juga dikenali sebagai model hibrid
 Model Wakaf
Walau bagaimanapun, hanya model wakalah dan mudharabah yang diamalkan di
Malaysia.
1. Model Wakalah
Di bawah model ini, peserta Takaful sebagai prinsipal akan melantik Pengendali
Takaful sebagai wakil atau ejen untuk menguruskan penyertaan peserta dalam
pelbagai produk Takaful yang disediakan oleh Pengendali Takaful. Sebagai
balasan terhadap perkhidmatan agensi, Pengendali Takaful dibenarkan untuk
mengenakan bayaran di bawah perjanjian tersebut. Fi boleh dibayar daripada
caruman Takaful yang dibayar oleh peserta. Ini bererti berdasarkan model di atas,
perbelanjaan pengurusan boleh dicajkan kepada dana Takaful sebagai bayaran
pendahuluan.

46. 46
Carta Aliran Takaful Am Model Wakalah
Carta Aliran Takaful Keluarga Model Wakalah

47. 47
5.3.2 Model Mudharabah
Di bawah perjanjian ini, peserta Takaful sebagai penyedia modal (sahibul-mal) akan
memeterai kontrak perkongsian keuntungan dengan Pengendali Takaful sebagai
pengusaha (mudharib). Peserta Takaful berkewajipan membuat sumbangan Takaful
(modal) manakala Pengendali Takaful akan menguruskan perniagaan Takaful.
Kontrak ini akan menentukan keuntungan perniagaan Takaful dan nisbah untuk dikongsi
bersama antara kedua-dua pihak seperti 50:50, 60:40 atau 70:30 antara peserta dengan
pengendali. Pada dasarnya, keuntungan dalam Takaful ditakrifkan sebagai pulangan ke
atas pelaburan dan lebihan pengunderaitan berkenaan dengan dana Takaful sahaja. Oleh
itu, ini tidak termasuk keuntungan yang diperoleh daripada Dana Pemegang Saham. Bagi
urus niaga Takaful Keluarga, keuntungan termasuk lebihan kemortalan yang akan
diagihkan kepada peserta yang layak seperti yang diisytiharkan oleh penilaian aktuari
pada akhir setiap tahun kewangan. Walau bagaimanapun, tidak seperti kontrak
mudharabah produk perbankan Islam, perkongsian keuntungan dalam Takaful akan
dilaksanakan hanya selepas semua kewajipan Takaful telah diambil kira: faktor terbesar
adalah tuntutan.
Sekiranya berlaku kerugian atau defisit terhadap dana Takaful, kerugian akan ditanggung
sepenuhnya oleh peserta sebagai penyedia modal. Walau apa pun jua, adalah menjadi
tanggungjawab Pengendali Takaful untuk melindungi kepentingan peserta dalam usaha
memastikan urus niaga tidak akan terjejas dengan teruknya disebabkan kerugian yang
mungkin merosakkan kredibiliti dan keyakinan Takaful secara keseluruhannya.
Sekiranya berlaku kerugian, adalah baik bagi Pengendali Takaful untuk menjadikan
kerugian sebagai "qard” atau pinjaman oleh pemegang saham.
Satu ciri penting untuk diperhatikan bahawa di bawah model mudharabah, perbelanjaan
pengurusan tidak dikenakan ke atas dana Takaful, sebaliknya ditanggung oleh dana
pemegang saham. Hasil daripada dana pemegang saham adalah sebahagian daripada
perkongsian untung daripada dana wang Takaful dengan peserta, dan semua pulangan ke
atas pelaburan daripada dana Pemegang Saham itu sendiri.

48. 48
Carta Aliran Takaful Am Model Mudharabah
Carta Aliran Takaful Keluarga Model Mudharabah

49. 49
BAB A6
PEMBANGUNAN DAN PENGAWALSELIAAN INDUSTRI TAKAFUL DI MALAYSIA
HASIL PEMBELAJARAN
Pada akhir bab ini, calon akan dapat:
 Mengenal pasti dan menerangkan keperluan undang-undang dan pengawalseliaan operasi
Takaful.
 Menjelaskan peranan penyeliaan dan pengawalan pihak berkuasa dalam pembangunan
industri Takaful.
 Mengenal pasti badan-badan Perlindungan Pengguna dan fungsinya
 Mengetahui pelbagai persatuan dalam industri dan tujuan kewujudannya.
PENGENALAN
Pembangunan industri Takaful di Malaysia bermula apabila Akta Takaful diluluskan oleh
Parlimen pada tahun 1984. Akta ini (Akta Takaful 1984) memperuntukkan peraturan urus niaga
Takaful di Malaysia.
A6.1 SEKILAS PANDANG INDUSTRI TAKAFUL DI MALAYSIA
6.1.1 Perkembangan Industri Takaful di Malaysia 1984-2013
Isu 1984 2013
Pengendali
Takaful
Pengendali tunggal komposit
dengan modal RM10 juta yang
menetapkan asas untuk industri
11 Pengendali Takaful dengan
modal minimum masing-masing
RM100 juta, yang meningkatkan
persaingan
Pelabur /
Pemegang
saham
Sebuah bank Islam dan majlis-
majlis agama negeri dan
pertubuhan-pertubuhan agama
Pemegang saham lebih meluas
yang terdiri daripada pelabur
swasta, kumpulan perbankan,
syarikat insurans dan syarikat
insurans semula
Produk Produk terhad yang tertumpu
pada Takaful motor, kebakaran
dan gadai janji. Produk umum
menguasai pasaran sebanyak
63% (dari segi caruman)
Kepelbagaian produk lebih
meluas dengan ciri-ciri yang
canggih. Produk keluarga
menguasai pasaran sebanyak 71%
(dari segi caruman)

50. 50
Pelanggan Kebanyakannya Muslim Muslim dan bukan Muslim
dengan jangkaan, pilihan dan
permintaan yang berbeza.
Saluran
Pengedaran
Cawangan dan pegawai
pemasaran dan Meja Takaful
Cawangan, pegawai pemasaran,
tenaga agensi, bankatakaful,
broker, internet dan pakatan
strategik
Saluran
Pelaburan
Terhad pada deposit Islam dan
sekuriti Islam Kerajaan
Lebih meluas dengan instrumen
pelaburan patuh syariah yang
dikeluarkan oleh Kerajaan dan
sektor swasta
6.1.2 Perkembangan Industri Takaful Malaysia - Fasa I hingga III
Dalam membangunkan industri Takaful di Malaysia, Bank Negara Malaysia telah
menggunakan pendekatan tiga fasa secara beransur-ansur:
 Fasa I (1984-1992)
Fasa I bermula dengan penggubalan undang-undang pengawalseliaan khusus iaitu
Akta Takaful 1984 dan Pengendali Takaful yang pertama memulakan perniagaan
pada tahun 1985. Akta ini mengawal pengendalian perniagaan Takaful dan
memerlukan pendaftaran Pengendali Takaful. Akta ini juga memperuntukkan
penubuhan Jawatankuasa Syariah untuk memastikan operasi perniagaan
Pengendali Takaful mematuhi prinsip-prinsip Syariah pada sepanjang masa.
 Fasa II (1993-2000)
Dalam Fasa II, lebih banyak lesen telah diberikan kepada pengendali dan terdapat
kerjasama serantau dalam kalangan Pengendali-pengendali Takaful, termasuk
pembentukan Kumpulan Takaful ASEAN pada tahun 1995 dan penubuhan
ASEAN Retakaful International (L) Ltd pada tahun 1997. Ini telah memudahkan
pengaturan takaful semula dalam kalangan Pengendali Takaful di Malaysia dan di
rantau ini, seperti Brunei, Indonesia dan Singapura.
 Fasa III (2001-2010)
Pelan Induk Sektor Kewangan (PISK) diperkenalkan pada tahun 2001 semasa
Fasa III. Objektifnya, antara lain, adalah untuk meningkatkan kapasiti Pengendali
Takaful dan memperkuatkan rangka kerja undang-undang, syariah dan
pengawalseliaan industri Takaful.

51. 51
Di bawah PISK, Malaysia berhasrat untuk menjadi pusat kewangan Islam
antarabangsa, dan pada tempoh ini terdapat kadar peningkatan pembangunan
industri Takaful. Persatuan Takaful Malaysia (MTA), persatuan bagi Pengendali
Takaful ditubuhkan pada tahun 2002. MTA berhasrat untuk meningkatkan
pengawalan kendiri industri melalui keseragaman amalan pasaran dan
menggalakkan tahap kerjasama yang lebih tinggi dalam kalangan peserta bagi
membangunkan industri.
6.1.3 Akta Perkhidmatan Kewangan Islam 2013
Akta ini telah diluluskan oleh Parlimen pada 30 Jun 2013, menggantikan Akta Takaful
1984 dan Akta Perbankan Islam 1983. Akta ini memberi kuasa kepada BNM untuk
mengawal dan menyelia institusi kewangan Islam ke arah mencapai kestabilan kewangan
dan pematuhan syariah. Akta baru ini dianggap menyeluruh dan ketat berbanding Akta-
akta yang digantikan sebelumnya. Akta ini juga menyediakan BNM cara yang diperlukan
untuk tindakan campur tangan dan pemulihan.
Akta ini memerlukan antara lain, Pengendali Takaful dengan lesen komposit (iaitu
kedua-dua perniagaan Takaful Keluarga dan Am) untuk mengasingkan lesen kepada
entiti yang berlainan dan setiap entiti mestilah mempunyai modal minimum sebanyak
RM100 juta. Pengendali diberi 5 tahun untuk mematuhi peraturan baharu ini.
Hukuman penalti dan penjara ke atas mereka yang bersalah melanggar Akta ini
dikenakan had yang lebih tinggi. Ini adalah untuk mengelakkan ketidakpatuhan oleh
pihak-pihak yang berkepentingan dan memberikan perhatian serius terhadap mereka yang
terlibat dalam industri ini.
A6.2 RANGKA KERJA UNDANG-UNDANG INDUSTRI TAKAFUL
Akta Perkhidmatan Kewangan Islam 2013 (IFSA) baru-baru ini digubal menggantikan
Akta Takaful 1984 sebagai sumber undang-undang Takaful dan menyediakan peraturan
perniagaan Takaful di Malaysia. Seksyen 30 Akta ini memerlukan Jawatankuasa Syariah
ditubuhkan oleh pengendali.
Undang-undang am yang mentadbir urus Takaful terletak pada prinsip-prinsip umum
kontrak di mana perlu ada tawaran (ijab) dan penerimaan (qabul), dan seterurnya
pengeluaran nota perlindungan, yang digantikan dengan sijil Takaful apabila dikeluarkan
oleh pengendali. Pertimbangan terhadap kontrak adalah caruman/bayaran berkala yang
dibuat oleh peserta dan indemniti oleh Pengendali Takaful daripada dana yang di bawah
pengurusannya.

52. 52
Akta ini dilengkapi dengan Peraturan Takaful (Peraturan) di mana Bank Negara Malaysia
menetapkan butir-butir keperluan mandatori yang terkandung dalam peruntukan-
peruntukan tertentu pada Akta itu.
6.2.1 Bank Negara Malaysia (BNM)
Apabila menyediakan rangka kerja kawalan selia bagi industri Takaful, Bank Negara
Malaysia telah memberi pertimbangan yang sewajarnya antara matlamat yang berlainan
pihak-pihak berkepentingan seperti berikut:
 Pengawal Selia
 Pengendali
 Pengguna
 Pihak-pihak berkepentingan tempatan dan antarabangsa
Walau bagaimanapun, tujuan utama peraturan adalah untuk memastikan bahawa
pengantara / ejen Takaful mendapat maklumat yang mencukupi daripada bakal peserta
sebelum memberi nasihat yang sesuai mengenai kesesuaian sesuatu produk Takaful
kepada bakal pelanggan.
6.2.2 Objektif Penyeliaan
Peranan BNM sebagai penyelia adalah untuk mencapai objektif seperti berikut:
 Memelihara kestabilan Industri Takaful;
 Memupuk keyakinan orang ramai terhadap Industri Takaful;
 Menggalakkan piawaian tadbir urus yang kukuh dalam pengurusan Pengendali
Takaful;
 Memastikan pengguna mendapat maklumat secukupnya untuk membuat
keputusan;
 Mengintegrasikan penyeliaan merentasi sempadan dan sektor.
Apabila menjalankan peranan penyeliaan, BNM mengeluarkan pelbagai pekeliling dan
garis panduan yang disasarkan untuk meningkatkan piawaian profesionalisme dan
kebertanggungjawaban pengantara / ejen Takaful serta melindungi kepentingan peserta.
Ini akan memastikan bahawa bakal pelanggan boleh membuat keputusan berdasarkan
maklumat yang secukupnya apabila mengambil bahagian dalam mana-mana skim
Takaful. (Layari www.bnm.gov.my untuk pelbagai Garis Panduan yang dikeluarkan oleh
BNM).
Bagi Amalan Pasaran Pihak Berkepentingan dan Perlindungan Pengguna, BNM telah
mengenal pasti bidang-bidang berikut yang perlu diberi perhatian :
 Penzahiran kepada pengguna:

53. 53
Memastikan peserta mempunyai akses kepada maklumat yang tepat, tepat
pada masanya dan relevan
 Kompetensi Pengantara:
Penyeliaan yang lebih besar diperlukan untuk memastikan amalan penjualan yang
betul memandangkan ciri manfaat yang tiada jaminan.
 Pendidikan Pengguna:
Memupuk kesedaran dan kefahaman yang lebih besar tentang risiko dan hak-
hak yang berkaitan dengan produk Insurans dan Takaful
a. Ketersediaan Saluran:
Mekanisme penyelesaian pertikaian yang menawarkan penyelesaian segera bagi
menyelesaikan pertikaian
A6.4 MAJLIS PENASIHAT SYARIAH DAN JAWATANKUASA SYARIAH
Majlis Penasihat Syariah untuk Perbankan Islam dan Takaful telah ditubuhkan oleh BNM
pada Mei 1997. Matlamat utamanya adalah untuk melihat kepada keputusan syariah dan
mengharmonikan tafsiran Syariah Perbankan Islam dan Takaful di bawah seliaannya.
6.4.1 Majlis Penasihat Syariah (MPS) Bank Negara Malaysia
Untuk rekod, Akta Bank Negara Malaysia 1958 dan Akta Takaful 1984 telah dipinda
pada tahun 2003 untuk mengukuhkan lagi peranan Majlis Penasihat Syariah. Pindaan ini
memberi pengiktirafan kepada majlis sebagai sebuah badan yang berwibawa yang
mempunyai hak ke atas perkara-perkara Syariah yang berkaitan dengan Takaful. Status
Majlis telah dinaikkan taraf sebagai badan rujukan oleh mahkamah di Malaysia
berhubung isu-isu Syariah yang berkaitan dengan kes-kes Takaful.
Untuk memainkan peranannya dengan lebih berkesan lagi MPS beroperasi sebagai
sebuah badan bebas yang berintegriti tinggi. Terdapat perbezaan antara MPS dengan
badan-badan syariah yang bertindak sebagai penasihat dalam industri Takaful. Badan
syariah dalam industri Takaful dikenali sebagai Jawatankuasa Syariah (JS) dan
memainkan peranan sebagai pelengkap kepada MPS Bank Negara Malaysia.
6.4.2 Jawatankuasa Syariah (JS) Pengendali Takaful
BNM telah mengeluarkan Garis Panduan mengenai Tadbir Urus Jawatankuasa Syariah
bagi Institusi Kewangan Islam pada bulan April 2005 bagi mentadbir urus Jawatankuasa
Syariah dalam industri Takaful.
Objektif garis panduan: -
 menetapkan kaedah, peraturan dan prosedur penubuhan Jawatankuasa Syariah

54. 54
 menentukan peranan, skop tugas dan tanggungjawab Jawatankuasa Syariah
 menentukan hubungan dan pengaturan kerja antara Jawatankuasa Syariah
dengan MPS Bank Negara Malaysia
Garis panduan ini memerlukan setiap Pengendali Takaful untuk menubuhkan
Jawatankuasa Syariah. Ini juga selaras dengan Seksyen 30 pada IFSA 2013.
Garis panduan terperinci mengenai tadbir urus JS adalah seperti berikut:
 Pelantikan Keahlian
Lembaga Pengarah atas cadangan Jawatankuasa Pencalonan hendaklah melantik
ahli-ahli JS. Pelantikan ahli JS hendaklah mendapat kebenaran bertulis terlebih
dahulu dari Bank Negara Malaysia. Pelantikan ahli JS adalah sah selama tempoh
2 tahun yang boleh diperbaharui.
 Kelayakan
Ahli JS yang dicadangkan mesti sekurang-kurangnya mempunyai sama ada
kelayakan atau pengetahuan, kepakaran atau pengalaman dalam bidang:
 Perundangan Islam (usul al-fiqh)
 Undang-undang urus niaga / komersil Islam (fiqh al-mu'amalat)
Walau bagaimanapun, kelayakan atas kertas bukanlah mandatori selama mana
calon mempunyai kepakaran atau pengalaman dalam bidang tersebut.
 Komposisi
Komposisi JS hendaklah terdiri daripada sekurang-kurangnya lima (5) orang ahli.
Tambahan kepada JS, sekurang-kurangnya seorang pegawai sebaik-baiknya
hendaklah mereka yang mempunyai pengetahuan dalam Syariah, yang
berkhidmat sebagai urusetia kepada JS.
 Sekatan ke atas JS
Selaras dengan Seksyen 16B (6) Akta Bank Negara Malaysia 1958, Pengendali
Takaful tidak dibenarkan melantik mana-mana ahli Majlis Penasihat Syariah
untuk berkhidmat dalam JS.

55. 55
 Tugas dan Tanggungjawab JS
Ahli JS tidak boleh terlibat dalam pengurusan Pengendali Takaful. Pengurusan
dan dasar tanggungjawab Lembaga Pengarah. Untuk memastikan kelancaran
operasi Takaful, peranan dan tanggungjawab SC adalah seperti berikut:
 Menyerahkan laporan tahunan dan pengesahan pematuhan syarikat
terhadap syariah dalam Mesyuarat Agung Tahunan Pemegang Saham.
 Mengaudit dan menyelia penerimaan pakai operasi kontrak sebenar selaras
dengan semangat Fatwa.
 Menjawab pertanyaan daripada pengendali mengenai isu-isu Takaful yang
berkaitan dengan Undang-undang Islam dan keputusan itu hendaklah
dengan persetujuan (syura) dan bukannya majoriti.
 Menyediakan justifikasi dan nasihat berkenaan perkara-perkara yang
perlu dirujuk kepada Majlis Penasihat Syariah.
A6.5 PELINDUNGAN PENGGUNA
1. Biro Perkhidmatan Pelanggan
Pada 1 Julai 1998, BNM menubuhkan Biro Perkhidmatan Pelanggan (BPP)
dalam Jabatan Pengawalan Insurans yang berperanan sebagai pusat rujukan bagi
semua aduan dan pertanyaan mengenai hal ehwal Takaful dan insurans yang
diterima dari orang ramai.
Setiap pertanyaan atau aduan disemak untuk memastikan Pengendali Takaful
yang terlibat mematuhi undang-undang serta peraturan-peraturan, dan agar
pengguna dilayan dengan adil.
Setelah semakan selesai, satu laporan bertulis hasil penemuan akan dihantar
kepada penanya / pengadu.
Aduan yang dibuat terhadap syarikat insurans atau Pengendali Takaful utamanya
berkaitan dengan:
 kelewatan dalam menyelesaikan tuntutan
 pertikaian dalam jumlah tuntutan yang ditawarkan
 kelewatan dalam menjawab surat-menyurat
 penolakan liabiliti dengan merujuk syarat sijil
 hal ehwal agensi
 pembatalan sijil

56. 56
2. Biro Pengantaraan Kewangan (FMB)
Sehubungan dengan itu, Bank Negara menubuhkan Biro Pengantaraan Kewangan
(Financial Mediation Bureau, FMB) untuk membantu pengguna dalam
menyelesaikan pertikaian dengan penyedia perkhidmatan kewangan. FMB adalah
sebuah pertubuhan bukan tujuan keuntungan ditubuhkan sebagai sebuah syarikat
berhad berjaminan. Fungsi utama adalah menyediakan saluran penyelesaian
pertikaian alternatif yang bebas, mudah, berkesan dan percuma kepada pengadu.
Kaedah penyelesaian pertikaian yang digunakan FMB dikenali sebagai
perantaraan. Kajian Pengantara dan / atau siasatan kes meliputi kesemua isu,
keadaan dan situasi yang di luar peraturan dan amalan industri.
Pengantara membincangkan aduan termasuk hasil penemuan dan pemerhatian
bersama sama ada satu atau kedua-dua pihak yang terbabit. Sekiranya kedua-dua
pihak bersetuju untuk penyelesaian secara baik, hal itu dianggap diselesaikan /
dipulihkan.
Sekiranya kedua-dua pihak tidak dapat mencapai penyelesaian secara baik, maka
Pengantara akan membuat keputusan berdasarkan perkara berikut:
 siasatan dan kajian kes
 amalan industri dan undang-undang yang berkaitan
 maklum balas daripada penyedia perkhidmatan kewangan
 maklumat / dokumen yang diberikan oleh pengadu
 pandangan lain daripada pengantara
Keputusan yang dibuat oleh Pengantara adalah muktamad ke atas syarikat
anggota, tetapi tidak pada pengadu. Pengadu mempunyai pilihan sama ada
menerima keputusan Pengantara atau meneruskan dengan cara yang lain. Ini
merupakan sebahagian daripada Rangka Kerja Perlindungan Pengguna
Kebangsaan yang menyediakan perkhidmatan pengantaraan di bawah satu
bumbung untuk kemudahan pengguna. FMB mempunyai kakitangan yang
berkelayakan, berpengalaman dan berdedikasi untuk melaksanakan tugas-tugas
tersebut.
Bidang kuasa FMB adalah seperti berikut:
Aduan / Pertikaian Had pertikaian
Takaful Motor dan Kebakaran Maksimum. RM200, 000
Kerosakan Harta Benda Pihak
Ketiga
Maksimum. RM5, 000

57. 57
Lain-lain Maksimum. RM100, 000
Pengecualian:
FMB tidak akan mempertimbangkan aduan, pertikaian atau tuntutan yang
berkaitan dengan:
 Penentuan harga umum
 Dasar-dasar produk
 Perkhidmatan ahli
 Keputusan kredit (kelulusan, penolakan dan penjadualan semula
pinjaman)
 Kes-kes penipuan (selain daripada yang hadnya tidak melebihi RM25,
000.00)
 Kes-kes yang terhalang masa atau melebihi daripada 6 tahun
 Kes-kes yang telah atau sedang dirujuk ke mahkamah dan / atau untuk
penimbangtaraan
3. Perbadanan Insurans Deposit Malaysia (PIDM)
Perbadanan Insurans Deposit Malaysia (PIDM) adalah sebuah badan kerajaan
yang ditubuhkan pada tahun 2005 di bawah Akta Perbadanan Insurans Deposit
Malaysia (Akta PIDM).
Di bawah Akta PIDM, peranannya adalah untuk mentadbir dan menyediakan
insurans deposit bagi melindungi pendeposit terhadap kehilangan sebahagian atau
kesemua deposit berserta juga sistem manfaat Takaful dan insurans bagi
melindungi pemilik sijil Takaful dan polisi insurans sekiranya berlaku kegagalan
institusi anggota.
Sistem Perlindungan Manfaat Takaful & Insurans (TIPS)
Sistem Perlindungan Manfaat Takaful & Insurans atau TIPS (Takaful & Insurance
Benefits Protection System) adalah sistem yang ditubuhkan oleh Kerajaan untuk
melindungi pemilik sijil Takaful dan polisi insurans daripada kehilangan layak
Takaful atau manfaat insurans sekiranya anggota penanggung insurans gagal dan
tidak dapat membayar manfaat Takaful atau insurans. Pengendali Takaful dan
syarikat insurans ialah institusi anggota PIDM yang juga dirujuk sebagai 'anggota
penanggung insurans‟.
Sistem Perlindungan Manfaat Takaful dan Insurans telah dikuatkuasakan pada 31
Disember 2010 dan ditadbir oleh Perbadanan Insurans Deposit Malaysia (PIDM).

58. 58
Manfaat perlindungan Takaful di bawah TIPS dan had berkaitan ditetapkan dalam
Jadual 1 dan 2 di bawah.
Jadual 1: Manfaat Perlindungan bagi Takaful Keluarga
Manfaat Perlindungan Had Maksimum (Pelan Individu atau Kumpulan)
Kematian dan manfaat lain yang
berkaitan
RM500,000
Hilang upaya kekal RM500,000
Penyakit kritikal RM500,000
Nilai matang (tidak termasuk
bahagian unit polisi berkaitan
pelaburan)
RM500,000
Nilai serahan RM500,000
Dividen tunai terkumpul RM100,000
Pendapatan hilang upaya RM10,000 sebulan
Pendapatan anuiti RM10,000 sebulan
Perbelanjaan perubatan 100% daripada perbelanjaan
Premium prabayar boleh dipulang
balik
100% daripada jumlah prabayar
Jadual 2: Manfaat Perlindungan bagi Takaful Am
Manfaat Perlindungan Had maksimum (Pelan)
Kehilangan atau kerosakan pada harta yang
berkaitan dengan:
 harta tak alih yang berada di Malaysia
 kenderaan motor yang didaftarkan di
Malaysia atau kenderaan berpendaftaran
asing yang diinsuranskan untuk
pemanduan di Malaysia
 kapal, pesawat udara atau lain-lain harta
alih yang diinsuranskan oleh
warganegara atau orang yang
berkelayakan
1
 RM500,000 setiap harta
Kematian dan manfaat lain yang berkaitan RM500, 000
Hilang upaya kekal RM500, 000
Penyakit kritikal RM500, 000
Pendapatan hilang upaya RM10, 000 sebulan
Perbelanjaan perubatan 100% daripada perbelanjaan
Berhubung dengan ganti rugi terhadap tuntutan
oleh pihak ketiga:

59. 59
 kerugian atau kerosakan pada harta tak
alih atau harta alih pihak ketiga yang
layak
 kematian dan manfaat lain yang
berkaitan
 hilang upaya kekal
 penyakit atau kecederaan badan
 pendapatan hilang upaya
 perbelanjaan perubatan
 RM500, 000 setiap harta
 RM500, 000
 RM500, 000
 RM500, 000
 RM10, 000 sebulan
 100% daripada
perbelanjaan
Premium prabayar boleh dipulangkan balik 100% daripada jumlah prabayar
Kelayakan untuk TIPS
o Sijil Takaful mestilah dikeluarkan di Malaysia oleh anggota penanggung
insurans.
o Sijil Takaful mestilah didenominasi dalam Ringgit Malaysia.
o Mereka yang layak termasuklah pemastautin, perbadanan, badan berkanun,
pihak berkuasa tempatan, kedutaan, Kerajaan atau mana-mana Kerajaan
Negeri, pertubuhan, kesatuan sekerja, koperasi masyarakat, perkongsian
atau apa-apa badan, organisasi, persatuan atau kumpulan orang, sama ada
diperbadankan atau tidak diperbadankan, di Malaysia
Nota: Sebarang tuntutan sijil tertakluk kepada syarat-syarat dan had yang
dinyatakan dalam kontrak Takaful mereka.
Manfaat kepada Peserta Takaful
a. PIDM melindungi peserta daripada kehilangan manfaat Takaful yang layak
diterima seandainya anggota penanggung insurans gagal.
b. Perlindungan yang disediakan oleh PIDM secara automatik dan tiada
permohonan yang diperlukan.
c. Tiada caj kepada pemilik sijil Takaful untuk perlindungan tersebut.
A6.6 PERSATUAN-PERSATUAN INDUSTRI
Persatuan-persatuan industri merupakan persatuan mandatori dinyatakan secara khusus
dalam kedua-dua Akta Takaful dan Insurans. Pengendali Takaful dan Syarikat Insurans
hendaklah menyertai atau menyumbang kepada persatuan sebelum mereka boleh
memulakan perniagaan. Tujuan utama persatuan industri adalah untuk menyediakan
"Peraturan Kendiri" (self-regulation) dalam kalangan peserta industri. Ini juga
membolehkan pengantaraan antara pihak berkuasa dengan industri, sekali gus
membentuk satu platform umum untuk ditangani oleh pihak berkuasa.

60. 60
1. Persatuan Takaful Malaysia (MTA)
Persatuan Takaful Malaysia atau Malaysian Takaful Association (MTA)
ditubuhkan pada tahun 2003 dengan objektif untuk menggalakkan penubuhan
struktur kukuh Takaful (insurans Islam) di Malaysia melalui kerjasama dan
rundingan dengan Ketua Pengarah Takaful.
 Mempromosi dan mewakili kepentingan syarikat-syarikat anggota dan
industri Takaful.
 Memberi nasihat dan bantuan yang sepatutnya kepada syarikat-syarikat
anggota sebagaimana yang diperlukan
 Mengedar maklumat yang mungkin menarik minat syarikat-syarikat
anggota, dan mengumpul, menghimpun dan menerbitkan perangkaan dan
maklumat lain yang berkaitan dengan Takaful.
 Bekerjasama dengan persatuan-persatuan lain, baik tempatan mahu pun
global untuk kepentingan bersama
2. Persatuan Insurans Hayat Malaysia (LIAM)
Persatuan Insurans Hayat Malaysia atau Life Insurance Association of Malaysia
(LIAM) telah ditubuhkan pada tahun 1974 sebagai persatuan perdagangan di
bawah Akta Pertubuhan 1966.
LIAM mempunyai seramai 17 anggota yang terdiri daripada 15 syarikat insurans
hayat dan 2 syarikat insurans semula hayat.
Objektif LIAM adalah seperti berikut:
 Menggalakkan persefahaman dan penerimaan orang awam terhadap
insurans hayat
 Mengukuhkan amalan pasaran industri insurans hayat melalui peraturan
kendiri (self-regulation)
 Menyokong pihak berkuasa dalam membangunkan satu industri kukuh dan
sihat
 Meningkatkan profesionalisme kakitangan dan ejen melalui latihan dan
pendidikan berterusan
 Menghubungi dan bekerjasama dengan pertubuhan-pertubuhan insurans
tempatan dan luar negara ke arah mencapai objektif dan manfaat bersama.
3. Persatuan Insurans Am Malaysia (PIAM)
Persatuan Insurans Am Malaysia (PIAM) telah ditubuhkan pada Mei 1979 selaras
dengan Seksyen 3 (2) Akta Insurans, 1963. (Peruntukan ini telah digantikan
dengan Seksyen 22 Akta Insurans, 1996)