Βασικά σημεία της ενότητας 21 της Οδύσσειας, π 1-172

1. Συνάντηση Τηλέμαχου-Οδυσσέα στο καλύβι του Εύμαιου
Επιμέλεια παρουσίασης: Κρινάκη Μαλαματένια

2. Βασικά θεματικά κέντρα
 Η άφιξη του Τηλέμαχου στο καλύβι και η υποδοχή
του από τον Εύμαιο
 Η συνάντηση του Τηλέμαχου με τον «ξένο» και το
τραπέζι της φιλοξενίας
 Η συνομιλία Τηλέμαχου- Εύμαιου για τον «ξένο»
 Συνομιλία του «ξένου» με τον Τηλέμαχο
 Διαταγή του Τηλέμαχου στον Εύμαιο να
ενημερώσει την Πηνελόπη για την άφιξή του

3. Ειρωνική δραματοποίηση της
συνάντησης πατέρα-γιου
Ο Εύμαιος
υποδέχεται τον
Τηλέμαχο με
αγάπη και
διαχυτικότητα,
όπως ένας πατέρας
τον μονάκριβό του
γιο έπειτα από
δεκάχρονη
απουσία

4. Ειρωνική δραματοποίηση της
συνάντησης πατέρα-γιου
 τα 'χασε /πετάχτηκε όρθιος / τρέχοντας, με τον
κύρη του αντικρίστηκε και βουρκωμένος τον
ασπάστηκε στην κεφαλή, στα δυο ωραία του μάτια,
στα δυο του χέρια / τον έσφιξε στην αγκαλιά του /
τον εγέμισε φιλήματα,
σάμπως να γλίτωσε από θάνατο /
ολοφυρόμενος τον προσφωνούσε /
ήλθες, γλυκό μου φως /
παιδί μου αγαπημένο /
να σε χαρεί η ψυχή μου

5. Ειρωνική δραματοποίηση της
συνάντησης πατέρα-γιου
 Ο Τηλέμαχος αποκαλεί τον Οδυσσέα «ξένο».
 Ο Οδυσσέας αποκαλεί τον Τηλέμαχο «φίλο»,
υποβάλλει άστοχα ερωτήματα για την κατάσταση στο
παλάτι και εύχεται να ήταν γιος του Οδυσσέα
συνοδεύοντας την ευχή του με αυτοκατάρα.
 Ο ποιητής παίζει στην ενότητα αυτή με την άγνοια του
Εύμαιου και του Τηλέμαχου για την παρουσία του
Οδυσσέα.

6. Ικανότητα του Οδυσσέα για
αυτοσυγκράτηση
 Μένει διακριτικός θεατής παρακολουθώντας τον Εύμαιο
να παίζει τον ρόλο του πατέρα (19-32) (μαθαίνουμε στους
212-213 ότι συγκρατούσε τα δάκρυά του).
 Σιωπά, όταν ακούει την αγωνιώδη απορία του Τηλέμαχου
για την Πηνελόπη (39-40) και
τον καθησυχασμό του Εύμαιου (40),
κάθεται στο ίδιο τραπέζι με τον γιο του,
που ακούει τον Εύμαιο να συνοψίζει την
πλαστή ιστορία του (58-76)

7. Τυπικό της φιλοξενίας
Το τραπέζι της φιλοξενία ς= τυπική σκηνή
Kύπελλο από τις ανασκαφές
του 1930 στην Iθάκη
Πινάκιο/πιάτο της κλασικής εποχής
(Αρχαιολογικό Mουσείο Μαραθώνα)

8. Αποστροφή
 «Πες μου, παππούλη, από πού μας ήλθε ο ξένος;
πώς έτσι και τον έφεραν
προς την Iθάκη οι ναυτικοί ; για ποια γενιά τους καμαρώνουν;
Γιατί φαντάζομαι δεν έφτασε πεζός αυτός στα μέρη μας.»
Kαι τότε, Εύμαιε χοιροβοσκέ, πήρες τον λόγο κι
αποκρίθηκες: (69)
 Μετά από τις τυπικές ερωτήσεις του Τηλέμαχου, ο ποιητής
απευθύνεται στον Εύμαιο σε β΄ πρόσωπο (μόνο σ' αυτόν
στην Oδύσσεια). Αυτό λέγεται αποστροφή. Εκφράζει
έτσι ο ποιητής τη συμπάθειά του για τον πιστό
αυτόν υπηρέτη αλλά και τη συμμετοχή του στη
συζήτηση, λες και είναι μέλος της παρέας τους.

9. Αποστροφή Ομήρου στον
Πάτροκλο (Ιλιάδα)
 20: «Στενάζοντας βαριά αποκρίθηκες, Πάτροκλε καβαλάρη:»
 5845: «Πάτροκλε καβαλάρη, πέφτεις κι εσύ ορμητικός πάνω στους
Λυκίους και στους Τρώες, παθιασμένος για
 του συντρόφου τον χαμό.»
 692-3: «Οπότε, Πάτροκλε, ποιος ήταν πρώτος και ποιος ύστερος που
σκότωσες, αφότου οι θεοί σε κάλεσαν στον
 θάνατό σου.»
 744: «Τότε κι εσύ, Πάτροκλε καβαλάρη, χλευάζοντας φωνάζεις:»
 754: «παρόμοια, Πάτροκλε, κι εσύ, στον ήρωα Κεβριόνη ξέφρενος
πηδάς.»
 787: «φάνηκε τότε, Πάτροκλε, το τέλος της ζωής σου·»
 812-3: «Αυτός, Πάτροκλε καβαλάρη, ρίχνει πρώτος το δόρυ πάνω σου,
αλλά δεν μπόρεσε να σε δαμάσει·»
 843: «Όμως κι εσύ, γενναίε Πάτροκλε, μίλησες τότε ξεψυχώντας:

10.  Ο Εύμαιος αναφέρει την πλαστή ιστορία του Οδυσσέα
(επιβράδυνση) και παραδίδει την ευθύνη για τη φιλοξενία
του στον Τηλέμαχο.
 Έκφραση αδυναμίας του Τηλέμαχου να φιλοξενήσει τον
«ξένο» στο παλάτι λόγω της ατάσθαλης συμπεριφοράς
των μνηστήρων (78-97).

11. Παρέμβαση Οδυσσέα
 Ακούγοντας τα λόγια αυτά του γιου του ο Οδυσσέας
δεν μπορεί να συγκρατήσει την οργή του και
παρεμβαίνει με συγκεκριμένους σκοπούς:
να τονώσει το ηθικό του γιου του
να του εκμαιεύσει πληροφορίες που του
χρειάζονται (από πού αντλούν τη δύναμη και το
θράσος τους οι μνηστήρες, ποια είναι η στάση
του λαού του), για να πάρει τα μέτρα του
να του δώσει ένα μάθημα παλικαριάς ζωντανεύοντας
το ηρωικό ιδανικό
να τον προϊδεάσει για τη συμφορά που περιμένει
τους μνηστήρες

12. Παρέμβαση Οδυσσέα
 Αξιοποιεί, λοιπόν, ο Οδυσσέας την ευκαιρία που του
δίνεται, για να φιλοτιμήσει τον γιο του και να τον
προετοιμάσει για την αποκάλυψη της ταυτότητάς
του, που θα ακολουθήσει, και για τη συνεργασία που
θα του ζητήσει.

13. Άστοχα ερωτήματα
 Τεχνική:
εκείνος που ρωτά κάνει διάφορες λογικές μεν υποθέσεις
για την αιτία ενός γεγονότος, καμία όμως δε στοχεύει
σωστά·
έτσι, εκείνος που απαντά απορρίπτει μία μία τις
«άστοχες» ερωτήσεις,
για να δώσει στο τέλος με έμφαση τη σωστή
απάντηση· σ' αυτό ακριβώς αποβλέπει αυτή η τεχνική,
που αποτελεί τυπικό θέμα της επικής ποίησης αλλά και
των δημοτικών μας τραγουδιών.

14. Άστοχα ερωτήματα
 Από ένα δημοτικό τραγούδι της ξενιτιάς:
–Γιατί δακρύζεις, λυγερή, και βαριαναστενάζεις;
Mήνα πεινάς, μήνα διψάς, μην έχεις κακή μάνα;
–Mήτε πεινώ, μήτε διψώ, μήτε έχω κακή μάνα· ξένε
μου, κι αν εδάκρυσα κι αν βαριαναστενάζω,
τον άντρα έχω στην ξενιτιά και λείπει δέκα χρόνους.
Γιώργος Σικελιώτης,
Γυναίκα στο παράθυρο

15. Απομάκρυνση Εύμαιου
 Η αποστολή του Εύμαιου στο παλάτι, για να
αναγγείλει μόνο στην Πηνελόπη την άφιξη του γιου της,
από τη μια υπογραμμίζει τον φόβο του Τηλέμαχου για τη
ζωή του, σύμφωνα και με την πληροφόρηση που είχε από
την Αθηνά, δικαιολογώντας παράλληλα την παραμονή
του στο καλύβι
ενώ από την άλλη αφήνει μόνους τον πατέρα και τον γιο
για την αναγνώριση που θα ακολουθήσει (2ο στάδιο του
τυπικού της αναγνώρισης), αφού ο ποιητής δε θέλει
ακόμη να αντιληφθεί ο Εύμαιος την ταυτότητα του
ζητιάνου (διευθετείται έτσι με φυσικότητα ο σκηνικός
χώρος-σκηνική οικονομία)

16. Τυπικό της αναγνώρισης
 1. (προϋποτίθεται) πολύχρονη απουσία εκείνου που
αναγνωρίζει από αυτό που αναγνωρίζεται (συντομότερα: του
αναγνωριστή από το αναγνωριζόμενο)
 2. απομονώνονται τα αναγνωριστικά υποκείμενα (δηλαδή,
ο αναγνωριστής και το αναγνωριζόμενο)
 3. καλύπτεται το αναγνωριζόμενο
 4. αποκαλύπτεται και υποβάλλεται σε δοκιμασία
 5. ακολουθεί αναγνώριση και έκφραση συναισθημάτων.

17. Πηγές:
 http://ebooks.edu.gr/courses/DSGYM-
A115/document/4be3d8d2fqcg/4be3d8dcrleq/4e68a0e
aczp0.pdf
 http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSG
YM-A115/461/3036,12222/