4TH GRADING REVIEWER

1. ARALIN 2: SEKTOR NG AGRIKULTURA
Sa taong 2010, nasa mahigit 12 milyongPilipinongmanggagawaangkabilangdito,pangalawasasektorngpaglilingkod
na nakapagbibigaynghanapbuhaysamgaPilipino.
Malaking bahagi ng ekonomiya ay nakadepende sa sektor ng agrikultura. Sinasabing ito ang nagtataguyod sa malaking
bahagdan ng ekonomiya dahil ang lahat ng sektor ay umaasa sa agrikultura upang matugunan ang pangangailangan sa
pagkainat mga hilawnasangkapna kailangansa produksiyon.
Nahahati ang sektorngagrikultura:
 sa paghahalaman(farming)
 paghahayupan(livestock)
 pangingisda(fishery)
 paggugubat(forestry).
PAGHAHALAMAN(farming).
 Maraming mga pangunahingpananimangbansatuladng:
 Palay
 Mais
 Niyog
 Tubo
 Saging
 Pinya
 Kape
 Mangga
 Tabako
 Abaka
 Ayonsa National Statistical CoordinationBoard(NSCB),tinatayangumabotangkabuuangkitangsekondaryang
sektorna itosa Php797.731 bilyon noong2012.
PAGHAHAYUPAN (livestock).
 Angpaghahayupannamanay binubuo ngpag-aalagang:
 Kalabaw
 Baka
 Kambing
 Baboy
 Manok
 Pato
 Angpaghahayupanay nakatutulongsapag-supply ngatingmgapangangailangansakarne at iba pangpagkain.
 Angpaghahayupanay gawaingpangkabuhayangkinabibilanganngatingmgatagapag-alagang hayop.
PANGINGISDA(fishery).
Angpangingisdaaynauuri sa Tatlo - komersiyal,munisipal ataquaculture.
 Angkomersyal na pangingisda ay tumutukoysauri ng pangingisdanggumagamitngmgabangkana may
kapasidadnahihigitsatatlongtoneladaparasa mga gawaingpangkalakalanopagnenegosyo.Sakopng
operasyonay 15 kilometro sa labasng nasasakupanngpamahalaangbayan.
 Angmunisipal na pangingisdaay nagaganapsa loobng 15 kilometro sakopng munisipyoatgumagamitng
bangkana may kapasidadna tatlongtoneladaomasmababa pa na hindi nangangailangannagumamitngmga
fishing vessel.
 Angpangisdang aquaculturenamanay tumutukoysa pag-aalagaat paglinangngmga isdaat iba panguri nito
mulasa iba’tibanguri ng tubigpangisdaan - fresh (tabang),brackish (maalat-alat) atmarine(maalat).
o Angaquacultureangpinakamalaki angnaitalasakabuuangproduksiyonnaumabotsa Php92,289.9
bilyon noong2012.
o Angpangisdaang munisipalnamay Php79,527.4 bilyon.
o Angkomersyalna may Php65,894.2 bilyon.
Bahagi dinng gawaingpangingisdaayang panghuhuli nghipon,sugpo,atpag-aalagangmga damongdagat na
ginagamitsapaggawa ng gulaman.
PAGGUGUBAT(forestry).Angpaggugubatayisangpangunahingpang-ekonomikonggawainsasektorngagrikultura.
Patuloynanililinangangatingmga kagubatanbagamattayo ay nahaharapsa suliraninngpagkaubosngmgayamannito.
Mahalaga itongpinagkukunanng plywood,tabla,troso,atveneer.Bukodsa mga nabanggitnaprodukto,
pinagkakakitaandinangrattan,nipa,anahaw,kawayan,pulot-pukyutanatdagtang almaciga.

2. Ang natamong kita ng sektor ng agrikultura para sa taong 2012:
 50% ng kabuuangani ay mulasa iba’tibangtanim
 pinakamataasnabahagdanay palay (20%)
 6% naman ang pinagsama-samangdami ngtubo,mangga,at pinya.
 13% ang paghahayupan
 pagmamanukan 11%
 pangisdaan19%
 Sektorng agrikulturangPhp1,247 bilyon(current prices) sa buongGDP ng bansa (Php10,565 B).
KAHALAGAHAN NG AGRIKULTURA
Angpag-unladngisangbansa ay nakabataysa laki at taas ng kitang mga sektorng ekonomiya.
1. Angagrikulturaaypangunahingpinagmumulanngpagkain.
2. Pinagkukunanngmateryal paramakabuongbagong produkto.
3. Pinagkukunanngkitangpanlabas.
4. Pangunahingnagbibigayngtrabahosa mga Pilipino.
5. Pinagkukunan ngsobrangmanggagawamulasasektoragrikultural patungosasektorng industriyaatpaglilingkod.
SULIRANINSA SEKTOR NG AGRIKULTURA
Sa taong 2012, ang 11% ng kabuuangkitang ekonomiyaaynagmulasasektorna ito National Statistical Coordination
Board (NSCB).
A.) PAGSASAKA
1. Pagliitng lupang pansakahan.
 Conversion o pagpapalit ng mga kagubatan at kabundukan upang maging pansakahan na nagiging dahilan sa
pagkasirang natural na tahanan (natural habitat) ngmga hayopat halaman(Adler,2002).
2. Paggamit ng teknolohiya.
 Angkakayahangmapataas ang produksiyonnglupaayhigitna makakamitsapamamagitanngpaggamitng
teknolohiya.
 CielitoHabito (2005),” ang kakulanganngpamahalaannabumalangkasngisangpolisiyanamagbibigay-daansa
isangkapaligirangangkopsapagpapalakasngatingagrikulturaangisa sa mga kahinaangdapatmatugunan.”
3. Kakulangan ng mga pasilidadat imprastruktura sa kabukiran.
 Isa ito sa mga nakita nina Dy (2005), at Habito at Bautista (2005) batay sa isinulat nina Habito at Briones (2005)
na kinakailangangmatugunan.
 Republic Act. 8435 (Agriculture and Fisheries Modernization Act of 1997) ay naghahangad ng modernisasyon sa
maramingaspektongsektorupangmasiguroang pagpapaunladdito.
4. Kakulangan ng suporta mula sa iba pang sektor.
 Land Bank of the Philippines ay partikular na makatutulong upang makapagpautang sa mga magsasaka upang
tugunanang mga pangunahingpangangailangansapagtatanimtuladnggastusinsaabono,butil,at ibapa.
5. Pagbibigay-prayoridadsa sektor ng industriya.
 Isa sa mga nagpahina sa kalagayan ng agrikultura ayon kina Habito at Briones (2005) ay ang naging prayoridad
ng pamahalaan sa pagbibigay ng proteksiyon sa mga favored import sa pandaigdigang pamilihan. Ito ay
nabanggitdinsa websitena oxfordbusinessgroup.com.
 Angkawalanat pagbibigayngbigat sa industriyaangnagpahinasaagrikultura.
6. Pagdagsa ng mga dayuhang kalakal.
 Isangmalakingkompetisyonangkasalukuyanghinaharapngbansadulotngpagdagsa ng mga dayuhangkalakal.
 Maraming magsasakaang nahihirapangmakipaglabansapresyongmga murangproduktomulasa ibangbansa.
7. Climate Change.
 Milyon– milyongpisoanghalagang mga nasirangkabuhayanat personal namga gamit.
 Maaaring mabawasanang epektongpagbabagongitosa klimangmundokungmagkakaisaang mga bansang
iwasanang mga dahilangnagpapalalaatnagpapabagosaklimang mundo.

3. B.) PANGISDAAN
1. Mapanirang operasyonng malalakingkomersiyal na mangingisda.
 Mula sa aklat nina Balitao et al (2012), ang malalaki at komersiyal na barko na ginagamit sa paghuli ng mga isda
ay nakaaapektoatnakasisirasa mga korales.
 Thrawl fishing na kung saan ang mga mangingisda ay gumagamit ng malalaking lambat na may pabigat. Ito ay
hinihilaupangmahuli anglahatngisdangmadaanan,maliitmanomalaki.
 Sinusuganito ni Michael Alessi (2002) na nagsabi na sa kabila ng mga polisiya sa Pilipinas, bukas salahat at halos
hindi nababantayanngmga namamahalaangmga mangingisdakayamarami ng reefsang namatay o nasira.
2. Epektong polusyonsa pangisdaan.
 Binanggit din sa aklat nina Balitao et al (2012) ang patuloy na pagkasira ng Laguna de Bay at Manila Bay dahil sa
mga polusyonnanagmumulasamga tahanan,agrikultura,atindustriya.
 Dahil sa polusyon, ang mga yamang-tubig ay naaapektuhan at maaaring makaapekto rin sa mga mamamayan sa
pagdatingng panahon.
3. Lumalaking populasyonsa bansa.
 Angpatuloyna pagtaas sa bilangngmga mamamayangPilipinoaynagdudulotngmataasna pressure sa yamang
tubigng bansaat sa lahatng yamang-likas,sakabuuan.
4. Kahirapan sa hanay ng mga mangingisda.
 Angmga magsasaka at mangingisdaayisasa may pinakamababangsahodnanatatanggap.
 Ayonkay Jose RamonAlbert(2013), ‘hindi kataka-takanasalahat ng sector:
 mangingisda(41.4%)
 magsasaka(36.7%)
- na may pinakamataasnapovertyincidencenoong 2009.
 Kabuuangpopulasyonngmahihirapsaatingbansa(26.5%)
C.)PAGGUGUBAT
1. Mabilisna pagkaubos ng mga likasna yaman lalo na ng kagubatan.
Malawakanang paggamitsa atingmga likasna yaman.Mabilisna nauubositodahil samga pangangailangansamga
hilawnasangkapsa produksiyontuladngmgatrosoat mineral.
1. Dahil dito,nababawasanangsuplayngmga hilaw na sangkapna ginagamitngmga industriya.
2. Sa pagkawalang mga kagubatan,nawawalanngtirahanang mga hayopkayahindi silamakapagparami.
3. Nagigingsanhi rinitong pagbahana sumisirasalibo-libongektaryangpananimtaon-taon.
4. Naapektuhan din ng pagkaubos ng mga watershed ang suplay ng tubig na ginagamit sa irigasyon ng mga sakahan.
5. Angpagkaubosng kagubatanay nagdudulotdinngpagguhong lupa.Dahil sakawalanng mga puno,natatangay
ng agos ng tubiganglupa sa ibabaw,kasamaang sustansiyanito.Hindi nagigingproduktiboangmgapananimna
itinatanimdito.
Ang Kahalagahan ng Likas Kayang Paggamit sa Pangingisda at Pagtotroso
Balitao et al. (2012), kabilang sa kanilang iminumungkahi upang matiyak ang likas-kayang paggamit sa pangisdaan ay
ang tuwirang ugnayan sa pagitan ng lokal na pamahalaan, samahang mangingisda, at ang mga miyembro ng kapulisan
upangmatiyakang tamang paraan ng pangingisda.
Balitao et al. (2012) na ang pagkakaisa ng mga mamamayan ay isang mahalagang hakbang upang masiguro ang
kaligtasan ng ating mga yaman mula sa kabundukan. Kanila ring kinikilala ang kakayahan ng mga katutubo sa pag-aalaga
sa kalikasannanagpasalin-salinnasamaraminghenerasyon.
Michael Alessi (2002), ang pagbibigay-karapatan sa mga mamamayan na pangalagaan ang mga natatanging yaman
bilang pangunahing pinagmumulan ng kanilang ikinabubuhay ay makapagtutulak sa kanila na ingatan ang mga ito. Dahil
kungditosilakumukuhangkanilangkita,malaki angkanilanginteresnamapangalagaanangmgaito.

4. MGA BATAS TUNGKOL SA LUPA
1. Land Registration
Act ng 1902
Ito ay sistemang Torrens sa panahon ng pananakop ng mga Amerikano na kung saan ang mga
titulonglupaay ipinatalanglahat.
2. PublicLand Act ng
1902
Nakapaloob dito ang pamamahagi ng mga lupaing pampublilko sa mga pamilya na
nagbubungkal ng lupa. Ang bawat pamilya ay maaaring magmay-ari ng hindi hihigit sa 16 na
ektaryang lupain.
3. Batas Republika
Bilang 1160
Nakapaloob dito ang pagtatatag sa National Resettlement and Rehabilitation Administration
(NARRA) na pangunahing nangangasiwa sa pamamahagi ng mga lupain para sa mga
rebeldeng nagbalik loob sa pamahalaan. Kasama rin sa mga binibigyan nila ay ang mga
pamilyangwalanglupa.
4. Batas Republika
Blg. 1190 ng 1954
Ito ay batas na nagbibigay-proteksiyon laban sa pang-aabuso, pagsasamantala, at pandaraya
ng mga may-ari ng lupasa mga manggagawa.
5. Agricultural Land
Reform Code
MalawakangRepormaSa Lupa na
Nilagdaanni:PangulongDiosdadoMacapagal
Noong:ika-8ng Agosto1963
- Angmga nagbubungkal nglupaang itinuturingnatunaynamay-ari nito.
6. Atas ng Pangulo
Blg. 2 ng 1972
Itinadhana ng kautusan na isailalim sa reporma sa lupa ang buong Pilipinas noong panahon ni
datingPangulongMarcos.
7. Atas ng Pangulo
Blg. 27
Ang batas na ito na sinasabing magpapalaya sa mga magsasaka sa tanikala ng kahirapan at
paglilipat sa kanila ng pagmamay-ari ng lupang sinasaka. Ang mga magsasaka ay binigyan ng
pagkakataong magmay-ari ng 5 ektarya ng lupa kung walang patubig at 3 ektaryang lupa
kapag maypatubig.
8. Batas Republika
Blg. 6657 ng 1988
COMPREHENSIVE
AGRARIAN REFORM
LAW (CARL)
Inaprobahan:PangulongCorazonAquino
Noong:ika-10 ngHunyo,1988
Ipinasailalimngbatasna itoang lahatng publikoatpribadonglupangagrikultural.Itoay
nakapaloobsaComprehensive AgrarianReform Program (CARP).
Ipinamamahagi ngbatasang lahatng lupangagrikultural anomanangtanimnitosa mga walang
lupangmagsasaka.May hanggananang matitiranglupasa mga may-ari nglupa.Silaay
makapagtitirangdi hihigitsa5 ektaryang lupa.Angbawat anakng may-ari ay bibigyanng3
ektaryang lupakungsilamismoang magsasakanito.Angpamamahagi ng lupaay isasagawasa
loobng 10 taon.
Hindi sakopng CARPang ginagamitbilang:
- liwasanatparke - mga gubat at reforestration area
- mga palaisdaan - tanggulangpambansa
- paaralan– simbahan
- sementeryo –templo
- watershed,atibapa
Paraan Ng Pagbabayad Sa Lupa
 50 ektaryaay binabayaranng 25% na salapi at 75% ay panagoto bondsng pamahalaan.
 24-50 ektaryang lupaay 30% ng salapi.Angnatitirangbahagi ay bonds ng pamahalaan.
 Pagbibigay ngkreditosabuwisnabinabayaranngmay-ari ng lupa.

5. Mga Patakaran at Programang Pangkaunlaran sa Sektor ng Agrikultura
PAGSASAKA/PAGTATANIM
Batay sa CARP 2003, patuloy na isinasagawa ang sumusunod upang maikatuparan ang nais ng pamahalaan na
maiangatang kalagayangpangkabuhayanngmgamagsasaka:
Pagtatayong bahay-ugnayanparasa mga magsasakaupangmasigurongmayroonsuportangmaibibigaysa kanila;
Pagtatayong gulayanpara sa mga magsasaka;
Pagsisiguronaangmga anak ng mga magsasakaay makapag-aaral kayaitinayoangPangulongDiosdadoMacapagal
AgrarianReformScholarshipProgram;at
KALAHI agrarian reformzones.
PANGINGISDA
Pagtatayo ng mga daungan. Upang
higitna mapadali angpagdadalasa
mga hulingisdasapamilihano
tahanan,nagsisilbingsentroo
bagsakanng mga itoang mga
daungan.Dahil dito,nagigingmas
madali para sa mga mamamayang
maabotang mga produktomulasa
mga ito.
Philippine FisheriesCode of1998. Ito
ang itinadhanangpamahalaanna
naglilimitaatnaglalayonngwastong
paggamitsa yamangpangisdaanng
Pilipinas.
Fisheryresearch.Ang pananaliksikat
pagtinginsapotensiyal ng
teknolohiyatuladng aquaculture
marineresourcesdevelopment,at
post-harvesttechnology aypatuloyna
ginagawaupangmasiguroang
pagpaparami at pagpapayamansa
mga yamang-tubig.
PAGTOTROSO
CommunityLivelihoodAssistance
Program (CLASP) – paglilipat
teknolohiyaopagtuturosa mga
mamamayanng wastongpaglinangsa
mga likasna yamanng bansa.
Halimbawa,angmangrovefarming sa
Bohol,plantasyonngkawayansaLa
Union,at plantasyonngmga
halamangmedisinalsaPenablanca,
Cagayan.
National IntegratedProtectedAreas
System(NIPAS) – itoay programa na
ang pangunahinglayuninay
maingatanat protektahanang
kagubatan.Itoay paraan upang
mailigtasangmga hayopat pananim
dito.
Sustainable ForestManagement
Strategy – itoay pamaraan upang
matakdaanang permanente atsukat
ng kagubatan.Itoay estratehiyang
pamahalaanupangmaiwasanang
suliraninngsquatting,huwadatilegal
na pagpapatitulonglupaat
pagpapalitnggamitsa lupa.
(NSCB)NationalStatistical CoordinationBoard
(NARRA) National ResettlementandRehabilitationAdministration
(CARP)Comprehensive AgrarianReformProgram
(CARL) Comprehensive AgrarianReformLaw
(CLASP)CommunityLivelihoodAssistance Program
(NIPAS) National IntegratedProtectedAreasSystem