ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΠΑΛΙΟΥΡΑΣ

1. ΙΣΤΟΡΙΑ

2. AΓΙΑ - ΣΟΦΙΑ

3. Η ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ
Αγία Σοφία. Η βασίλισσα των
εκκλησιών για τη βασίλισσα των
πόλεων! Πριν όμως κτισθεί ο
μεγαλοπρεπής ναός και πριν βεβηλωθεί
με τους μιναρέδες ολόγυρα του, πέρασε
από κάποιους βασικούς σταθμούς: Το
360 μ.Χ. πρωτοκτίσθηκε η Αγία Σοφία
ξύλινη- επί μονοκράτορα Κωνστάντιου και
Πατριάρχου Ευδοξίου. Το 404
καταστράφηκε από φωτιά -επί
αυτοκράτορα Αρκαδίου και Πατριάρχου
Αττικού. Ανακαινίσθηκε επί αυτοκράτορα
Θεοδοσίου Β΄ το 415 και Πατριάρχου πάλι
Αττικού. Αποτεφρώθηκε ξανά το 532 στη
διάρκεια της μεγάλης στάση του Νίκα επί
αυτοκράτορα Ιουστινιανού του Α΄ και
πατριάρχου Επιφάνιου

4. Ο ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΣ ΞΑΝΑΦΤΙΑΧΝΕΙ ΤΑ ΜΝΗΜΕΙΑ
Ο Ιουστινιανός , μετά τη
στάση του << νίκα >> και τις
καταστροφές που αυτή
δημιούργησε , αποφάσισε να
ξανακτίσει όλα τα παλιά
μνημεία . Ο ναός της Αγίας
Σοφίας είχε παραδοθεί στις
φλόγες και είχε πάθει μεγάλες
καταστροφές . Ο
Ιουστινιανός αποφάσισε να
ξανακτίσει τον ναό .
κλικ

5. ΟΙ ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ
Οι εκκλησίες μέχρι τότε χτίζονταν
με βάση δύο ρυθμούς . Ήταν οι ναοί
που ήταν μακριά ορθογώνια κτήρια
( βασιλικές ) και οι ναοί που ήταν
κυκλικά κτήρια με θολωτή στέγη
(περίκεντρο )
βασιλική
Με τρούλο

6. ΑΝΘΕΜΙΟΣ και ΙΣΙΔΩΡΟΣ
Ο Ιουστινιανός θέλησε Ανθέμιος
να κάνει την Αγια- Ένας από τους αρχιτέκτονες της Αγίας Σοφίας.
Σοφιά λαμπρότερη από Σπούδασε μηχανική και μαθηματικά. Ακόμα
ήταν γλύπτης και ζωγράφος και είχε κάνει
κάθε άλλη εκκλησία .
πειράματα με πιεσμένο ατμό. Η καταγωγή του
Ζήτησε από πολλούς
αρχιτέκτονες σχέδια , ήταν απ’ τη Μικρά Ασία.
άλλά τελικά έδωσε τη
διαταγή για την
κατασκευή σε δύο
μεγάλους αρχιτέκτονες
Ισίδωρος
της εποχής : τον
Ένας από τους αρχιτέκτονες που ανέλαβαν την
Ανθέμιο τον κατασκευή της Αγίας Σοφίας. Εκτός από
Τραλλιανό και τον αρχιτέκτονας ήταν επίσης μαθηματικός και
Ισίδωρο τον μηχανικός. Η καταγωγή του ήταν από τη
Μιλήσιο . Μίλητο.

7. ΑΝΘΕΜΙΟΣ και ΙΣΙΔΩΡΟΣ
 H ιδιαιτερότητα του μνημείου βρίσκεται στο πρωτότυπο
αρχιτεκτονικό σχέδιο,( βασιλική με τρούλο) το οποίο
αποτελεί μια ευφυή σύλληψη για τη δημιουργία ενός
τεραστίων διαστάσεων κτίσματος, που όμως διατηρεί την
αρμονία και ισορροπία των όγκων του.
Mερικά μεγέθη είναι ίσως ενδεικτικά για να μας δώσουν μία
εικόνα των διαστάσεων του, π.χ. η απόσταση από την είσοδο
Αξονομετρικό σχέδιο της
του κυρίως ναού μέχρι την αψίδα είναι περίπου 80 μέτρα και Αγίας Σοφίας στην
το ύψος του κτηρίου μέχρι την κορυφή του τρούλου 62 μέτρα. Κωνσταντινούπολη
Πρωτοτυπία του σχεδιασμού αλλά και σημαντικό επίτευγμα
υπήρξε η στέγαση του ναού με έναν πελώριο τρούλο, ύψους
13,8 και διαμέτρου 32 μέτρων, ο οποίος στηρίζεται ανατολικά
και δυτικά σε δύο τεταρτοσφαίρια- δηλαδή σε δύο θολωτές
κατασκευές σχήματος ενός τετάρτου σφαίρας- και σε δύο
μεγάλα τόξα στη βόρεια και νότια πλευρά. Στη βάση του
ανοίγονται 40 παράθυρα δημιουργώντας την εντύπωση πως
δεν αποτελεί τμήμα του κτηρίου, αλλά, όπως χαρακτηριστικά
αναφέρει και ο Προκόπιος, πως αιωρείται σαν χρυσή σφαίρα
από τον ουρανό.

8. Ο ΤΡΟΥΛΟΣ
" Της Αγια Σοφιάς οι πόρτες, δεν ανοίγουν με κλειδιά
μον' ανοίγουν με λεβέντες και ελληνικά σπαθιά! "
Ο απέραντος θόλος της Αγιά Σοφιάς είναι
κατασκευασμένος από ελαφρά τούβλα της Ρόδου.
Τούβλα ροδίτικα φτιαγμένα από τόσο ελαφρύ
χώμα, περίπου το ένα πέμπτο του βάρους των
κανονικών ή κατ’ άλλους δώδεκα από αυτά
ζύγιζαν όσο ένα κοινό τούβλο. Αυτά τα ροδίτικα
τούβλα δέθηκαν μεταξύ τους γερά, γιατί και ο
ασβέστης ζυμώθηκε με λάδι αντί για νερό, ώστε ο
ναός να γίνει πιο ανθεκτικός και η βροχή και η
υγρασία να μη περνούν στο εσωτερικό του.
Λέγεται μάλιστα ότι τα τούβλα είναι σφραγισμένα
με σφραγίδες με διάφορες ευχές για την
στερέωση του ναού ή με μια ευχή κατά τον
Ψευδοκωδικό που λέει “Ο Θεός εν μέσω αυτής
και ου σαλευθήσεται...”.

9. Η ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ
 “Ο Ιουστινιανός διέταξε και μαζεύτηκαν για το χτίσιμο της Αγίας Σοφίας οι
ωραιότεροι κίονες και τα λαμπρότερα καλλιτεχνήματα από τους ειδωλολατρικούς
ναούς. Έτσι κατεστράφησαν ο ναός Μπάαλμεκ στο Λίβανο της Συρίας, ο περίφημος
της ελληνιστικής εποχής ναός της Παλμύρας, της Ηλιουπόλεως, ο επίσης περίφημος
στην Έφεσο, ναός της Αρτέμιδος, ένα των επτά θαυμάτων του αρχαίου κόσμου και
τα περικαλλή μνημεία των Αθηνών, των Θηβών και άλλων κλασικών τόπων. Και
δαπανήθηκαν περισσότερα από 300 εκατομμύρια δραχμές τότε. Στην τελετή των
εγκαινίων, την ημέρα που ο Ιουστινιανός πεζός, μαζί με τον λαό και τον Πατριάρχη,
ξεκίνησαν από την εκκλησία της Αγίας Αναστασίας (όπου άλλοτε μιλούσε προς τον
λαό ο Γρηγόριος ο Θεολόγος) κι έφθασαν στην Αγιά Σοφιά ο Ιουστινιανός, πρώτος
και μόνος προχώρησε μέχρι τον άμβωνα, στάθηκε έκθαμβος και σηκώνοντας τα
χέρια του στον ουρανό είπε το περίφημο “Νενίκηκά σε Σολομών”. Η ημέρα αυτή
ήταν η 27η Δεκεμβρίου του έτους 537. “...και ήτο η πόλις όλη ορθία, επευφημούσα
την πομπικήν πορείαν του Βασιλέως και του Πατριάρχου. Πεζεύσας δε έδραμεν
ο Ιουστινιανός μέχρι του άμβωνος, εξέτεινε τας χείρας, εδοξολόγησε τον Θεό και
εν τη πλησμονή της αγαλλιάσεως ανέκραξεν. Νενίκηκά σε Σολομών!’’*
 Ίσως θα ήταν αναγκαίο να αναφερθεί- για να κατανοήσει κανείς το μεγαλείο
αυτού του επιτεύγματος- ότι ο ναός του Αγίου Πέτρου στη Ρώμη χρειάσθηκε
150 χρόνια για να ολοκληρωθεί, ενώ στην Αγία Σοφία έγιναν τα εγκαίνια
μέσα σε 5 μόνο χρόνια και 11 μήνες, αφ ότου οι φλόγες είχαν εξαφανίσει τον
παλιό ναό.
*Με αυτή τη φράση ο Ιουστινιανός
εννοούσε πως η Αγια – Σοφιά
ξεπερνούσε σε ομορφιά το ναό του

10. ΕΝΑΣ ΘΡΥΛΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ-ΣΟΦΙΑΣ
Από την παράδοση της Ανατολικής Θράκης παίρνουμε το
παρακάτω θρύλο:
Όταν ο βασιλιάς στην Πόλη αποφάσισε να χτίσει την Αγιά-Σοφιά , κανείς τεχνίτης δεν
μπόρεσε να του φέρει ένα σχέδιο που να του αρέσει . Μια φορά ο βασιλιάς πήγε να
ακούσει τη λειτουργία στην εκκλησία . Εκεί που έπαιρνε το αντίδωρο από το χέρι του
Πατριάρχη , αυτό έπεσε κάτω .Τότε βλέπει μία μέλισσα να φεύγει με το αντίδωρο στο
στόμα .
Βγάζει τότε διαταγή ο βασιλιάς να τρυγήσουν όλα τα μελίσσια για να βρουν το
αντίδωρο . Αυτό το βρήκε ο πρωτομάστορας , που σε μια κυψέλη είδε αντί για
κερήθρα μια πανώρια εκκλησιά πελεκητή και στην αγία τράπεζά της το αντίδωρο .
Την είχε φτιάξει η μέλισσα με τη χάρη του αντίδωρου . Αυτή την εκκλησία
παρουσίασε ο πρωτομάστορας και με αυτό το σχέδιο έφτιαξαν την Αγια-Σοφιά .

11. Η ΜΠΡΟΣΤΙΝΗ ΕΠΙΓΡΑΦΗ
Μπροστά στο ναό απλωνόταν μια μεγάλη
αυλή με στοές ολόγυρα . Στο κέντρο της
αυλής υπήρχε η ''ΦΙΑΛΗ ΤΟΥ ΑΓΝΙΣΜΟΥ'‘
Αυτή ήταν μια βρύση με μια επιγραφή που
έλεγε:
« ΝΙΨΟΝ ΑΝΟΜΗΜΑΤΑ ΜΗ ΜΟΝΑΝ
ΟΨΙΝ »
Και σημαίνει:
''ΝΑ ΚΑΘΑΡΙΖΕΤΕ ΤΙΣ ΑΜΑΡΤΙΕΣ
ΣΑΣ,ΟΧΙ ΜΟΝΟΝ ΤΟ ΠΡΟΣΩΠΟΝ
ΣΑΣ''
Η γραφή είναι ‘’ καρκινική ‘’ μπορεί δηλαδή
να διαβαστεί και ανάποδα .

12. Η ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ ΣΗΜΕΡΑ
 Η Αγια-Σοφιά έγινε το σύμβολο
της πίστης για όλους τους Έλληνες
και η κρυφή ελπίδα πώς κάποτε θα
ξαναγίνει ελληνική .
 Μετά την άλωση ο ναός θα γίνει
τζαμί και μπροστά από το ναό θα
χτιστούν κάποιοι μιναρέδες .
 Μετά τη Μικρασιατική
καταστροφή και ως σήμερα
αποτελεί μουσείο το οποίο
Η Αγια-Σοφία
επισκέπτονται πολλοί χριστιανοί..
σήμερα

13. ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΑΛΩΣΗ Της Αγια-Σοφιάς
Σημαίνει ο Θιός, σημαίνει η γης, σημαίνουν τα επουράνια,
 Η τελευταία λειτουργία σημαίνει κι η Αγια Σοφιά, το μέγα μοναστήρι,
της Αγια-Σοφιάς με τετρακόσια σήμαντρα κι εξηνταδυό καμπάνες,
τελέστηκε στις 29 κάθε καμπάνα και παπάς, κάθε παπάς και διάκος.
Μαΐου 1453 . Εκεί και Ψάλλει ζερβά ο βασιλιάς, δεξιά ο πατριάρχης,
ο τελευταίος βυζαντινός κι απ΄την πολλήν την ψαλμουδιά εσειόντανε οι κολόνες.
αυτοκράτορας ο Να μπούνε στο χερουβικό και να 'βγει ο βασιλέας,
Κων/νος Παλαιολόγος
φωνή τους ήρθε εξ ουρανού κι απ' αρχαγγέλου στόμα:
ζήτησε από το θεό και
από τους βυζαντινούς "Πάψετε το χερουβικό κι ας χαμηλώσουν τα 'αγια,
συγγνώμη για τα λάθη παπάδες πάρτε τα ιερά και σεις κεριά σβηστείτε,
που έγιναν και να γιατί είναι θέλημα Θεού η Πόλη να τουρκέψει.
δώσουν τη ζωή τους Μόν' στείλτε λόγο στη Φραγκιά, να 'ρτουνε τρία καράβια
για την χώρα . Λίγες το 'να να πάρει το σταυρό και τ' άλλο το βαγγέλιο,
ώρες μετά , ο Μωάμεθ το τρίτο το καλύτερο, την άγια τράπεζά μας,
ζήτησε την παράδοση μη μας την πάρουν τα σκυλιά και μας τη μαγαρίσουν".
τους , κάτι που Η Δέσποινα ταράχτηκε και δάκρυσαν οι εικόνες.
αρνήθηκαν.Μετά την
"Σώπασε κυρά Δέσποινα, και μη πολυδακρύζεις,
άλωση , η Αγια-Σοφιά
θα γίνει θρύλος ,θα πάλι με χρόνους, με καιρούς, πάλι δικά μας είναι".
γίνει όνειρο , θα γίνει (δημοτικό)
τραγούδι στο στόμα του
λαού για αιώνες:

14. ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟ
ΣΧΕΔΙΟ
ΝΑΟΥ