หน่วยที่ 6 ผังงาน

2. แนวคิด
เนื้อหาของผังงานที่กล่าวถึงในหน่วยนี้อธิบายถึงความหมายของผัง
งานประโยชน์ของผังงาน การนาผังงานมาช่วยในการพัฒนาโปรแกรม
คอมพิวเตอร์สัญลักษณ์ที่ใช้สาหรับการเขียนผังงานและลักษณะของผัง
งาน
สาระการเรียนรู้
1. ผังงาน
2. สัญลักษณ์สาหรับการเขียนผังงาน
3. ลักษณะการเขียนผังงาน

3. ผลการเรียนรู้ที่คาดว่าจะได้รับ
1. สามารถอธิบายความหมายของผังงานได้
2. สามารถอธิบายประโยชน์ของผังงานได้
3. สามารถอธิบายสัญลักษณ์ที่ใช้สาหรับการเขียนผังงานได้
4. สามารถอธิบายความหมายสัญลักษณ์ที่ใช้สาหรับการเขียนผังงานได้
5. สามารถอธิบายวิธีการใช้งานสัญลักษณ์สาหรับการเขียนผังงานได้
6. สามารถอธิบายลักษณะการเขียนผังงานที่ดีได้

4. ผังงาน
ผังงาน (Flowchart)คือ การเขียนอธิบายขั้นตอนวิธีการทางาน
ในลักษณะของรูปภาพประโยชน์ของผังงานใช้สาหรับช่วย ในการพัฒนา
ลาดับขั้นตอนวิธีการแก้ปัญหา เนื่องจากผังงานเป็นการทางานได้ชัดเจน
กว่าการอธิบายขั้นตอนวิธีการทางานในลักษณะของข้อความ เมื่อลักษณะ
ของปัญหาที่ต้องการแก้ไขมีความซับซ้อนมากขึ้น ความยุ่งยากในการเขียน
อธิบายขั้นตอนวิธีการทางานจะมีมากขึ้น การใช้ผังงานเพื่อช่วยสาหรับการ
หาขั้นตอนวิธีการทางาน จะทาให้สามารถเขียนอธิบายขั้นตอนวิธีการ
ทางานในลักษณะของข้อความได้สะดวกยิ่งขึ้น

5. สัญลักษณ์สาหรับการเขียนผังงาน
การเขียนผังงานเพื่อให้ผู้อื่นสามารถทาความเข้าใจถึงขั้นตอน
วิธีการทางาน รูปแบบของสัญลักษณ์ที่ใช้สาหรับเขียนผังงานต้องเป็นไป
ตามมาตรฐานที่มีการใช้งาน รูปแบบของสัญลักษณ์ที่ใช้สาหรับเขียนผัง
งานต้องเป็นไปตามมาตรฐานที่มีการใช้งานกันทั่วไป สัญลักษณ์ ที่ใช้
สาหรับเขียนผังงานมีดังนี้

6. จุดเริ่มต้นและจุดจบสิ้นสุดของผังงาน
สัญลักษณ์ที่ใช้สาหรับจุดเริ่มต้นและจุดสินสุดของผังงาน ใช้
สัญลักษณ์รูปสี่เหลี่ยมปลายมนคล้ายกับสนามฟุตบอลดังรูป 6.1
ภายในสัญลักษณ์มีคาอธิบายสาหรับบอกว่าเป็นจุดเริ่มต้นหรือจุดสิน
สุดของผังงาน โดยใช้คาอธิบาย “Stop”หรือ “Begin”หรือเริ่มต้น
สาหรับจุดเริ่มต้นของผังงาน และคาอธิบาย “Stop” หรือ “End” หรือ
จุดสาหรับจุดสิ้นสุดของผังงาน
รูปที่6.1 แสดงสัญลักษณ์จุดเริ่มต้นและจุดจบสิ้นสุดของผังงาน

7. รูปที่ 6.2 แสดงการใช้งานสัญลักษณ์จุดเริ่มต้นและจุดสิ้นสุดของผังงาน
สัญลักษณ์จุกเริ่มต้นขิงผังงาน ใช้คาอธิบาย “Start” สาหรับ
บอกว่าเป็นจุดเริ่มต้นของผังงาน เนื่องจากเป็นจุดเริ่มต้น สัญลักษณ์
จุดเริ่มต้นของผังงานจะมีทิศทางออก ไม่มีทิศทางเข้า
การกาหนดค่า การคานวณและการประมวลผล
สัญลักษณ์ที่ใช้สาหรับการกาหนดค่า (Assignment) การ
คานวณ(computation) และการประมวลผล(Process)ของผัง
งานใช้สัญลักษณ์รูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า โดยมีคาอธิบายลักษณะการทางาน
อยู่ภายในรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า
start End

8. รูปที่ 6.3 แสดงสัญลักษณ์การกาหนดค่า การคานวณและการประมวลผล
การเขียนผังงานนิยมใช้เครื่องหมายลูกศร ( ) แทนเครื่องหมาย
เท่ากับ (=) สาหรับการกาหนดค่าหรือการคานวณเครื่องหมายเท่าสาหรับ
การเขียนผังงานนิยมใช้สาหรับการเปรียบเทียบความเท่ากับระหว่างค่า
2 ค่า

9. รูปที่ 6.4 แสดงการใช้สัญลักษณ์การกาหนดค่า การคานวณและการประมวลผล
การใช้งานสัญลักษณ์ของผังงานสาหรับการกาหนดค่าให้ค่าของN มีค่า
เท่ากับ 5
N 5

10. การรับข้อมูลเข้าและการนาข้อมูลออก
การรับข้อมูลเข้าและการนาข้อมูลออก กรณีไม่มีกาหนดอุปกรณ์สาหรับการ
นาข้อมูลเข้าและการนาข้อมูลออก สัญลักษณ์ที่ใช้คือสัญลักษณ์รูปสี่เหลี่ยมด้าน
ขนาน ภายในสัญลักษณ์เป็นคาอธิบายลักษณะการทางาน โดยใช้คาอธิบาย
“Read” , “Input” หรือ “รับค่า” สาหรับการรับข้อมูล และใช้คาอธิบาย
“Write”, “Output”, “Print” หรือ “แสดงค่า”สาหรับการนาข้อมูลออก
สัญลักษณ์นี้มีทั้งทิศทางเข้าและทิศทางออกอย่างละ1ทิศ

11. รูปที่ 6.5 แสดงสัญลักษณ์การนาเข้าและการนาข้อมูลออกไม่กาหนดอุปกรณ์
ตัวอย่างที่ 6.2 การใช้สัญลักษณ์การนาข้อมูลเข้าและการนาข้อมูลออกโดย
ไม่กาหนดอุปกรณ์
รูปที่ 6.6 แสดงการใช้งานสัญลักษณ์การนาข้อมูลเข้าโดยไม่กาหนดอุปกรณ์
การใช้งานสัญลักษณ์ของผังงานสาหรับการรับค่าข้อมูล 2 ค่ามาเก็บไว้ใน
ตัวแปร A และตัวแปร B โดยค่าที่ 1 ถูกนาไปเก็บไว้ในตัวแปร A และค่าที่ 2
ถูกนาไปเก็บไว้ในตัวแปร B
Read A,B

12. รูปที่ 6.6 แสดงการใช้งานสัญลักษณ์การนาข้อมูลเข้าโดยไม่กาหนดอุปกรณ์
การใช้งานสัญลักษณ์ของผังงานสาหรับการรับค่าข้อมูล 2 ค่ามาเก็บไว้ใน
ตัวแปร A และตัวแปร B โดยค่าที่ 1 ถูกนาไปเก็บไว้ในตัวแปร A และค่าที่ 2
ถูกนาไปเก็บไว้ในตัวแปร B
รูปที่ 6.7 แสดงการใช้งานสัญลักษณ์การนาข้อมูลออกโดยไม่กาหนดอุปกรณ์
การใช้งานสัญลักษณ์ของผังงานสาหรับการแสดงค่าของตัวแปร ANS
Write ANS
Write ANS

13. การรับข้อมูลเข้าทางแป้ นพิมพ์
สัญลักษณ์ของผังงานที่ใช้สาหรับการรับข้อมูลเข้าทางแป้ นพิมพ์ ดังรูปที่ 6.8
ภายในสัญลักษณ์ คือ ตัวแปรที่ใช้สาหรับรับค่าข้อมูลที่รับเข้ามาจากทางแป้ นพิมพ์
สัญลักษณ์สาหรับการรับข้อมูลเข้าจากแป้ นพิมพ์มีทิศทางเข้าและทิศทางออกอย่าง
ละ 1 ทิศทาง
รูปที่ 6.8 แสดงการใช้งานสัญลักษณ์การรับข้อมูลเข้าทางแป้ นพิมพ์
ตัวอย่างที่ 6.3 การใช้งานสัญลักษณ์การรับข้อมูลทางแป้ นพิมพ์
(Keyboard)

14. รูปที่ 6.9 แสดงการใช้งานสัญลักษณ์การรับข้อมูลเข้าทางแป้ นพิมพ์
การใช้งานสัญลักษณ์ของผังงานสาหรับการรับค่าจากแป้ นพิมพ์จานวน 2
ค่ามาเก็บไว้ในตัวแปร A และตัวแปร B โดยค่าที่ 1 ถูกนาไปเก็บไว้ในตัวแปร A
และค่าที่ 2 ถูกนาๆปเก็บไว้ในตัวแปร B
A,B

15. การแสดงผลข้อมูลออกจากจอภาพ
สัญลักษณ์สาหรับการแสดงผลข้อมูลออกจากจอภาพของผังงาน ใช้
สัญลักษณ์ดังรูปที่ 6.10 โดยเขียนข้อมูลที่ต้องการแสดงผลออกสู่จอภาพขอยู่ภายใน
สัญลักษณ์นี้สัญลักษณ์ที่ใช้สาหรับการแสดงผลข้อมูลออกทางเข้าและทิศทางออก
อย่างละ 1 ทิศทาง
รูปที่ 6.10 แสดงสัญลักษณ์การแสดงผลข้อมูลออกจากจอภาพ

16. ตัวอย่างที่ 6.4 การใช้สัญลักษณ์การแสดงผลข้อมูลออกจากจอภาพ
ภาพที่ 6.11 แสดงสัญลักษณ์การแสดงผลข้อมูลออกจากจอภาพ
การใช้งานสัญลักษณ์ของผังงานสาหรับกานแสดงค่าของตัวแปร ANS ออกทาง
จอภาพ
การแสดงผลข้อมูลออกทางเครื่องพิมพ์
สัญลักษณ์ของผังงานสาหรับการแสดงผลข้อมูลออกจากเครื่องพิมพ์ ใช้
สัญลักษณ์ดังรูปที่ 6.12 โดยเขียนข้อมูลที่ต้องการแสดงผลออกทางเครื่องพิมพ์อยู่
ภายในสัญลักษณ์นี้สัญลักษณ์ที่ใช้สาหรับการแสดงข้อมูลออดทางเครื่องพิมพ์มี
ทิศทางเข้าและทิศทางออกอย่างละ 1 ทิศทาง
ANS

17. ภาพที่ 6.12 แสดงสัญลักษณ์สาหรับการแสดงผลข้อมูลออกจากเครื่องพิมพ์
ตัวอย่างที่ 6.5 การใช้สัญลักษณ์สาหรับการแสดงผลข้อมูลออกจาก
เครื่องพิมพ์
ภาพที่ 6.13 แสดงสัญลักษณ์สาหรับการแสดงผลข้อมูลออกจากเครื่องพิมพ์
การใช้งานสัญลักษณ์ของผังงานสาหรับกานแสดงค่าของตัวแปร ANS
ออกทางเครื่องพิมพ์
ANS

18. การติดต่อกับอุปกรณ์ที่เป็นการเข้าถึงข้อมูลแบบลาดับ
อุปกรณ์ที่เป็นการเข้าถึงข้อมูลแบบลาดับ เช่น เทปแม่เหล็ก สัญลักษณ์ของ
ผังงานสาหรับการติดต่อกับอุปกรณ์ที่เป็นการเข้าถึงข้อมูลแบบลาดับ ดังรูปที่ 6.14 ใช้
ในกรณีที่ต้องการบันทึกข้อมูลลงเทปแม่เหล็กหรือต้องการอ่านข้อมูลจากแม่เหล็ก
รูปที่ 6.14แสดงสัญลักษณ์สาหรับการติดต่อกับอุปกรณ์ที่เป็นการเข้าถึงข้อมูลแบบลาดับ

19. การติดต่อกับอุปกรณ์ที่ต้องการเข้าถึงแบบตรง
อุปกรณ์ที่เป็นการเข้าถึงข้อมูลแบบตรง เช่น บันทึกข้อมูล (Disc)
สัญลักษณ์ที่ใช้ในการติดต่อกับอุปกรณ์ที่เป็นจานบันทึกข้อมูลใช้สัญลักษณ์ดังรูปที่
6.15 ใช้ในกรณีที่ต้องการบันทึกข้อมูลลงจานบันทึกข้อมูลหรือต้องการอ่านข้อมูลจาก
บันทึกข้อมูล
รูปที่ 6.14แสดงสัญลักษณ์สาหรับการติดต่อกับอุปกรณ์ที่เป็นจาบันทึก

20. การตัดสินใจ
สัญลักษณ์การตัดสินใจใช้สาหรับตรวจสอบเงื่อนไข เพื่อตัดสินใจกระทา
ขั้นตอนการทางานที่ต้องทาเป็นลาดับถัดไป สัญลักษณ์ของผังงานที่ใช้สาหรับการ
ตัดสินใจเครื่องหมายสี่เหลี่ยมขนมเปียกปูน โดยมีเงื่อนไขสาหรับการตัดสินใจอยู่
ภายในสัญลักษณ์ สัญลักษณ์การตัดสินใจมีการใช้งานในผังงานที่มีการทางานแบบ
เลือกทา และการทางานแบบทาซ้า
รูปที่6.16 แสดงสัญลักษณ์สาหรับการตัดสินใจ

21. สัญลักษณ์ที่ใช้สาหรับการตัดสินใจมีทิศทางเข้า 1 ทิศทาง ผลที่ได้จากการ
ตรวจสอบเงื่อนไขที่อยู่ในสัญลักษณ์การตัดสินใจจะมีอยู่ 2 กรณี คือ กรณีที่ผลการ
ตรวจสอบเงื่อนไขเป็นจริงและกรณีที่ผลการตรวจสอบเงื่อนไขเป็นเท็จดังนั้นทิศทางที่
ออกจากสัญลักษณ์การตัดสินใจจะมี 2 ทิศทางเช่นกันโดยใช้คาอธิบาย “Yes” , “Y”
หรือ“True”กากับทิศทางในกรณีที่ผลการตรวจสอบเงื่อนไขเป็นจริง ใช้คาอธิบาย
“No” , “N” หรือ “False” กากับทิศทางในกรณีที่ผลการตรวจสอบเงื่อนไขเป็นเท็จ

22. การแสดงทิศทางการทางานของผังงาน
การแสดงทิศทางของขั้นตอนการทางานของผังงานใช้ลูกศรสาหรับการบอก
ทิศทางของขั้นตอนการทางาน การใช้ลูกศรทิศทางของขั้นตอนการทางานนิยมจาด
บนลงล่างหรือจากซ้ายไปขวา ลูกศรที่ชี้เข้าสู่สัญลักษณ์ของผังงานนิยมเขียนลูกศรชี้
เข้าด้านบนของสัญลักษณ์ และลูกศรที่ชี้ออกจากสัญลักษณ์ของผังงานนิยมเขียน
ลูกศรชี้ออกทางด้านล่างของสัญลักษณ์
รูปที่ 6.17 สัญลักษณ์การแสดงทิศทางการทางานของผังงาน

23. ตัวอย่างที่ 6.6 การใช้สัญลักษณ์สาหรับการแสดงทิศทางการทางานของ
ผังงาน
รูปที่ 6.18แสดงทิศทางของลาดับขั้นตอนการทางาน
Read A,B
X A+B

24. จุดต่อภายในหน้าเดียวกัน
สัญลักษณ์จุดต่อภายในหน้าเดียวกัน ใช้สาหรับเชื่อมการทางานของผังงาน
ที่อยู่ในหน้าเดียวกัน สัญลักษณ์จุดต่อภายในหน้าเดียวกันใช้สัญลักษณ์ของ
วงกลม ภายในวงกลมระบุหมายเลขของจุดที่ต้องการต่อเชื่อมถึงกัน จุดต่อแต่ละ
จุดต้องมีคู่ที่ต้องการเชื่อมถึงกันเสมอ
การใช้สัญลักษณ์จุดต่อภายในหน้าเดียวกัน ใช้ในกรณีที่เส้นสาหรับแสดง
ทิศทางการทางานของผังงานมีความยาวมาก หรือมีจุดตัดของเส้นที่ใช้แสดงทิศ
ทางการทางานเกิดขึ้น เพื่อลดความซับซ้อนของเส้นที่ใช้แสดงขั้นตอนการทางาน
ของผังงาน ทาให้สามารถเห็นลาดับขั้นตอนการทางานได้อย่างไม่สับสน

25. รูปที่ 6.19 แสดงสัญลักษณ์จุดต่อภายในหน้าเดียวกัน
ตัวอย่างที่ 6.7 การใช้สัญลักษณ์จุดต่อภายในหน้าเดียวกัน
รูปที่ 6.20 แสดงการใช้สัญลักษณ์จุดต่อภายในหน้าเดียวกัน
1
1

26. จุดต่อระหว่างหน้า
สัญลักษณ์จุดระหว่างหน้าของผังงานใช้สัญลักษณ์รูปห้าเหลี่ยม สัญลักษณ์
จุดต่อระหว่างหน้าใช้สาหรับเชื่อมการทางานของผังงานที่อยู่ต่างหน้ากัน ภายใน
สัญลักษณ์ระบุหมายเลขของจุดที่ต้องการต่อเชื่อมถึงกัน จุดต่อแต่ละจุดต้องมีคู่ที่
ต้องการเชื่อมถึงกันเสมอ
การใช้งานของสัญลักษณ์จุดต่อระหว่างหน้า มีการใช้งานเหมือนกับจุดต่อ
ภายในหน้าเดียวกัน ต่างกันเพียงใช้สาหรับเชื่อมต่อจุดที่อยู่ต่างหน้ากัน
รูปที่6.21 แสดงสัญลักษณ์จุดต่อระหว่างหน้า

27. ตัวอย่างที่ 6.8 การใช้สัญลักษณ์จุดต่อระหว่างหน้า
รูปที่ 6.22 แสดงการใช้สัญลักษณ์จุดต่อระหว่างหน้า

28. ลักษณะการเขียนผังงาน
ตัวอย่างที่6.9 ตัวอย่างผังงาน
รูปที่ 6.22 แสดงผังงานที่มีโครงสร้างที่สมบูรณ์
Start
ANS 0
Read N
N>0
ANS ANS+N
N<0
Write NAS
End